Khẳng định doanh tài nước Việt part 5 doc

KHÙÈNG ÀÕNH DOANH TÂI NÛÚÁC VIÏÅT 8180 BẨCH THẤI BÛÚÃI
Cêu hỗi nây àậ khiïën Bẩch Thấi Bûúãi trùçn trổc
nhiïìu àïm liïìn.
“NGÛÚÂI VIÏÅT NG HƯÅ NGÛÚÂI VIÏÅT!”
Sấng nay, Bẩch Thấi Bûúãi dêåy thêåt súám. Sûúng
côn àổng giổt trùỉng nộn trïn tâu lấ chëi. Bûúác ra
sên, giố thưíi thoấng qua, khệ rng mònh, ưng vûún
tay lâm mưåt vâi àưång tấc thïí dc theo thối quen.
Ch gâ trưëng trïn chìng cng vûâa vưỵ cấnh gấy
te te. Mùåt trúâi lố dẩng úã hûúáng àưng. Ấnh hưìng dõu
dâng phđa chên trúâi. Thúã phâo mưåt cấch nhể nhộm
vâ sẫng khoấi, ưng móm cûúâi mưåt mònh.
Bâi toấn khố trùn trúã nhiïìu àïm liïìn, ưng àậ tòm
ra cấch giẫi quët. Trûúác hïët, suy ra tûâ bng
mònh, ưng nghơ rùçng lân giố Duy tên khëy àưång
tûâ Nam chđ Bùỉc àậ cố ẫnh hûúãng sêu sùỉc trong
qëc dên. Ài àêu àïën àêu cng nghe ngûúâi dên
thò thâo vïì cấc vêën àïì chđnh trõ, vïì sûå “khai hốa”
dậ man ca ngûúâi Phấp Thêåm chđ, cåc chiïën
thùỉng ca nghơa qn Àïì Thấm tẩi Ni Sấng vâo
thấng 10.1909, d thûåc dên bûng bđt thưng tin
nhûng ngûúâi dên cng àûúåc biïët vâ hổ lến ht bân
tấn, tûå hâo. Khưng tûå hâo sao àûúåc khi chđnh thiïëu
tấ Bonifacy cêìn qn vúái sûå hưỵ trúå àùỉc lûåc ca
Khêm sai Lï Hoan àậ bõ nghơa qn phc kđch,
àấnh tan tấc! Sûå quan têm nây, côn biïíu hiïån úã chưỵ
thïë! Bẩch Thấi Bûúãi lẩi bỗ tiïìn ra thụ chđnh ngûúâi
lâng êëy dổn vâ àûáng ra giûä bïën cho ưng. “Ai treo
chng thò kễ àố phẫi gúä chng”. ÊËy lâ mưåt cấch
giẫi quët khưn khếo, chó cố ngûúâi trong lâng bẫo
ban nhau, khun nh nhau thò múái àûúåc viïåc.

Nïëu cêåy àïën súã Cêím hóåc àem ngûúâi lâng khấc
àïën thò hỗng, cố khi viïåc thïm nhng nhùçng, rùỉc
rưëi! Hún ai hïët, ưng hiïíu rộ cêu “phếp vua côn
thua lïå lâng” kia mâ Khưn khếo nhû thïë nïn kïë
hoẩch bêín thóu ca àưëi phûúng phấ sẫn!
Sûå cẩnh tranh khưëc liïåt nây àậ dêỵn àïën chưỵ trïu
tûác nhau, rưìi sinh ra th hùçn nhau. Tâu nâo cng
mën chẩy vïì àđch trûúác. Cố lêìn tâu ca ngûúâi
Hoa vûâa xët bïën chẩy, tâu Bẩch Thấi Bûúãi cng
quët àíi theo kõp. Song, chùèng may tâu ưng vò
mấy mốc lc êëy thïë nâo àố, mâ khưng sao vûúåt lïn
àûúåc. Hânh khấch trïn tâu ngûúâi Hoa múái vưỵ tay
àïí chïë nhẩo. Thïë lâ anh ba-toong tâu Bẩch Thấi
Bûúãi lấi tâu mònh sất tâu kia mâ mùỉng. Hai bïn
chûãi nhau kõch liïåt.
- Liïåu hưìn, ưng cho àùỉm chïët bêy giúâ!
Hânh khấch súå quấ, múái can àưi bïn! Cûá thïë,
bïn nâo cng tòm phêìn thùỉng vïì phđa mònh.
Cåc chiïën àang vâo hưìi bêët phên thùỉng bẩi.
Sûå àưëi àêìu mưåt mêët mưåt côn khiïën tònh trẩng tâi
chấnh ca Bẩch Thấi Bûúãi àang àûáng cheo leo trïn
búâ vûåc phấ sẫn! Khưng à vưën àïí tiïëp tc duy trò
cấch hẩ giấ nhû thïë nây nûäa, phẫi lâm thïë nâo
àêy?
KHÙÈNG ÀÕNH DOANH TÂI NÛÚÁC VIÏÅT 8382 BẨCH THẤI BÛÚÃI
khun nh, kïu gổi àưìng bâo thò may ra côn cố
cú may sưëng côn. Mưåt khi cố lûåc lûúång àoân thïí
ng hưå sau lûng, thò cåc tranh thûúng ca ta sệ
khưng àún àưåc, bõ àêíy vâo thïë bđ!
Ưng Chêën àiïìm tơnh:

