Lịch sử cuộc viễn chinh nam kỳ năm 1861 - CHƯONG V pot

Lịch sử cuộc viễn chinh nam kỳ năm 1861
CHƯONG V
Đề cương:


Quân Pháp - Tây Ban Nha tiến thẳng vào quân
thù, chạm trán bên phải, ở giữa và bên trái hậu
tuyến địch - Các tuyến phòng thủ An Nam bị gãy
sau một trận đánh sắt máu kéo dài một tiếng rưỡi
đồng hồ qua nhiều giai đoạn khác nhau



Suốt đêm thật yên lặng: cả hai bên không có một
tiếng súng nào. 5 giờ sáng, pháo binh lên ngựa, mỗi
người đều vào hàng ngũ của mình. các toán quân di
động chung quanh căn nhà dùng làm tổng hành dinh,
một số quân đứng sẵn gần ngay chỗ được sắp xếp,
một số phải đi quanh để tìm đúng vào vị trí của mình.
Mười giờ tất cả đạo quân đã vào vị trí, ngay hàng
thẳng lối, cách xa mặt Bắc của đồn thành Kỳ Hòa
khoảng 2 cây số. Hai cánh quân đánh bộ hai bên,
giữa là pháo binh. Cánh quân bên trái gồm có công
binh đi đầu mang thang, kế là thủy quân lục chiến và
bộ binh; 4 đại pháo nòng 12; 5 đại pháo nòng 4 có
khía; 2 súng cối miền núi thuộc hải quân tất cả dàn
theo hàng ngang chiến đấu, rồi tiến lên phía địch để
yễm trợ cánh quân bên trái; cánh quân này cũng dựa
theo đoàn pháo binh tiến lên. Cánh quân bên phải
gồm có lính đánh bộ Tây Ban Nha, thủy quân đổ bộ:
thủy quân xung kích thì đi đầu và giữ trách vụ như

hôm qua tức là mở đường. Ba ổ súng cối miền núi
kéo theo cánh quân bên phải; 3 ổ súng này, nếu có
thể, sẽ tập trung bắn phá ngay giữa mặt thành, giúo
quân xung phong dễ dàng hơn. Kể cả hai cánh quân
bên mặt và bên trái, toán quân nào và đại đội nào
hôm qua đi hàng đầu thì hôm nay làm quân trù bị đi
sau.

Mặt đất cỏ dày chằng chịt, úa vàng vì sức nóng mặt
trời, không gây ra tiếng động nào; lính thổi kèn đã
ngưng, không phóng ra những âm thanh man rợ nữa.
Ta ngưng đánh trống, về phía địch cũng thế, thôi
đánh chiêng và cũng ngưng đánh trống. các đại pháo
trong thành Kỳ Hòa bắn ra, vang rền, tiếng nổ của
súng địch giống nhau nên rất dễ nhận, tiếng các quả
đạn xé gió rít lên rồi im bặt, không có một tiếng động
nào khác. Lúc này, trong đầu quân lính, ý nghĩ cũng
chỉ xoay quanh hai chữ xung phong, và cách tiến lên
thế nào cho chắc chắn, họ đã từng để lại phía sau các
xác chết và những người bị thương, họ không bao giờ
lo sợ hiểm nguy. Họ không mặc áo thêu, không màu
mè lòe loẹt: quần áo chỉ có màu trắng với màu đen,
may bằng vải len hay vải thô. Nơi họ chẳng có gì
chói lòa, ngoài cái lưỡi lê trên đầu súng. Lời nói của
họ đầy nghị lực. lòng tin và sức mạnh. Mặc dù nơi
đây thiếu hẳn cái hy vọng, mà người dân Pháp ai
cũng ham mưốn, hy vọng đó là được ngợi khen trước
công chúng, cái ý nghĩ được sống mãi sau khi chết,
tức được kẻ khác biết đến và nổi danh. Họ sẽ ngã
xuống, định mệnh đã chỉ định ai sẽ ngã xuống trong

