Khẳng định doanh tài nước Việt part 6 pptx

KHÙÈNG ÀÕNH DOANH TÂI NÛÚÁC VIÏÅT 101100 BẨCH THẤI BÛÚÃI
Lậo Marty chûång ngûúâi phên vên, chûa rộ Bẩch
Thấi Bûúãi mën nối gò? Khưng phẫi àúåi lêu, ưng
rânh rổt:
- Bao giúâ àưi bïn àậ k vùn tûå thò xin ưng múái
tiïët lưå thưng tin nây ra ngoâi.
Tûúãng gò, lậo bêåt cûúâi sẫng khoấi.
Sau vâi lêìn gùåp gúä nûäa, lc ùn tưëi tẩi nhâ riïng
ca lậo, khi du ngoẩn tẩi Àưì Sún cưng viïåc
thûúng thuët khếo lếo, khưn khếo tẩm ưín. Do àưi
bïn cng giûä bđ mêåt nïn khi vùn tûå bấn nhâ mấy
àậ k xong, ai ai cng biïët thò tay ngûúâi Phấp
àang thụ trúã tay khưng kõp. Àng thúâi hẩn giao
nhâ, nïëu chêìn chûâ thò ưng sệ bấo súã Cêím can
thiïåp ngay chûá khưng “mưåt, hai” gò cẫ!
Tûâ àêy, Bẩch Thấi Bûúãi àậ nùỉm trong tay mưåt
nhâ mấy lúán nhêët nhò úã Hẫi Phông. Nhûng côn
mưåt thùỉng lúåi cng quan trổng khưng kếm lâ võ trđ
ca nố, àõa thïë khưng àêu bùçng. Nố nùçm sất búâ
sưng Cûãa Cêëm, thån tiïån cho tâu bê ài lẩi. Theo
quy àõnh ca nhâ nûúác, khưng mưåt ai àûúåc phếp
xêy dûång nhâ mấy ngay trïn búâ sưng, nhûng àêy
lâ àêët tû thưí. Viïåc mua bấn àêët cûá truìn hïët àúâi
ch nây àïën ch khấc, nhâ nûúác khưng cûúäng
àoẩt àûúåc. Nhúâ vêåy, Bẩch Thấi Bûúãi côn àûúåc
hûúãng tûâ àêët búâ sưng cho àïën mùåt nûúác mïnh
mưng trûúác mùỉt. Diïån tđch àêët nây hún 30 ha, rưång
thïnh thang bất ngất, nhû cấch nối dên gian thò
“cô bay mỗi cấnh, chố chẩy cong ài”. Trong àố,
cố àïën 6.548m
2

àậ dûång nhâ cûãa. Ngoâi ra côn cố
khi biïët nhâ mấy ca ngâi, nay ngûúâi ta thụ lẩi
nhûng chó àïí khưng! Nhû thïë lâ mưåt sûå phđ phẩm.
Hún cẫ thïë, hânh àưång àố côn xc phẩm àïën cưng
sûác àêìu tû khi ngâi múã cưng ty nhùçm phc v cho
cưng cåc khai hốa ca nhâ nûúác.
Nưëc thïm mưåt chến rûúåu ca cư nhên tònh tûâ
Paris vûâa gûãi sang tùång, cêu chuån ca lậo Marty
dêìn dêìn trúã nïn thên tònh. Qua àố, Bẩch Thấi Bûúãi
hiïíu àûúåc bđ mêåt trong viïåc chia chấc tiïìn nong
ca cấc cưí àưng sau khi cưng ty nây phấ sẫn, hổ
àang cố sûå “bùçng mùåt mâ khưng bùçng lông”. Lâ
ngûúâi àống gốp sưë tiïìn cao nhêët nïn tiïëng nối ca
lậo Marty cố trổng lûúång nhêët àõnh, Bẩch Thấi Bûúãi
tòm mổi cấch khai thấc lúåi thïë nây.
Sau vâi chến rûúåu th tẩc, Bẩch Thấi Bûúãi múái
nối rộ àõnh ca mònh. Nïëu àưìng bấn lẩi nhâ
mấy cho ưng thò lậo Marty sệ cố hai àiïìu lúåi. Thûá
nhêët, ngoâi sưë tiïìn thỗa thån vúái cấc cưí àưng thò
lậo sệ côn àûúåc “lốt tay” riïng mưåt khoẫn tiïìn nûäa;
thûá hai, sau khi tưëng khûá lậo Têy àang thụ nhâ
mấy thò lậo cng nhêån sưë tiïìn tûúng tûå. “Àưìng tiïìn
ài trûúác lâ àưìng tiïìn khưn”. Vûâa dûát lúâi, ưng àûa
ngay trûúác cho lậo mưåt đt, khưng cêìn bêët cûá mưåt
dông giao kêo k nhêån gò cẫ vâ bẫo:
- Thûa ngâi, xin ngâi n têm. Chng tưi lâ
nhûäng ngûúâi lâm ùn lúán vâ trổng chûä tđn. D cố
chïët thò cng khưng bao giúâ àấnh mêët chûä tđn.
Chng tưi xin hûáa giûä bđ mêåt chuån nây. Ngûúåc
lẩi, xin ngâi cng giûä cho chng tưi mưåt bđ mêåt.