- Àânh rùçng lâ vêåy. Nhûng ta kïu gổi qëc dên
nhû thïë nâo? Khưng khếo nhâ nûúác ghếp vâo tưåi
hư hâo, kđch àưång qìn chng?
Sûå lo ngẩi nhû thïë lâ àng. Búãi sau v biïíu tònh
tẩi Quẫng Nam, sau v Hâ Thânh àêìu àưåc thò nhâ
cêìm quìn àân ấp dûä dưåi mổi biïíu hiïån nâo mâ
hổ cho rùçng cố nguy hẩi àïën nïìn an ninh. Ngay
cẫ viïåc húát tốc ngùỉn, mùåc Êu phc cng bõ ghếp
vâo tưåi phiïën loẩn, phẩt giam 18 thấng t nûäa lâ!
Sau khi trao àưíi vúái nhau, mổi ngûúâi rêët hoan
nghïnh, tấn thânh kiïën ca Bẩch Thấi Bûúãi.
Theo ưng cấch tun truìn, kïu gổi àưìng bâo hay
nhêët vêỵn lâ dng thú ca, hô vê, hất xêím vò nố dïỵ
nhúá, dïỵ thåc vâ nhanh chống ài vâo lông ngûúâi.
Cûá lêëy chuån tònh u nam nûä, lưìng vâo àố nưåi
dung ấi qëc, kïu gổi tinh thêìn tûúng thên tûúng
trúå lâ àûúåc, chùèng ai cố thïí bùỉt bễ. Nhûng ai lâ
ngûúâi cố khẫ nùng sấng tấc cưí àưång theo àng
tinh thêìn trïn?
Khưng hển mâ gùåp. Cẫ ba ngûúâi cng nghơ àïën
châng trai àang lïìu chộng thi Hûúng úã Nam Àõnh.
Àố lâ nho sinh Nguỵn Khùỉc Hiïëu vûâa trôn 22
xn xanh – thua Bẩch Thấi Bûúãi hún mưåt con
giấp. Mổi viïåc trúã nïn thån lúåi vò ưng lâ bẩn thên
ngây câng cố nhiïìu “hưåi kđn” u nûúác hoẩt àưång bđ
mêåt; nhiïìu hưåi bn ca cấc nhâ tû sẫn dên tưåc
àang dêën thên trïn thûúng trûúâng.
Àiïìu nây cho thêëy qëc dên ngây câng thûác
hún vïì thên phêån ca kiïëp nư lïå. Cấc sơ phu àậ
kïu gổi ngûúâi dên phẫi biïët nhc trûúác cấi nhc

mêët nûúác, phẫi tûå cûáu lêëy mònh. thûác chđnh trõ
nây cố àûúåc cng tûâ cấc cåc diïỵn thuët, hư hâo
rêìm rưå ca cấc nhâ nho cêëp tiïën, ca cấc nhâ Têy
hổc vâ ca cấc trûúâng hổc thûåc hiïån theo mư hònh
Àưng Kinh Nghơa Thc. Hổ àậ dêëy lïn phong trâo
chêën hûng thûúng trûúâng, cưí àưång thûåc nghiïåp
cho giúái doanh nghiïåp nûúác nhâ, khai sấng tû
tûúãng ngûúâi dên phẫi biïët kinh doanh lâm giâu vâ
khuën khđch mổi ngûúâi trổng nghïì bn v.v Àïí
lâm àûúåc nhû vêåy, mưåt trong nhûäng àiïìu kiïån àêìu
tiïn lâ ngûúâi àưìng bang phẫi gip àúä, ng hưå lêỵn
nhau. Vêåy tẩi sao trong cåc cẩnh tranh vúái Hoa
thûúng, ta khưng khưng kïu gổi, àấnh thûác tinh
thêìn tûúng thên tûúng trúå, ng hưå ca àưìng bâo
mònh?
Chđnh giẫi phấp tđch cûåc nây àậ cûáu sûå nghiïåp
Bẩch Thấi Bûúãi lc àang àûáng chïnh vïnh bïn vûåc
thùèm.
Sau khi àiïím têm qua loa, ưng cho gổi lậo Thõnh
vâ ưng Chêën àïën gùåp mònh. Ưng bẫo:
- Ta lâ ngûúâi Viïåt, kinh doanh trïn àêët Viïåt thò lệ
nâo ngûúâi Viïåt khưng ng hưå ngûúâi Viïåt? Trong
tònh thïë ngùåt nghêo nây, nïëu ta biïët tun truìn,
KHÙÈNG ÀÕNH DOANH TÂI NÛÚÁC VIÏÅT 8584 BẨCH THẤI BÛÚÃI
thiïët vúái nhâ thú trâo phng Nguỵn Thiïån Kïë. Mâ
ưng nây lẩi lâ anh rïí ca châng nho sinh. Nhúâ
vêåy, khi Bẩch Thấi Bûúãi àấnh tiïëng nhúâ cêåy thò
châng àưìng ngay. Chó trong mưåt àïm gùåp nhau
hân hun, chûa ùn giêåp miïëng trêìu, châng àậ
phống bt lâm xong mưåt loẩt bâi vùn vêìn àng

