Giáo trình phân tích môi trường phần 7 ppsx

- Ĉiphenylamin: hoà tan 0,5g chӍ thӏ trong 20ml nѭӟc rӗi thêm tiӃp 100 ml
H
2
SO
4
ÿһc.
Tính k͇t qu̫
Trong ÿó:
N: nӗng ÿӝ ÿѭѫng lѭӧng cӫa muӕi FeSO
4
;
V
0
, V
1
: thӇ tích muӕi FeSO
4
dөng ÿê chuҭn ÿӝ thí nghiӋm trҳng và thuҫn ÿӝ mүu;
a: lѭӧng mүu lҩy ÿӇ phân tích (g);
K: hӋ sӕ chuyên ÿôi tӯ mүu không khí sang mүu khô tuyӋt ÿӕi;
3: ÿѭѫng lѭӧng gam cӫa C;
1,3: hӋ sӕ "bù" cho quá trình ôxy hoá chѭa hoàn toàn chҩt hӳu cѫ trong phѭѫng
pháp này.
% chҩt hӳu cѫ = 2 x C (%)
Trѭӟc ÿây dùng hӋ sӕ 1,72 nhѭng hiӋn nay thҩy hӋ sӕ 2 là thích hӧp hѫn (ISRIC,
1986).
Chú thích
Trѭӟc khi chuҭn ÿӝ lѭӧng K
2
Cr

2
O
7
còn dѭ (ӣ cҧ 2 phѭѫng pháp) cҫn phҧi ÿӇ
nguӝi dung dӏch ôxy hoá nӃu không mӝt phҫn Fe
2+
dùng ÿӅ lѭӧng K
2
Cr
2
O
7
còn dѭ có
thӇ bӏ ôxy không khí ôxy hóa.
Vӟi 10 ml K
2
Cr
2
O
7
1N chӍ có thӇ ôxy hoá tӕi ÿa 25mg C, vì vұy khi áp dөng
phѭѫng pháp Walkley - Black cҫn hӃt sӭc chú ý lѭӧng mүu lҩy ÿi phân tích.
Ĉӕi vӟi nhӳng ÿҩt hàm lѭӧng mùn < 2,6% có thӇ lҩy 1 g mүu ÿem ÿi phân tích,
nӃu hàm lѭӧng mùn cao hѫn nên lҩy 0,2g ÿҩt còn khi hàm lѭӧng mùn >13,5% thì
lѭӧng mүu lҩy là 0,1g (Lê Ĉӭc - Tҥp chí Khoa hӑc Ĉҩt 10 - 1998)
NӃu dùng chӍ thӏ fenoin (0,695g FeSO
4
.7H
2
O và 1,485g- phenaltrolinmonohidrat

(Cl2H
8
N
2
.H
2
O) trong 100 ml nѭӟc thì dùng 4 giӑt chӍ thӏ - khi kӃt thúc chuҭn ÿӝ, màu
cӫa dung dӏch chuyӇn tӯ xanh sang ÿӓ.
Có thӇ dùng phѭѫng pháp so màu ÿӇ xác ÿӏnh chҩt hӳu cѫ bҵng cách ÿo màu
Cr
3+
tҥi bѭӟc sóng 625nm. Dùng saccarozѫ(C
12
H
22
O
11
) làm trung dӏch chuҭn ÿӇ khӱ
Cr
5+
trong K
2
Cr
2
O
11
; làm dung dӏch chuҭn ÿӅ khӱ Cr
6+
trong K
2

Cr
2
O
7
thành Cr
3+
.

7.2.4. Ĉ͡ chua và cách xác ÿ͓nh ÿ͡ chua cͯa ÿ̭t
Ĉӝ chua là yӃu tӕÿӝ phí quan trӑng cӫa ÿҩt, nó ҧnh hѭӣng ÿӃn các quá trình lý
hoá và sinh hӑc trong ÿҩt và có tác ÿӝng ÿӃn cây trӗng. Ĉa sӕ cây trӗng thích ӭng ӣ
ÿҩt trung tính (pH tӯ 6 ÿӃn 7); mӝt sӕ có thӇ chӏu ÿҩt chua nhѭ chè (pH tӯ 4,5 ÿӃn 5,5),
khoai tây pH tӯ 4,8 ÿӃn 5,4.
Ĉҩt chua là do có mһt các ion H
+
và Al
3+
trong dung dӏch ÿҩt cNJng nhѭ trong các
phӭc hӋ hҩp thө cӫa ÿҩt có khҧ năng trao ÿәi gây nên.
Khҧ năng tҥo thành H
+
và Al
3+
càng lӟn thì ÿҩt càng chua và ngѭӧc lҥi ÿӝ chua
cӫa ÿҩt phө thuӝc vào các phѭѫng pháp xác ÿӏnh, trong ÿó chҩt chiӃt rút có ý nghƭa lӟn
trong trao ÿәi các ion H
+
và Al
3+
.