KHÙÈNG ÀÕNH DOANH TÂI NÛÚÁC VIÏÅT 103102 BẨCH THẤI BÛÚÃI
khưng lâm hưì sú àïí nhêån? Vễ vang thay! Danh giấ
thay! Nghe nhûäng lúâi bân ra tấn vâo êëy chó rấc tai.
Ưng bỗ ngoâi tai, khưng thêm àïí àïën. Cố lc cấu
quấ, ưng nối toẩc mống heo:
- Thưi, tưi van, tưi xin cấc ngâi. Cấc ngâi hậy àïí
n cho tưi lâm viïåc. Trùm cưng nghòn viïåc côn bïì
bïì ra trûúác mùỉt kia kòa! Cấi danh dûå hậo êëy, tưi
nhêån àïí lâm gò? Àûúåc ngûúâi ta thûa thûa bêím
bêím lâ sûúáng lùỉm â? Tưi chẫ thiïët. Cấi hû danh
“ưng hân c bấ” cố khiïën ngên hâng xët ra cho
vâi chc vẩn khưng? Chùỉc khưng thïí. Tưi chó biïët
mưåt chûä k ca tưi trõ giấ àïën bẩc mn bẩc vẩn
lâ àûúåc!
Vúái hû danh êëy, ưng thûâa sûác lâm àûúåc, búãi ưng
àang lâ Hưåi phố Hưåi Khai Trđ Tiïën Àûác, tr súã tẩi
ngậ ba phưë Lï Thấi Tưí vâ Hâng Trưëng do chấnh
thanh tra chđnh trõ L. Marty trûåc tiïëp chó àẩo. D
cố nhiïìu àấnh giấ khấc nhau, nhûng àống gốp lúán
ca Hưåi nây àưëi vúái vùn hốa Viïåt Nam lâ àậ cho
biïn soẩn vâ xët bẫn quín Tûâ àiïín tiïëng Viïåt.
Ưng tham gia Hưåi lâ gùåp gúä nhûäng trđ thûác nhû
Phẩm Qunh, Trêìn Trổng, Bi K bân bẩc nhûäng
cưng viïåc cố liïn quan àïën vùn hốa, chđnh trõ chûá
khưng phẫi nhùçm “khoe mệ”.
Mưåt àùåc àiïím dïỵ dâng nhêån ra úã Bẩch Thấi Bûúãi
lâ khưng bao giúâ ưng ngi àõnh lâm giâu.
Ngun tùỉc ca ưng, tiïìn phẫi àễ ra tiïìn. Tiïìn phẫi
àêìu tû àïí sinh lúåi. D àậ nùỉm trong tay àïën cẫ
mưåt cấi bïí dâi 50m, êu tâu rưång 125m cố thïí

dung cẩn àûúåc chiïëc tâu trổng lûúång cúä 300 têën
àïí sûãa chûäa ngoâi vỗ vâ mưåt khu àêët àùåt cấi cûâ cố
thïí àống tâu múái cúä ngân têën! Mấy mốc lúán nhỗ
trong nhâ mấy nây khưng thiïëu mưåt thûá gò. Cố cẫ
ba mấy, mấy cùỉt sùỉt, mấy bâo, mấy tiïån Lẩi cố
cẫ hai lô àc lúán, àc àûúåc nhûäng vóa gang nùång
cúä nùm têën Nố hoân toân à khẫ nùng lâm tâu
múái vâ sûãa chûäa tâu.
Dõp nây, Bẩch Thấi Bûúãi chđnh thûác tun bưë
thânh lêåp “Giang hẫi ln thuìn Bẩch Thấi cưng
ty”. Tẩi cấc tr súã ca ưng, trïn võ trđ cao nhêët
ngûúâi ta bùỉt àêìu thêëy phêët phúái ngổn cúâ hiïåu mâu
vâng, cố hònh mỗ neo vâ ba ngưi sao àỗ. Trưng tûâ
xa, ta thêëy lấ cúâ nhû mi chiïëc tâu hiïn ngang rệ
sống mâ xưng pha trng dûúng sống giố
DANH, TIÏÌN VÂ KHẤT VỔNG
Thêëy ưng ùn nïn lâm ra, nhiïìu ngûúâi múái àïën
bẫo ưng rùçng bn tâu bấn bê nhû thïë, giâu cố
nhû thïë, thïë lûåc nhû thïë sao khưng cêìu cẩnh, chẩy
chổt xin cấi danh hiïåu “bấ hưå”, “hân lêm”, “mïì
àay”, “kim khấnh” cố phẫi lâ khưn ngoan, vinh dûå
hún khưng? Thêåm chđ, lc nây nhâ nûúác àang cố
ch trûúng thûúãng “Chûúng m bưåi tinh” cho
nhûäng ai cố cưng vïì thûåc nghiïåp, vêåy tẩi sao ưng
KHÙÈNG ÀÕNH DOANH TÂI NÛÚÁC VIÏÅT 105104 BẨCH THẤI BÛÚÃI
Chûúng 7.
“LÂM RA CA CẪI LÂ
MƯÅT ÀẨO L LÚÁN!”
Sinh ra vâo thúâi loẩn lẩc, lẩi gùåp nhûäng ngûúâi anh hng àang
ngây àïm dêëy nghơa, mưåt nhâ bn nhû Bẩch Thấi Bûúãi àậ tûå

