CÁC THỦ THUẬT THÁO LỒNG RUỘT pps

CÁC THỦ THUẬT THÁO LỒNG RUỘT


I. Tháo lồng bằng thủ thuật bơm hơi (Pneumostatique methode)
1. Phương pháp kín: Phương pháp nầy rất thông dụng ở Việt Nam hiện nay cũng
như ở các quốc gia khác vùng Châu Á nói chung. Hơi được dùng bơm vào ruột để
tháo lồng ở đây chủ yếu là khí trời. Dụng cụ tháo lồng có thể dùng máy tháo lồng
được chế tạo với một hệ thống xả và thoát hơi tự động. Khi áp lực tháo lồng vượt
quá mức an toàn và có thể gây nguy hiểm thì van an toàn sẽ tự mở ra để thoát hơi.
Mức an toàn nầy thường do người làm thủ thuật tự chọn trước đó.
Hoặc đơn giản hơn là có thể dùng một máy tháo lồng tự chế từ một máy đo huyết
áp thông thường và một xông Foley có bóng hơi chèn với thể tích càng lớn càng
tốt. Trong trường hợp nầy người làm thủ thuật cần phải chú trọng áp lực tháo lồng
khi tiến hành thủ thuật.
Dù dung loại máy bơm nào thì bệnh nhi phải được tiền mê sâu hoặc gây mê
masque, thủ thuật thường được tiến hành bằng hai cách.
Cách một là tiến hành ở phòng mổ, và sau khi đã tháo lồng sẽ đưa trẻ chụp phim
bụng hoặc siêu âm bụng kiểm tra, nếu có điều kiện thì tốt nhất là dùng hệ thống X
quang tại phòng mổ hoặc siêu âm xách tay để kiểm tra kết quả ngay tại phòng mổ.
Cách hai là trẻ có thể làm tại phòng X quang và theo dõi tiến trình tháo lồng dưới
màng huỳnh quang. Với cách nầy thì toàn bộ kíp phẫu thuật, gây mê và nhân viên
X quang đều phải mặc áo chì để tránh nhiễm tia, còn bệnh nhi cũng sẽ được che
chắn ở những chỗ cần thiết.
Phương pháp tháo lồng bằng áp lực hơi kín nầy thường cho kết quả tháo rất cao,
theo nhiều tác giả trong nước cũng như qua các luận văn tốt nghiệp bác sĩ tại Đại
học Y Dược Huế thì tỷ lệ thành công lên đến 98%.
2. Phương pháp hở: Cũng dùng hệ thống tháo lồng tự chế nhưng không dùng ống
thông Foley mà dùng Nélaton lớn để đặt hậu môn bình thường. Không cần tiền mê
hay gây mê masque và có thể tiến hành ngay tại giường của bệnh nhân. Phương
pháp nầy không nguy hiểm, không có tai biến nhưng tỷ lệ thành công lại rất thấp
do không đủ áp lực để tháo lồng, vì vậy phương pháp ít được xử dụng.

II. Tháo lồng bằng thủ thuật dùng áp lực thủy tĩnh(hydrostatique)
1. Tháo lồng bằng thụt tháo dung dịch Baryte: Đây là thủ thuật đầu tiên đã được
dùng trong điều trị bệnh lồng ruột cấp.
a. Chỉ định: Cho tất cả các trường hợp lồng ruột cấp đến sớm trước 8 giờ (theo
kinh điển).
b. Kỹ thuật: Dùng kỹ thuật thụt tháo (lavement), chất baryte được hòa lỏng bằng
nước thường. Dùng một bốc chứa khoảng 2 lít, có nối liền với một ống có canule
để chuyền dung dịch baryte đã hòa loãng vào trong lòng đại tràng qua đường hậu
môn. Áp lực của lượng dịch vào căn bản dựa trên sự chênh lệch giữa độ cao của
bốc chứa baryte và mặt phẳng của giường bệnh, theo quy định thì độ cao này là
100cm, có thể theo dõi kết quả tháo lồng dưới màng huỳnh quang.
c. Kết quả: Phương pháp nầy có ưu điểm là vừa chẩn đoán vừa điều trị với hình
ảnh lồng ruột rất rõ ràng nhờ thuốc cản quang trên màng huỳnh quang. Tuy nhiên
trong thực hành thì thủ thuật đã gặp khá nhiều nhược điểm: một là thời gian tiến
hành thủ thuật kéo dài thậm chí đến gần 2 giờ nên bệnh nhi cũng như những người
liên quan sẽ bị nhiễm tia nhiều, hai là tỷ lệ thành công thấp và không kiểm tra
cũng như điều chỉnh được áp lực tháo thích hợp, ba là tỷ lệ tai biến do vỡ ruột cao
và rất nặng, những bệnh nhi đã bị viêm phúc mạc do hóa chất baryte thì hầu như
đều tử vong, do đó hiện nay thủ thuật nầy đã bị từ bỏ.
2. Tháo lồng bằng thụt tháo dung dịch Gastrographine: Phương pháp nầy cũng
dùng phương pháp thụt tháo gần giống như phương pháp dùng dung dịch cản
quang bằng baryte đã mô tả ở trên. Phương pháp nầy hiện đang được dùng ở các
quốc gia châu Âu Mỹ dùng để điều trị tháo lồng ở trẻ bú mẹ. Thủ thuật tháo lồng
bằng cách bơm dung dịch thuốc cản quang nầy có một số khác biệt so với thủ
thuật tháo lồng ở nước ta, đó là:
a. Về chỉ định chỉ cho lồng ruột cấp đến sớm trước 8 giờ, trong lúc ở nước ta thời
gian tiến hành thủ thuật được mở rộng đến 24 giờ thậm chí đã có trường hợp tháo
lồng thành công giờ thứ 72, (tuy nhiên chúng ta cần thêm hai điều kiện trong
trường hợp nầy là bụng trẻ còn mền và chưa có dấu nhiễm độc).
b. Về kỹ thuật phương pháp bơm thuốc cản quang thường được chọn nhưng đa số