Trên cùng mӝt loҥi ÿҩt, sӱ dөng chҩt chiӃt rút NaOH 0,01N (pH = 12) sӁ có ÿӝ
chua lӟn (19mgÿl/100g ÿҩt); trong khi vӟi NaCH
3
COO 1N (ph = 8,2) thì ÿӝ chua thҩp
hѫn (6,0 mgÿl/100g ÿҩt); và thҩp nhҩt là khi tác ÿӝng vӟi ÿҩt bҵng NaCl 1N (pH =
6,0), ÿӝ chua xác ÿӏnh ÿѭӧc là 0,2 mgÿl/100g ÿҩt. Nguyên nhân là do ion OH
-
có khҧ
năng liên kӃt mҥnh vӟi H+ hҵng sӕ phân ly cӫa H
2
O là 10 - 14) trong khi liên kӃt cӫa
CH
3
COO
-
vӟi H
+
là nhӓ hѫn (hҵng sӕ phân ly cӫa CH
3
COOH là 1,8 x 10
-5
), Còn Cr
hau nhѭ không liên kӃt vӟi H
+
.
Ĉӝ chua cӫa ÿҩt thông thѭӡng ÿѭӧc chia làm 2 loҥi:
- Ĉӝ chua hiӋn tҥi (ÿӝ chua hoҥt tính): là ÿӝ chua gây nên do các ion H
+
tӵ do
trong dung dӏch ÿҩt và ÿѭӧc xác ÿӏnh khi tác ÿӝng ÿҩt vӟi nѭӟc cҩt và ÿѭӧc biӇu thӏ

bҵng pHH
2
O.
- Ĉӝ chua tiӅm tàng: ÿѭӧc xác ÿӏnh khi chiӃt rút ÿҩt bҵng dung dӏch muӕi. Dӵa
vào chҩt triӃt rút, ÿӝ chua tiӅm tҧng lӡÿѭӧc chia thành ÿӝ chua trao ÿәi và ÿӝ chua
thuӹ phân
Ĉӝ chua trao ÿәi sӱ dөng chҩt chiӃt rút ÿҩt là các dung dӏch muӕi trѭng tính nhѭ
KCl. NaCl, BaCl
2
các Cation cӫa các muӕi này ÿҭy H
+
và mӝt phҫn Al
3+
ra khӓi phӭc
hӋ hҩp phө, Al
3+
bӏ thuӹ phân tҥo thành ÿӝ chua cӫa ÿҩt. Ĉӝ chua trao ÿәi là mӝt chӍ sӕ
ÿӇ xác ÿӏnh nhu cҫu bón vôi cho ÿҩt.
Ĉӝ chua thuӹ phân: Ĉӝ chua cӫa ÿҩt ÿѭӧc xác ÿӏnh khi sӱ dөng chҩt chiӃt rút là
mӝt muӕi thuӹ phân (gӗm gӕc axit yӃu và bazѫ mҥnh nhѭ CH3COONa). Thông
thѭӡng ÿӝ chua thuӹ phân có trӏ sӕ lӟn hѫn ÿӝ chua trao ÿәi. Vì lúc này gҫn nhѭ toàn
bӝ H
+
và Al
3+
trao ÿәi ÿã ÿѭӧc trao ÿәi ra ngoài dung dӏch ÿҩt.
Ĉӝ chua thuӹ phân cNJng thѭӣng ÿѭӧc sӱ dөng ÿӅ tính lѭӧng vôi bón cҧi tҥo ÿҩt
chua. Theo nghiên cӭu cӫa viên khoa hӑc Kӻ thuұt Nông NghiӋp thì ÿҩt lúa ViӋt Nam
chӍ nên trung hoà 1/2 ÿӝ chua thuӹ phân là tӕt nhҩt.
a) Xác ÿ͓nh pH b̹ng ph˱˯ng pháp c͹c ch͕n l͕c hiÿro