nhêån trïn vai mònh mưåt gấnh giang san côn nùång hún cẫ cú
nghiïåp ca ưng: Lâm cho rẩng rúä oai danh ca ngûúâi Viïåt
trong lơnh vûåc kinh doanh.
Ưng àậ khùèng àõnh: Chûâng nâo tưi côn sưëng, thò ngûúâi Phấp
àûâng nghơ àïën viïåc bùỉt chểt chuån ài lẩi ca dên Viïåt.
chc chiïëc tâu, nhûng ưng côn cố àõnh mua
thïm nûäa. Ưng bẫo:
- Nhû thïë nây vêỵn chûa lâ gò cẫ. Cấc cưng ty ca
Hoa kiïìu, Phấp kiïìu côn to hún ta, lúán hún ta. Ta
phẫi lâm cêåt lûåc, lâm nhiïìu hún àïí hổ thêëy ngûúâi
Nam ta khưng phẫi khưng biïët kinh doanh trïn
àûúâng sưng, àûúâng biïín.
Nùm 1917, ûúác nguån ca ưng đt nhiïìu àậ àẩt
àûúåc.
KHÙÈNG ÀÕNH DOANH TÂI NÛÚÁC VIÏÅT 107106 BẨCH THẤI BÛÚÃI
nhûng nïëu àûúåc giấc ngưå hổ sùén sâng quay hổng
sng, àûáng vïì phđa chđnh nghơa.
Cåc khúãi nghơa úã Thấi Ngun dêỵu thêët bẩi, bõ
thûåc dên dòm trong mấu nhûng àậ tẩo ra mưåt
tiïëng vang rêët lúán trong dû lån, gêy chêën àưång
toân Àưng Dûúng. Ngay cẫ c Hunh Thc
Khấng, bêëy giúâ àang bõ giam úã nhâ lao Cưn Àẫo
cng hay tin vâ cố bâi thú khoấi trấ lẩ thûúâng:
Giûäa àêët bùçng nghe trêån sết rïìn
Tiïëng gûúm ngc tưëi dưåi rêìm lïn!
Cấi chïët oanh liïåt ca nhûäng nghơa qn nây àậ
ẫnh hûúãng sêu sùỉc àïën nhêån thûác ca nhiïìu thïë
hïå. Sinh thúâi, Nguỵn Thấi Hổc thûúâng têm sûå vúái
bẩn bê: “Tûâ nùm tao lïn mûúâi tíi! Hưìi êëy tao côn
hổc chûä Nho úã nhâ qụ. Xong bíi hổc lẩi ài chùn

trêu, vâ nhiïìu hưm chùn sang àïën àưìng lâng bïn
cẩnh. Lâng êëy lâ qụ ưng Àưåi Cêën. Ưng Cêën chïët
ài, côn àïí lẩi mể giâ. Bâ c thûúng con quấ, hốa
nhû kễ dúã ngûúâi. Hïỵ gùåp chng tao lâ bâ c lẩi ưm
choâng lêëy, vûâa khốc vûâa nối: “Cấc cêåu! Cấc cêåu!
Lâm thïë nâo bấo àûúåc th cho con tưi!”. Tao côn
bế, mưỵi khi gùåp bâ c lâ lông lẩi bưìi hưìi! Rưìi nghơ,
chó cố àẩp àưí chïë àưå thûåc dên múái trẫ hưå àûúåc th
cho con bâ c! ÊËy, tû tûúãng cấch mẩng nêíy ra
trong ốc tao tûâ àêëy!”. Lúán lïn, Nguỵn Thấi Hổc àậ
sấng lêåp ra Viïåt Nam Qëc dên àẫng, lậnh àẩo
cåc khúãi nghơa n Bấi, d “khưng thânh cưng
cng thânh nhên”.
NHÛÄNG CHIÏËC THUÌN
MANG TÏN ANH HNG DÊN TƯÅC
Nùm 1917. Àêy lâ nùm nưí ra cåc khúãi nghơa
ca binh lđnh ngûúâi Viïåt trong qn àưåi Phấp àống
úã Thấi Ngun. Ch soấi chó huy lâ Àưåi Cêën, dûúái
sûå tham mûu ca t chđnh trõ Lûúng Ngổc Quën.
Lêìn àêìu tiïn cố mưåt tónh l àậ bõ qn khúãi nghơa
chiïëm giûä, lâm ch trong vông 6 ngây, treo cúâ
“Nam binh phc qëc”, giẫi phống toân bưå t
nhên àang bõ giam giûä Àêy lâ cåc khúãi nghơa
v trang lúán nhêët, kếo dâi nhêët vâ cố tiïëng vang
lúán nhêët úã nûúác ta trong thúâi k Àẩi chiïën Thïë giúái
lêìn thûá Nhêët.
Cố thïí ghi nhêån àêy lâ cåc “binh biïën” lúán nhêët
kïí tûâ nùm 1884, cấi nùm àấnh dêëu chđnh sấch
dng ngûúâi Viïåt àấnh ngûúâi Viïåt lêìn àêìu tiïn àûúåc
thûåc hiïån úã Bùỉc K. Theo àïì nghõ ca trung tûúáng