àõnh trïn.
Cng xin nối thïm, chđnh tûâ mưëi quan hïå nây
mâ vïì sau, Nguỵn Khùỉc Hiïëu trúã thânh chưỵ thên
thåc vúái Bẩch Thấi Bûúãi.
Sau khi trûúåt thi Hûúng ưm nưỵi bìn quay vïì Hâ
Nưåi, Nguỵn Khùỉc Hiïëu gùåp hònh ẫnh tûúãng nhû
chó cố trong nhûäng trang tiïíu thuët diïỵm lïå lâ
ngûúâi u lïn xe song mậ vïì nhâ chưìng, trong
tiïëng phấo nưí nhû mën xế nất con tim, châng thò
àau àúán nhû àiïn dẩi! Quay vïì Nam Àõnh, rưìi
châng lïn sưëng úã cha Hûúng nhû mën xa lấnh
cội trêìn. Thêëy ngûúâi em àiïn loẩn vò thêët tònh,
Nguỵn Thiïån Kïë múái dưỵ ngon dưỵ ngổt rưìi àûa
châng vïì sưëng trong nhâ Bẩch Thấi Bûúãi. ÚÃ àêy,
châng àûúåc àổc Tên thû, àûúåc anh rïí vâ ưng trao
àưíi nhiïìu vêën àïì, nhúâ vêåy châng àậ cố sûå thay àưíi
vïì tû tûúãng vâ nhêån thûác. Cố thïí nối khưng ngoa,
bẫn lơnh ca châng sau nây, rêët nưíi tiïëng vúái bt
danh Tẫn Àâ, lâ đt nhiïìu àûúåc hònh thânh tûâ
nhûäng ngây thấng nây
Tûâ àố, hânh khấch ài tâu ca Bẩch Thấi Bûúãi
thûúâng gùåp nhûäng ngûúâi hất xêím cêët tiïëng ca:
Nhiïỵu àiïìu ph lêëy giấ gûúng
Ngûúâi trong mưåt nûúác phẫi thûúng nhau cng
Cư kia mấ àỗ hưìng hưìng
Mën ra Hâ Nưåi lêëy chưìng lâm quan
Àûúâng ài hiïím trúã gian nan
Tâu “Bẩch Thấi Bûúãi” dổn àâng rûúác dêu
D cho nûúác l sưng sêu
Ai vïì Nam Àõnh r nhau cng vïì

Tiïëng vưỵ tay vang lïn râo râo. Giổng hất àiïu
luån vâ chêët chûáa nhiïìu cẫm xc nhêët vêỵn lâ lậo
Nhõ, ngûúâi tûâ thã nhỗ àậ lang thang kiïëm sưëng úã
chúå Nam Àõnh. D m, nhûng lậo cố trong tay mưåt
àấm àïå tûã kiïëm sưëng theo nghïì nây. Bẩch Thấi
Bûúãi àậ chiïu d “bùng nhốm” ca lậo vïì, trẫ
cưng cho tûâng ngûúâi mưỵi thấng vâi hâo. Nïëu khấch
thûúng tònh nếm cho vâi xu trong chiïëc nốn túi thò
hổ àûúåc giûä riïng. Cấch cû xûã nây khiïën hổ cẫm
àưång vâ àem hïët sûác mònh àïí cêët lïn tiïëng hất nhû
ru lông ngûúâi. Tiïëng lânh ngây mưåt àưìn xa. Ai mâ
khưng thêëy ngêy ngêët khi nghe lúâi ca tiïëng hất hụ
tònh, ngổt ngâo:
Chung lûng mưåt chuën thuìn tònh
Sưng bao nhiïu nûúác ta thûúng mònh bêëy nhiïu
Chng anh àêy àûáng mi chõu sâo
Sưng ngang giố tẩt, anh bễ vâo câng mau
Khun em àûâng tđnh trûúác lo sau
Côn lûng côn vưën, ta nïn giâu cố phen
Khun em àûâng ti phêån húân dun
Cố tâi, cố sùỉc ta lïn tiïn cố lêìn
KHÙÈNG ÀÕNH DOANH TÂI NÛÚÁC VIÏÅT 8786 BẨCH THẤI BÛÚÃI
ngûúâi”. Trïn chuën tâu Hâ Nưåi - Nam Àõnh hưm
êëy cố c giâ àau bng, mïåt lẫ nùçm sống xoâi dûúái
sân. Khưng mưåt lúâi hỗi han, ch tâu tûúãng c bõ
bïånh dõch nïn lc àïën bïën Tên Àïå àậ sai ngûúâi
khïnh c qúèng lïn búâ! Viïåc lâm bêët nhêỵn nây àậ
bõ hânh khấch phẫn ûáng kõch liïåt. Nhên chuån
nây, nhâ vùn Nguỵn Cưng Hoan cố viïët truån
ngùỉn Chuën tâu Nam phï phấn thấi àưå àố. Vúái

