Giải pháp phát triển cơ sở nhà nước ở việt nam hiện nay part1 pot

1

Lời nói đầu
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI (12 1986) Đảng ta đã đề ra
chủ trơng đổi mới nền kinh tế một cách toàn diện, chuyển nền kinh tế kế
hoạch tập trung sang nền kinh tế thị trờng theo định hớng xã hội chủ
nghĩa. Lý luận kinh tế về thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội lúc này đã có
những thay đổi căn bản, sự tồn tại khách quan của năm thành phần kinh tế
đợc thừa nhận. Kinh tế quốc doanh nay đợc gọi là khu vực doanh nghiệp
Nhà nớc, đồng thời thừa nhận sự tồn tại khách quan của các thành phần
kinh tế ngoài quốc doanh thì nhận thức về vai trò của khu vực kinh tế Nhà
nớc cũng đợc đổi mới.
Trong quá trình thực hiện chính sách kinh tế nhiều thành phần, Đảng
ta luôn khẳng định thành phần kinh tế Nhà nớc đóng vai trò chủ đạo trong
nền kinh tế quốc dân. Lý luận về kinh tế nhà nớc là một trong những vấn đề
lý luận kinh tế trung tâm của các đảng cộng sản. Nhất là trong giai đoạn lãnh
đạo đất nớc xây dựng và phát triển kinh tế thị trờng theo định hớng xã
hội chủ nghĩa. Hiện nay lý luận đó vẫn mang ý nghĩa thời sự cấp bách cả về
nhận thức lý luận và thực tiễn.
ở Việt Nam thì kinh tế nhà nớc là một bộ phận có vai trò quyết định
trong cơ cấu kinh tế của nớc ta. Trong các bộ phận cấu thành của kinh tế
nhà nớc thì khu vực doanh nghiệp nhà nớc là bộ phận chủ yếu có vị trí đặc
biệt. Nhng thực trạng của khu vực doanh nghiệp nhà nớc của nớc ta hiện
nay thì cha thể hiện đợc vai trò then chốt và chủ đạo trong nền kinh tế,
một số ngành, một số lĩnh vực của doanh nghiệp nhà nớc không năng động

2

bằng khu vực kinh tế t nhân. Có nhiều lý do dẫn đến tình trạng trên nhng
nguyên nhân chủ yếu vẫn là do khâu tổ chức và vận hành doanh nghiệp nhà

nớc cha thật hợp lý. Vậy để doanh nghiệp nhà nớc có thể thể hiện đợc
vai trò chủ đạo của mình trong nền kinh tế quốc dân thì vấn đề tất yếu là ta
phải tổ chức và sắp xếp lại các doanh nghiệp cho thật hợp lý. Em chọn đề tài:
"Thực trạng và giải pháp phát triển DNNN ở Việt Nam hiện nay" để viết bài
đề án Kinh tế chính trị.




CHƯƠNG I Một số vấn đề lý luận chung về
doanh nghiệp nhà nớc

I / Tính tất yếu khách quan
1. Định nghĩa về doanh nghiệp nhà nớc ( DNNN )

3

Theo luật doanh nghiệp của Việt Nam năm 1995 thì DNNN là tổ chức
kinh tế do nhà nớc đầu t vốn, thành lập và tổ chức quản lý, hoạt động
kinh doanh hoặc công ích nhằm thực hiện các mục tiêu kinh tế xã hội do
nhà nớc giao. DNNN có t cách pháp nhân, có các quyền và nghĩa vụ dân
sự, tự chịu trách nhiệm về toàn bộ hoạt động kinh doanh trong phạm vi
doanh nghiệp quản lý. DNNN là bộ phận chủ yếu của khu vực kinh tế nhà
nớc một lực lợng vật chất cơ bản, đảm bảo cho việc thực hiện các mục
tiêu kinh tế xã hội của nhà nớc
2. Các bộ phận cấu thành của kinh tế nhà nớc
- Xét theo lĩnh vực hoạt động: Hoạt động trực tiếp trong sản xuất kinh
doanh hàng hoá dịch vụ và hoạt động kinh tế nhằm đảm bảo cho quá trình tái
sản xuất xã hội
- Xét về hình thức tổ chức: Khu vực KTNN bao gồm nhiều bộ phận hoạt

