BÀI 40: HIỆN TƯỢNG KHÚC XẠ ÁNH SÁNG

PHÒNG GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO MANG THÍT
TRƯỜNG THCS THỊ TRẤN CÁI NHUM
GV: TRƯƠNG THẾ THANH

Ôn tập kiến thức cũ
? Phát biểu
đònh luật
truyền thẳng
của ánh
sáng

= Trong môi trường trong
suốt và đồng tính ánh sáng
truyền đi theo đường thẳng
? Phát biểu
đònh luật
phản xạ ánh
sáng
= - Tia phản xạ nằm trong
mặt phẳng chứa tia tới và
pháp tuyến tại điểm tới
- Góc phản xạ bằng góc
tới.
? Mắt nhìn
thấy một vật
khi nào?
= Mắt nhìn thấy một vật khi
ánh sáng từ vật phát ra
truyền tới mắt

Chương 111: Quang Học
Hiện
tượng khúc
xạ là gì?
Thấu kính
hội tụ là
gì? Thấu
kính phân
kỳ là gì?
Các bộ
phận chính
của mắt là
những gì?
Tật cận thò
là gì? Khắc
phục nó
như thế
nào?
Kính lúp
dùng để
làm gì?
Phân tích
ánh sáng
trắng thành
các ánh
sáng màu
như thế
nào?
Trộn các ánh
sáng màu

với nhau sẽ
được ánh
sáng màu
gì?
Tại sao các
vật có màu
sắc khác
nhau?
Ánh sáng
có những
tác dụng
gì, có
những ứng
dụng gì?

Tình huống
Đặt mắt nhìn dọc theo
một chiếc đũa thẳng
từ đầu trên (như hình
bên), ta không nhìn
thấy đầu dưới của
đũa.
Giữ nguyên vò trí đặt
mắt, đổ nước vào bát,
liệu có nhìn thấy đầu
dưới của đũa không?

Bài mới
Bài 40: Hiện Tượng Khúc Xạ
Ánh Sáng

11. Sự khúc xạ của tia sáng khi
truyền từ nước sang không khí
1. Hiện tượng khúc xạ ánh sáng
111. Vận dụng

Bài 40: Hiện Tượng Khúc Xạ Ánh
Sáng
1. Hiện tượng khúc xạ
ánh sáng
1. Quan sát
Quan sát hình bên và
nêu nhận xét về đường
truyền của tia sáng:
a) Từ S đến I (trong
không khí)
b) Từ I đến K (trong
nước)
c) Từ S đến mặt phân
cách rồi đến K

Tia sáng
truyền từ môi
trường nào
sang môi
trường nào?
Khi truyền từ môi
trường trong suốt
này sang môi
trường trong suốt
khác tia sáng

như thế nào?
Hiện tượng đó
được gọi là hiện
tượng khúc xạ ánh
sáng. Vậy hiện
tượng khúc xạ ánh
sáng là gì?
1. Quan sát
2. Kết luận
 Hiện tượng tia sáng
truyền từ môi trường
trong suốt này sang môi
trường trong suốt khác
bò gãy khúc tại mặt
phân cách giữa hai môi
trường, được gọi là hiện
tượng khúc xạ ánh
sáng.
1 2 3
? Hiện tượng khúc
xạ ánh sáng là gì?

3. Một vài khái
niệm
1. Quan sát
2. Kết luận
N
N’
P
Q

I
K
S
 I là điểm tới, SI là tia
tới
 IK là tia khúc
xạ
 Đường NN’ vuông góc
với mặt phân cách là
pháp tuyến tại điểm tới
 là góc tới, ký
hiệu i
·
SIN
 là góc khúc xạ, ký hiệu
r
·
KIN'
 Mặt phẳng chứa tia tới SI vàø pháp
tuyến NN’ là mặt phẳng tới
i
r

