400 năm khám phá vũ trụ ppsx

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (181.57 KB, 7 trang )

400 năm khám phá vũ trụ
RFI mời quý thính giả tìm hiểu thêm qua phần trình bày lý thú sau đây
của một nhà khoa học, một nhà thiên văn, giáo sư Nguyễn Quang Riệu, Giám
đốc Nghiên cứu Trung tâm CNRS và Đài Thiên văn Paris.
.
Nguồn:Đài Thiên Văn ParisMeudon
Hai khám phá cực kỳ quan trọng trong bước đường chinh phục không
gian đánh dấu năm 2009 : trên sao Hỏa và mặt trăng có nước. Cơ quan không
gian châu Âu hy vọng sẽ thực hiện được chuyến phi hành khứ hồi địa cầu-sao Hỏa
vào thập niên 2030. RFI phỏng vấn giáo sư Nguyễn Quang Riệu, Giám đốc Nghiên
cứu Trung tâm CNRS và Đài Thiên văn Paris.
Năm 2009 kết thúc với hai khám phá được xem là cực kỳ quan trọng trong
bước đường chinh phục không gian : trên sao Hỏa và mặt trăng có nước. Cơ quan
không gian châu Âu hy vọng sẽ thực hiện được chuyến phi hành khứ hồi địa cầu-sao
Hỏa vào thập niên 2030.
Trong chiều hướng này, Nga chuẩn bị khóa huấn luyện một phi hành đoàn
Nga Pháp Đức, sinh hoạt biệt lập, kể từ đầu năm nay và kéo dài suốt 520 ngày,
tương đương với thời gian đi và về. Trong khi đó, Cơ quan NASA của Mỹ, do ngân
sách hạn hẹp chỉ gởi phi thuyền tự động lên mặt trăng, sao Kim và một thiên thạch.
Về phần các nhà thiên văn, từ các đài quan sát trên mặt đất, họ kiên trì tìm
kiếm sự sống trong không gian và những siêu địa cầu. Đầu tháng giêng, viễn vọng
kính không gian Kepler khám phá 5 hành tinh quay chung quanh một định tinh gần
giống như thái dương hệ nhưng nhiệt độ khá cao, trên 1200 độ C.
Tính từ thời loài người chế ra chiếc viễn vọng kính đầu tiên đến những phi
thuyền vũ trụ, thời gian đã qua đúng 4 thế kỷ. Nhưng nếu xem vũ trụ là cánh rừng
già thì con người giống như con kiến mới ra khỏi tổ, chập chững thám hiểm chiếc lá
gần nhất, chưa ra khỏi cành cây.
Con đường chinh phục không gian vô tận của sinh vật thượng đẳng trên trái
đất còn mênh mông không khác chi đàn kiến thông thái với cánh rừng già.
Nguồn : planete-astronomie.com
RFI phỏng vấn Nguyễn Quang Riệu

(Nguyên Giám đoc Emeritustại Trung tâm Qu cgiaNghiên cứu Khoa học
Pháp và Đài Thiên văn Paris)
(Tuấn Anh thực hiện ngày 14 tháng 1 năm 2010)
Th a GS Nguyen Quang Riêu, câu hoi đau tiên xin GS cho biet ngành thiên văn
hoc có t ̀ bao gi ̀ ?
Galileilà người đau tiên dùng kı́nh thiên văn đe quansát b utrời. Galileir t
ngạc nhiên khinhı̀n th ynhi u hiện tượngthú vị quachi c kı́nh, tuy hãy còn đơn
sơ. Mặt trăngkhôngcó vẻ mịn màng chút nào, nhưng lại hiện ral ch nhi u thung
lũng. Dải Ngân hà huy n ảo thı̀ có vô s ngôi sao,còn các hành tinh thı̀ dường như
quay xungquanh mặt trời,chứ khôngphải xungquanhtrái đat. Nhữngphát hiện
đau tiên cuả Galileichứng tỏ trái đatkhôngphải là trung tâmcủa vũ trụ và đã làm
đảo lộn quan niệmv vũ trụ đang được thịnh hành ở th kỷ 17.
Năm 5 v ̀a ket thúc mang ý nghı̃a gı̀ đoi v ́i thiên văn hoc khám phá vũ
tru?
Hội thiên văn Qu c t và UNESCO đã côngb năm 2009 là Năm Thiên văn
Qu ct ,đúng 400năm saukhiGalilei sử dụng kı́nh thiên văn l nđau tiên.Ngày
naycác nhà thiên văn làm những kı́nh thiên văn ngày càng lớn đặt trên mặt đat và
phóng lên khônggianđe quansát thật sâu trong vũ trụ, nh mtı̀m hi usự hı̀nh
thành các thiên hà, cùng ngu n g c và sự ti n hoá cuả toàn th vũ trụ. Họ còn
nghiên cứu nhữnghiện tượng thiên nhiên trongvũ trụ đe thực hiện những thı́
nghiệm trên trái đat. Sở dı̃ mặt trời và nhữngngôi saochi u sáng được tronghàng
tỷ năm, chı́nh là nhờ các thiên th này kh ngch đượcnăng lượng t ng hợp các
hạt nhân nguyên tử. Các nhà khoa học nghiên cứu cơ ch sản xu t năng lượng
trong các ngôi sao đe saunày xây được nhà máy điện t ng hợp hạt nhân.
Nhân loai đã có trong tay nh ̃ng trang thiet bitoi tân nh thenào trong viêc
khám phá không gian ?
Tı̀m hi u quá trı̀nh ti n hóa cuả vũ trụ và ngu n g c của vạn vật là một trong
nhữngv nđe đangđược các nhà khoa học quan tâm.Trong năm 2009 vừa qua,Cơ
quan Vũ trụ châu u (ESA)đã phóng lên khônggianchi c kı́nh thiên văn đặt tên là
Planck.Vệ tinhPlanck dùng những thi t bị hiện đại nh t đe quansát b ́c xaphông