thủ thuật làm theo phương pháp hở và không có gây mê yểm trợ.
c. Kết quả tháo lồng thường rất thấp, theo bác sĩ Diago ở Italy là chưa đến 30%.
Trong tháng 9 năm 2003, tôi và Bác sĩ Phạm Anh Vũ giảng viên của Bộ môn
Ngoại được tham quan và học tập ở Italy theo lời mời của Giáo Sư Antonio
Dessanti, trong thời gian 3 tháng. Giáo sư có đưa chúng tôi đến một Khoa ngoại
nhi lớn của Bệnh viện trung tâm thành phố Brescia. Tại đây trong một buổi giao
ban khoa tình cờ đêm hôm trước có một trường hợp lồng ruột cấp đền sớm mà vẫn
bị tháo lồng thất bại nên Bác sĩ trực khoa đã phải mổ cấp cứu. Giáo sư Dessanti
đã giới thiệu chúng tôi với toàn khoa, và đã giới thiệu sơ qua về thủ thuật tháo
lồng bằng hơi rất hiệu quả ở Việt Nam mà giáo sư mới đi tham quan về, và cũng
theo yêu cầu của các Bác sĩ trong khoa, bác sĩ Vũ đã lên trình bày chi tiết bằng
tiếng Pháp phương pháp tháo lồng bằng hơi rất hiệu quả và đơn giản ở Việt Nam
thường dung. Bác sĩ Diago phó trưởng khoa ngoại ở đó tỏ ra rất thích thú về thủ
thuật nầy. Chúng tôi đã hướng dẫn cách làm một máy tháo lồng bằng hơi thông
thường từ một máy đo huyết áp, chúng tôi cũng có hứa là nếu trong thời gian lưu
trú tại Brescia nếu có trường hợp lồng ruột cấp nào nhập viện thì sẽ cùng tham
gia tháo lồng với các bác sĩ ở đó. Nhưng tiếc thay hai tuần trôi qua mà không có
trường hợp nào nhập viện cả.
Hai tháng sau đó giáo sư Antonio Dessanti qua công tác lại Việt Nam và có ghé
lại thăm Trường Đại học Y khoa Huế. Đúng thời gian đó tôi có gặp một trường
hợp lồng ruột cấp ở Bệnh viện trường, tôi đã mời giáo sư vào xem và giáo sư đã
vô cùng thích thú khi được chứng kiến toàn bộ quá trình từ khi bắt đầu thủ thuật
bơm hơi cho đến khi tháo lồng thành công (biểu hiện bằng sủi bọt ở xông
nasogastrique nhúng vào một ly nước ở bàn gây mê). Giáo sư đã quay phim lại
toàn bộ qua trình làm thủ thuật và tuyên bố sẽ ứng dụng và phổ biến rộng rãi thủ
thuật nầy cho các đồng nghiệp của mình ở Italy.
3. Tháo lồng bằng nước muối đẳng trương dưới siêu âm
Phương pháp nầy cũng đã được một số bệnh viện ở nước ta thực hiện, theo nguyên
tắc của một tháo lồng dưới áp lực thủy tĩnh (presson hydrostatique). Và dĩ nhiên
cũng sẽ gặp những nhược điểm như thủ thuật tháo lồng bằng dung dịch Baryte

hoặc dung dịch Gastrographine.