Tiết 59: Sự phân tích ánh sáng trắng

Kiểm tra bài cũ:
+ Nêu các nguồn phát ánh sáng trắng và
các nguồn phát ánh sáng màu.
+ Trong bốn nguồn sáng sau, nguồn sáng
nào không phát ra ánh sáng trắng?
A. Bóng đèn pin đang sáng.
B. Bóng đèn ống thông dụng.
C. Một đèn LED.
D. Một ngôi sao.
HS1:

Kiểm tra bài cũ:
HS2:
Nêu các kết luận về việc tạo ánh sáng
màu bằng tấm lọc màu.

Tiết 59: Bài 53:
I. Phân tích một chùm sáng trắng bằng
lăng kính:
1. Thí nghiệm 1:
Lăng kính
Thí nghiệm hình 53.1

Trả lời: Dải nhiều màu nằm sát nhau
gồm các màu: Đỏ, cam, vàng, lục, lam,
chàm, tím. Ở bờ này là màu đỏ, ở bờ kia
là màu tím.
C1: Hãy mô tả màu sắc của dải nhiều
màu quan sát được trong thí nghiệm 1.

+ Nếu chắn trước khe sáng trắng một
tấm lọc màu đỏ. Hãy dự đoán về ánh
sáng khúc xạ qua lăng kính hứng được
trên màn.
2. Thí nghiệm 2:
a)
+ Nếu chắn trước khe sáng trắng một
tấm lọc màu xanh. Hãy dự đoán về ánh
sáng khúc xạ qua lăng kính hứng được
trên màn.

* Làm thí nghiệm, kiểm tra các dự đoán.
* Nêu kết quả thí nghiệm quan sát được.
b) Nếu chắn khe sáng trắng bằng tấm lọc
nửa trên màu đỏ, nửa dưới màu xanh.
Hãy dự đoán hiện tượng xảy ra.
* Tiến hành thí nghiệm và quan sát.
* Nêu kết quả quan sát được.

C2: Mô tả hình ảnh quan sát được trong
hai trường hợp a và b ở thí nghiệm trên.
a) Khi chắn khe sáng bằng tấm lọc màu
đỏ ta thấy có vạch đỏ, bằng tấm lọc màu
xanh ta thấy có vạch xanh; hai vạch này
không nằm cùng một chỗ.
b) Khi chắn khe sáng bằng tấm lọc nửa
trên màu đỏ, nửa dưới màu xanh thì ta
thấy có đồng thời cả hai vạch đỏ và xanh
nằm lệch nhau.

Trả lời :

C3: Em hãy dựa vào các kết quả quan
sát được ở trên để nhận định sự đúng sai
của hai ý kiến sau:
+ Lăng kính đã nhuộm các màu khác
nhau cho chùm sáng trắng.
+ Trong chùm sáng trắng có chứa sẵn
các ánh sáng màu. Lăng kính chỉ có tác
dụng tách các chùm sáng màu đó ra, cho
mỗi chùm đi theo một phương vào mắt.

Bản thân lăng kính là một khối
trong suốt không màu, nên nó không thể
đóng vai trò như tấm lọc màu được.
Trả lời C3:
Nếu lăng kính có tác dụng nhuộm
màu cho chùm tia sáng thì tại sao chỗ
này chỉ nhuộm màu xanh, chỗ kia chỉ
nhuộm màu đỏ, trong khi đó các vùng tia
sáng đi qua trong lăng kính có tính chất
hoàn toàn như nhau. Vậy chỉ có ý kiến
thứ hai là đúng.

Trả lời: Vì trước lăng kính ta chỉ có một
dải ánh sáng trắng. Sau lăng kính ta thu
được nhiều dải sáng màu liên tục từ màu
đỏ đến màu tím. Như vậy, lăng kính đã
phân tích từ dải sáng trắng nói trên ra
nhiều dải sáng màu, nên ta nói thí

nghiệm 1 là thí nghiệm phân tích ánh
sáng trắng.
C4: Tại sao có thể nói thí nghiệm 1 là thí
nghiệm phân tích ánh sáng trắng ?