Millot – ch tõch Hưåi àưìng cai quẫn Bùỉc K – ngây
12.5.1884 thûåc dên Phấp k sùỉc lïånh chđnh thûác
thânh lêåp hai trung àoân lđnh ngy àêìu tiïn.
Chng thûåc hiïån cưng khai, cố quy mư vâ båc
lâng xậ phẫi cung cêëp à sưë ngûúâi cho mưỵi àúåt bùỉt
lđnh. D bõ ếp båc cêìm sng tiïëp tay kễ th àân
ấp cấc cåc khúãi nghơa ca ngûúâi trong mưåt nûúác,
KHÙÈNG ÀÕNH DOANH TÂI NÛÚÁC VIÏÅT 109108 BẨCH THẤI BÛÚÃI
bưå tâi sẫn ca mưåt cưng ty tûâng “lâm mûa lâm giố”
trïn àûúâng thy xûá Bùỉc K àậ lâm nhiïìu ngûúâi
Viïåt mất lông hẫ dẩ.
Khưng nhûäng thïë, thûác chđnh trõ ca ưng cng
thïí hiïån rộ nết khi lêëy tïn ca cấc anh hng trong
sûã sấch nûúác nhâ àùåt tïn cho tâu ca mònh nhû
Lẩc Long, Hưìng Bâng, Trûng Trùỉc, Trûng Nhõ,
Àinh Tiïn Hoâng, Lï Lúåi, Hâm Nghi
Thêåt ra, khi mua lẩi nhûäng tâu “àưìng nất” ca
cưng ty Deschwanden, Bẩch Thấi Bûúãi côn ngêìm
tđnh àïën mưåt ëu tưë khấc mâ khưng mêëy ai nhòn
ra. Tûúãng lâ àùỉt, nhûng thêåt ra lâ rễ. Nïëu ta khưng
nhanh tay thò ch núå ca cưng ty nây sệ mua
ngay. Nhû thïë, ta phẫi tiïëp tc àưëi àêìu vúái mưåt àưëi
th cẩnh tranh múái. Hún nûäa, nay cố nhâ mấy
trong tay thò ta cho sûãa chûäa lẩi, chûá cố phẫi nếm
tiïìn xëng giïëng àêu!
Àïën nùm 1919, cưng ty Bẩch Thấi côn múã thïm
chi nhấnh úã nhiïìu àõa phûúng khấc. Tưíng sưë tâu
lúán nhỗ ca ưng lïn àïën 30 chiïëc, chûa kïí àïën cấc
thuìn ph; 20 sâ lan bùçng gưỵ bùçng sùỉt; 13 chiïëc
cêìu tâu àûáng, 16 chiïëc cêìu tâu nưíi v.v Ngoâi tâu

mang tïn cấc anh hng dên tưåc, ưng côn cố cấc
tâu Phi Thûúång, Phi Long, Phi Hưí, Bấi Tûã Long,
Khêm Sai, Kinh Lûúåc, Tưíng Àưëc, n Bấi, Phưë Lu,
Chúå Búâ
Cấc tâu nây chẩy trïn 17 tuën àûúâng thy: Hâ
Nưåi - Nam Àõnh, Hẫi Phông - Bïën Thy, Hẫi Phông
- Nam Àõnh, Nam Àõnh - Nho Quan, Nam Àõnh -
Vúái Bẩch Thấi Bûúãi, chûa biïët mùåt anh hng Àưåi
Cêën, nhûng Lûúng Ngổc Quën thò ưng cố nghe
tïn khi àïën dûå nhûäng bíi bònh vùn tẩi trûúâng
Àưng Kinh Nghơa Thc, vò ưng Quën lâ con trai
ca Thc trûúãng Lûúng Vùn Can. Hânh àưång oanh
liïåt nây khiïën Bẩch Thấi Bûúãi rêët khêm phc, vâ
suy nghơ rêët nhiïìu. Theo ưng, mưỵi ngûúâi cố mưåt
cấch àïí bây tỗ têëm lông son àưëi vúái nûúác non. Nïëu
cấc bêåc àân anh dấm àem thên mònh ra chưëng
chổi vúái hôn tïn mi àẩn, thò tẩi sao ta khưng dấm
thïí hiïån mưåt bẫn lơnh ngoan cûúâng tûúng tûå nhû
thïë?
Chđnh vò thïë, khi hay tin cưng ty chun chúã
àûúâng biïín Deschwanden phấ sẫn, ưng quët àõnh
mua nưët sấu chiïëc thuìn vâ mưåt sưë sâ lan ca
cưng ty rêët nưíi tiïëng nây.
Sûå viïåc nây, xết trïn bònh diïån ca thúâi cåc
àang diïỵn ra, rêët cố nghơa vïì chđnh trõ.
Nhûäng chiïëc tâu ca Deschwanden dêỵu lâ nhûäng
tâu c vâ nất lùỉm, nhûng ưng vêỵn bỗ ra mưåt sưë
tiïìn lúán àïí tranh mua, khưng àïí lổt vâo tay ngûúâi
Hoa, ngûúâi Phấp. Nhiïìu ngûúâi can ngùn vò sûå mua
bấn nây khưng cố lúåi vïì kinh tïë, àố lâ àiïìu mâ mưåt

doanh nhên dây dẩn kinh nghiïåm nhû ưng phẫi
trấnh, nhûng ưng vêỵn chêëp nhêån. Ưng cố l ca
ưng, nïëu àổ vïì sng àẩn thò ngûúâi Viïåt ta chûa thïí
bùçng ngoẩi bang, nhûng vïì kinh thûúng thò chûa
hùèn hổ àậ hổ trối chên, båc tay àûúåc ta. Thấi àưå
vâ hânh àưång ca Bẩch Thấi Bûúãi khi mua lẩi toân
KHÙÈNG ÀÕNH DOANH TÂI NÛÚÁC VIÏÅT 111110 BẨCH THẤI BÛÚÃI
chng vúái nhûäng vêìn thú nưm na, dïỵ nhúá. Chùèng
hẩn, bâi quẫng cấo cho tâu trêíy hưåi cha Hûúng
cố àoẩn:
Cha Hûúng Tđch lẩ thay cẫnh vêåt
Chûä Nam Thiïn àïå nhêët àưìn xa

