TIẾT 107 HỘI THOẠI TG

CHÀO MỪNG QUÍ THẦY CÔ CÙNG
TOÀN THỂ CÁC EM HỌC SINH

KIỂM TRA BÀI CŨ
1. Hành động nói là gì ? Nêu một số kiểu hành động nói thường gặp?
- Hành động nói là hành động được thực hiện bằng lời nói
nhằm mục đích nhất định.
Trả lời:
-
Các kiểu hành động nói: + Hỏi
+ Trình bày
+ Điều khiển
+ Hứa hẹn
+ Bộc lộ cảm xúc


Trong các cách hỏi đường dưới đây em nên dùng những cách nào
để hỏi người lớn ?
A. Bác có biết bưu điện ở đâu không ạ ?
B. Bác làm ơn chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu ạ.
C. Bưu điện ở đâu hả bác ?
D. Chỉ giùm cháu bưu điện ở đâu với !
E. Bác có thể chỉ giúp cháu bưu điện ở đâu không ạ ?

BÀI 26:
Tiết 107
HỘI THOẠI

Bài 26
Tiết 107

I. Vai xã hội trong hội thoại:
1. Tìm hiểu ví dụ:
HỘI THOẠI
Một hôm, cô tôi gọi tôi đến bên cười hỏi:
- Hồng ! Mày có muốn vào Thanh Hoá chơi với mẹ mày không?
(…) Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi
cười rất kịch của cô tôi kia, tôi cúi đầu không đáp. Vì tôi biết rõ, nhắc
đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để
tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi, một người đàn bà đã bị cái tội là
goá chồng, nợ nần cùng túng quá, phải bỏ con cái đi tha hương cầu
thực. Nhưng đời nào tình thương yêu và lòng kính mến mẹ tôi lại bị
những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến.(…)
Tôi cũng cười đáp lại cô tôi:
- Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào mợ cháu cũng về.
Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt.
- Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!
Rồi hai con mắt long lanh của cô tôi chằm chặp đưa nhìn tôi. Tôi lại
im lặng cúi đầu xuống đất; lòng tôi càng thắt lại, khoé mắt tôi đã cay
cay. Cô tôi liền vỗ vai tôi cười mà nói rằng:

- Mày dại quá, cứ vào đi, tao chạy cho tiền tàu. Vào mà bắt mợ mày
may vá sắm sửa cho và thăm em bé chứ.
(…) Tôi cười dài trong tiếng khóc, hỏi cô tôi:
- Sao cô biết mợ con có con?
Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. Có một bà họ nội
xa vào trong ấy cân gạo về bán. Bà ta một hôm đi qua chợ thấy mẹ
tôi ngồi cho con bú ở bên rổ bóng đèn.(…)
Cô tôi chưa dứt câu, cổ họng tôi đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá
những cổ tục đã đày đoạ mẹ tôi là một vật như hòn đá hay cục thuỷ
tinh, đầu mẫu gỗ, tôi quyết vồ ngay lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến

cho kì nát vụn mới thôi.
Cô tôi bỗng đổi giọng, lại vỗ vai, nhìn vào mặt tôi, nghiêm nghị:
- Vậy mày hỏi cô Thông – tên người đàn bà họ nội xa kia – chỗ ở
của mợ mày, rồi đánh giấy cho mợ mày, bảo dù sao cũng phải về.
Trước sau cũng một lần xấu, chả nhẽ bán xới mãi được sao?
Tỏ sự ngậm ngùi thương tiếc thầy tôi, cô tôi chập chừng nói tiếp :
- Mấy lại rằm tháng tám này là ngày giỗ đầu cậu mày, mợ mày về dù
sao cũng đỡ tủi cho cậu mày, và mày cũng còn phải có họ, có hàng,
người ta hỏi đến chứ ?
(Nguyên Hồng – Những ngày thơ ấu)

? Đoạn trích ghi lại cuộc đối thoại của mấy nhân vật? Quan hệ giữa các nhân vật
tham gia hội thoại trong đoạn trích trên là quan hệ gì? Ai ở vai trên, ai ở vai dưới?
Nhận xét cách xử sự của người cô ? Thái độ của bé Hồng?
Quan hệ gia tộc
Vai trên
Vai dưới
Cư xử không
đúng mực
Thái độ lễ phép
Bà cô
Bé Hồng
CÂU HỎI THẢO LUẬN

Những chi tiết cho thấy nhân vật chú bé Hồng đã cố gắng kìm
nén sự bất bình của mình để giữ được thái độ lễ phép:
- Tôi cúi đầu không đáp Tôi lại im lặng cúi đầu xuống
đất cổ họng đã nghẹn ứ khóc không ra tiếng
-> Chú bé Hồng cố kìm nén vì biết mình là vai dưới phải tôn
trọng bề trên.