2. Kết luận
1. Quan sát
3. Một vài khái
niệm
4. Thí nghiệm
Quan sát đường truyền
của một tia sáng từ không

khí sang nước
Bố trí thí nghiệm như hình
Nhúng thẳng đứng một
phần của miếng gỗ phẳng
vào trong nước. Chiếu tia
sáng là là trên mặt miếng
gỗ tới mặt phân cách PQ tại
điểm tới I
Tiến hành thí
nghiệm, trả
lời câu hỏi C1
P
Q
S

4. Thí nghiệm
C1. Hãy cho biết tia khúc
xạ có nằm trong mặt
phẳng tới không?
Góc tới và góc khúc
xạ, góc nào lớn hơn?
C2. Hãy đề xuất phương án thí
nghiệm để kiểm tra những nhận xét
trên có còn đúng khi thay đổi góc tới
hay không.
N
N’
P
QI
S

K
i
r
S
K
Trả lời C1:
Tia khúc xạ nằm
trong mặt phẳng tới
Góc khúc xạ nhỏ hơn
góc tới

2. Kết luận
1. Quan sát
3. Một vài khái
niệm
4. Thí nghiệm
5. Kết luận
 Khi tia sáng truyền từ không
khí sang nước thì:
 - Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng
tới
 - Góc khúc xạ nhỏ hơn góc
tới
C3. Hãy thể
hiện kết luận
trên bằng hình
vẽ
i
r
S

N
N’
Q
P
I
K
Không khí
Nước
N
N’
P
Q
I
K
i
r
S

1. Hiện tượng khúc xạ
ánh sáng
11. Sự khúc xạ của tia
sáng khi truyền từ nước
sang không khí
1. Dự đoán
C6. Kết luận trên có còn đúng
trong trường hợp tia sáng truyền
từ nước sang không khí hay
không?
Đề xuất một phương án thí nghiệm
để kiểm tra dự đoán đó

Có thể dùng phương án sau đây để
vẽ đường truyền của tia sáng từ
nước sang không khí.
b) Tìm vò trí đặt mắt để thấy đinh ghim B
che khuất đinh ghim A. Đưa đinh ghim C
tới vò trí sao cho nó che khuất đồng thời
cả A và B
1. Dự đoán
2. Thí nghiệm kiểm
tra
a) Bố trí thí nghiệm như
hình vẽ, trong đó A và B
là vò trí cắm hai đinh
ghim trên phần miếng
gỗ nhúng trong nước
A
B
C

A
B
C5. Chứng minh
rằng: Đường nối
các vò trí của ba
đinh ghim A, B, C là
đường truyền của
tia sáng đi từ đinh
ghim A tới mắt
C

2. Thí nghiệm kiểm
tra
Mắt nhìn thấy A
khi nào?
Vì sao mắt chỉ nhìn
thấy B mà không
nhìn thấy A?
Vì sao mắt chỉ nhìn
thấy C mà không nhìn
thấy A, B?
?
Nếu bỏ B, C ra thì sao?
Điều đó chứng tỏ gì?
Đk

Trả lời C5:
Mắt chỉ nhìn thấy A khi ánh sáng từ A phát
ra truyền được đến mắt.
Khi mắt chỉ nhìn thấy B mà không thấy A có
nghóa là ánh sáng từ A phát ra đã bò B che
khuất, không đến được mắt.
Khi mắt chỉ nhìn thấy C mà không thấy A, B
nghóa là ánh sáng từ A, B phát ra đã bò C che
khuất, không đến được mắt.
Khi bỏ B, C ta lại nhìn thấy A. Vậy, đường nối
vò trí của ba đinh ghim A, B, C biểu diễn đường
truyền của tia sáng từ đinh ghim A tới mắt

A
B

C
i
r
N
N’
C6. Nhận xét
đường truyền của
tia sáng, chỉ ra
điểm tới, tia tới, tia
khúc xạ, vẽ pháp
tuyến tại điểm tới.
So sánh độ lớn góc
khúc xạ và góc tới
2. Thí nghiệm kiểm
tra

2. Thí nghiệm kiểm
tra
3. Kết luận
 Khi tia sáng truyền được từ
nước sang không khí thì:
 - Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng
tới
 - Góc khúc xạ lớn hơn góc
tới