bóng tối ở một nơi tận cùng của Á Châu

Tiếng súng của đối phương, lúc đầu thưa thớt, dần
dần nhặt hơn. Súng bắn mạnh và chính xác, nhất là
về hướng bắn thì rất đúng. Quân An Nam có lợi thế
hơn vì mặt trời chiếu thẳng vào mắt quân Pháp. Pháo
binh vừa đạt vị trí 1000 thước đã thấy có thiệt hại. Đã
có người và ngựa chết hoặc bị thương; một xe tải đạn
có một bánh xe vỡ tan tành từng mảnh. Trung tá
Crouzat thúc quân kéo súng rất nhanh đến vị trí 500
thước, rồi 200 thước; ở vị trí gần tránh bớt được
nhiều bất lợi bị mặt trời chiếu vào mắt; tia nắng sớm
gần như nằm ngang. Vị trí 200 thước là vị trí cuối
cùng quân ta dừng lại trước khi xung kích; súng
trường tại các vị trí đầu thành rót xuống xối xả.
__________________
Hai bên bắn nhau kịch liệt. Ở khoảng cách này, tự
nhiên thấy tường thành làm bằng đất và tre cao hẳn
lên và các lỗ châu mai thì phun khói trắng liên tục
gần như mỗi giây một phát. Trên ruộng không có chỗ
nào ẩn núp, chỉ biết đưa thân cho súng đạn. Thiệt hại
đã khá rõ. Chỉ còn biết lợi dụng vào chiến thắng vừa
đạt được hôm qua khích động quân sĩ để họ xông lên.
Túi đeo lưng bỏ xuống đất; bọn cu-li mang thang
được thay thế: thủy sư đề đốc ra lệnh cho hai cánh
quân tiến lên. Bây giờ ta sẽ đặc biệt nói về cánh quân
bên phải (có lẽ tác giả thuộc cánh quân này? - ND)
và các hiệp tấn công của cánh quân này. Đại đội số 2
(Thủy quân đổ bộ, đại úy là Proubet - TG) tiến lên
xung kích; gồm 80 người tinh nhuệ xông lên mở

đường. Có một mô đất duy nhất trong cánh đồng,
cách tuyến địch độ 150 thước. Đại úy hải quân de
Lapelin hướng dẫn cánh quân bên phải tiến lên vị trí
mô đất này một cách can trường. Tại vị trí mô đất
quân lính bắt đầu nhận ra các hầm chông đầu tiên
cách đó 50 thước, tức là cách bờ thành 100 thước. các
chướng ngại phòng thủ thứ yếu như hầm chông được
bố trí hết sức là tinh xảo. Sáu hàng hầm chông có rào
cản ngăn cách, tức là có bảy hàng cọc nhọn tất cả;
tiếp theo là 2 hào sâu sát tường thành có đóng chông
tre vạt nhọn, nước và bùn ngập khoảng 3 chân (mỗi
chân bằng 0.324m - ND), sau 2 lớp hào là bờ đất
nghiêng dựa vào tường thành cắm chông nhọn tua
tủa, trên đầu tường thành lại xếp một hàng bàn chông
rất chắc chắn; chà gai cắm trên đất phủ lên các bàn
chông: tay chân mà đổ máu rồi thì hết leo lên qua
tường. Bờ tường thành cũng cao đến 15 chân. Hầm
chông sâu 5 chân: nghi trang bằng phên đan mỏng có
trồng cỏ bên trên. Đáy hầm cắm giáo hoặc cọc vót
thật nhọn. các chướng ngại này dùng để chặn thú dữ
thì đúng hơn là chặn người, nhưng quân sĩ ta phải
vượt qua. Trong lúc quân tấn công mò mẫm, chậm
chạp, cẩn thận lần theo các miệng hầm chông thì
súng hỏa mai và pháo binh địch gia tăng bắn gắt
thêm. Trên khoảng đất 100 thước trước bờ thành,
tiếng khô khan của các cành cây bị gẫy vang lên liên
tục, đạn rơi rào rào như đang rung cành để nhặt quả
hồ đào (quả noix, tiếng Pháp, quả walnut, tiếng Anh -
ND).