vũ tru. B́c xanày là tàn d cuavunoBig Bang tạo ra vũ trụ cách đây ngót 14 tỷ
năm. Bức xạ phôngvũ trụ là bộ mặt cuả vũ trụ nguyên thủy khi vừa mới ló ra.H i
đó, vũ trụ chı̉ nhỏ b ng một ph n tỷ vũ trụ hiện nayvà cứ dãn nở không ngừng.Vũ
trụ nguyên thủy cũng đã từng rung như một cái tr ng trong400nghı̀n năm đau.
Do đó, mật độ và nhiệt độ cuả bức xạ phông vũ trụ khôngđongđeu và thăng giáng
từ vùng này sang vùng khác. Nhữngđám vật ch t tập trungđây đó trong vũ trụ thu
hút vật ch tcuả môi trường xungquanhđe phát tri nthành những chùm thiênhà
mà các nhà thiên văn quan sát th yhiện nay.Những k t quả quan sát bức xạ phông
vũ trụ cung c p cho các nhà thiên văn nhữngthôngtin quý báu v tu i,v s phận
cuả vũ trụ trong tương lai,v cơ ch hı̀nh thành của nhữngngôi saovà của những
thiên hà th hệ đau tiên,cùng bản ch t cuả nănglượng và vật ch ttrong vũ trụ.
Kı́nh thiênvăn đặt trên mặt đat và kı́nh vũ trụ Hubble đã chụp được những
bức ảnh tuyệt đẹp của nhi u thiên th . Nhưngtrongvũ trụ còn vô s thiên th
khôngphát ra ánh sáng mà chı̉ phát bức xạ h ng ngoại khôngnhı̀n th y b ngm t
thường.Bởi vı̀ bức xạ h ngngoại bị khı́ quy n trái đat h p thụ nên các nhà thiên
văn phải phóng kı́nh lên khônggianđe quan sát. Nhữngngôi saocòn non đang n
mı̀nh trongnhững đám bụi t i tăm, hoặc những phôi thiênhà là những thiên th
chưa đủ nóng đe chi u sáng mà chı̉ phát ra được bức xạ h ng ngoại. Một chi ckı́nh
thiên văn h ng ngoại đặt tên là Herschel đã được phóng cùng chuy nvới kı́nh
Planck đe khám phá nhữngbı́ n trong th giới lạnh lẽo của nhữngthiên th vô
hı̀nh này.
Hệ kı́nh thiên văn vô tuy n qu c t ALMA, đặt trên một caonguyên ở vùng sa
mạc Atacama ở độ cao5000m trên rặngnúi Andescuả Chilê, g m có 50angten12
m đang được xây dựng.Hệ kı́nh vô tuy nALMA và hệ kı́nh quanghọc VLT (Very
Large Telescope), g m 4 cái gươngkh ng l có đường kı́nh 8 m cuả Cộng đong
Châu u,sẽ giúp các nhà thiên văn quan sát những vùng thật sâu trong vũ trụ đe đi
ngược dòng thời gianđen tận g nthời đi mBig Bang,khi vũ trụ vừa mới rađời
Máy giat c LHC (Large Hadron Collisioner) t itân nh t hiện nayđược xây tại
Thụy Sı̃ đe nghiên cứu sự hı̀nh thành cuả vật ch t và cũng đe tı̀m hi ungu n g c
cuả vũ trụ. Trongmáy giat c,những hạt protoncó t c độ x p xı̉ t cđộ ánh sáng