Bẩch Thấi Bûúãi, àêy lâ cú hưåi tưët àïí ưng àêíy mẩnh
tun truìn, têíy chay tâu ca Hoa.
Nhûäng lúâi khuën khđch, phên tđch thiïåt hún,
khúi gúåi tinh thêìn u nûúác khiïën nhiïìu ngûúâi cẫm
àưång, àưìng tònh. Hổ r nhau ài tâu ca ưng ngây
mưåt nhiïìu hún. Thùỉng lúåi ca ưng lâ àậ àấnh thûác
àûúåc lông tûå tònh dên tưåc, nghơa àưìng bâo. Vò thïë,
ngûúâi Hoa d cố xëng giấ thêëp hún, bây trô
“khuën mậi” nhiïìu hún thò cng khưng thïí cẩnh
tranh nưíi vúái ưng.
Hún ai hïët, Bẩch Thấi Bûúãi biïët rùçng, mưåt khi
ngûúâi dên àậ cố thûác vïì tinh thêìn tûúng thên
tûúng trúå, “bêìu úi thûúng lêëy bđ cng” thò hổ nâo
cố tđnh toấn gò dùm xu ba hâo! Nhûng vúái giấ vế
hẩ thêëp nhû vêåy vïì lêu dâi cng khưng thïí cêìm cûå
nưíi, ưng bên nghơ ra cấch múã cåc lẩc qun. Trïn
ba chiïëc tâu ca ưng àïìu àùåt mưåt cấi ưëng, múâi
hânh khấch tưët bng, ty têm, ai mën gip đt
nhiïìu thò bỗ tiïìn vâo trong ưëng àúä cho ch tâu
àûúåc phêìn nâo hay phêìn êëy Cåc lẩc qun nây
xem ra cng hûäu hiïåu. Cố lêìn khi bưí ưëng ra, Bẩch
Rưìi ra xế la may qìn
Àêy loan àêëy phûúång, ta qy qìn lêëy nhau
Cố nhûäng bâi hổc thåc lông trong giấo trònh ca
trûúâng Àưng Kinh Nghơa Thc, ưng cng khếo lếo
chổn nhûäng àoẩn cố thïí phưí biïën cưng khai àïí
giao bổn hất xêím. Nhiïìu khấch ài tâu àậ rûng
rûng, bi ngi khi nghe giổng ca kïu gổi kđn àấo
mâ khưng kếm phêìn da diïët:
Àậ sinh cng mưåt giưëng nôi

Cng trong àêët nûúác lâ ngûúâi àưìng thên
Phẫi coi råt thõt cho gêìn
Phẫi thûúng, phẫi xốt qy qìn lêëy nhau
Phc cng hûúãng, hổa cng àau
Mưåt gan, mưåt dẩ ghi sêu chûä àưìng
May ra trúâi cng chòu lông
Àïí àúâi àïí giưëng Lẩc Hưìng nây cho
Giố thu hiu hùỉt sưng hưì
Sûã xanh côn àố, àõa àưì côn àêy
Mêëy cêu mûúån bt giậi bây
Xin ngûúâi trong non nûúác nây cng nghe
Khưng dûâng lẩi àố, Bẩch Thấi Bûúãi côn cho ngûúâi
túái bïën tâu, xëng têån cấc tâu àïí diïỵn thuët cưí
v cho tinh thêìn àưìng bang, “tinh thêìn con Lẩc
chấu Hưìng”, kïu gổi ngûúâi mònh nïn gip àúä lêỵn
nhau thò múái cố thïí cẩnh tranh àûúåc vúái ngûúâi
Hoa. Ta kinh doanh lâ vò lúåi đch ca dên ta, chûá
khưng chó thìn vò àưìng tiïìn kiïëm àûúåc. Vúái ngûúâi
Hoa thò hổ àêu cố nghơ thïë. Lêìn nổ chiïëc tâu Long
Mưn ca ngûúâi Hoa àậ phẩm mưåt sai lêìm “chïët
KHÙÈNG ÀÕNH DOANH TÂI NÛÚÁC VIÏÅT 8988 BẨCH THẤI BÛÚÃI
Nïëu mưåt ngûúâi khưng cố chđ tiïën th, sệ bùçng
lông vúái nhûäng gò àậ àẩt àûúåc, Bẩch Thấi Bûúãi thò
khưng. Khi nhiïìu tâu ca ngûúâi Hoa ngây câng ïë
êím, thêåm chđ cố ngûúâi bỗ cåc thò ưng quët àõnh
àêíy cåc tranh thûúng lïn mưåt mûác cao hún nûäa.
Búãi ưng biïët rùçng, trong cẩnh tranh lâm ùn lc nâo
ta cng úã tû thïë nhû con thuìn ngûúåc thấc,
khưng tiïën ùỉt li.
Bẫn lơnh kinh doanh ca Bẩch Thấi Bûúãi ngây

câng rộ nết.
Thấi Bûúãi àậ rûng rûng nûúác mùỉt. Ai nêëy àïìu ngẩc
nhiïn, ưng bẫo:
- Nhòn nhûäng túâ giêëy bẩc nhêìu nất nhû thïë nây,
ta biïët nố àêỵm bao nhiïu mưì hưi, bao nhiïu cûåc
nhổc ca cåc mûu sinh qìn qåt Kiïëm àûúåc
àưìng tiïìn lùỉm lc phẫi àưí mưì hưi, sưi nûúác mùỉt
nhûng àưìng bâo vêỵn chùỉt chiu dânh dm, ng hưå
cho ta. Ún nây nùång lùỉm ai úi!
Nối xong, hâm rùng ưng nghiïën chùåt, khưng cho
phếp mònh bỗ cåc khi sûå cẩnh tranh ngây mưåt
quët liïåt. Nhûäng àưìng tiïìn trong ưëng lẩc qun
ngây mưåt nhiïìu, lùỉm lc côn cố cẫ giêëy nùm àưìng,
hai mûúi àưìng Doanh thu ca ưng dêìn dêìn tùng
lïn.
Vúái tinh thêìn ngûúâi Nam ng hưå viïåc lâm ca
ngûúâi Nam, trong mùỉt qëc dên thã êëy, ưng lâ
mưåt trong nhûäng ngûúâi àûúåc tin cêåy, xûáng àấng
“chổn mùåt gûãi vâng”.
Cố lệ Bẩch Thấi Bûúãi lâ nhâ doanh nghiïåp Viïåt
Nam trûúác nhêët úã àêìu thïë k XX, àậ cố thûác vêån
dng tinh thêìn u nûúác, khai thấc tinh thêìn tûå tưn
dên tưåc nhû mưåt v khđ sùỉc bến àïí chiïën thùỉng vễ
vang àưëi th cẩnh tranh ca mònh. Nối cấch khấc,
trong lc cåc tranh thûúng khưëc liïåt àậ àêíy ưng
vâo bống àïm m mõt tûúãng chûâng khưng lưëi thoất,
thò ưng àậ biïët tòm lêëy ấnh sấng tûâ lûåc lûúång qìn
chng cố thûác dên tưåc. thûác êëy cố àûúåc lâ do
ưng ch àưång tòm mổi cấch àïí khúi dêåy vâ kïu gổi
lûåc lûúång êëy ng hưå viïåc lâm ca mònh.