HiӋn nay phѭѫng pháp ÿo pa trӵc tiӃp trên máy (pH meter) ÿã ÿѭӧc dùng phә
biӃn phép ÿo nhanh, chính xác và phҥm vi pH xác ÿӏnh ÿѭӧc rӝng (pH = 1
y 9).
Nguyên lý
Ion H
+
ÿѭӧc chiӃt rút ra bҵng chҩt chiӃt rút thích hӧp (nѭӟc cҩt hoһc muӕi trung
tính) dùng 1 ÿiӋn cӵc chӍ thӏ (ÿiӋn cӵc chӑn lӑc hiÿro) và mӝt ÿiӋn cӵc so sánh ÿӇ xác
ÿӏnh hiӋu thӃ cӫa dung dӏch. Tӯÿó tính ÿѭӧc pH cӫa dung dӏch.
Trong các loҥi máy pH, ÿiӋn cӵc chӍ thӏ thѭӡng dùng là ÿiӋn cӵc thuӹ tinh, ÿiӋn
cӵc so sánh là
ÿiӋn cӵc calomen.
Trình t͹ phân tích
Lҳc 10 g ÿҩt (ÿã qua rây 1 mm) 15 phút trên máy lҳc (hoһc sҳc tay 30 phút) vӟi
25ml KCl 1N (vӟi pH
KCl
) hoһc nѭӟc cҩt (pHH
2
O). Sau ÿó ÿӇ yên 2 giӡ (không quá 3
giӡ), lҳc 2 - 3 lҫn rӗi ÿo pH ngay trong dung dӏch huyӅn phù.
HiӋu chӍnh máy ÿo phө: Máy trѭӟc khi ÿo phҧi hiӋu chӍnh bҵng cách ÿo dung
dӏch ÿӋm pH tiêu chuҭn. ChӍnh cho kim chӍÿúng trӏ sӕ pH cӫa dung dӏch ÿӋm.
Ĉo mүu: Giӳ cho ÿiӋn cӵc cách mһt mүu ÿҩt là 1 cm và ngұp nѭӟc khoҧng 2cm.
Khi máy ÿã әn ÿӏnh, ÿӑc giá tr
ӏ pH trên máy.
Ghi chú: ĈiӋn cӵc thӫy tinh ÿѭӧc ngâm trong nѭӟc cҩt khi không dùng. Tӹ lӋÿҩt
và dӏch chiӃt có khác nhau phө thuӝc phѭѫng pháp. Vì vұy, trong kӃt quҧ phân tích
cҫn ghi rõ tӹ lӋÿҩt: dӏch chiӃt rút và chҩt chiӃt rút. Ví dө: "pH trong KCl 1N -
1: 5W/V". Nghƭa là pH khi chiӃt rút bҵng KCl 1N vӟi tӹ lӋÿҩt dung dӏch chiӃt rút là

1:5 (khӕi lѭӧng/ thӇ tích). NӃu không ghi chú gì thì thѭӡng ÿѭӧc hiӋu là pHH
2
O theo
tӹ lӋÿҩt nѭӟc là 2:5.
Pha dung dӏch ÿӋm tiêu chuҭn
- Dung dӏch KHC
8
H
4
O
4
0,05M: 10,21g KHC
8
H
4
O
4
pha thành 1000 ml
- Hӛn hӧp KH
2
PO
4
+ NaHPO4 0,025m: 3,10g KH
2
PO
4
pha thành 1000m1; 3,55g
NaHPO
4
pha thành 1000ml.

Trӝn lүn 2 dung dӏch này thành 2 lít hӛn hӧp. Thӡi hҥn sӱ dөng không quá 2
tháng.
- Dung dӏch Na
2
B
4
O
7
0,01N : 3,81 g Na
2
B
4
O
8
.10H
2
O pha thành 100 ml
- Dung dӏch KHC
4
H
4
O
6
bão hoà: 6g KHC
4
H
4
O
6
trong 1 lít nѭӟc cҩt.