Quan quan, khấch khấch xa gêìn
Hỗa thuìn sùén àố àûa chên ài vïì
Sưng Ph L gêìn kïì cẩnh bïën
Thuìn hỗa xa vûâa àïën thúâi ài
Chêo Lan trỗ nễo Àc Khï
Lẩi tûâ Bïën Àc àûa vïì Hâ Nam
Vâ khưng đt ngûúâi dên lc bêëy giúâ àậ mang ún
Bẩch Thấi Bûúãi, vò àậ lâm cho cåc sưëng ca hổ
thoẫi mấi hún rêët nhiïìu khi àấp ûáng nguån vổng
ài viïëng cha cêìu lưåc nhûäng ngây àêìu xn.
Mën biïët chêët lûúång tâu ca ưng àậ àûúåc cẫi tiïën
nhû thïë nâo, ta thûã lêëy tâu Bấi Tûã Long – thúâi ưng
múái chên ûúát chên rấo bûúác vâo nghïì sưng nûúác –
so sấnh. Tâu Bấi Tûã Long mưåt chên võt, nûãa sùỉt nûãa
gưỵ, dâi 40m, ngang 6,5m, dung tđch 150 têën, chúã
àûúåc 160 ngûúâi. Nay ưng àậ cố nhiïìu tâu vûúåt trưåi
hún hùèn. Chùèng hẩn, tâu Phi Phûúång hai chên võt,

bùçng sùỉt, dâi 40,25m, ngang 9,2m, dung tđch 300
têën, chúã àûúåc 1.200 ngûúâi
Ta cố thïí hònh dung toân bưå cú súã vêåt chêët qua
cấc sưë liïåu àûúåc thưëng kï nùm 1919. Dung tđch
cấc tâu: 3.600 têën, trổng tẫi: 2.000 têën, sûác mẩnh
Kim Sún, Nam Àõnh - Bïën Thy, Hẫi Phông - Hâ
Nưåi, Hẫi Phông - Hôn Gai, Nam Àõnh - Ngư Àưìng,
Nam Àõnh - Lẩc Qìn, Hẫi Phông - Mống Cấi, Hẫi
Phông - Hẫi Dûúng, Hẫi Phông - Kiïën An, Hâ Nưåi
- Chúå Búâ, Nam Àõnh - Thấi Bònh, Hâ Nưåi - Tun
Quang ; kïí cẫ vng thûúång du Bùỉc K.
Núi àïën xa nhêët lâ Bïën Thy do hai tâu Phi Hưí
vâ Bấi Tûã Long àẫm nhiïåm. Tuën khố ài nhêët lïn
vng thûúång du Bùỉc K, do tâu Chúå Búâ àẫm
nhiïåm. Trong sưë cấc tâu, tâu Lẩc Long chẩy tuën
Hẫi Phông - Hẫi Dûúng lâ tâu chúã đt hânh khấch
nhêët, chó 55 ngûúâi; tâu chúã nhiïìu hânh khấch nhêët
lâ tâu Phi Phng chẩy tuën Hâ Nưåi - Nam Àõnh
chúã àïën 1.200 ngûúâi.
Vúái phûúng tiïån phong ph nây, Bẩch Thấi Bûúãi
nhanh chống chiïëm lơnh àûúåc thõ trûúâng, ưng nùỉm
bùỉt rêët nhanh nhu cêìu ca hânh khấch. Ngoâi
nhûäng tuën cưë àõnh, ưng côn múã thïm nhûäng
tuën vêån tẫi theo ma. Àiïìu nây, thêëy ưng rêët
nùng àưång trong kinh doanh, ln nhanh nhẩy
àấp ûáng àûúåc nhu cêìu ca thõ trûúâng. Chùèng hẩn,
àïën ma trêíy hưåi cha Hûúng, ưng múã thïm tuën
Ph L - Bïën Àc, hóåc thấng Tấm êm lõch cố hưåi
àïìn Kiïëp Bẩc, ưng múã thïm tuën Àấp Cêìu - Kiïëp
Bẩc (4 chuën/ngây), Hẫi Dûúng - Kiïëp Bẩc (1

chuën/ngây), Phẫ Lẩi - Kiïëp Bẩc (15 chuën/
ngây).
Trûúác lc múã tuën àûúâng múái, bao giúâ ưng cng
cho quẫng cấo trïn phûúng tiïån truìn thưng àẩi
KHÙÈNG ÀÕNH DOANH TÂI NÛÚÁC VIÏÅT 113112 BẨCH THẤI BÛÚÃI
Nghơa lâ trong kinh doanh, ưng ln nghơ àïën
“thûúång àïë” àïí cố cấch phc v tưët nhêët. Ưng
quan niïåm, khấch ca mònh àa phêìn lâ nhûäng
nưng dên nhû chõ Dêåu, anh Pha, Thõ Núã, Thõ Mõch,
lậo Hẩc, Chđ Phêo, thùçng Mộ; lâ nhûäng thõ dên nhû
Kếp Tû Bïìn, bâ Phố Àoan, Xn Tốc Àỗ chûá
khưng phẫi nhûäng bêåc “thûúång lûu trđ thûác”,
nhûäng “nhâ tû sẫn”, nhûäng “ưng Têy mùỉt xanh
mi lộ” thò “nưåi thêët” ca tâu phẫi ph húåp vúái
cấc àưëi tûúång trïn. Vò thïë cấc tâu ca ngûúâi Hoa,
ngûúâi Phấp sau khi mua lẩi, ưng àïìu cho thay àưíi
lẩi toân bưå. Sûå thay àưíi nây khiïën ngûúâi dên qụ
bn gấnh bấn bûng, bn thng bấn mểt khưng
e ngẩi “ài tâu quấ sang” vò súå “chùỉc lâ vế mùỉc
àêy”.
Nhû vêåy cng chûa à.
Nối gò thò nối, d cố thay àưíi hònh thûác gò thò giấ
vế vêỵn lâ ëu tưë quët àõnh. Bẩch Thấi Bûúãi ln
tòm cấch xem xết giẫm giấ mưåt cấch húåp l. Hẩ giấ
vế cht xđu nhûng b lẩi, khấch ài tâu tùng gêëp
bưåi. Nhûäng nùm àêìu thïë k XX, giấ vế Hẫi Phông
- Nam Àõnh lâ 1,50 àưìng, tûúng àûúng vúái mưåt
gấnh thốc. Chó cố nhâ giâu cúä Nghõ Qụë, Bấ Kiïën
múái dấm lâm àưi chuën, chûá chõ Dêåu, Thõ Núã nâo
dấm bến mẫng àïën? Vúái suy nghơ àố, nùm 1919,