động trong các lĩnh vực then chốt, thiết yếu của nền kinh tế quốc dân. Mỗi
bộ phận có chức năng, nhiệm vụ khác nhau, nhng đều nhằm thực hiện vai
trò chủ đạo của khu vực KTNN ở một mức độ nhất định. Cụ thể nh sau:
Ngân sách nhà nớc:Thực hiện chức năng thu chi ngân sách và có
nhiệm vụ điều chỉnh quản lý, kiểm soạt các hoạt động của khu vực KTNN
và các thành phần kinh tế khác theo mục tiêu kinh tế xã hội đã định. Có tác
dụng điều chỉnh, quản lý, kiểm soát các hoạt động knh doanh tiền tệ, đặc
biệt là xây dựng và tổ chức thực hiện chính sách tiền tệ để phát triển kinh tế
xã hội

4

Kho bạc nhà nớc: Với chức năng quản lý quỹ tiền tệ tập trung của nhà
nớc đồng thời kiểm soát quá trình thu chi ngân sách
Các quỹ dự trữ quốc gia: là một bộ phận của khu vực KTNN, nhằm bảo
đảm cho khu vực này hoạt động bình thờng trong mọi tình huống, là lực
lợng vật chất để nhà nớc điều tiết, quản lý bình ổn giá thị trờng, đảm bảo
ổn định kinh tế xã hội
Các tổ chức sự nghiệp có thu: Hoạt động gần giống nh DNNN trong
cung ứng một số dịch vụ công, đặc biệt trong giáo dục, y tế, dịch vụ hành
chính công
Hệ thống DNNN: Đây là bộ phận chủ yếu then chốt của khu vực KTNN.
Để đợc gọi là một DNNN thì cần phải có ba điều kiện
Thứ nhất: nhà nớc là cổ đông chính, có thể nhà nớc sở hữu 100% vốn,
sở hữu cổ phần chi phối ( trên 51 % ) hoặc sở hữu cổ phần đặc biệt ( cổ phần
quy định quyền quản lý của nhà nớc )
Thứ hai: doanh nghiệp có nhiệm vụ sản xuất ra hàng hoá và dịch vụ để
bán
Thứ ba: Có hoạch toán lỗi lãi
Nếu thiếu điều kiện một thì đó là doanh nghiệp t nhân và thiếu điều kiện

hai và ba thì đó không phải là doanh nghiệp mà là cơ quan nhà nớc

5

3. Sự cần thiết phải củng cố và phát triển DNNN
3.1 Sự cần thiết của DNNN
Nhìn lại quá trình lịch sử, chúng ta đi lên từ cơ sở vật chất, kỹ thuật rất
nghèo nàn, lạc hậu, nền kinh tế mất cân đối trầm trọng, lực lợng thù địch
bao vây cấm vận kinh tế triệt để. Trong hoàn cảnh đó chúng ta đã xây dựng
một nền kinh tế độc lập, tự chủ bằng biện pháp huy động nguồn lực lớn của
đất nớc và viện trợ quốc tế để xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho nền kinh
tế quốc dân dới hình thức DNNN làm nòng cốt, cùng với khu vực kinh tế
hợp tác xã làm nền tảng đáp ứng những nhu cầu của xã hội. Thực tiễn đã
chứng minh trong kháng chiến chống Mỹ cứu nớc nếu không phát triển
kinh tế quốc doanh và kinh tế hợp tác xã để xây dựng hậu phơng vững
mạnh, giải quyết hậu cần tại chỗ thì không thể huy động tổng lực của dân
tộc, chi viện cho tiền tuyến để tiến tới thắng lợi hoàn toàn. Sau khi thống
nhất đất nớc nền kinh tế bị ảnh hởng nặng nề bởi lệnh bao vây cấm vận
kinh tế của đế quốc Mỹ, sự duy trì quá lâu của cơ chế tập trung quan liêu,
bao cấp trong điều xây dựng hoà bình và sau đó là sự tan rã của hệ thống
XHCN. Đại hội VI đã đề ra chủ trơng đổi mới và phát triển kinh tế hàng
hoá nhiều thành phần có sự quản lý của nhà nớc theo định hớng xã hội chủ
nghĩa. Từ đó đến nay kiên trì với chủ trơng này nền kinh tế của nớc ta đã
phát triển khá cao trong nhiều năm và thoát khỏi khủng hoảng đảm bảo đợc
những cân đối lớn, từng bớc cải thiện đời sống nhân dân, giữ vững ổn định
chính trị xã hội tạo thế và lực mới để tiếp tục đa sự nghiệp mới đi lên

