BAI NGHĨA TƯỜNG MINH VÀ HÀM Ý (t2)

TR NG THCS NGÔ VĂN NH CƯỜ Ạ
NĂM H C: 2009-2010Ọ


1. Hàm ý là phần thông báo:
1. Hàm ý là phần thông báo:
A. Trái ng ợc với nghĩa t ờng minh.
A. Trái ng ợc với nghĩa t ờng minh.
B. Cùng một nội dung với nghĩa t ờng minh.
B. Cùng một nội dung với nghĩa t ờng minh.
Kiểm tra bài cũ
Kiểm tra bài cũ


Trả lời các câu sau bằng cách khoanh tròn vào chữ cái tr ớc câu trả
Trả lời các câu sau bằng cách khoanh tròn vào chữ cái tr ớc câu trả
lời đúng.
lời đúng.
C. Không đ ợc diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nh ng có
C. Không đ ợc diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nh ng có
thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
D. ợc diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
D. ợc diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
2. Khi nào ng ời ta dùng hàm ý ?
2. Khi nào ng ời ta dùng hàm ý ?
A. Khi không muốn nói thẳng.
A. Khi không muốn nói thẳng.
B. Muốn ng ời nghe không hiểu.

B. Muốn ng ời nghe không hiểu.
C. Không biết rõ ý.
C. Không biết rõ ý.
D. Muốn chấm dứt cuộc thoại.
D. Muốn chấm dứt cuộc thoại.
3. Trong lời nói hàng ngày:
3. Trong lời nói hàng ngày:
A. Tất cả các câu đều có hàm ý.
A. Tất cả các câu đều có hàm ý.
B. Không có câu nào có hàm ý.
B. Không có câu nào có hàm ý.
C. Có câu có, có câu không có hàm ý.
C. Có câu có, có câu không có hàm ý.
D. Hàm ý đ ợc nhiều ng ời dùng.
D. Hàm ý đ ợc nhiều ng ời dùng.


Kiểm tra bài cũ
Kiểm tra bài cũ


- Thế thì chủ nhật chúng mình đi xem vậy!
- Thế thì chủ nhật chúng mình đi xem vậy!
Tìm câu có chứa hàm ý trong đoạn đối thoại sau
Tìm câu có chứa hàm ý trong đoạn đối thoại sau


?
?

- Hoa ơi ! Tối nay chúng mình đi xem ca nhạc đi.
- Hoa ơi ! Tối nay chúng mình đi xem ca nhạc đi.


- Tiếc quá ! Tối nay mình phải đi đón bà ngoaị ở quê ra.
- Tiếc quá ! Tối nay mình phải đi đón bà ngoaị ở quê ra.




-
-
ừ,
ừ,
thế cũng đ ợc.
thế cũng đ ợc.


Trên đ ờng đi học về, Lan rủ Hoa:
Trên đ ờng đi học về, Lan rủ Hoa:


Kiểm tra bài cũ
Kiểm tra bài cũ


- Thế thì chủ nhật chúng mình đi xem vậy!
- Thế thì chủ nhật chúng mình đi xem vậy!
Tìm câu có chứa hàm ý trong đoạn đối thoại sau

Tìm câu có chứa hàm ý trong đoạn đối thoại sau


?
?


- Hoa ơi ! Tối nay chúng mình đi xem ca nhạc đi.
- Hoa ơi ! Tối nay chúng mình đi xem ca nhạc đi.


- Tiếc quá !
- Tiếc quá !
Tối nay mình phải đi đón bà ngoaị ở quê ra.
Tối nay mình phải đi đón bà ngoaị ở quê ra.




-
-
ừ,
ừ,
thế cũng đ ợc.
thế cũng đ ợc.


Trên đ ờng đi học về, Lan rủ Hoa:
Trên đ ờng đi học về, Lan rủ Hoa:

NghÜa t êng minh vµ hµm ý
I. §iÒu kiÖn sö dông hµm ý:


Nghĩa t ờng minh và hàm ý
Đọc đoạn văn sau:
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
Chị Dậu vừa nói vừa mếu:
-
-
Thôi u không ăn, để phần cho con.
Thôi u không ăn, để phần cho con.
Con chỉ đ ợc ăn ở nhà bữa này
Con chỉ đ ợc ăn ở nhà bữa này
nữa thôi
nữa thôi
. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không
. U không muốn tranh ăn của con. Con cứ ăn thật no, không
phải nh ờng nhịn cho u.
phải nh ờng nhịn cho u.
Cái Tí ch a hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi
Cái Tí ch a hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi
bằng giọng luống cuống:
bằng giọng luống cuống:
-
-
Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?
Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu ?

