Tính tất yếu khách quan và con đường hình thành công ty mẹ - con ở Việt Nam - 1 doc

Lời mở đầu
Ngay từ những năm 60 của thế kỷ 19 các Tập đoàn kinh tế đã nối tiếp nhau ra đời ở
các nước tư bản. Đó là một tổ chức tiên tiến đại diện cho trình độ phát triển cao của lực
lượng sản xuấtvà nền kinh tế xã hội, là các doanh nghiệp có quan hệ với nhau về công
nghệ và lợi ích kinh tế. Ngày nay nhiều Tập đoàn kinh tế đóng vai trò chi phối và tác
động mạnh mẽ đến toàn bộ nền kinh tế của các quốc gia trên thế giới.
Trong những năm qua , ở nước ta , quan hệ sản xuất đã có bước đổi mới phù hợp với
tính chất , trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Đảng và Nhà nước ta chủ trương
thực hiện cải cách toàn diện các doanh nghiệp Nhà nước, thực hiện lại việc sắp xếp các
doanh nghiệp như: cổ phần hoá, bán khoán, cho thuê các doanh nghiệp Nhà nước.
Trong công cuộc cải cách đó, Đảng và Nhà nước ta cũng chủ trương thành lập các
TCTy với mục tiêu là hình thành nên những Tập đoàn kinh tế mạnh, kinh doanh trong
những ngành, lĩnh vực kinh tế quan trọng của đất nước có khả năng cạnh tranh trên thị
trường khu vực và quốc tế.
Đối với nước ta, mô hình công ti mẹ-công ti con là một khái niệm mới, một phạm trù
mới trong lĩnh vực kinh tế học, tuy trên thế giới khái niệm về Tập đoàn kinh doanh và
mô hình tập đoàn theo hình thức công ti mẹ-công ti con đã qua một thời gian phát triển
.Trong bối cảnh toàn cầu hoá về kinh tế mạnh mẽ để tránh khỏi tụt hậu ngày càng xa ,
Việt Nam không thể đứng ngoài xu thế chung .Việc hình thành và phát triển các tổng
công ty theo mô hình công ti mẹ-công ty con sẽ phát huy các ngành kinh tế mũi nhọn
giúp nước ta hội nhập vào nền kinh tế khu vực và thế giới .
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
Việc thành lập các tổng công ty theo mô hình công ti mẹ -công ti con đang đặt ra rất
nhiều vấn đề mà Đảng , Nhà nước và các bộ ngành liên quan phải giải quyết . Từ nhu
cầu cấp thiết và tính chất quan trọng đó , chúng em đã đi sâu tìm hiểu và nghiên cứu
về vấn đề này trong đề án Kinh tế chính trị "Tính tất yếu khách quan và con đường
hình thành công ty mẹ-công ty con ở Việt Nam "
Do còn nhiều hạn chế nên đề án không tránh khỏi nhiều thiếu sót. Chúng em xin chân
thành cảm ơn sự giúp đỡ hướng dẫn tận tình của Tiến sĩ Lê Thục. Chúng em cũng rất
mong nhận được sự góp ý của thầy để hoàn thiện hơn nữa đề án .
Thay mặt nhóm sinh viên thực hiện