111. Vận
dụng
1. Hiện tượng khúc xạ
ánh sáng

11. Sự khúc xạ của tia
sáng khi truyền từ nước
sang không khí
C7. Phân biệt các hiện tượng
khúc xạ và phản xạ ánh
sáng
- Tia tới gặp mặt
phân cách giữa hai
môi trường bò gãy
khúc khi truyền qua
môi trường mới.
- Tia tới gặp mặt
phân cách giữa hai
môi trường bò hắt trở
lại môi trường cũ.
Trả lời C7: Phân biệt các hiện tượng
khúc xạ và phản xạ ánh sáng
Hiện tượng khúc xạHiện tượng phản xạ
- Góc phản xạ bằng
góc tới.
- Góc khúc xạ khác
góc tới.

C8. Giải thích hiện
tượng nêu ra ở phần
mở bài
111. Vận
dụng
Đặt mắt nhìn dọc theo
một chiếc đũa thẳng

từ đầu trên (như hình
bên), ta không nhìn
thấy đầu dưới của
đũa.
Giữ nguyên vò trí đặt
mắt, đổ nước vào bát,
liệu có nhìn thấy đầu
dưới của đũa không?
Trả lời C8: Khi chưa đổ nước vào bát, ta
không nhìn thấy đầu dưới (A) của chiếc
đũa
Trong không khí, ánh sáng chỉ có đi theo
đường thẳng từ A đến mắt. Nhưng những
điểm trên chiếc đũa thẳng đã chắn mất
đường truyền nên tia sáng này không
truyền được đến mắt.
Đổ nước vào bát tới một vò trí nào đó, ta lại
nhìn thấy A vì có một tia sáng đến mặt
nước, bò khúc xạ đi được tới mắt

Củng cố
Hiện tượng . . . . . . . truyền từ môi
trường trong suốt này sang môi trường
trong suốt khác . . . . . . . . . . tại mặt
phân cách giữa hai môi trường, được
gọi là hiện tượng . . . . . . . . . . . . . . .
1/ Điền từ thích hợp
vào chỗ trống trong câu
sau:
tia sáng

bò gãy khúc
khúc xạ ánh sáng

2/ Hãy ghép mỗi phần a, b, c, với một
phần 1, 2, 3 để được một câu có nội dung
đúng
a. Khi tia sáng
truyền từ không
khí vào nước thì
b. Khi tia sáng
truyền từ nước vào
không khí thì
c. Ở hiện tượng
khúc xạ ánh sáng
1. góc khúc xạ
lớn hơn góc tới
2. góc khúc xạ
khác góc tới
3. góc khúc xạ
nhỏ hơn góc tới
Cc

Dặn dò
+ Về học bài.
+ Làm các bài tập còn lại trong SBT
+ Xem trước bài:
Quan hệ giữa góc tới và góc khúc xạ
Tìm hiểu xem khi thay đổi góc tới
thì góc khúc xạ như thế nào; Mối quan
hệ giữa góc tới và góc khúc xạ ra sao;

Trường hợp đặc biệt góc tới bằng 0
o
thì
góc khúc xạ như thế nào?


Dd
3/ Cách vẽ nào biểu diễn đúng hiện tượng
khúc xạ của tia sáng khi đi từ không khí vào
nước?
S
N
N’
Q
I
K
K k
Nước
P
S
N
N’
Q
I
K
K k
Nước
P
S
N

N’
Q
I
K
K k
Nước
P
S
N
N’
Q
I
K
K k
Nước
P
A
DC
B

4/ Trường hợp nào sau đây tia sáng
truyền tới mắt là tia khúc xạ?
. Khi ta ngắm một bông hoa trước
mắt
. Khi ta soi gương
. Khi ta quan sát một con cá vàng
đang bơi trong bể cá cảnh
. Khi ta xem chiếu bóng
Bạn đã chọn sai
Chúc mừng bạn đã chọn

đúng
A
B
C
D
Dd