KHÙÈNG ÀÕNH DOANH TÂI NÛÚÁC VIÏÅT 9190 BẨCH THẤI BÛÚÃI
Chûúng 6.
“HÛÚÁNG” VÂ “ÀÛÚÂNG”
Nhûäng bđ quët kinh doanh ca Bẩch Thấi Bûúãi thêåt khưng xa
lẩ gò vúái chng ta ngây nay. Nhûng cấch thûác ấp dng, cưång
vúái mưåt niïìm tin tuåt àưëi vâo khất vổng phc v cưång àưìng,
lâm phất triïín àêët nûúác ca mònh lâ chđnh nghơa, àố múái lâ
thûá lûu tïn ưng vâo lõch sûã kinh doanh ca dên tưåc.
KHÙÈNG ÀÕNH DOANH TÂI NÛÚÁC VIÏÅT 9392 BẨCH THẤI BÛÚÃI
Sûå viïåc nây diïỵn ra vâo nùm 1912 khiïën nhiïìu
ngûúâi kinh ngẩc.
Tuën Hẫi Phông xûa nay lâ àûúâng thy trổng
ëu ca cấc tâu Hoa kiïìu, nhûng ưng vêỵn ngang
nhiïn “liïìu mònh nhû chùèng cố”, vêỵn dộng dẩc
bûúác vâo giânh quìn chia thõ phêìn. Vò thïë, mưåt
lêìn nûäa cấc tâu Hoa kiïìu câng cùm tûác, hiïåp lûåc lẩi
cưë phấ cho bùçng àûúåc. Than ưi! Bêët cûá th àoẩn
nâo cng khưng àấnh gc àûúåc chđ sùỉt àấ ca
ưng. Bâi hổc vêån dng tinh thêìn tûå hâo dên tưåc,
mưåt lêìn nûäa àậ gip ưng chiïën thùỉng vễ vang. Tâu
ca ưng ngây thïm àưng khấch. Tâu ca àưëi
phûúng dêìn dêìn thûa khấch. Vïì sau khưng đt ch
ngûúâi Hoa kiïìu bỗ cåc.
D khưng hiïëu thùỉng, nhûng Bẩch Thấi Bûúãi lẩi
cố niïìm kiïu hậnh lâ mua lẩi cấc tâu tûâng lâ cûâu
àõch ca mònh. Ưng ln trẫ giấ cao hún ngûúâi
khấc àïí súã hûäu cho bùçng àûúåc. Cố mưåt àiïìu àùåc
biïåt lâ trong phông lâm viïåc ca ưng, trang trđ cng
khấc ngûúâi. Nïëu thúâi àố thiïn hẩ vêỵn chång cấch
treo cấc cêu àưëi àỗ, tranh thy mùåc, cấc bûác hoânh

phi sún son thïëp vâng côn ưng thò khưng. Ưng
chó treo nhûäng bẫng hiïåu ca cấc tâu ngûúâi Hoa,
ngûúâi Phấp mâ ưng àậ mua àûúåc! Ưng bẫo, cấc
ch tâu c trưng vâo cùm tûác bao nhiïu, ưng câng
thđch th bêëy nhiïu. Cố lêìn mua àûúåc tâu Kim
Hùçng, ch c cưë lêëy lẩi cho bùçng àûúåc cấi bẫng
hiïåu bùçng àưìng àc hai chûä àẩi tûå rêët “hoânh
trấng”, quët khưng àïí cấi biïíu trûng danh dûå ca
NGỔN CÚÂ “GIANG HẪI LN THUÌN”
Trong nhûäng lc trâ dû tûãu hêåu, lậo Thõnh
thûúâng hâo hûáng kïí cêu chuån vïì Bẩch Thấi Bûúãi
thã êëu thúâi mâ lậo chûáng kiïën. Ngây nổ, chó múái
lïn bẫy, lïn mûúâi cêåu bõ bưë àấnh àôn. Bưë bẫo do
cố mưåt lưỵi nâo àố, côn cêåu khùng khùng lâ khưng!
Nhûng bưë cûá àấnh. Ban àêìu cêåu côn phên bua,
nhûng sau cûá àûáng im thin thđt nhû thõt nêëu
àưng. Bưë câng giâ àôn, cêåu câng trên ngûúâi ra
chõu àûång chûá khưng khốc. Mậi àïën khi bưë mïåt
quấ, vûâa dûâng tay roi thò cêåu lẩi lùn xẫ vâo bưë mâ
bẫo: “Bưë àấnh con nûäa ài. Con àậ nối con khưng
cố lưỵi mâ bưë cûá àấnh, vêåy bưë àấnh chïët con ài!”.
Ưng bưë thêëy lẩ. Sau nghiïåm lẩi múái thêëy con mònh
nối àng, nố khưng cố lưỵi thêåt!
Tđnh cấch ca Bẩch Thấi Bûúãi lâ vêåy. Mưåt khi àậ
xấc àõnh viïåc lâm ca mònh lâ àng, ưng kiïn trò
àeo àíi, bẫo vïå àïën cng.
Nay, viïåc lâm ca mònh àậ àûúåc qëc dên ng
hưå thò ưng hâo hûáng ni àõnh mua thïm tâu,
múã rưång thõ trûúâng. Sau khi àấnh bẩi àưëi th cẩnh
tranh trïn tuën àûúâng Nam Àõnh - Hâ Nưåi, Nam