Như vậy, khi xác định được vị trí của người tham gia hội thoại
tức là ta đã xác định được vai xã hội trong hội thoại. Vậy, vai xã
hội là gì ?
Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác trong cuộc
thoại.

Các em mơ
ước sau này
làm nghề gì?

Mình
tặng bạn
Cảm
ơn cậu

Bạn học cùng lớp
A. Hôm qua bạn có giải xong bài tập không?
B. Mình ch a giải đ ợc .
C. Mình t ởng là các cậu đã giải xong rồi.
Mình cũng không thể giải đ ợc.
A. Vậy tí nữa chúng mình sẽ nhờ cô giáo
giảng lại.
? Hãy xác định vai xã hội của các nhân vật trong đoạn hội
thoại sau?
=> Quan hệ thân - sơ ( bạn học cùng lớp)


Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:

- Quan hệ trên - dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác, thứ bậc trong gia đình
và xã hội)
- Quan hệ thân – sơ (theo mức độ quen biết thân tình )
Vai xã hội được xác định bằng những quan hệ xã hội nào?

Trong cuộc hội thoại, có phải mỗi người tham gia
Trong cuộc hội thoại, có phải mỗi người tham gia
hội thoại chỉ có một vai xã hội không? Em hãy
hội thoại chỉ có một vai xã hội không? Em hãy
cho mộtví dụ để chứng minh điều đó.
cho mộtví dụ để chứng minh điều đó.
Mçi ng êi tham gia héi tho¹i cã rÊt nhiỊu vai, ®a chiỊu.
VD: - ChÞ DËu vai d íi -> tªn cai lƯ vai trªn (quan hƯ ®Þa vÞ
trong x· héi)
- ChÞ DËu vai trªn -> tªn cai lƯ vai d íi (quan hƯ vỊ ti t¸c)
Vậy khi tham gia hội thoại chúng ta cần chú ý điều gì?
Vì quan hệ xã hội vốn rất đa dạng nên vai xã hội của mỗi người
cũng đa dạng nhiều chiều. Khi tham gia hội thoại, mỗi người cần
xác định vai của mình để chọn cách nói cho phù hợp.

GHI NHỚ
*Vai xã hội là vị trí của người tham gia hội thoại đối
với người khác trong cuộc thoại.
Vai xã hội được xác định bằng các quan hệ xã hội:
- Quan hệ trên - dưới hay ngang hàng (theo tuổi tác,
thứ bậc trong gia đình và xã hội)
- Quan hệ thân – sơ (theo mức độ quen biết thân tình )
* Vì quan hệ xã hội vốn đa dạng nên vai xã hội của mỗi
người cũng đa dạng nhiều chiều. Khi tham gia hội
thoại mỗi người cần xác định đúng vai của mình để

chọn cách nói cho phù hợp.

II. Luyện tập :
+ Khoan dung: Nếu các ngươi chuyên tập sách
này, theo lời dạy bảo của ta, thì mới phải đạo thần
chủ Ta viết bài hịch này để các ngươi biết bụng ta.
+Nghiêm khắc:
-Nay các ngươi nhìn chủ nhục mà
không biết lo, thấy nước nhục mà
không biết thẹn
HỘI THOẠI
BÀI TẬP 1:
Hãy tìm những chi
tiết trong bài Hịch
tướng sĩ thể hiện
thái độ vừa
nghiêm khắc vừa
khoan dung của
Trần Quốc Tuấn
đối với binh sĩ
dướic quyền?

