"Giải mã" thời hậu WTO docx

"Giải mã" thời hậu
WTO
UBND TP.HCM vừa tổng kết ba năm gia nhập WTO và tái cấu trúc kinh
tế thành phố. Hầu hết các chuyên gia kinh tế cho rằng, tất cả những điểm yếu
của kinh tế thành phố đều đã bộc lộ rõ sau khi gia nhập WTO.
Đầu tàu nhưng chưa đẳng cấp
PGS.TSTrầnĐình Thiên, Viện trưởngViện Kinh tế Việt Nam không đồng tình với
những gì mà TP.HCMđã làm với vai trò làđầu tàu kinh tế của cả nước. TS.Trần
ĐìnhThiên nhận định, saugần 25năm đổi mới, cácngành công nghiệp chủ chốt
của TP.HCMvẫn còn gia côngnhiều, dịch chuyển kinh tế đô thị thì mangtính tình
thế và có nguy cơ đối mặt với khủng hoảng nhân công trầm trọng.
TP.HCMlà thành phố lớn nhất nước và vốn được xemlà đầu tàu kinh tế củacả
nước nhưng hiện TP.HCM vẫn chưa địnhra “đẳngcấp”của riêng mình và các
chuyên gia cho đây làđiều bất hợp lý. TS.Trần Đình Thiênbức xúc: “TP.HCMchưa
tái cơ cấu triệt để mà chỉ cải tạo những gì mình có là không ổn”. TS.Thiên kiến nghị,
TP.HCMhãy địnhra đẳngcấp rồi muốn làm gìthì làm.
Thựctế, chỉ riêng về hạ tầng giaothông, TP.HCM hầu như chỉ cải tạo, mở
rộng những gìcó sẵn. Chínhvì vậy,tiền thì cứ “ngốn” liên tục nhưng hạ tầngthì
mãi vẫn chưa cải thiện được baonhiêu. Hầu hết cáctuyến đường huyếtmạch khu
vực nội thành mặc dù thànhphố đã có nhiều dự án quy hoạch mở rộng vàkết nối
nhưng đều giậm chân tại chỗ. Các tuyếnngoại thành dù đã có mở rộng, xây mới
nhưng vẫn chưa thể thông suốt.
Hiện dân số của TP.HCMđã gầnchạmngưỡng 10triệu nhưng đến giờ TP.HCM vẫn
chưa cómô hình quản lý siêu đô thị. Công nghiệp giảmliên tục trong gần một thập
niênqua, thu nhập bình quân tuy cótăngnhưngchênhlệch giữa người giàuvà
người nghèo cànggiãn ra và có nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập trung bình.
Trongkhi đó,kinh tế TP.HCM tăng trưởng chủ yếu dựa vào vốn mà vốn thì không
biết bao nhiêu cho đủ.Do đó, khả năngbất ổn trong tăngtrưởnglà điều có thể xảy
ra. Các chuyên gia cho rằng,TP.HCMcần phải thay đổi tư duy, không nên chỉ trông
chờ vào nguồn vốn mà phải làm thế nào để “hấp thụ” nguồn vốn có hiệu quả.
Thời gian qua, thànhphố ưu tiên phát triển các ngành dịch vụ và tăng trưởngchủ

yếu dựa vào lĩnh vực này. Trong khi các ngành côngnghiệp chủ lực vàcác ngành
mang hàm lượng công nghệ kỹ thuật caolại bỏ ngõ. Cácnhà phân tích chorằng,
trong hoạch địnhphát triển các ngành nghề, TP.HCMkhông nênưu tiênphát triển
ngành này, hạn chế ngành kiamà hãy xóa bỏ rào cảnđể các ngành kinhtế được
pháttriển mộtcáchtự nhiên và bình đẳng với nhau.