- Các dung dӏch trên pha song ÿӵng trong bình polyetilen, thӡi hҥn không quá 3
tháng.
- Trӏ sӕ pH cӫa các dung dӏch ÿӋm trên nhѭ sau:

NhiӋt ÿӝ
0
C
KHC
8
H
4
O
6
bão hoà
KHC
8
H
4
O
4
0,05M
KH
2
PO
4
-NaHPO
4
0,025M
Na
2

B
4
O
7
0,01M
15 4,00 6,90 9,27
20 4,00 6,88 9,22
25 3,56 4,00 6,86 9,18
30 3,55 4,01 6,85 9.14
Dӵa vào ÿӝ chua (pH
KCl
) ÿӝ chua cӫa ÿҩt ÿѭӧc chia ra nhѭ sau:
b. Xác ÿ͓nh ÿ͡ chua trao ÿ͝i theo ph˱˯ng pháp Daicuhara
Nguyên lý
Sӱ dөng chҩt chiӃt rút KCl, ion K
+
sӁÿҭy H
+
và Al
3+
trao ÿәi ra khӓi phӭc hӋ hҩp
thө (keo ÿҩt):
Dùng NaOH chuҭn chuҭn H
+
tҥo thành vӟi chӍ thӏ màu phenolphtalein.
Nѭӟc chiӃt này có thӇ kӃt hӧp ÿo pH
KCl
. Xác ÿӏnh nhôm di ÿӝng (Al - trao ÿәi)
và Ca, Mg trao ÿәi.
Trình t͹ phân tích

Cân 40g ÿҩt (ÿã qua rây 1 mm) lҳc 1 giӡ vӟi 100ml dung dӏch KCl 1N (hoһc sҳc
vài phút rӗi ÿӅ yên mӝt ngày), sau ÿó tiӃn hành lӑc.
Lҩy 50ml dӏch lӑc + 3 giӑt phenolphtalein rӗi chuҭn bҵng NaOH 0,02N tiêu
chuҭn ÿӃn xuҩt hiӋn màu hӗng không biӃn mҩt trong vòng 1 phút
Tính k͇t qu̫
Trong ÿó: H
tÿ
: ÿӝ chua trao ÿәi;
V: sӕ ml NaOH chuҭn ÿӝ mүu;
N: nӗng ÿӝ ÿѭѫng lѭӧng cӫa NaOH (0,02N)
W: lѭӧng ÿҩt ÿem phân tích (40g)
K: hӋ sӕ pha loãng 9100/50 = 2.
Rút gӑn ta có:
Htÿ(mgÿl/100g ÿҩt) = V. 0,1
Hoá ch̭t
NaOH 0,02N: lҩy 200ml NaOH 0,1N pha thành 1000m1 trong bình ÿӏnh mӭc

Dùng axit chuҭn (H2SO4 0,02N) kiӇm tra lҥi nӗng ÿӝ.
- Phenolphtalein: 0,1g phenolphatlein hoà tan trong 60ml rѭӧu etylic rӗi pha
thành 100 ml bҵng nѭӟc cҩt
KCl 1N: 75g KCl pha thành 1 lít.
Ghi chú: Ĉӝ chua trao ÿәi xác ÿӏnh bҵng chuҭn ÿӝ chӍ áp dөng ӣÿҩt chua. Khi
ÿҩt có PHKCl > 7,5 sӁ không xác ÿӏnh ÿѭӧc vì phenolphtalein tҥo thành màu hӗng
ngay trong dung dӏch mүu.
c) Xác ÿ͓nh H
+
và At
3+
trao ÿ͝i theo ph˱˯ng pháp Xôlôcôp (1939)
Nguyên lý

Khi tác ÿӝng vӟi ÿҩt bҵng dung dӏch muӕi trung tính (KCl chҷng hҥn) thì ÿӗng
thӡi cҧ H
+
và Al
3+
trao ÿәi ÿӅu ÿѭӧc gây ra khӓi tҫng hҩp thө trao ÿӕi cӫa keo ÿҩt
Khi ÿó Alcl3 lҥi bӏ thuӹ phân tҥo thành H
+
Tӯ 1 ion Al
3+
thuӹ phân sӁ tҥo thành 3 ion H
+
. Nhѭ vұy thӵc chҩt khí chuҭn ÿӝ
xác ÿӏnh ÿӝ chua trao ÿәi ÿã bao gӗm cҧ H
+
trao ÿәi, H
+
tӵ do trong dung dӏch ÿҩt, H
+
ÿѭӧc tҥo thành do Al
3+
trao ÿәi ÿѭӧc xác ÿӏnh theo công thӭc:
Al
3+
trao ÿәi = Ĉӝ chua trao ÿәi - H
+
trao ÿәi.
Xôlôcôp sӱ dөng NaF ÿӇ liên kӃt vӟi AI do ÿó sӁ xác ÿӏnh ÿѭӧc riêng H
+
trao ÿәi

