TÌM HIỂU BÀI VĂN MẢNG TRĂNG CUỐI RỪNG - NGUYỄN MINH CHÂU_2 doc

TÌM HIỂU BÀI VĂN MẢNG
TRĂNG CUỐI RỪNG - NGUYỄN
MINH CHÂU

I . ĐẶT VẤN ĐỀ .

Nguyễn Minh Châu là một trong những nhà văn trưởng thành trong
kháng chiến, sống và gắn bó với núi rừng Trường Sơn vào những năm
tháng ác liệt nhất của cuộc kháng chiến chống Mĩ của dân tộc . Người
đọc biết đến một Nguyễn Minh Châu nồng nàn những xúc cảm về tâm tư
người lính qua tập Cửa sông (1967) nhưng đến Dấu chân người lính
(1972) mới định hình một phong cách , một vị trí trong nền văn chương
cách mạng . Những cảm hứng Trường Sơn đã đem đến cho văn chương
của ông một sinh mệnh đẹp đẽ , mà trong đó phần tiêu biểu nhất, trong
sáng và thiết tha nhất là Mảnh trăng cuối rừng .

II . GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ .

Phạm Tiến Duật, nhà thơ trẻ trưởng thành từ những chuyến đường vận
tải Trường Sơn đã viết:
“Và vầng trăng, vầng trăng đất nước
Vượt qua vầng lửa mọc lên cao”
( Vầng trăng và quầng lửa)
Vầng trăng vẫn tỏa sáng đẹp dịu dàng ngay trong những ngày đạn bom
khốc liệt. Thế hệ trẻ Việt Nam đi vào cuộc kháng chiến chống Mĩ không
chỉ có nhiệt huyết tràn đầy của tuổi trẻ mà còn với vẻ đẹp lãng mạn
trong tâm hồn mình. Với ý tưởng đó. Nguyễn Minh Châu đã viết “ Mảnh
trăng cuối rừng” một truyện ngắn xuất sắc về chiến tranh. Trong tác
phẩm này cảm hứng chủ đạo của nhà nước trước hết là cố gắng “ Tìm
cái hạt ngọc ẩn giấu trong bể sâu tâm hồn con người” . Câu truyện tình
mà tác giả kể lại trong tác phẩm này thấm đẫm tinh thần lãng mạn, giàu

chất thơ và có sức rung động lòng người.

Truyện ngẵn này lúc đầu được đặt tên là “ Mảnh trăng”, về sau tác giả
thêm vào hai chữ “cuối rừng” làm cho hình ảnh mảnh trăng thêm cụ thể,
gợi cảm và xác định rõ không gian của câu truyện. Đây là mảnh trăng
thượng tuần, lúc ẩn, lúc hiện trên khu rừng già đại ngàn. Và đó chỉ là
một mảnh trăng chứ không phải là một vầng trăng tròn đầy, viên mãn .
Mảnh trăng cứ chập chờn ẩn hiện tưởng chừng như gần đấy mà lại như
xa vời, cứ ẩn giấu hao khuyết, khuất lấp tạo sự khao khát kiếm tìm. Rõ
ràng hình ảnh mảnh trăng ở đây có một ý nghĩa biểu tượng. Nhân vật
chính trong câu truyện này là Nguyệt, tên của cô cũng có nghĩa là trăng.
Phải trăng sự trùng hợp này là một ý định của nhà văn : vẻ đẹp và phẩm
chất cao quý của cô công nhân giao thông trên những tuyến đường ra
trận ác liệt đâu phải dễ nhận ra được ngay. Nhìn rộng ra tên của thiên
truyện còn góp phần thể hiện chủ đề của tác phẩm, vẻ đẹp tâm hồn như
những hạt ngọc mà nhà văn suốt đời khao khát kiếm tìm, có lúc ông
nhận ra ánh áng trong trẻo và rạng rỡ của nó ngay trên đường ra trận
trong những năm đánh Mĩ.