Bẩch Thấi Bûúãi àùåt giấ vế cho ngûúâi Viïåt, vêỵn
tuën nối trïn, nhû sau: ca-bin (hẩng nhêët): 1,00
àưìng; hẩng hai: 0,30 àưìng, boong (hẩng ba): 0,20
àưìng Ưng phên ra nhiïìu loẩi giấ vế khấc nhau,
cấc mấy ûúác chûâng: 3.000 mậ lûåc, tưëc àưå trung
bònh: 8 hẫi l, tưíng sưë hânh khấch cấc tâu cố thïí
chúã àûúåc: 6.643 ngûúâi.
KHẤCH HÂNG CÊÌN GỊ?
Thêåt khưng ngoa khi ta àấnh giấ Bẩch Thấi Bûúãi
lâ võ tûúáng cêìm qn tâi ba. Sưë lûúång cưng nhên
lâm viïåc cho ưng lïn àïën hâng ngân, nhûng hổ
khưng biïíu tònh, àònh cưng nhû hêìu hïët cấc cưng
ty lc bêëy giúâ. Tẩi Hẫi Phông ngốt mưåt ngân ngûúâi,
chia lâm hai hẩng, hẩng lâm viïåc vùn phông vâ úã
cấc tâu: 271 ngûúâi, hẩng lâm thúå trong xûúãng
mấy: 692 ngûúâi; úã Nam Àõnh: 199 ngûúâi; úã Hâ
Nưåi: 108 ngûúâi; úã Tun Quang: 69 ngûúâi; úã Bïën
Thy: 59 ngûúâi; úã Viïåt Trò: 17 ngûúâi Ngoâi ra côn
cố nhûäng ngûúâi lâm àẩi l, àưëc cưng trong nhâ
mấy, thû k vùn phông Thûã tđnh sưë lûúng, ta
thêëy sưë tiïìn lïn àïën vâi vẩn bẩc chûá khưng phẫi
lâ đt.
Sau khi cố nhâ mấy trong tay, Bẩch Thấi cưng ty
bùỉt àêìu tiïën hânh tu sûãa, tên trang cấc tâu. Àânh
rùçng lâm viïåc nây vò chêët lûúång tâu phẫi tưët múái
cố khẫ nùng cẩnh tranh vúái tâu ca ngûúâi Hoa,
ngûúâi Phấp, nhûng nhû thïë vêỵn chûa à.
Têìm nhòn ca Bẩch Thấi Bûúãi hún ngûúâi úã chưỵ,
ưng nùỉm àng têm l ca hânh khấch ài tâu.
KHÙÈNG ÀÕNH DOANH TÂI NÛÚÁC VIÏÅT 115114 BẨCH THẤI BÛÚÃI

àïí phc v cho nhiïìu àưëi tûúång, ty theo ti tiïìn
ca hổ. Àêy lâ cấch lâm thưng minh, khưng phẫi
ch tâu nâo cng nghơ ra. Nhúâ vêåy hânh khấch
lïn xëng tâu ưng à hẩng ngûúâi, àưng vui nhû
trêíy hưåi, à mổi thânh phêìn.
Mën àûúåc nhû thïë, thò phẫi cẫi tiïën lẩi tâu.
Sau khi thêu tốm toân bưå cú ngúi ca hai cưng
ty lûâng danh Deschwanden, Marty - D’Abbadie,
Bẩch Thấi Bûúãi côn nhêån cẫ nhên cưng ca hổ
lâm viïåc cho mònh mâ ưng tin hổ sệ hïët lông phc
v. Àang àûáng trûúác nguy cú thêët nghiïåp, àûúåc
ưng nhêån vâo lâm, hổ khấc nâo chïët àëi vúá àûúåc
phao? Nhû thïë, lệ nâo hổ khưng lâm viïåc cho tûã tïë?
Ưng àậ thêëy àûúåc cấi lúåi lêu dâi vâ trûúác mùỉt, lâ
àûúåc sûã dng nhûäng ngûúâi thúå lânh nghïì. Khưng
nhûäng khưng mêët thúâi gian àâo tẩo mâ thêåm chđ,
hổ côn gốp phêìn àâo tẩo tay nghïì cho thúå ca ta.
Nhûng khưng chó cố thïë.
Viïåc àâo tẩo, thu ht nhûäng tay thúå lânh nghïì
ln canh cấnh trong lông ca Bẩch Thấi Bûúãi.
Ưng àậ cố àõnh múã trûúâng k nghïå ngay trong
nhâ mấy. Trûúâng nây thêu nhêån cấc em thêìy thúå
àang lâm viïåc cho ưng, cấc thanh thiïëu niïn u
thđch nghïì mấy mốc, cố àêìu ốc thûåc nghiïåp. Àêy
sệ lâ ngìn cấn bưå, cưng nhên thay thïë võ trđ ca
nhûäng ngûúâi ài trûúác lc hổ àïën tíi nghó viïåc.
Têìm nhòn ca ưng sêu xa vâ cố sûå tđnh toấn chiïën
lûúåc, chûá khưng phẫi ca mưåt ngûúâi chó biïët “ùn
xưíi úã thò”. Tđnh cấch nây hiïëm thêëy úã ngûúâi kinh
doanh Viïåt Nam thã êëy, do nhiïìu l do, kïí cẫ l