Nếu ai tưởng tượng nổi, thì cứ tưởng tượng xem
những người mang thang, câu liêm, sào móc phải cực
khổ như thế nào, và lính cầm súng phải vướng víu
như thế nào, giữa nơi đầy cạm bẫy chướng ngại như
thế, để vượt tới đích mà không chết, không bị thương
tích. Phần lớn quân sĩ mang thang, vì chậm chạp hơn
các người khác, nên hoặc lọt hầm chông hoặc bị
thương. Thang dùng để bắc ngang miệng hào làm
cầu. Thang nhẹ làm bằng tre, không nặng quá 30 cân
(một cân Pháp = 0.5kg - ND). hầu hết thang bị gãy
khi quân lính bước lên. Tuy nhiên còn 3 chiếc thang
nguyên vẹn đem đến được vòng hào sau cùng. Nhưng
khi đến được bờ đất dựa tường thành thì hai bên lại
đánh nhau kịch liệt nhất, chưa từng thấy giữa người
An Nam và người Châu Âu. Quân sĩ nào mà trèo lên
được tường thành, thì hoặc dùng thang hoặc trèo lên
vai các đồng đội, hoặc níu vào các cọc thấp của các
bàn chông, họ bị bắn ngay trước mặt, hoặc bị nồi lửa
của địch ném bỏng mặt mày, hoặc bị giáo đâm.
Những người trèo lên trước nhất trên tường thành, và
trước khi bị đánh bật trở xuống, đều thấy một cảnh
tượng khác hẳn khi trèo lên tường ngày hôm trước:
bên trong bệ lính bắn đầy lính phòng ngự, kẻ thì
mang súng dài, kẻ thì mang giáo hay súng ngắn, rình
quân ta bên ngoài trèo vào.

Ngay vào lúc ấy, tình thế trở nên nghiêm trọng, thì có
lệnh ném lựu đạn. 20 quả được ném ra, may mắn đều
tới đích vì tầm ném gần như là thẳng đứng và thật
nguy hiểm. Ba lính thủy ném được móc câu dính

cứng phía bên trong của tường thành. Bọn quân An
Nam tháo gỡ không được vì vướng chà gai, bên ngoài
ta thấy giáo mác tua tủa của họ thì biết; chà gai làm
chướng ngại cho ta thì bây giờ lại gây trở ngại cho
họ. Móc câu lại có tác dụng như cái bừa, phá ra được
3 lỗ hổng. Nhưng các lỗ xa nhau quá, từ 10 đến 20
chân, mỗi lỗ chỉ đủ cho một quân lính chui qua. ba
quân lính chui qua trước, một người thuộc tàu
Renommee bị giết ngay; hai người kia thì bị thương.
cả ba bị xô ngược ra phía sau và rớt xuống hào. Quân
lính khác theo sau, trèo lên tường rồi nhảy xuống
thềm đứng bắn bên trong, thềm thì trơn trượt vì máu
me lênh láng. Dọc chân tường la liệt xác quân An
Nam bị giết vì mảnh đạn bộc phá hay bị bắn
Quân An Nam ngưng đánh vì thấy rào gai bị phá hủy,
rút xa vài phút trước khi quân Pháp ập vào, họ rút lui
rất trật tự, thật chậm dọc theo bờ tường thành. Một
nhóm quân lính của ta rượt theo, nhưng không ăn
thua gì; vì địch quân rút hết vào một lớp thành khác
trước khi quân Pháp đuổi tới. Quân chiến thắng liền
vây quanh các vị chỉ huy của họ xem phải làm gì.
Thật là đúng lúc; vì ta đang lọt vào một khu chung
quanh đều có tường đất chắc chắn; trận chiến chưa
ngã ngũ, còn phải tấn công một đợt nữa, mà ta thì
không có chỗ nào để che núp trước một tuyến phòng
thủ thật phi thường. Địch quân ngưng bắn một lúc, để
quân lính của họ vào hết bên trong lớp thành mới, rồi
lại tiếp tục bắn hết sức là mãnh liệt. Giống như ở
Dettingue, ở Fontenoy (Các trận chiến trong lịch sử
Pháp - ND) , ta phải đánh nhau trên một mặt trận có

tường kín mít chung quanh.

Để giúp theo dõi các giai đoạn của trận đánh ngày 25
tháng 2 năm 1861, ta cần hiểu sơ lược cách tổ chức
phòng thủ trong thành Kỳ Hòa. Cho đến giờ này,
quân viễn chinh mới chạm trán với quân địch ở một
giới tuyến nhỏ của thành Kỳ Hòa chỉ dài 1000 thước,
tức là đồn Redoute. Thành Kỳ Hòa thật rộng lớn xây
đắp theo lối hình vuông. Mặt hậu tuyến của thành Kỳ
Hòa có xây ụ phòng thủ nhô ra ở 2 gốc: mặt hậu
tuyến là một thành hẳn hoi, xây kín, gọi là thành
Giữa, dùng làm cổng cho cả doanh trại Kỳ Hòa;
thành Giữa nằm trên đường ranh hậu tuyến. Hai ụ
phòng thủ hai bên và thành Giữa bảo vệ lẫn nhau.
Tầm súng của địch trong thành có thể quét quân tấn
công khi đến gần vùng ven biên, nơi mà quân ta phải
xông vào. Hơn nữa, như ta thấy, vùng ven biên được
bảo vệ bằng hầm chông, hào và bàn chông trong
khoảng rộng 100 thước kể từ chân tường thành. Nhìn
từ xa, ta thấy các ụ phòng thủ và thành Giữa đều
thẳng băng, không có góc nào nhô ra hay thụt vào.
Nhưng bên trong lại có một lớp tường thẳng góc với
lớp tường bên ngoài và ngăn thành Giữa ra làm hai
khu; tường ngăn có bệ đứng và có lỗ châu mai để
bắn; lại có hào và một khoảng đất cắm cọc nhọn chéo
nhau để bảo vệ thêm. Tường thành bên trong có 2 ụ
bắn nhô ra để làm ổ phòng ngự; trong các phúc trình
của ta, vòng thành này ta đặt tên là đường tuyến thứ
hai để dễ gọi. Ngay ở góc nơi hai bờ tường nối với
nhau , có một cửa lớn đầy cạm bẫy, cửa giúp hai khu