Lúc này trong dung dӏch chӍ còn H
+
tӵ do, dùng phѭѫng pháp chuҭn ÿӝ ÿӇ xác
ÿӏnh chúng. Thông thѭӡng Al
3+
di ÿӝng tӗn tҥi ӣÿiӅu kiӋn pH
KCl
< 5,5.
Do vұy Al
3+
chӍ có ý nghƭa ӣ các ÿҩt chua, và ÿѭӧc xác ÿӏnh cùng vӟi khi xác
ÿӏnh ÿӝ chua trao ÿәi.
Trình t͹ phân tích
Cân lòng ÿҩt lҳc vӟi 250ml KCl là trong 1 giӡ rӗi lӑc
Xác ÿӏnh ÿӝ chua trao ÿәi: Lҩy 50ml dӏch lӑc vào bình tam giác 250ml, ÿun sôi 5
phút, cho vào 2 giӑt phenolphlein, ÿӇ nguӝi rӗi chuҭn vӟi NaOH 0,02N tiêu chuҭn ÿӃn
màu hӗng bӅn vӳng (trong 1 phút).
Xác ÿӏnh H
+
trao ÿәi (gӗm H
+
trao ÿәi và H
+
có sҹn trong dung dӏch ÿҩt). Lҩy
50ml dӏch trên vào bình tam giác 250ml, ÿun sôi 5 phút, cho vào 5ml NaF 3,5% ÿӇ
nguӝi, cho vào 2 giӑt chӍ thӏ phenolphtalein, dùng NaOH 0,02N (dung dӏch tiêu chuҭn)
chuҭn ÿӃn màu hӗng.

Tính k͇t qu̫
hay Al

3+
trao ÿәi = Ĉӝ chua trao ÿәi - H
+
trao ÿәi
Trong ÿó: V
1
: sӕ ml NaOH chuҭn ÿӝ mүu không có NaF;
V
2
: Sӕ mol NaOH chuҭn ÿӝ mүu có NaF;
N: nӗng ÿӝ ÿѭѫng lѭӧng cӫa NaOH (0,02N);
W: Lѭӧng ÿҩt cân (100g);
K: hӋ sӕ pha loãng (250/50: 5);
Al
3+
thѭӡng ÿѭӧc biӇu thӏ bҵng mӝt mg/100g ÿҩt. Lҩy kӃt quҧ mgÿl/100 g ÿҩt x 9
hoһc:
Hoá ch̭t
- NaOH 0,02N chuҭn.
- KCl 1N: 75g KCl pha thành 1 lít
Phenolphtalein 0,1% : 0,1g phenolphtalein pha trong rѭӧu etylic 100 ml.
- NaF 3,5%: 3,5g NaF pha trong nѭӟc cҩt 100 ml. NaF pha xong phҧi chӍnh pH
ÿӃn trung tính.
Ghi chú
Khi cho ÿӅu lѭӧng NaF nhѭ nhau vào mүu, có thӇ làm ÿӕi chӭng ÿӇ khӱ H
+
tӵ do
trong dung dӏch NaF.
Thӵc tӃ lѭӧng NaF cho vào có thӇ không cӕÿӏnh, phө thuӝc vào lѭӧng Al
3+

.
Lѭӧng 5ml NaF chӍÿӫ tác dөng vӟi 1,80 mgÿl Al
3+
là tӕt nhҩt. Khi Al
3+
lӟn hѫn
6,3mgÿl/100 g ÿҩt thì sӁ không ÿӫ. Có thӇ tính lѭӧng NaF 3,5% cҫn thiӃt:
d. Xác ÿ͓nh ÿ͡ chua thuͽ thͯy phân theo ph˱˯ng pháp Kappen