Àõnh - Bïën Thy (Nghïå An), Bẩch Thấi Bûúãi bùỉt
àêìu cho tâu chẩy thïm tuën àûúâng Hẫi Phông.
KHÙÈNG ÀÕNH DOANH TÂI NÛÚÁC VIÏÅT 9594 BẨCH THẤI BÛÚÃI
Thấi Bûúãi. Àiïím ca cấc bïën xïëp theo thûá tûå lâ bïën
tâu Têy Àiïëc (tûác ch hậng Sauvage, tai bõ àiïëc),
bïën tâu Bẩch Thấi Bûúãi, bïën tâu ca Hoa kiïìu nhû
Giang Mưn, Long Mưn
Nùm 1915, mưåt lêìn nûäa tïn tíi Bẩch Thấi Bûúãi
câng vang dưåi trïn thûúng trûúâng. Àố lâ nùm cưng
ty Marty - D’Abbadie phấ sẫn. Ngoâi viïåc mua àûát
ba chiïëc tâu thụ lêu nay, ưng côn mua ln mêëy
chiïëc khấc nûäa – kïí cẫ chiïëc thuìn àưåi bïì thïë
nhêët ca cưng ty nây.
Ngoâi ra, ưng cng ni àõnh tòm chổn thïm
mưåt võ trđ múái àïí àùåt tr súã chđnh. Võ trđ múái theo
ưng chó cố thïí lâ Hẫi Phông, búãi núi àêy cố võ trđ
chiïën lûúåc rêët quan trổng ca mưåt thânh phưë cûãa
biïín. Khưng chó cố hẫi cẫng lúán, khu cưng nghiïåp
têåp trung mâ nố côn lâ mưåt vng nưng nghiïåp
rưång lúán. Tûâ nùm 1876, ngûúâi Phấp àậ xêy dûång
hẫi cẫng Hẫi Phông. Nố trúã thânh àêìu mưëi giao
thưng thån lúåi vúái cấc àûúâng lưå, cấc cûãa sưng lúán
vâ hâng trùm hôn àẫo lúán nhỗ. Hún nûäa, vúái àõa
danh Hẫi Phông bao giúâ cng vổng lïn trong têm
thûác ca ưng niïìm tûå hâo ca ưng cha tûâng àưí
mấu xûúng giûä nûúác, lâ hònh ẫnh oai hng ca nûä
tûúáng Lï Chên, ca cấc bêåc hiïåt kiïåt anh hng
nhû Ngư Quìn, Lï Hoân, Trêìn Hûng Àẩo tûâng
àấnh àíi kễ th phûúng Bùỉc trïn dông sưng Bẩch
Àùçng lõch sûã.

Tûâ thấng 4.1916, Bẩch Thấi Bûúãi chđnh thûác lêåp
nghiïåp úã Hẫi Phông. Cú ngúi àưì sưå ca ưng nùçm
mònh lổt vâo tay ưng. Khưng chõu thua, ưng thụ
låt sû, chõu mêët thïm tiïìn àôi lẩi cho bùçng àûúåc
àïí treo chúi!
Tû thïë nây khiïën ta nhúá àïën hònh ẫnh võ tûúáng
soấi trïn chiïën trûúâng, sau khi kïët thc cåc giao
tranh khưëc liïåt thò quët phẫi cùỉt àêìu ca kễ th!
Chó sau hai nùm múã thïm tuën àûúâng Hẫi
Phông, Bẩch Thấi Bûúãi khụëch trûúng thïm nhiïìu
chi nhấnh àïí cố thïí quẫn l cưng viïåc thån lúåi
nhêët. Ngoâi tr súã chđnh tẩi Nam Àõnh – mưåt
vng àêët vùn vêåt nưíi tiïëng vúái hai “àùåc sẫn” lâ
“Àổc thú Xûúng, ùn chëi ngûå” – vêỵn giao cho
ưng Lậ Qu Chêën cai quẫn thò ngây 1.6.1914,
ưng múã thïm chi nhấnh Bïën Thy (Nghïå An), giao
cho Babou quẫn l.
Kïë àïën, ngây 1.8.1914, ưng lai múã chi nhấnh úã
Hâ Nưåi vâ giao cho ưng Offhause quẫn l. Vïët tđch
tr súã àố, nay côn lûu lẩi úã trûúác Cưåt Àưìng Hưì
àûúâng Búâ Sưng (Quai Guillemoto – nay phưë Trêìn
Quang Khẫi). Àố lâ ngưi nhâ ba têìng, chên tûúâng
hêìm xêy àấ xanh (sau lâ mưåt bưå phêån ca Súã
Thûúng chđnh). Gổi khu vûåc nây lâ Cưåt Àưìng Hưì vò
thã àố, chđnh quìn thûåc dên Hâ Nưåi àậ cho
trưìng mưåt cưåt sùỉt cao, trïn gùỉn mưåt cấi àưìng hưì
vng vûác bưën mùåt àïí ngûúâi dên xem giúâ lïn
xëng tâu thy.
Tûâ àêy, trong lõch cấc tâu thy chẩy tuën àûúâng
Hâ Nưåi - Hẫi Phông, Hâ Nưåi - Nam Àõnh, Hâ Nưåi -