do bêëp bïnh vïì àúâi sưëng chđnh trõ khiïën nhiïìu
ngûúâi khưng dấm àêìu tû lêu dâi. Nhûng Bẩch
Thấi Bûúãi lẩi nghơ khấc.
Ngìn thúå dưìi dâo nây sệ cng cưng nhên c
ca Bẩch Thấi cưng ty sệ lâm nïn nhiïìu “k tđch”
àấng nïí khấc.
SÛÁ MÏÅNH BỊNH CHÍN
Cố lệ cho àïën lc cëi àúâi, khưng chó lûåc lûúång
cưng nhên mâ ngay cẫ ưng Bûúãi, lậo Thõnh, ưng
Chêën , thêåm chđ cấc k sû ngûúâi Phấp cng khưng
thïí l giẫi tẩi sao nûúác Nam ta lẩi cố ngûúâi thưng
minh, tâi trđ àïën thïë. Àố lâ trûúâng húåp quẫn àưëc
Nguỵn Vùn Phc. Ưng Phc chûa tûâng hổc
chun mưn úã trûúâng nâo cẫ, chó lâ chên àưëc cưng
mâ lïn, nhûng mổi viïåc trong nhâ mấy chó mưåt tay
ưng chó huy.
Trûúác àêy, nùm 1913, khi khấch hâng ng hưå
Bẩch Thấi Bûúãi ngây câng nhiïìu, nhûäng tâu c k
khưng à sûác vêån chuín hïët thò ưng àậ cố sấng
kiïën tên trang, tûå nưëi dâi thïm nhûäng chiïëc thuìn
c vûâa mua àûúåc. Ưng chó huy nưëi dâi tâu Bấi Tûã
Long, bùçng cấch cùỉt àưi tâu rưìi nưëi vâo khc giûäa
mưåt khc dâi 7,8m. Sau thânh cưng nây, nùm
1917, ưng lẩi cho nưëi dâi tâu n Bấi thïm 7m;
KHÙÈNG ÀÕNH DOANH TÂI NÛÚÁC VIÏÅT 117116 BẨCH THẤI BÛÚÃI
hiïån àûúåc khưng? Àiïìu nây cho thêëy bẫn thên ưng
Bẩch, d lâ mưåt nhâ doanh nghiïåp nhûng cng cố
thiïn hûúáng vïì cưng viïåc cố tđnh chêët sấng tẩo ca
khoa hổc k thåt.
Trûúác lc bùỉt tay vâo cưng viïåc, ưng Phc àậ

trûåc tiïëp trònh bây kïë hoẩch vúái ban quẫn trõ ca
Bẩch Thấi cưng ty. Vïì kinh phđ, thúâi gian thûåc
hiïån, nhên cưng àûúåc mổi ngûúâi thưng qua nhanh,
vò àêy lâ kïë hoẩch àûúåc sûå thưëng nhêët trong mổi
thânh viïn, nay chó àúåi êën àõnh ngây tiïën hânh. Cấi
khố nhêët lâ àùåt tïn chiïëc tâu nây nhû thïë nâo? Àậ
àïën khuya, nhûng mổi kiïën vêỵn chûa ngậ ng.
Cëi cng Bẩch Thấi Bûúãi bẫo hậy àïí ưng suy nghơ
thïm, vâ sệ cố cêu trẫ lúâi vâo ngây súám nhêët.
Sau cåc hổp, sët àïm hưm àố ưng lẩi trùçn trổc.
Mậi àïën lc gâ gấy canh ba múái chúåp mùỉt. Nhûäng
trang sûã nûúác nhâ vêỵn lêín qët trong giêëc ng
chêåp chúân. Nhûäng ngây sau, ưng vêỵn chûa tòm
àûúåc cấi tïn ûng . Lêëy tïn ca danh nhên àïí àùåt
thò mònh àậ lâm rưìi, hún nûäa, nố cng chûa cố sûác
khấi quất cho nguån ca ưng. Lêëy tïn mưåt àõa
danh c thïí? Tâu ca mònh sệ xưng pha khùỉp nùm
chêu bưën biïín kia mâ. Chùèng lệ lêëy tïn mònh? Lưë
bõch! Cëi cng, ưng quët àõnh chổn cấi tïn Bònh
Chín.
Tẩi sao?
Khi nhùỉc àïën Bònh Chín, lêåp tûác nhûäng ngûúâi
u sûã nhúá àïën mưåt nhên vêåt kiïåt xët cố tû
tûúãng àưíi múái triïåt àïí dûúái triïìu Tûå Àûác lâ Àùång
nùm 1919 tiïëp tc nưëi dâi tâu Phưë Lu thïm 7,2m
nûäa. Giûäa cấc vïët nưëi nây, cấc tay thúå àậ lâm khếo
àïën nưỵi khưng ai cố thïí phất hiïån àûúåc. Cố hânh
khấch ngúá ngûúâi khi bûúác xëng tâu quen thåc,
cûá tûúãng xëng nhêìm.
Nay, ưng Phc côn lâm thïm nhûäng chiïëc tâu