Với vai trò là đầutàu kinh tế của cả nước nhưngthời gian qua,TP.HCMchưa cósự
chuyển dịch căn bản trong cơ cấu kinhtế (ngành), chưa thoát khỏi trình độ “công
nghiệp cơ khí – cổ điển”, vẫn nặng về gia công, lắpráp,lệ thuộc vào bênngoài,
chưa thật sự đóng vai tròđầu tàu “kéo nền kinhtế cả nước tiến nhanhvề phía
trước”cả về khía cạnh “dẫn dắt”về công nghệ.
Sự dịch chuyểnđô thị của TP.HCM chủ yếu là “đối phótình thế” mà nguyên nhânlà
do tăngtrưởng nhanh, tập trung“nông thônhóa” mạnh, quyhoạch đô thị bị động,
chú trọng bề nổi phản ánh cho một tư duy phát triển đô thị cũ kỹ, khôngtheo kịp
thời đại và có thể quy ra công thức“3 không”: không đẳng cấp; không thựcthi;
khôngcó tư duy đua tranh thời đại.
Bộc lộ 100% điểm yếu
Sau banăm gia nhập WTO,TP.HCMđangđối mặt với nguồn nhân lựcchấtlượng
thấp,thừa (bằng cấp) vàthiếu (chuyên môn)đềutrầmtrọng. Lựclượng doanh
nghiệp cóthựclựcyếu, liên kết thiếutầm nhìn,quản trị kém. Thể chế thị trường
kém phát triển, không đồngbộ. Mặtkhác,các camkếtđể đảmbảo gia nhập WTO
đã khiến mộtsố ngànhcôngnghiệp trong nướcgặp khó khănkhi trợ cấp bị dỡ bỏ
và thuế nhập khẩu đối với hànghóa nước ngoài giảm.
Kinh tế TP.HCM đã bộc lộ tất cả những điểmyếu: tốc độ tăng trưởng suygiảm,
nhập siêu lớn, lạm phát cao,bất ổn vĩ mô nghiêm trọngnhất về mô hình, tầm nhìn,
các nguồnlực động. Chi tiêungânsách lớn (39– 44%GDP),thâm hụt ngânsách
trường kỳ (5%GDP) vàthâmhụt mậu dịch mang tính kinh niên, tỷ giá hối đoái có
khuynhhướng bị ghìm chặt.
Một nghịch lý là tốc độ tăngtrưởngsuygiảm trong khi bùng nổ cơ hội pháttriển
và các luồng vốn đầutư mạnh.Đầu năm 2010, tăng trưởng cóphục hồi nhưng
ngay lậptức đối mặt trở lại với nguy cơ bất ổnvĩ mô (cũng mang tính kinh niên).

Một nghịch lý nữa là, ở Việt Nam dường như doanh nghiệp nhà nướcmới có vai
trò nắm giữ “chìa khóa”của nền kinhtế,trong khilươngthưởng và các chế độ
khôngđáp ứng được mức sống tối thiểu nên không thu hút đượcngười tàidẫn đến
hoạt động kém hiệu quả.
Một chuyên gia kinh tế nhìn nhận, trong mấy chục năm qua TP.HCM
không có sự thay đổi gì đáng kể ngoài Khu đô thị Phú Mỹ Hưng. Tuy nhiên, Phú
Mỹ Hưng nhằm giải quyết vấn đề cơ bản nào của TP.HCM: tư duy phát triển đô
thị hiện đại hay đơn giản chỉ để giải tỏa áp lực đô thị? Lợi ích mà Phú Mỹ Hưng
đem lại chưa thấy gì nhưng cái hại trước mắt là tác nhân gây ra tình trạng
ngập lụt triền miên của thành phố - một hậu quả đủ lớn để cản trở sự “cất
cánh” của thành phố.