Khi chiếu một chùm sáng trắng hẹp đi
qua một lăng kính thì ta sẽ thu được
nhiều chùm sáng màu khác nhau nằm
cạnh nhau, tạo thành một dãi màu như
cầu vồng. Màu của dải biến thiên liên tục
từ đỏ đến tím. Lăng lính có tác dụng tách
riêng các chùm sáng màu có sẵn trong
chùm sáng trắng cho mỗi chùm đi theo
một phương khác nhau.
3. Kết luận :

II. Phân tích một chùm sáng trắng bằng
sự phản xạ trên đĩa CD:
Trả lời C5: Khi chiếu ánh sáng trắng vào
mặt ghi của một đĩa CD, quan sát ánh
sáng phản xạ, ta thấy nhìn theo phương
này có ánh sáng màu này, theo phương
khác có ánh sáng màu khác.
1.Thí nghiệm 3: Quan sát mặt ghi của
một đĩa CD dưới ánh sáng trắng với
các góc nhìn khác nhau.
C5: Mô tả hiện tượng quan sát được.

C6:
+ Ánh sáng chiếu đến đĩa CD là ánh áng

màu gì ?
+ Ánh sáng từ đĩa CD đến mắt ta có
những màu nào ?
+ Tại sao có thể nói thí nghiệm 3 cũng là
thí nghiệm phân tích ánh sáng trắng ?

* Chùm sáng đến đĩa CD là chùm sáng
trắng. Sau khi phản xạ trên đĩa CD, ta
thu được nhiều chùm sáng màu khác
nhau. Vậy thí nghiệm với đĩa CD cũng là
thí nghiệm phân tích ánh sáng trắng.
Trả lời C6:
- Ánh sáng chiếu tới đĩa CD là ánh sáng
trắng.
- Ánh sáng từ đĩa CD đến mắt ta là ánh
sáng màu, từ màu đỏ đến màu tím.

Có thể phân tích một chùm sáng
trắng thành những chùm sáng màu bằng
cách cho nó phản xạ trên trên mặt ghi
của một đĩa CD.
Có thể có nhiều cách phân tích một
chùm sáng trắng thành những chùm
sáng màu khác nhau.
2. Kết luận:
III. Kết luận chung:

GHI NHỚ
* Có thể phân tích một chùm sáng trắng
thành những chùm sáng màu khác nhau

bằng cách cho chùm sáng trắng đi qua
một lăng kính hoặc phản xạ trên mặt ghi
của một đĩa CD.
* Trong chùm sáng trắng có chứa nhiều
chùm sáng màu khác nhau.

IV. Vận dụng:
Trả lời: Có thể coi dùng tấm lọc màu
như cách phân tích ánh sáng trắng thành
ánh sáng màu. Vì khi cho ánh sáng trắng
qua các tấm lọc có màu khác nhau, cho
ta các ánh sáng màu của tấm lọc và qua
đó ta biết được trong chùm sáng trắng có
những ánh sáng màu nào.
C7: Có thể coi cách dùng các tấm lọc
màu như một cách phân tích ánh sáng
trắng thành ánh sáng màu được không ?

C8: Đặt một gương phẳng
chếch một góc khoảng 30
0
trong khay nước. Đặt
trước trán một mảnh giấy
nhỏ trên có vạch một vạch
đen nằm song song với
đường giao nhau của mặt
gương và mặt nước. Hãy
nhìn ảnh của vạch đen
qua phần gương ở trong
nước. Mô tả và giải thích

hiện tượng quan sát được.

C8*: Khi nhìn vào phần gương ở trong nước ta
không thấy vạch đen mà thấy một dải nhiều màu.
Giải thích: Phần nước nằm giữa mặt gương
và mặt nước tạo thành một lăng kính bằng
nước. Xét một dải sáng trắng hẹp phát ra từ
mép của vạch đen trên trán, chiếu đến mặt
nước. Dải sáng này khúc xạ vào nước, phản
xạ trên gương, trở lại mặt nước, lại khúc xạ
ra ngoài không khí và đi vào mắt người quan
sát. Dải sáng này coi như đi qua lăng kính
nước nói trên, nên nó bị phân tích ra thành
nhiều dải sáng màu sắc như cầu vồng.

-
Về nhà học các kết luận và phần ghi
nhớ SGK. Đọc có thể em chưa biết.
- Làm bài tập 53-54.1; 53-54.4 SBT.
- Soạn C1; C2 bài 54 trang 143 SGK.
DẶN DÒ

CHÀO TẠM BIỆT