Điểm thêm một giây nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
Điểm thêm một giây nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống nh sét đánh bên tai, nó liệng
Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống nh sét đánh bên tai, nó liệng
củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
củ khoai vào rổ và oà lên khóc:
- U bán con thật đấy ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u
- U bán con thật đấy ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u
đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con.
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.

Nghĩa t ờng minh và hàm ý
I. Điều kiện sử dụng hàm ý:
Câu 1:
Con chỉ đ ợc ăn ở nhà bữa này nữa thôi.
Sau bữa ăn này con không còn đ ợc ở nhà với thầy u
nữa. U đã bán con.
Câu 2:
Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.
U đã bán con cho nhà cụ Nghị


=> Chị Dậu không dám nói thẳng với con vì chị
quá đau lòng và cũng lo con sẽ buồn tủi .
=> Hàm ý trong câu 2 rõ hơn vì có chi tiết cụ
Nghị Thôn Đoài . Sở dĩ chị phải nói rõ hơn vì cái
Tí đã không hiểu đ ợc hàm ý ở câu 1 .
Chi tit s gióy ny v cõu núi trong ting

khúc ca cỏi Tớ U bỏn con tht th ?


Nghĩa t ờng minh và hàm ý
I. Điều kiện sử dụng hàm ý:
Để sử dụng hàm ý cần có những
điều kiện nào?
- Câu 1: đây là điều đau lòng nên
chị Dậu tránh nói thẳng ra
đ a hàm ý vào câu nói
- Câu 2: hàm ý câu nói rõ hơn,
cái Tí đã hiểu ý mẹ
ng ời nghe hiểu đ ợc hàm ý
Điều kiện:
-
Ng ời nói(viết) có ý thức đ a hàm
ý vào câu nói.
-
Ng ời nghe (đọc) có năng lực
giải đoán hàm ý.
* Ghi nhớ: SGK/91


Nghĩa t ờng minh và hàm ý
I. Điều kiện sử dụng hàm ý:
- Câu 1: đây là điều đau lòng nên
chị Dậu tránh nói thẳng ra
đ a hàm ý vào câu nói
- Câu 2: hàm ý câu nói rõ hơn,
cái Tí đã hiểu ý mẹ

ng ời nghe hiểu đ ợc hàm ý
* Ghi nhớ: SGK/91
Tìm lời nói có hàm ý trong
đoạn hội thoại sau:
Lớp tr ởng nói với Chi:
- Ngày mai lớp mình tham gia
vệ sinh môi tr ờng. Cậu có bận
gì không?
- ồ! Cảm ơn cậu đã báo. Tớ
tham gia chứ.


Nghĩa t ờng minh và hàm ý
I. Điều kiện sử dụng hàm ý:
- Câu 1: đây là điều đau lòng nên
chị Dậu tránh nói thẳng ra
đ a hàm ý vào câu nói
- Câu 2: hàm ý câu nói rõ hơn,
cái Tí đã hiểu ý mẹ
ng ời nghe hiểu đ ợc hàm ý
* Ghi nhớ: SGK/91
Tìm lời nói có hàm ý trong
đoạn hội thoại sau:
Lớp tr ởng nói với Chi:
- Ngày mai lớp mình tham gia
vệ sinh môi tr ờng. Cậu có bận
gì không?
- ồ! Cảm ơn cậu đã báo. Tớ
tham gia chứ.

Nghĩa t ờng minh và hàm ý
I. Điều kiện sử dụng hàm ý:
- Câu 1: đây là điều đau lòng nên
chị Dậu tránh nói thẳng ra
đ a hàm ý vào câu nói
- Câu 2: hàm ý câu nói rõ hơn,
cái Tí đã hiểu ý mẹ
ng ời nghe hiểu đ ợc hàm ý
* Ghi nhớ: SGK/91
Trình bày theo nhóm:
Lập một đoạn hội thoại trong
đó sử dụng lời nói có hàm ý.