Tun Quang, Hâ Nưåi - Chúå Búâ cố tâu ca Bẩch
KHÙÈNG ÀÕNH DOANH TÂI NÛÚÁC VIÏÅT 9796 BẨCH THẤI BÛÚÃI
trïn búâ sưng Tam Bẩc. Vò phưë bïn sưng Tam Bẩc
nïn àùåt tïn lâ phưë Tam Bẩc. Lc múái hònh thânh,
phưë nây cố tïn lâ Quai Marếchal Foch. Sau Cấch
mẩng thấng Tấm àưíi tïn gổi lâ bïën Bẩch Thấi
Bûúãi vâ duy trò àïën ngây nay. Khi ưng àïën lêåp
nghiïåp, con àûúâng nây vùỉng vễ, đt ngûúâi qua lẩi thò
nay dêìn dêìn trúã thânh chưën sêìm ët, nấo nhiïåt
ngây àïm, thuìn bê têëp nêåp
Chổn võ trđ múái, Bẩch Thấi Bûúãi côn thûâa hûúãng
mưåt thânh quẫ mâ ngûúâi Phấp àậ thûåc hiïån. Trûúác
àêy, tâu biïín ra vâo cẫng Hẫi Phông vêỵn qua cûãa
Cêëm, nhûng lìng tâu nây ln bõ sa bưìi, gêy khố
khùn cho tâu múán nûúác lúán qua lẩi. Vò thïë tûâ nùm
1911, ngûúâi Phấp àậ cho àâo kïnh Àònh V nưëi
lìng Bẩch Àùçng vúái dông sưng Cêëm hònh thânh
lìng tâu vâo cẫng tûâ cûãa Nam Triïåu, thay cho
lìng tâu c úã cûãa Cêëm. D ngûúâi Phấp àâo kïnh
Àònh V nưëi sưng Cêëm vúái cûãa Bẩch Àùçng, nhûng
hổ vêỵn giûä lẩi cûãa Cêëm àïí thoất ph sa ra biïín. Sûå
kiïån nây àấnh dêëu mưëc quan trổng trong lõch sûã
phất triïín cẫng biïín Hẫi Phông.
Vïì àêy, cưng viïåc ca ưng ngây mưåt têët bêåt hún.
Tûâ phđa ngoâi cûãa nhòn vâo, àïm àïm thiïn hẩ vêỵn
thêëy ngổn àên tỗa sấng trïn bân lâm viïåc. Cố mưåt
bâi toấn khố mâ ưng àang àau àêìu, chûa thïí giẫi
quët àûúåc. Trûúác àêy khi cẩnh tranh vúái Hoa
kiïìu, ta àậ kïu gổi sûå ng hưå ca àưìng bâo,
nhûng viïåc lâm nây thò khưng thïí. Vêåy phẫi lâm

thïë nâo àêy? Ưng suy nghơ nhiïìu nhûng vêỵn chûa
tòm ra cấch giẫi quët húåp l.
Lêu nay, mưỵi lc tâu hû hỗng thò phẫi thụ cấc
nhâ mấy úã Hẫi Phông sûãa chûäa. Nhûng àêu phẫi
cố tiïìn lâ àûúåc. Do sûå xi gic ca cấc àưëi th
cẩnh tranh nïn khưng đt lêìn ưng lêm vâo cẫnh dúã
khốc dúã cûúâi, lùỉm nưỵi nhiïu khï. Khưng nhûäng bõ
bùỉt bđ, lêëy tiïìn cao hún mâ chêët lûúång sûãa chûäa
cng khưng ra gò! Vêåy mâ vêỵn cûá chêìu chûåc, ngêåm
bưì hôn lâm ngổt! Nay cú ngúi ngây mưåt phất triïín
thò khưng thïí tiïëp tc bõ àưång nhû thïë. Ưng àang
nghơ àïën viïåc xêy dûång mưåt nhâ mấy sûãa chûäa tâu!
Ûúác mú nây vûúåt ngoâi têìm tay ca Bẩch Thấi
Bûúãi. Ưng khưng à tiïìn vâ thúâi gian ài ra nûúác
ngoâi mua sùỉm àûúåc toân bưå mấy mốc àïí hònh
thânh mưåt nhâ mấy theo àng nghơa ca nố. Khi
cưng ty Marty - D’Abbadie phấ sẫn, d àậ mua àûát
ba chiïëc tâu àang thụ vâ mua thïm mêëy chiïëc
khấc, ưng côn mën mua ln cẫ nhâ mấy nûäa.
Thïë nhûng, viïåc thûúng lûúång gùåp phẫi nhiïìu khố
khùn, vò cng cố nhiïìu cưng ty ca ngûúâi Phấp,
ngûúâi Hoa lùm lùm nhẫy vâo phấ bơnh. Hổ khưng
mua mâ lẩi thụ. Thụ khưng phẫi nhùçm phc v
cho cưng viïåc sûãa chûäa tâu, chó nhùçm tẩo ấp lûåc,
gêy khố khùn, ngùn cẫn khưng cho ưng phất triïín.
Mưåt cưng ty ca ngûúâi Phấp cưë thụ vâ àậ thụ
àûúåc nhâ mấy àố, nhûng lẩi àïí khưng! Trong khi
mònh cêìn àïí sûã dng, nố lẩi àïí cho cỗ mổc! Oấi
óm thêåt.
KHÙÈNG ÀÕNH DOANH TÂI NÛÚÁC VIÏÅT 9998 BẨCH THẤI BÛÚÃI