6

Nếu nhìn hệ thống cơ sở vật chất, kỹ thuật và những đóng góp của DNNN

hiện nay rõ ràng là DNNN đóng một vai trò hết sức quan trọng trong nền
kinh tế nớc ta, thể hiện trên những nét chủ yếu sau:
- DNNN đang nắm giữ một số ngành, lĩnh vực then chốt, hệ thống cơ sở
vật chất kỹ thuật quan trọng nhất cho công nghiệp hóa, hiện đại hoá đất
nớc, nắm toàn bộ hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế xã hội có tính huyết
mạch, hầu hết các doanh nghiệp lớn là các doanh nghiệp trong các ngành
xây dựng ( về giao thông, thuỷ lợi, công nghiệp và dân dụng ), cơ khí chế tạo
máy, luyện kim, xi măng, điện tử, hoá chất, điện dầu khí, thông tin liên lạc,
vận tải đờng sắt, đờng biển, đờng không, ô tô , sản xuất hàng công
nghệ tiêu dùng, chế biến nông thuỷ, hải sản, nắm giữ một tỉ lệ quan trọng
trong những ngành kinh doanh dịch vụ, thơng mại nhập khẩu chiếm thị
phần áp đảo trong huy đọng vốn và cho vay
Phần của DNNN trong GDP chiếm tỷ trọng năm 1992 là 40.12%, năm
1996 là 39.9%, năm 1998 là 41.2%, năm 1999 là 40.2%, năm 2000 là
39.5%. Cụthể trọng phần DNNN trong một số ngành nh: 80% công nghệ
khai thác, trên 60% công nghệ chế biến, trên 90%công nghệ điện gas
dầu khí cung cấp nớc, trên 82% vận chuyển hàng hoá, 50% vận hành
khách, chiếm tỷ trọng tuyệt đối trong sản xuất phân bón hoá học 99.8%,
thuốc trừ sâu 93.6%, axít sunfuric và xút 100%, lốp ô tô 100%, lốp xe đạp
80%, pin 100%, chế tạo động cơ điezel loại nhỏ 100%, 85% năng lực kéo
sợi, 50% năng lực dệt thoi, 30% năng lực dệt kim và khoảng dới 50% năng
lực may mặc, giầy dép, chiếm tỷ trọng 70% bán buôn, 20% bán lẻ. Hệ thống
các ngân hàng thơng mại quốc doanh chiếm tỷ phần áp đảo trong huy động
vốn chiếm 80% thị phần và cho vay 74% thị phần đối với nền kinh tế Các
DNNN đã góp phần quan trọng vào việc điều tiết quan hệ cung cầu, ổn định

7

giá cả, chống lạm pháp, ổn định tỷ giá, khắc phục mặt trái của nền kinh tế thị
trờng