Sinh viên
Ngô Thuý Phượng
Phần I: Cơ sở lý luận của việc hình thành mô hình công ty mẹ-công ty con ở việt
nam
1.1 khái quát chung về công ty mẹ - công ty con.
1.1.1. Khái niệm.
Công ty mẹ là công ty có ít nhất một công ty con trở lên; có thể là Doanh nghiệp nhà
nước, hoặc Công ty trách nhiệm hữu hạn, Công ty cổ phần
Công ty con là công ty có 100% vốn của công ty mẹ hoặc đa sở hữu trong đó có trên
50% vốn của công ty mẹ. Như vậy công ty con phải chịu sự kiểm soát ( chi phối ) của
công ty mẹ
Mô hình công ty mẹ - công ty con tồn tại chủ yếu dưới hai dạng sau:
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
Một là, Công ty quản lý vốn : mục tiêu chủ yếu của công ty này là đầu tư vào các công
ty khác. Cơ cấu tổ chức của nó bao gồm các bộ phận điều phối, lập kế hoạch và tiến
hành kinh doanh trong pham vi các công ty con.
Hai là, Công ty quản lý hoạt động : là mô hình đặc trưng của công ty mẹ và công ty
con của chúng. Công ty này có chức năng kinh doanh nhưng đồng thời sở hữu và kiểm
soát nhóm các công ty con của nó. Các công ty được tổ chức thành các pháp nhân riêng
được tham gia các giao dịch một các độc lập.
1.1.2. Đặc điểm :
Mặc dù tên gọi khác nhau, hình thức tổ chức của các công ty mẹ và công ty con khác
nhau nhưng nói chung mô hình công ty mẹ công ty con có một số đặc điểm chung cơ
bản như sau :
Thứ nhất là, có quy mô rất lớn về vốn, lao động, doanh thu và phạm vi hoạt động.
Do công ty mẹ - công ty con vừa có sự tích tụ của bản thân doanh nghiệp lại vừa có sự
tập trung giữa các doanh nghiệp. Vì vậy nó vừa nâng cao được trình độ xã hội hoá sản
xuất và trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, vừa có năng lực cạnh tranh mạnh
hơn các công ty riêng lẻ.
Điều này thể hiện rất rõ, trước hết ở quy mô vốn của công ty mẹ - công ty con. Trong

công ty mẹ - công ty con thì vốn được tập trung từ nhiều nguồn khác nhau, được bảo
toàn và phát triển không ngừng, đẩy nhanh quá trình tích tụ và tập trung vốn cho công
ty mẹ - công ty con.
Nhìn chung các mô hình công ty mẹ - công ty con có hai con đường cơ bản để tạo ra
vốn :
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
Cách thứ nhất, tự tạo vốn theo con đường hướng nội là chủ yếu, bằng cách tích luỹ nội
bộ nền kinh tế. Nguồn vốn chủ yếu là vốn nhà nước thông qua những cơ chế khác
nhau:
- Nhà nước cấp vốn ban đầu dưới dạng đầu tư trực tiếp hoặc góp vốn cổ phần lớn
nhất.
- Tạo cơ chế để công ty tự tích luỹ vốn như cho phép để lại tất cả hoặc một phần
lợi nhuận thu được từ hoạt động sản xuất kinh doanh, không đánh thuế thu nhập.
- Cho vay tín dụng ưu đãi, cho phép huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu,
cổ phiếu
- Sát nhập, hợp nhất các công ty lớn cùng ngành nghề hoặc nằm trong cùng một
quy trình công nghệ có liên quan đến sản phẩm cuối cùng trên cùng một địa bàn.
Cách thứ hai, tạo dựng vốn theo con đường hướng ngoại là thu hút nguồn đầu tư thông
qua các dự án đầu tư nước ngoài, liên doanh, liên kết, phát hành trái phiếu, cổ phiếu và
vốn vay nước ngoài.
Với số vốn lớn, công ty mẹ - công ty con có khả năng chi phối và cạnh tranh mạnh trên
thị trường , mở rộng nhanh chóng quy mô sản xuất , đổi mới công nghệ, nâng cao năng
suất lao động, nâng cao chất lượng sản phẩm và vì vậy đạt doanh thu lớn
Một vấn đề nữa là về lực lượng lao động trong công ty mẹ - công ty con. Lực lượng lao
động trong công ty mẹ - công ty con không chỉ lớn về số lượng, mà còn mạnh mẽ về
chất lượng, được tuyến chọn và đào tạo rất nghiêm ngặt.
Phạm vi hoạt động của công ty mẹ - công ty con rất rộng, không chỉ ở phạm vi l•nh thổ
một quốc gia, mà ở nhiều nước hoặc phạm vi toàn cầu.
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
Với quy mô vốn lớn , nhiều lao động, áp dụng sự tiến bộ khoa học kĩ thuật hiện đại về