Vẻ đẹp lãng mạn của tác phẩm “ Mảnh trăng cuối rừng” trước hết thể
hiện trong bức tranh thiên nhiên. Câu truyện xảy ra trong một đêm trăng.
Trăng đầu tháng chỉ có một mảnh, “ánh sáng lè nhòe”. “ chập chờn lay
động”, “rơi tõm xuống khoảng tối mịt mù của cánh rừng già”. Nhưng
rồi “mảnh trăng khuyết ấy cũng lại sáng trong như một mảnh bạc” yên
ả, dịu dàng. Và “khung cửa phía cô gái ngồi lồng đầy bóng trăng”,
không phải “trăng lồng cổ thụ” hay “nguyệt lồng hoa” mà ở đấy tác giả
cho ánh trăng lồng đầy “khung cửa xe phái cô gái ngồi” làm cho tóc cô
“sáng lên” và “soi thẳng vào khuôn mặt cô gái làm cho khuôn mặt tươi
mát lên và ngời lên đẹp lạ thường”. Mặt đường đầy ổ gà cũng “thếp
từng mảng ánh trăng !”. Cả đoạn văn tràn ngập ánh trăng trong từng câu

chữ, trong từng chi tiết sự vật được miêu tả . Ánh trăng lan tỏa bao phủ,
bình yên và rất đỗi dịu dàng. Tưởng như không phải là vầng trăng trong
chiến tranh khói lửa nữa, mà là vầng trăng của muôn đời. Trăng lúc ẩn
lúc hiện như “chơi trò ú tim”, trăng là bạn đường chiến đấu. Trăng làm
Nguyệt đẹp lạ thường khiến mắt Lãm “choáng ngợp”, “không giám
nhìn”. Nó đẹp có phép biến hóa cả người Nguyệt và xáo động cả lòng
Lãm, xui Lãm “không hiểu sao” cứ tin chắc Nguyệt đang ngồi cạnh
chính là Nguyệt mà anh đang tìm thăm. Cái ánh trăng trên mặt Nguyệt,
lúc Nguyệt từ dã rồi còn quay lại . Lãm vẫn còn thấy lộng lẫy, dù rằng
trong lúc này trăng đã lặn từ lâu. Ánh trăng còn ấy còn “lặng lẽ soi đầy
trên mái và đoạn đường đầy vết xe trước cửa trạm”, đưa Lãm vào giấc
ngủ ngon lành.

Cùng với ánh trăng là một bầu trời đêm mang một vẻ đẹp thăm thẳm
“khoảng trời khuya trên các chỏm rừng, gió Tây Nam cuốn mây xám về
một góc rồi thổi dạt đi Trên đầu chúng tôi khoảng trời đêm trên cao trở
nên trong vắt lồng lộng, trong khoảng sâu thẳm nổi lên một tiếng chim
mơ hồ”. Ở mặt đất con đường như chìm trong màn sương trắng làm cho
chuyến xe như đang chạy trên một lớp sương bồng bềnh. Và cả hình ảnh
đôi chim trống mái kêu ở góc rừng nữa. Hình như đó là tiếng chim gọi
bạn, tiếng chim tìm bạn cũng như nhân vật Lãm đi tìm gặp người yêu
chưa thấy mặt của anh vậy. Rồi Lãm và Nguyệt có nhận ra nhau không,
điều đó tác giả để cho người đọc mặc sức nghĩ ngợi nhưng rõ ràng là đôi
chim trống mái thì “đã tìm thấy nhau”.

Đặt một ánh trăng êm dịu vào cạnh một cuộc đánh bom tọa độ tàn bạo
của máy bay Mĩ và để chiếc xe lao đi trong đêm tối trên con đường núi
hiểm trở với con mắt thuộc đường của một cô gái đẹp như một ảo ảnh,
tác giả đã dựng lên một không gian nghệ thuật đặc biệt. Câu truyện được
bao bọc trong một không gian riêng, một không khí riêng. Trong cái ánh