DNNN chiếm một phần rất quan trọng trong xuất nhập khẩu, trong đó
DNNN giữ tỷ trọng tuyệt đối trong nền kinh tế xuất khẩu, riêng công nghiệp
năm 1999 đã xuất khẩu đợc 6.17 tỷ USD ( chủ yếu do các DNNN ), chiếm
54% tổng kim ngạch xuất khẩu của toàn bộ nền kinh tế, tổng công ty lơng
thực miền nam xuất khẩu gạo chiếm 60-70% so với cả nớc.
Đóng góp nguồn thu nhập lớn và ổn định cho ngân sách nhà nớc năm
1999 thuế thu từ DNNN ( thuế VAT , thuế thu nhập doanh nghiệp và tiền sử
dụng vốn ) chiếm 39.25%, riêng 17 TCT năm 1999 nộp ngân sách nhà nớc
23478 tỷ đồng, tăng 20.7% so với năm 1998. Năm 2000 DNNN chiếm
39.2% tổng thu ngân sách cả nớc
Trong khi nhà nớc không đủ vốn ngân sách, cấp vốn lu động cho kinh
doanh của DNNN theo quy định thì nhiều doanh nghiệp đã tiết kiệm, hình
thành vốn tự bổ xung, năng động tìm vốn bên ngoài bao gồm vốn vay của tổ
chức tín dụng và vay của công nhân viên trong doanh nghiệp. Vốn tự tích
luỹ, tự bổ xung chiếm 27.8% tổng vốn nhà nớc của DNNN đến cuối năm
2000, vốn tự bổ xung của 17 TCT là 18038 tỷ đồng, chiếm 2205% tổng số
vốn nhà nớc của TCT 91
Trong lúc các thành phần kinh tế khác cha vơn lên đợc thì DNNN là
đối tác chính trong liên doanh, liên kết với bên ngoài, đồng thời DNNN cũng
thực hiện hạ tầng kỹ thuật cần thiết để thu hút các doanh nghiệp có vốn trong
nớc và ngoaì nớc đầu t

8

DNNN đã tạo ra điều kiện vật chất, kỹ thuật, là một trong nhân tố có tầm
quan trọng quyết định đối với sự phát triển của sản xuất nông nghiệp, hàng
hoá, chuyển từ thiếu sang đáp ứng đợc nhu cầu cơ bản nông sản, thực phẩm
chất lợng ngày một cao của nhân dân và có phần xuất khẩu, chủ yếu thông
qua việc xây dựng các công trình thuỷ lợi cung cấp điện, xây dựng các đờng
giao thông huyết mạch, cung cấp giống cây trồng, con, chuyển giao kỹ thuật

và bớc đầu phát triển công nghệ chế biến. Một số nông, lâm trờng đã phát
huy đợc vai trò trung tâm kinh tế, văn hoá, chuyển giao công nghệ trên địa
bàn.
Điển hình nh trờng Sông Hậu trả lơng cho 130 giáo viên và xây dựng
cơ sở trờng lớp cho 3000 học sinh từ mẫu giáo đến trung học, công ty chè
Mộc Châu hàng năm đầu t 100 triệu để sửa chữa và xây mới trờng học,
nhà trẻ, mẫu giáo, cải tạo 705 km đờng giao thông liên bản, tổng công ty
cà phê từ năm 1996 đén nay dã đàu t hàng 100 tỷ để xây dựng 100 km
đờng giao thông ( có 25 km đờng nhựa ), 150 km đờng điện trung hạ thế,
50000 m
2
trờng học, 20000 m
2
nhà trẻ mẫu giáo, làm mới và nâng cấp 58
hồ, đập
Hỗ trợ cho sự phát triển các vùng miền núi và các vùng xa, vùng sâu. ở đó
hiệu quả đầu t kinh doanh thấp, thời gian thu hồi vốn lâu, có nhiều rủi ro
kinh doanh nhng lại là vùng có ý nghĩa lớn đối với sự phát triển của quốc
gia và thực hiện các chính sách dân tộc của đảng
Khu vực DNNN nhiều năm qua cũng là nơi tập trung và đào luyện một bộ
phận quan trọng trong đội ngũ giai cấp công nhân và cung cấp nhiều cán bộ
lãnh đạo u tú, trung kiên cho đảng nhà nớc và quân đội