được tạo rađe đâm trực diện vào nhau, nh m sản xu t ra nhữnghạt vimô mới lạ
và tái tạo nhữngđi u kiện lý-hóa mà các nhà khoahọc phỏng đoán là r tph bi n
trong vũ trụ nguyên thủy.
Trong khát vong tı̀m kiem s song trong vũ trubao la này, công viêc th c
hiên đen đâu và găp nh ̃ng khó khăn gı̀ và đã phát hiên đ  c nh ̃ng gı̀ cho phép
hy vong ?
Các nhà thiên văn đã phát hiện trong vũ trụ đủ loại hóa ch t tương tự như
những ch t thông thường ch ra được trong phòng thı́ nghiệm, k cả những ch t
đường có khả năng d n đen sự hı̀nh thành những phân tử sinh học phức tạp
nhưaxit amintrongprotein t bào sinh vật.
Sự hı̀nh thành ra sự s ng là một quá trı̀nh vô cùng phức tạp và lâu dài. Sự
s ng dưới dạng vi sinh vật nảy sinh trên trái đat đã được 3 tỷ năm, nhưng loài
người hiệnđại mớixu t hiệncách đây khoảng 200nghı̀n năm. Trı̀nh độ khoa học
tiên ti n như ngày nay mới chı̉ đạt được cách đây chưa đay một th kỷ. Các nhà
thiên văn đang c g ng tı̀m ki m v t tı́ch cuả sự s ng trong Ngân hà, dù chı̉ là
nhữngsinh vật đơn bào. Tuy nhiên, sự s ng tương tự như trên trái đat chı̉ có th
t ntại trên nhữnghành tinh, nơi mà đi u kiện lý-hóa trongkhı́ quy n khôngkh t
khe như trên những ngôi sao. Những trạm tự động đã được phóng lên một s
hành tinh tronghệ mặt trời, nhưngv n chưa phát hiện được d u v t cuả sự s ng.
Nướclà một y u t c nthi t cho sự s ngvı̀ là dungmôiđe hòa tanvật ch t
và tạo ranhữngphản ứnghóa học có khả nănglàm này sinh ravi sinh vật. Tháng
10 năm 2009, Cơ quan NASA cuả Mỹ đã dùng tên lửa được đi u khi n đe đâm
th ng vào một cái h rộng lớn trên mặt trăng, nh m bới vật ch t n m ở dưới b
mặt mặt trăng.Trong nhữngđám vậtch t b n tungra ngoài có d uv t cuả nước.
Những k tquả quan sát choth ynướccũng có th đã từng chảy trên cả hành tinh
Hoả.
Cuoi cùng, xin GS cho biet thêm venh ̃ng ch  ng trı̀nh đi tı̀m nh ̃ng đia
cau có đieu kiên song nh trái đat cuachúng ta. Th c hiên các ch  ng trı̀nh ton
kém này có đem lai l i ı́ch gı̀ cho cuôc song tai trái đat
Sự s ng có khả năng nảy sinh trên những hành tinh, nên sự phát hiện

nhữnghành tinh ở bên ngoài hệ mặt trời là đi u kiện tiên quy t cho sự tı̀m ki m
sự s ng trong Dải Ngân hà. Tronghệ mặt trời chı̉ có vỏn vẹn 8 hành tinh nên các
nhà thiên văn phải phát hiện thêm hành tinhtrong những hệ sao khác thı̀ mới có
hy vọng tı̀m th y sự s ng. Tuy nhiên, công việc phát hiện nhữnghành tinh ở bên
ngoài hệ mặt trời không h đơn giản. Lý do là vı̀ hành tinh trong những hệ sao
không tự phát ra ánh sáng mà chı̉ phản chi ubứcxạ của ngôisao. Anhsáng y uớt
cuả hành tinh bị ngôi saosáng chói át đi. Các nhà thiên văn phải dùng một phương
pháp gián ti p đe phát hiện hành tinh trong những hệ sao. Khi hành tinh quay
xungquanh ngôisao thı̀ trườngh pd ncuả hành tinhlôikéo ngôisao làm t c độ
cuả ngôi sao thay đoi ı́t nhi u. Các nhà thiên văn đã tı̀m th y khoảng 400 hành tinh
ở ngoài hệ mặt trời b ng phương pháp này. Đa s hành tinh phát hiện được là
nhữngkh i khı́ kh ng l . G n đây, họ phát hiện được một s hành tinhcó vỏ r n,
chı̉ nặnghơn trái đat từ 2 tới 7 l nvà được gọi là “siêu đia cau”.
Ước vọng của các nhà thiên văn là tı̀m th y những hành tinh cỡ trái đat và
cũng có vỏ r nnhư trái đatvà n mtrong vùng  đ  c xung quanh ngôi sao. Có
nghı̃a là vùng này phải có nhiệt độ vừa phải đe nước có th t n tại ở th lỏng và
làm nảy sinh ra sự s ng. N ng độ cuả khı́ nuôidưỡng sự s ng trong khı́ quy n của
hành tinhphải thı́ch hợp vớisự s ng tương tự như trên trái đat. Tuy nhiên, vùng ở
được phải được hi u theo nghı̃a rộng,bởi vı̀ sự s ngtrên những hành tinh có th
t n tại trongnhững đi u kiện khác h nsovới trêntrái đat.
Sự tı̀m ki m những siêu địa c u trên đó có khả năng có sự s ng giúp nhân
loại giải đáp câu hỏi thường hay đặt ra: vũ trụ bao la chả nhẽ chı̉ chứa một mı̀nh
chúng tatrên mảnh đat nhỏ bé này ư ?
v

400 năm khám phá vũ trụ ppsx

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về