- Àấng bìn gò?
Lậo Thõnh vêỵn nhể nhâng:
- Chng ta lâ ngûúâi sưëng vò nghïì, chïët cng vò
nghïì. Vò u nghïì mâ ngâi àậ bấn lẩi tâu bê cho
chng tưi. Khưng chó vò àûúåc ngâi bấn vúái giấ húåp
l mâ chng tưi côn cẫm àưång vò ngâi àậ tin cêåy
trao lẩi tâi sẫn. Sûå tin cêåy nïn nây cố àûúåc lâ do
ngâi àấnh giấ chng tưi chđ th lâm ùn. Tưi ngúâ
rùçng, nïëu cố kễ bỗ àưìng tiïìn ra mua tâu bê ca
cưng ty ngâi rưìi vûát vâo xố xónh thò ngâi rêët àưỵi
àau lông!
Àûúåc lúâi nhû cúãi têëm lông. Lậo Marty xc àưång,
sao cố ngûúâi lẩi hiïíu mònh àïën thïë? Lậo àïën vúái
sưng nûúác chó vò u nghïì. Thânh lêåp cưng ty chó
vò u nghïì. Nhûng rưìi sûå biïën àưång ca cåc
Chiïën tranh Thïë giúái lêìn thûá Nhêët, tẩi “mêỵu qëc”
cng cố nhiïìu xấo trưån. Àiïìu nây àậ lâm ẫnh
hûúãng àïën cưng viïåc lâm ùn ca cưng ty lậo. Viïåc
chun chúã hâng hốa cho chđnh quìn vâ qn
àưåi Phấp tẩi Bùỉc K ngây mưåt thûa dêìn, khi mâ
nhâ nûúác têåp trung lûåc lûúång phc v cho cưng
cåc chiïën tranh tẩi chđnh qëc. Cëi cng, cưng
ty phấ sẫn. D bấn lẩi tâi sẫn, lông àau nhû cùỉt,
nhûng lậo Marty tûå an i àậ bấn cho ngûúâi cng
u nghïì lâ Bẩch Thấi Bûúãi. Tûâ ngây àố, lậo àêm
ra ëng rûúåu câng túån vâ têm trđ trúã nïn bẩc
nhûúåc.
Lậo Thõnh àưåt ngưåt cùỉt suy nghơ ca Marty:
- Thûa ngâi, chng tưi cng àau lông nhû ngâi
Vúái Bẩch Thấi Bûúãi àêy lâ sûå trïu ngûúi, lâ mưåt

àôn cẩnh tranh kiïíu múái. Lệ nâo ta bố tay?
Tưëi nay, sau khi nghe àưëc cưng Nguỵn Vùn
Phc bấo cấo lẩi tònh hònh ca nhâ mấy nây, ưng
câng nưn nống. Hêìu hïët mấy mốc úã àố côn tưët, nïëu
thåc vïì tay mònh thò khấc nâo thuìn ta ra khúi
gùåp giố! Ngêỵm nghơ mưåt lất, ưng bẫo tâi xïë lêëy xe
húi àûa mònh vâ lậo Thõnh àïën nhâ lậo Marty –
giấm àưëc cưng ty Marty - D’Abbadie.
Sau vâi lúâi châo hỗi, ưng ài thùèng vâo vêën àïì:
- Thûa ngâi, trûúác àêy tưi àậ nhiïìu lêìn hêìu
chuån mën mua lẩi nhâ mấy ca ngâi, nhûng
ngâi cûá chêìn chûâ mậi rưìi cho ngûúâi khấc thụ. Tưi
thêåt sûå khưng hiïíu ngun do nhû thïë nâo? Nïëu
khưng bõ àấnh giấ lâ kễ tô mô, tưi mong mỗi xin
ngâi nối àưi lúâi àïí tưi hiïíu thïm, khỗi ngây àïm
êëm ûác.
Lậo Marty vêỵn giûä thấi àưå im lùång. Thêëy vêåy lậo
Thõnh cng lûåa lúâi nối thïm:
- Khi cấc ngâi múã cưng ty, xêy dûång nhâ mấy thò
mong mën cưng viïåc ùn nïn lâm ra, nay chùèng
may thêët bẩi thò cng bìn thêåt. Chuån nây
khưng ai mën cẫ. Nhûng theo tưi chuån nây
khưng àấng bìn, vò tâu bê ca ưng àậ àûúåc
chng tưi mua lẩi vâ sûã dng àng cưng nùng nhû
trûúác. Ngây ngây ngâi vêỵn thêëy tâu ca ngâi hoẩt
àưång ngûúåc xi trïn bïën bậi.
Ngêåp ngûâng mưåt lất, lậo Thõnh nhể nhâng:
- Chó cố àiïìu àấng bìn lâ