sáng trong trẻo và huyền ảo, vẻ đẹp này càng mang tính lãng mạn khi nó
hiện ra và vượt lên khỏi mọi sự tàn phá hủy diệt của chiến tranh. Vẻ đẹp
lãng mạn của câu truyện còn toát ra từ nhân vật Nguyệt và câu truyện
tình yêu của cô. Nguyệt và Lãm quen nhau qua một lời giới thiệu, nghe
kể về nhau, đôi lời thăm hỏi cho nhau qua những bức thư… và họ chưa
bao giờ gặp mặt nhau. Bẵng đi một thời gian , chàng trai thì quên mất
nhưng cô gái vẫn cứ đinh ninh, thủy chung, son sắt. Và cứ thế cô gái
thanh niên xung phong vẫn cứ vật lộn với những hiểm nguy trên chuyến
xe ra trận “Tháng này sang tháng khác họ vẫn làm bạn với đường và
trăng ” . Hai người đi tìm nhau, thăm nhau, ngẫu nhiên cùng trên một
chiếc xe . Họ gặp nhau rồi đấy, gần nhau gang tấc trong ca bin, thế mà
họ vẫn xa nhau, vẫn đi tìm nhau . Họ hiện ra bằng xương bằng thịt trước
mắt nhau mà người này vẫn là ẩn số đối với người kia . Có lúc tưởng
gần nhau tưởng mười mươi thì họ lại xa nhau … Cũng như mảnh trăng
khi khuất khi hiện, không khác gì một trò ú tim . Cái ngẫu nhiên thật đầy
ý vị .

Câu chuyện được kể lại thật hấp dẫn . Lần đầu tiên chàng trai cho cô gái
trẻ đi nhờ trên chiếc xe của mình mà không hề biết rằng đó là Nguyệt -
người đang tìm anh theo một lời “mai mối” mà đối với người khác có
thể nói và “vu vơ”, “hão huyền” . Không rõ mặt vì đêm tối , “ác cảm” vì
sự vô nguyên tắc cuả anh lái phụ , hai người đi tìm nhau, ngồi bên nhau
mà không hề biết giữa họ có một “sợi chỉ xanh óng ánh” đang dần buộc
họ lại . Ngay từ đầu, nghe tiếng nói của cô gái vọng ra từ thùng xe . Lãm
đã nhận thấy “tiếng nói trong lắm, cứng cỏi và bình tĩnh nữa là khác” .
Cái bình tĩnh, cứng cỏi mới là cảm tưởng còn là tiếng nói trong trẻo
được nghe từ chính tai mình đã báo với Lãm rằng đây là một cô gái
thanh lịch . Lãm tò mò thăm hỏi cho vui là “cô đi thăm chồng hay thăm
người yêu ?” . Thì nhận được một lời đối đáp bạo dạn khác thường,
chẳng phải là giọng nói đùa : “em đi thăm người yêu !” . Câu trả lời làm

cho Lãm phải hoảng lên, chắc không phải vì cái giọng mà vì anh cũng
đang đi thăm người yêu . Khi xe dừng lại giữa đường, từ dưới gầm xe,
lần đầu tiên Lãm nhìn thấy “một đôi gót chân bóng hồng, sạch sẽ …, gấu
quần lụa đen chấm mắt cá” ở giữa một cung đường Trường Sơn đầy đất
đá bị cày xới bởi bam đạn và vết bánh xe . Rồi tấm thân mảnh dẻ khác
hẳn với nhiều cô gái công trường thường cô nào cũng thấp và đẫy đà .
Và không chỉ một lần Lãm nhận thấy ở cô gái một vẻ đẹp giản dị mà
mạnh mẽ như sương núi lan tỏa ra từ nét mặt, lời nói . Một vẻ đẹp trông
như là ảo ảnh. Chưa đủ để hai bên không còn là ẩn số với nhau , nhưng
đủ để anh lái xe mời cô gái lên ngồi ở cabin ngay cạnh mình, điều này
hoàn tàon là đặc biệt vì xưa nay anh chưa bao giờ làm như thế. Thực ra
chỉ cần một câu hỏi thôi, Lãm đã khám phá một cách chắc chắn cô gái
ngồi bên cạnh mình có phải là người đang chờ đợi mình qua bao nhiêu
bom đạn, thử thách.