BÀI TẬP 2
Đọc đoạn trích dưới đây và trả lời câu hỏi:
Tôi nắm lấy cái vai gầy của lão, ôn tồn bảo:
- Chẳng kiếp gì sung sướng thật, nhưng có cái này là sung
sướng: bây giờ cụ ngồi xuống phản này chơi, tôi đi luộc mấy củ
khoai lang, nấu một ấm nước chè tươi thật đặc; ông con mình ăn
khoai, uống nước chè, rồi hút thuốc lào…Thế là sung sướng.
- Vâng! Ông giáo dạy phải! Đối với chúng mình thì thế là sung

sướng.
Lão nói xong lại cười đưa đà. Tiếng cười gượng nhưng nghe đã
hiền hậu lại.
Tôi vui vẻ bảo:
- Thế là được chứ gì? Vậy cụ ngồi xuống đây, tôi đi luộc khoai nấu
nước.
- Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác.
( Nam Cao, Lão Hạc)


CÂU HỎI THẢO LUẬN
a. Dựa vào đoạn trích và những điều em đã biết về truyện Lão
Hạc, hãy xác định vai xã hội của hai nhân vật tham gia cuộc
thoại trên.
b. Tìm những chi tiết trong lời thoại của nhân vật và lời miêu tả
của nhà văn cho thấy thái độ vừa kính trọng, vừa thân tình
của nhân vật ông giáo đối với lão Hạc.
c. Những chi tiết nào trong lời thoại của lão Hạc và lời miêu tả
của nhà văn nói lên thái độ vừa quí trọng vừa thân tình của
lão đối với ông giáo? Những chi tiết nào thể hiện tâm trạng
không vui và sự giữ ý của lão Hạc?

NHÓM 1,2: CÂU a,b
NHÓM 3,4: CÂU a,c

HỘI THOẠI
a)Vai xã hội của hai nhân vật:
+ Về địa vị xã hội: Ông giáo (trí thức)có địa vị cao
hơn lão Hạc (nông dân)

+ Về tuổi tác: Lão Hạc có vị trí cao hơn
b) Thái độ vừa kính trọng vừa thân tình của ông giáo
đối với lão Hạc:
- Lời lẽ: ôn tồn
- Cử chỉ: nắm lấy cái vai gầy
- Cách xưng hô: Cụ- tôi, ông con mình
Bài tập 2:

HỘI THOẠI
c) -Thái độ vừa quý trọng vừa thân tình của lão Hạc đối với ông
giáo:
Cách nói tôn trọng, chân tình: ông giáo, dạy (nói), chúng mình,nói
đùa thế.
- Tâm trạng không vui và sự giữ ý của lão Hạc:
Cười đưa đà , cười gượng , từ chối để khi khác
Bài tập 2:

BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM
“ Vai xã hội” trong hội thoại là gì?
A. Là vai vế của mỗi người trong gia đình
B. Là vị trí, chỗ đứng của mỗi người trong xã hội.
C. Là vị trí của người tham gia hội thoại đối với người khác
trong cuộc thoại.
D. Là cương vị, cấp bậc của một người trong cơ quan,xã hội.
Trong hội thoại, người có vai xã hội thấp phải có thái độ ứng xử
với người có vai xã hội cao như thế nào?
A. Ngưỡng mộ. B. Kính trọng
C. Sùng kính. D.Thân mật

Trß ch¬i ghÐp h×nh

XÕp c¸c h×nh minh ho¹ vµo s¬ ®å (1, 2, 3, 4, 5)
vµ ph©n tÝch mèi quan hÖ cña s¬ ®å ®ã.
Con
Con c«
Chó
Bè , mÑ
Bè , mÑ
C« (ChÞ g¸i cña bè)
1
1
5
5
2
2
3
3
4
4
Con c«
C« (ChÞ g¸i cña bè)
Bè , mÑ
Bè , mÑ
Chó
Con

Con c«
Chó
Bè , mÑ
Trß ch¬i ghÐp h×nh
§¸p ¸n

1
2
3
=> Quan
hÖ trªn d
íi, thø bËc
Con
C« (ChÞ g¸i cña bè)

HƯỚNG DẪN HỌC TẬP

Nắm khái niệm vai xã hội và biết vận dụng vào quá trình
hội thoại.

Bài tập về nhà: Viết một đoạn hội thoại ngắn (Tự chọn
vai xã hội)

Chuẩn bị bài: Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị
luận.

CHÀO TẠM BIỆT, CHÚC SỨC KHOẺ QUÍ THẦY CÔ
CÙNG TOÀN THỂ CÁC EM HỌC SINH.