Giảm Tiểu Cầu doc

Giảm Tiểu Cầu





Ta đứng trước một bệnh nhân 58 tuổi, chắc là đàn ông vì đã đi lính và
đã uống rượu (đàn bà cũng đi lính và uống rượu nhưng ít hơn nhiều), tình cờ
phát hiện số tiểu cầu giảm, không có triệu chứng, khám lâm sàng cũng
không phát hiện dấu cơ thể.
Như thường lệ, ta thường hỏi có đúng là giảm tiểu cầu không? Giảm
tiểu cầu do cơ chế nào, ngoại biên hay trung tâm?
1 Đếm tiểu cầu dễ nhầm vì tiểu cầu dễ dính với nhau, có trường hợp
“giảm tiểu cầu giả” do tiểu cầu kết tụ dưới tác dụng của chất chống đông
EDTA. Bệnh nhân này đã có số tiểu cầu thấp từ nhiều năm, số tiểu cầu giảm
dần nên chắc là bị giảm tiểu cầu thật.
2 Giảm vì đời sống của tiểu cầu ngắn hơn, tức là do cơ chế ngọai
biên. Giảm tiểu cầu do cơ chế ngọai biên có thể do thuốc, do cơ chế miễn
dịch, do tiêu hủy ở lá lách…
a) Bệnh nhân này không dùng thuốc gì ngoài atenolol nên có lẽ không
phải do thuốc tuy nhiên cũng nên lưu ý rằng bệnh nhân có thể dùng dược
thảo hoặc những thuốc bán tự do ngoài quầy và không nghĩ rằng những thứ
đó là “thuốc” nên cũng phải hỏi cặn kẽ.
b) Vì “lá lách là mồ chôn tiểu cầu” nên cần biết gan-lách thế nào.
Bệnh nhân cao 176cm nặng 110 LB (50kg) thì không phải là mập nhưng
chắc rằng người Mỹ để nhiều mỡ trong bụng nên khó sờ thấy lá lách. Bệnh
nhân đã có một thời uống rượu nhiều, có dùng chất ma túy, tuy không nói có
tiêm thuốc tĩnh mạch và truyền máu nên cần biết chức năng gan, tình trạng
nhiễm siêu vi viêm gan B, C và HIV, phản ứng huyết thanh tìm xơ gan còn
trong vòng nghiên cứu, siêu âm gan và lá lách là xét nghiệm dễ làm.

c) Bệnh nhân không còn uống rượu nên giảm tiểu cầu hiện nay chắc
không do rượu.
d) Nguyên nhân ngọai biên khác là cơ chế miễn dịch và tự miễn do
kháng thể chống lại tiểu cầu. Cần xem có hồng ban đỏ {systemic lupus
erythrematosis) hay không. Ở bệnh nhân đàn ông 58 tuổi SLE thường là
hiếm.
e) Bệnh nhân không có bệnh cảnh trầm trọng để nghĩ đến thrombotic
thrombocytic purpura (TTP), đông máu nội mạch rải rác (disseminated
intravascular coagulation)…
3 Nguyên nhân trung tâm do tủy xương không làm ra đủ tiểu cầu do
nhiễm độc hóa học và phóng xạ do hóa trị, xạ trị, và do bệnh của tủy do
megakaryocyts giảm. Bệnh nhân này có hồng cầu và bạch cầu bình thường
nên khả năng bị bệnh của tủy xương cũng ít. Vì bệnh nhân cũng hơi lớn tuổi
và đã giảm tiểu cầu từ nhiều năm nên nếu các xét nghiệm tìm nguyên nhân
ngọai biên không thấy, có thể phải làm tủy đồ (bone marrow aspiration).
4 Nếu các xét nghiệm đều âm, sẽ nhận rằng bệnh nhân bị giảm tiểu
cầu vô căn (idiopathic hypothrombocytopenia).
Tóm lại ta muốn đếm tiểu cầu dùng một chất chống đông không phải
là EDTA, muốn biết chức năng gan với nồng độ đạm huyết, albumin huyết,
AST, ALT, GGT, PT, PTT, viêm gan siêu vi B và C, HIV, ANA, siêu âm
gan lách và cuối cùng là tủy đồ
Bs Nguyễn Văn Đích