II- LUY N T PỆ Ậ
BÀI T P 1:Ậ

a, Ng ời nói : Anh thanh niên .
Ng ời nghe : Ông hoạ sĩ và cô gái .
Hàm ý : " Chè đã ngấm rồi đấy " : Mời bác và cô
vào nhà uống n ớc chè .
Hai ng ời đều hiểu hàm ý : " Ông liền theo
xuống ghế " .
b. Ng ới nói : Anh Tấn .
Ng ời nghe : Chị hàng đậu .
Hàm ý câu in đậm là : Chúng tôi không thể cho đ ợc vì
chúng tôi cần phải bán những thứ này đi .
Ng ời nghe hiểu hàm ý : " Thật là càng giàu có càng
giàu có "

c. Ng ời nói : Thuý Kiều .
Ng ời nghe : Hoạn Th .
H m ý cõu 1: l mỏt m, giu ct.
Quyn quý nh tiu th cng cú lỳc phi n trc
Hoa Nụ ny ?
Hàm ý câu 2 : Hãy chuẩn bị nhận sự báo oán thích
đáng.
Hoạn Th hiểu hàm ý nên " Hồn lạc phỏch siờu Khu
u di tng liu iu kêu ca "

Bài 2 :
- Hàm ý : Chắt giùm n ớc để cơm khỏi nhão .
- Sử dụng hàm ý không thành công vì " Anh Sáu vẫn
ngồi im " -> anh không cộng tác .


Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh hy vọng
Tìm hàm ý của Lỗ Tấn qua việc ông so sánh hy vọng
với con đ ờng trong các câu sau:
với con đ ờng trong các câu sau:


Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là
Tôi nghĩ bụng: Đã gọi là
hy vọng
hy vọng
thì không thể nói
thì không thể nói
đâu là thực đâu là h cũng giống nh những
đâu là thực đâu là h cũng giống nh những

con đ ờng
con đ ờng
trên
trên
mặt đất; kỳ thực trên mặt đất vốn làm gì có đ ờng. Ng ời
mặt đất; kỳ thực trên mặt đất vốn làm gì có đ ờng. Ng ời
ta đi mãi thì thành đ ờng thôi.
ta đi mãi thì thành đ ờng thôi.
(Lỗ Tấn,
(Lỗ Tấn,
Cố h ơng
Cố h ơng
)
)
- Hàm ý: tuy hy vọng ch a thể nói là thực hay h , nh
ng nếu cố gắng thực hiện thì có thể đạt đ ợc.
BI T P 4:


* Bài tập củng cố
* Bài tập củng cố
1- Khoanh tròn vào đáp án đúng cho câu hỏi sau:
1- Khoanh tròn vào đáp án đúng cho câu hỏi sau:
Việc sử dụng hàm ý cần những điều kiện nào ?
Việc sử dụng hàm ý cần những điều kiện nào ?
A.
A.
Ng ời nói (ng ời viết) có trình độ văn hoá cao.
Ng ời nói (ng ời viết) có trình độ văn hoá cao.
B.

B.
Ng ời nghe (ng ời đọc) có trình độ văn hoá cao.
Ng ời nghe (ng ời đọc) có trình độ văn hoá cao.
C.
C.
Ng ời nói (ng ời viết) có ý thức đ a hàm ý vào câu còn ng ời
Ng ời nói (ng ời viết) có ý thức đ a hàm ý vào câu còn ng ời
nghe (ng ời đọc) phải có năng lực giải đoán hàm ý.
nghe (ng ời đọc) phải có năng lực giải đoán hàm ý.
D.
D.
Ng ời nói (ng ời viết) phải sử dụng phép tu từ.
Ng ời nói (ng ời viết) phải sử dụng phép tu từ.
2. Nối cột A (câu) với cột B cho phù hợp
A
1. Tôi làm bài rồi.
2. Bây giờ bạn mới làm bài sao.
3. Lan ơi ! Đã m ời hai giờ rồi đấy !
B
a. Câu có sử dụng hàm ý.
b. Câu có nghĩa t ờng minh.



Sử dụng hàm ý có tác dụng
- Trong giao tiếp:
+ Đảm bảo lịch sự, tế nhị .
+ Dễ dàng chối bỏ yêu cầu nào đó khi cần vì không
trực tiếp nói ra điều đó mà do ng ời nghe tự suy ra
-

Trong văn học: Nội dung diễn đạt phong phú &
tăng giá trị biểu cảm.