thông tin liên lạc, phương tiện giao thông vận tải các công ty mẹ - công ty con đ•
thực hiện phân công lao động trong nội bộ công ty mẹ - công ty con như bố trí các
điểm sản xuất, xây dựng mạng lưới tiêu thụ sản phẩm, thậm chí cả các khâu khác nhau
của sản xuất sản phẩm trên phạm vi toàn thế giới.
Thứ hai là, các công ty mẹ - công ty con đều hoạt động kinh doanh đa ngành, đa lĩnh
vực.
Chiến lược sản phẩm và hướng đầu tư luôn thay đổi phù hợp với sự phát triển của công
ty mẹ - công ty con và môi trường kinh doanh, nhưng mỗi ngành đều có định hướng
ngành chủ đạo , lĩnh vực đầu tư mũi nhọn với những sản phẩm đặc trưng của công ty
mẹ - công ty con. Qua quá trình hoạt động, phát triển , quy mô và cơ cấu kinh doanh
của công ty mẹ - công ty con dần được mở rộng , đa dạng hoá các loại hình kinh
doanh, phù hợp với đòi hỏi của thị trường và sự phát triển của nền kinh tế. Bên cạnh
những đơn vị sản xuất hoặc thương mại , các công ty mẹ - công ty con mở rộng các
hoạt động sang lĩnh vực khác như tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, nghiên cứu khoa
học
Các công ty mẹ - công ty con hoạt động đa ngành, đa lĩnh vực là để phân tán rủi ro,
mạo hiểm vào các mặt hàng, các lĩnh vực kinh doanh khác nhau, bảo đảm cho hoạt
động của cả công ty mẹ - công ty con luôn được bảo toàn và hiệu quả, đồng thời tận
dụng được cơ sở vật chất và khả năng lao động của công ty mẹ - công ty con.
Thứ ba là, các công ty mẹ - công ty con đa dạng về cơ cấu tổ chức , về sở hữu, về pháp
nhân và thể nhân.
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
Mô hình công ty mẹ - công ty con rất đa dạng về cơ cấu tổ chức và pháp lý. Nó có thể
là loại hình hoạt động mà các công ty con vẫn giữ nguyên sự độc lập về tính pháp lý,
việc huy động vốn và các hoạt động kinh tế được duy trì bằng các hợp đồng kinh tế,
các chủ sở hữu nhỏ vẫn có quyền điều hành các công ty của mình và vẫn có tư các
pháp nhân riêng của mình. Một loại hình khác của mô hình công ty mẹ - công ty con là
việc các công ty con mất quyền độc lập về tính thương mại và sản xuất, các chủ sở hữu
trở thành các cổ đông của "công ty mẹ".
Công ty mẹ - công ty con là một tổ hợp các công ty, bao gồm "công ty mẹ" và các

"công ty con, cháu" phần lớn mang họ của công ty mẹ. Công ty mẹ sở hữu số lượng
lớn vốn cổ phần trong các công ty con, nó chi phối các công ty con về mặt tài chính và
chiến lược phát triển. Do vậy trong mô hình công ty mẹ - công ty con rất đa dạng về sở
hữu.
1.1.3. Cơ chế hoạt động.
Các công ty mẹ - công ty con là những doanh nghiệp độc lập , có tư cách pháp nhân,
hợp tác theo nguyên tắc mọi thành viên đều bình đẳng trước pháp luật, không có quan
hệ cấp trên, cấp dưới theo kiểu trật tự hành chính như các doanh nghiệp trong tổng
công ty hiện nay, mà thông qua liên kết bằng vốn đầu tư hoặc các liên kết khác theo
quy định của hợp đồng và điều lệ công ty.
Ta có thể mô hình hoá cơ cấu tổ chức của một công ty mẹ - công ty con như sau:
công ty mẹ
Công ty mẹ và các công ty con có mối quan hệ phụ thuộc, hỗ trợ về mặt chiến lược, tài
chính, tín dụng. Các công ty con phụ thuộc và công ty mẹ nhằm phục vụ mục tiêu
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
chung của cả công ty mẹ - công ty con. Mục tiêu của công ty con thường trùng với mục
tiêu của công ty mẹ. Công ty mẹ - công ty con chỉ tồn tại và phát triển vững mạnh khi
xây dựng được cơ chế hoạt động dựa trên sự thống nhất lợi ích kinh tế của từng thành
viên với lợi ích chung của cả công ty và thực hiện chủ yếu bằng hợp đồng kinh tế.
Công ty mẹ sở hữu lượng vốn, cổ phần lớn trong các công ty con. Nó chi phối các công
ty con về tài chính và chiến lược phát triển. Vốn sở hữu trong công ty mẹ - công ty con
là sở hữu hỗn hợp ( nhiều chủ ) trong đó có một chủ ( công ty mẹ ) đóng vai trò khống
chế, chi phối. Phần lớn các công ty con mang họ của công ty mẹ. Công ty mẹ thường là
công ty có cổ phần, được thành lập và hoạt động theo luật doanh nghiệp của nước sở
tại, có thể có vốn góp của nhà nước hoặc nhà nước có 100% vốn, hoặc nhà nước có
trên 50% cổ phần.
Công ty con cũng thường là công ty cổ phần, có tư cách pháp nhân riêng, được thành
lập và hoạt động theo luật doanh nghiệp của nước sở tại. Trong đó công ty mẹ sở hữu
100% vốn hoặc ít nhất 51% cổ phần , có quyền bỏ phiếu trong các công ty con, hoặc
công ty mẹ có khả năng kiểm soát, khống chế mặc dù không nắm đa phần sở hữu, các