thông thương với nhau khi bình thường. Khu bên trái
gọi là thành Quan, danh xưng do ta đặt ra vì tại đây
có một đồn cố thủ với thật nhiều chiến cụ, đến mười
lần nhiều hơn nơi khác. Khu bên phải bố trí để chống
trả nếu có sức tấn công từ khu bên trái sang, tức là có
tường chắn và ụ nhọn lồi ra để phòng thủ, ngoài ra
còn có một đồn cố thủ nằm trong góc.

Quân viễn chinh đụng độ phía bên phải, ở giữa rồi kế
tiếp là bên trái của mặt phòng tuyến địch, một phần
quân trù bị (thủy quân lục chiến) giữ trọng trách tấn
công vị trí ụ phòng thủ phía trái, như vậy là ta có tất
cả 3 mũi tấn công. Nếu cả 3 mũi tấn công đều đạt kết
quả, và quân thù cũng bị đánh gãy tại 3 nơi cùng một
lượt, và cũng kể như họ rãi đều lực lượng, thì địch sẽ
bị thua toàn bộ trong một lúc, thay vì tháo lui từng
chặng một, bên phải rồi bên trái. Nhưng sức đụng độ
của cánh quân bên phải quá mạnh làm cho tuyến địch
bị chọc thủng sau 15 phút. Hai mũi tấn công kia phải
mất ba lần lâu hơn (Khi tiến đến chân của bờ đất dựa
vào chân tường, thì sự chống cự bên trong trở nên
càng lúc càng mãnh liệt; thang của ta bắc lên liền bị
quân lính bên trong dùng kích mà hất ra, sức bắn của
địch tăng gấp đôi; ta bắt đầu thất vọng vì không
dựng thang lên được, công binh thì mới bắt đầu đào
lỗ ở tường thành, ngang với tầm bệ đứng bên trong;
vị chỉ huy công binh vì thấy sức tấn công kéo dài suốt
45 phút đã bắt đầu suy yếu liền cho người đi xin thêm
2 đại đội tăng viện -người này là trung úy hải quân
Rouvier- vừa lúc đó thì vài người đã trèo qua được

đầu tường. Khu này có tường bao quanh là hậu tuyến
của cả hệ thống nội thành bên trong, và cũng là nơi
trú ngụ của quan trấn thủ, ta đánh chiếm khu này.
Nhưng trong khi đó ta lại mù tịt về số phận của cánh
quân bên trái; cánh quân này sau khi phá được
đường tuyến bên ngoài của địch, thì lọt vào vòng
thành bên trong vừa ngay tầm bắn của quân An Nam
đứng trên bệ dọc theo vách thành Quan xây thẳng
góc với tường thành bên ngoài, họ bị quân An Nam
bắn thẳng ngay mặt. - Trích phúc trình của chỉ huy
đại đội công binh Allize de Matignicourt báo cáo liên
hệ tới cánh quân đánh vào giữa trong ngày 25 tháng
2 năm 1861 - TG). Thủy quân đổ bộ và lính Tây Ban
Nha, cùng đánh bên cạnh nhau ngày hôm đó, đánh
xong sớm hơn được nửa giờ, họ lọt vào một vòng đai
kín như lọt vào trong một cái bẫy vậy. Thái độ vững
vàng của họ thật anh hùng, đã làm chuyển hướng một
phần đáng kể lực lượng địch và gián tiếp tăng cường
đắc lực cho sức tấn công của hai cánh quân ở giữa và
bên trái.
__________________