Theo các chuyên gia, mấuchốt của những yếu kém trênxuất phát từ “lỗ
hỏng” cơ cấu bêntrong,sâu xahơn làtừ mô hình tăng trưởng, từ cơ chế phân bổ
nguồnlực khônghợp lý. Qua đó chothấy nănglực và cách thứcphản ứng chính
sáchcó vấn đề mà hệ quả xuất pháttừ nhận thức không rạch ròi giữa phát triển
bền vững và nhanh,giữa ổn định và tốc độ cao.Ông RalfMatthaes, Giám đốc điều
hành Tập đoàn nghiên cứu thị trường TNS tại ViệtNam phân tích, thách thứclớn
nhất đốivới các doanh nghiệp ViệtNam trongthời kỳ hậu WTOlà thiếu sự tiếp cận
với các thị trường xuất khẩu, thiếunhững cơ hội đầu tư hợp lý, côngnghệ, lực
lượng laođộng có kỹ năng và thị trường vốn.
Còn TS.Trần Du Lịch,Ủy viên Ủy banKinh tế của Quốc hội cho rằng,vai trò của
doanh nghiệp nhà nước làbổ khuyết và điềutiết thị trườngchứ không phải để
cạnh tranh thị trường nhưng ở ViệtNam lại làm ngượclại. Do đó, cần phải đối xử
bình đẳng giữa các thành phần kinh tế, coi khu vựcngoài nhà nước làđộng lực của
tăng trưởng vàgiải quyết việc làm.
“Giải mã” bài toán kinh tế
Theo PGS.TS TrầnĐình Thiên, TP.HCMcầnthay đổitư duy trong điều hành và
hoạchđịnh kinhtế, xác định rõ chú trọng chất hay lượng, dựa vào “trụ cột” nào để
thayđổi mô hình tăng trưởng, phânbổ nguồn vốn như thế nào trong tái cấu trúc
nền kinhtế. Qua đó, cần phải xácđịnh hainhiệm vụ trọng tâm:hoạchđịnh chiến

lượccó tầm nhìn (vai tròcủa nhà nước) vàxây dựnglực lượng thực thi mạnh (vai
trò củadoanh nghiệp).
Về mô hình tăngtrưởng,phải hướng đếnchấtlượng tăng trưởng. Từ bỏ cách làm
theo kiểu “ham tăng trưởng”bằngmọi giá, chủ yếu quảng canhsangmô hình tăng
trưởng thâm canh.Bên cạnh đó, thành phố cần xácđịnh cơ cấu công nghiệp nào để
đảm bảo cho các doanh nghiệpcó đủ lựcđể gia nhập mạng lướisản xuất toàn,
trong đó,nguồn nhân lực, tổ chức công nghiệp và kịch bản phát triển phải được
định hướng rõ ràng.
Về tái cấu trúckinh tế, ông Nguyễn XuânThành, giảng viênChương trình Kinh tế
Fulbrightchorằng,nền kinhtế TP.HCMnói riêng vàcả nước nói chung ngày càng
trở nên phứctạp nên việc “tinhchỉnh” các ngành kinhtế bằng công cụ chính sách
ngày một không khả thi. Các cam kết về thương mại tự do cũngloại bỏ khả năng
nhà nước hỗ trợ trực tiếpđể pháttriển ngành. Thựctế này cho thấynhànước cần
từ bỏ chính sách “chọn ngành”. Thayvào đó, kỷ luật thị trường phải được áp đặt
lên hầu hết các hoạt động kinhtế.
Chínhvì vậy, thành phố nên ưutiên hàng đầu trong tái cấu trúc kinhtế,tái thiết lập
các cân đối vĩ mô tronggiai đoạn trước mắt, mặc dùphải chấp nhận hy sinhtăng
trưởng. Bên cạnhđó, việc tái cấu trúc kinh tế phải đặt trọng tâm vào việccải thiện
môitrường kinhdoanhcủa cả nền kinh tế: đó là nângcao hiệu quả quản trị nhà
nước,đổi mới môhình quản trị doanhnghiệp nhànước vàđầu tư cơ sở hạ tầng
trọng điểm và môi trường./.