công ty con có thể ở trong nước hay ở nước ngoài.
Trong cơ cấu tổ chức của công ty mẹ - công ty con còn có chi nhánh và các công ty
liên kết.
Giữa các công ty con có những mối quan hệ ràng buộc, phụ thuộc chặt chẽ với nhau và
cùng phụ thuộc vào công ty mẹ. Mỗi công ty con được phân công hoạt động sản xuất
kinh doanh theo từng phân đoạn, theo chuyên ngành, theo sản phẩm hàng hoá bán ra
hoặc theo khu vực hoạt động, không trùng lắp, cạnh tranh nội bộ. Các công ty con có
Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -
thể phối hợp các hoạt động của mình theo kiểu liên kết dọc hoặc liên kết ngang hoặc
chỉ giới hạn trong một chuyên ngành nào đó. Liên kết dọc là sự liên kết giữa các công
ty con trong cùng một dây chuyền công nghệ sản xuất, trong đó mỗi doanh nghiệp
đảm nhận từng công đoạn nhất định. Liên kết ngang là sự liên kế giữa các công ty con
hoạt động trong cùng một ngành nghề, có quan hệ chặt chẽ với nhau về kinh tế - kỹ
thuật, thị trường tiêu thụ, xuất nhập khẩu. Trong công ty mẹ - công ty con cũng thường
có sự liên kết hỗn hợp, nghĩa là có cả hai hình thức liên kết ngang và liên kết dọc.
Việc thiết lập công ty con, chi nhánh hay công ty liên kết thương tuân thủ một số
nguyên tắc phân bổ theo sản phẩm, theo vùng lãnh thổ, hoặc kết hợp cả hai.
Theo mô hình tổ chức của công ty mẹ - công ty con ở trên thì mỗi công ty con khu vực
là một khối, mỗi công ty chỉ sản xuất một loại sản phẩm ở một nước nhất định là một
đơn vị kinh doanh của khối. Mỗi đơn vị kinh doanh của khối có các phòng chức năng
như phòng tài chính, tiếp thị, phân phối, sản xuất, nhưng tất cả đều tập trung cho việc
sản xuất có hiệu quả và chất lượng. Giám đốc của đơn vị kinh doanh là người chịu
hoàn toàn trách nhiệm trước giám đốc khối về hoạt động của đơn vị.
Mỗi khối chịu trách nhiệm về hoạt động của công ty mẹ - công ty con trong một khu
vực địa lý nhất định, và giám đốc khu vực chịu trách nhiệm trước giám đốc điều hành
trung tâm về hoạt động của khối trong khu vực. Nếu trong khu vực, sản phẩm sản xuất
và phân bổ của công ty mẹ - công ty con đa dạng nhiều loại thì trong mỗi khối khu vực
có thể thành lập những tiểu khối theo dõi, giám sát riêng đối với một hoặc một số sản
phẩm ở trong khu vực.

Simpo PDF Merge and Split Unregistered Version -