múái, tûå tay ưng vệ kiïíu. Nhiïìu mêỵu mậ khi àûa
cho k sû ngûúâi Phấp xem, hổ àïìu cho lâ múái quấ,
bẩo quấ nhûng khi thûåc hiïån àïìu thânh cưng m
mận. Ưng àậ cho lâm múái tâu Àinh Tiïn Hoâng,
lâ tâu bấnh xe bùçng sùỉt, trổng tẫi 100 têën, sûác
mẩnh 200 mậ lûåc; tâu Gia Long cng lâ tâu bấnh
xe bùçng sùỉt, cng mậ lûåc nhû vêåy nhûng trổng tẫi
tùng gêëp àưi. Sûå tđnh toấn chi ly vïì k thåt àống
tâu, vïì vêån hânh mấy mốc khưng thua bêët cûá k
sû chun mưn nâo. Ưng thûúâng bẫo:
- Ngây xûa, c Cao Thùỉng chó xem qua cấc kiïíu
sng ca Phấp mâ chïë tẩo ra cấc khêíu sng múái.
Lc êëy, c cng cấc nghơa qn ca tûúáng qn
Phan Àònh Phng sưëng trong rûâng sêu ni thùèm,
thiïëu thưën trùm bïì nhûng c cng lâm àûúåc.
Chùèng lệ nay ta cố trong tay àêìy à mấy mốc,
nhûng lẩi khưng lâm àûúåc nhû c â?
Cưng trònh àấng kïí nhêët ca ưng Phc vêỵn lâ
chïë tẩo chiïëc tâu mang tïn Bònh Chín, lâ mưåt sûå
kiïån gêy tiïëng vang rêët lúán lc àûúng thúâi.
Tâi trđ nhû ưng Phc, tûúãng tấo bẩo ca ưng
Phc nïëu khưng àûúåc sûå ng hưå, tấn thânh vâ àêìu
tû kinh phđ ca Bẩch Thấi Bûúãi thò liïåu cố thûåc
KHÙÈNG ÀÕNH DOANH TÂI NÛÚÁC VIÏÅT 119118 BẨCH THẤI BÛÚÃI
lûu hâng hốa giûäa miïìn xi vâ miïìn ngûúåc; khai
thấc mỗ úã Thấi Ngun; àưång viïn sơ phu múã àưìn
àiïìn vûâa sẫn xët nưng nghiïåp vûâa luån qn;
sẫn xët thiïëc ra nûúác ngoâi
Lâ thïë hïå sinh sau àễ mån, Bẩch Thấi Bûúãi chia
sễ vúái sûå ra àúâi ca Ty Bònh Chín lâ vò mc àđch

lo cho dên, cho nûúác vâ ưng cng rêët têm àùỉc cêu
nối bêët h ca ngûúâi cố sấng kiïën thânh lêåp: “Lâm
ra ca cẫi lâ mưåt àẩo l lúán, khưng thïí coi
thûúâng”. Chao ưi! Tiïìn nhên sưëng cấch ta hâng
mêëy mûúi nùm trûúác côn cố suy nghơ nhû thïë, thêåt
àấng kđnh phc biïët chûâng nâo! Vâ chiïëc tâu thy
chẩy biïín xun Viïåt àêìu tiïn ca Bẩch Thấi Bûúãi
àậ mang trong mònh nố mưåt sûá mïånh lúán vúái cấi
tïn Bònh Chín!
Huy Trûá. Ưng lâ ngûúâi cố cưng àûa nghïì nhiïëp ẫnh
vâo trong nûúác vâ cng lâ ngûúâi àêìu tiïn múã hiïåu
ẫnh tẩi Viïåt Nam. Sau khi thi àêåu ra lâm quan,
ưng àûúåc nhâ vua tin cêåy giao nhiïìu trổng trấch.
Chđnh ưng àûúåc triïìu àònh nhâ Nguỵn giao
nhiïåm v cẫi trang thânh ngûúâi Thanh ài Hûúng
Cẫng dô thấm thûåc lûåc ca ngûúâi phûúng Têy. Tẩi
àêy, ưng àậ thu thêåp tâi liïåu àïí viïët k thåt vêån
hânh ca mấy húi nûúác. Vïì nûúác, ưng chó huy
àống “Mêỵn thỗa khđ cú àẩi àưìng thuìn” – lâ chiïëc
tâu chẩy bùçng mấy húi nûúác àêìu tiïn dûúái triïìu Tûå
Àûác. Àưëi vúái mưåt ngûúâi theo Nho hổc mâ cố àûúåc
tinh thêìn nhẩy cẫm vúái cấi múái nhû thïë thêåt àấng
qu, àấng trên trổng biïët chûâng nâo. Sau nhûäng
chuën cưng cấn, ưng àậ dêng lïn vua Tûå Àûác bẫn
“Cưng cåc tûå cûúâng tûå trõ úã nûúác ngoâi” mâ ưng
àậ nhổc cưng tòm hiïíu, nhêån xết vâ ghi chếp lẩi.
Nïëu vua tưi trong triïìu nghiïm tc àổc vâ rt ra
nhûäng kinh nghiïåm cêìn thiïët àïí ấp dng thò hay
biïët bao nhiïu. Rêët tiïëc, àổc xong vùn bẫn nây, Tûå
Àûác chó phï mêëy chûä “Chuín nưåi cấc lûu giûä”(!).

Nùm 1866, khi àûúåc cûã lâm Biïån l bưå Hưå, Àùång
Huy Trûá àậ cố sấng kiïën xin nhâ vua thânh lêåp Ty
Bònh Chín tẩi Hâ Nưåi. Cố thïí ghi nhêån àêy lâ mưåt
biïån phấp tđch cûåc dûúái triïìu Nguỵn nhùçm chêën
chónh cưng thûúng nghiïåp nûúác nhâ. Ty nây cố
nhiïåm v kinh doanh bn bấn, gêìy dûång tâi
chđnh cho qëc gia; múã nhiïìu hiïåu bn (nhû Lẩc
Thanh, Lẩc Sinh, Lẩc Àûác Àiïëm ) úã Hâ Nưåi; giao