Nguyên lý
Dùng mӝt muӕi kiӅm mҥnh axit yӃu (thѭӡng là CH3COONa) ÿӇ trao ÿәi H
+
và
Al
3+
tӯ keo ÿҩt:
Ngoài tác dөng trao ÿәi cӫa Na
+
, ion CH
3
COO
-
có khҧ năng liên kӃt vӟi H
+
và
Al
3+
làm tăng cѭӡng quá trinh trao ÿәi. Do vұy kӃt quҧ trao ÿәi sӁ triӋt ÿӇ hѫn dӯng
muӕi trung tính (ӣÿӝ chua trao ÿәi). Quá trình thuӹ phân cӫa (CH
3

COO)
3
Al làm tăng
H
+
trong dung dӏch:
(CH
3
COO)
3
Al + HOH
o
CH
3
COOH + Al(OH)
3
Chuҭn bӏ trӵc tiӃp lѭӧng H
+
tҥo thành bҵng dung dӏch CH3COONa 1N (pH =
8,2) trong 1 giӡ rӗi lӑc.
Lҩy 50 ml dӏch lӑc + 2 giӑt phenolphtalein rӗi chuҭn bҵng NaOH 0,02 N tӟi màu
hӗng (bӅn trong 1 phút).
Tính kӃt quҧ
Trong ÿó: V: thӇ tích (ml) NaOH chuҭn ÿӝ;
N: nӗng ÿӝ ÿѭѫng lѭӧng NaOH (0,02N);
K: hӋ sӕ pha loãng (100/50 = 2);
W: khӕi lѭӧng ÿҩt (40g);
l,75: dùng CH
3
COONa trao ÿәi 1 lҫn không triӋt ÿӇ. Muӕn trao ÿәi hoàn toàn H

+
,
Al
3+
cҫn lһp lҥi nhiӅu lҫn, nhѭ vұy mҩt thӡi gian và phӭc tҥp. Qua thӵc nghiӋm ÿã cho
thҩy nhân vӟi hӋ sӕ 1,75 là thích hӧp (hӋ sӕ thӵc nghiӋm);
H
tf
: ÿӝ chua thuӹ phân (mgÿl/100g ÿҩt);
Rút ngӑn: H
tf
(mgÿl/100g ÿҩt) = V. 0,175
Hoá chҩt
- CH
3
COONa 1N (pH = 8,2): 136,1 g CH
3
COONa.3H
2
O hoà bҵng nѭӟc cҩt ÿӃn
1 lít. ĈiӅu chӍnh cho pH = 8,2 (vӯa làm ÿәi màu chӍ thӏ phenolphtalein).
- Hoá chҩt khác: xem xác ÿính ÿӝ chua trao ÿәi ӣ trên.
Ghi chú: Ĉӝ chua thuӹ phân thѭӡng ÿѭӧc sӱ dөng ÿӇ tính ÿӝ no bazѫ cӫa ÿҩt và
tính lѭӧng vôi bón (theo nghiên cӭu cӫa ViӋn Khoa hӑc Kӻ thuұt nông nghiӋp, vӟi ÿҩt
lúa ӣ nѭӟc ta chӍ cҫn trung hoà 1/2 ÿӝ chua thuӹ phân). NӃu lҩy ÿӝ sâu cҫn trung hoà
1/2
ÿӝ chua thuӹ phân sӁ là:

CAO (tҩn/ha) = 0,42.H
tf

Trong ÿó: Htf tính theo mgÿl/100 g ÿҩt
7.2.5. Xác ÿ͓nh dung tích trao ÿ͝i cation cͯa ÿ̭t
Dung tích trao ÿәi cation cӫa ÿҩt hay khҧ năng trao ÿәi cation (CEC - cation
exchange capacity) là lѭӧng ion lӟn nhҩt ÿѭӧc ÿҩt hҩp thө lý hoá hӑc ÿѭӧc thӵc hiӋn
nhӡ keo ÿҩt. Cҫn phân biӋt quá trình trao ÿәi cation (do keo âm ÿҧm nhұn) vӟi trao ÿәi
cation (do keo dѭѫng ÿҧm nhұn). Dѭӟi ÿây chӍÿӅ cұp ÿӃn viӋc xác ÿӏnh dung tích trao
ÿәi cation.
Xác ÿӏnh dung tích trao ÿә
i cation theo phѭѫng pháp amoni axetat (ph
ѭѫng pháp
Schachtschabel).
Nguyên lý dùng CH
3
COONH
4
là làm bão hoà dung tích hҩp thө trao ÿәi cation
cӫa ÿҩt. Phҧn ӭng trao ÿәi nhѭ sau:
Sau ÿó cation NH
4
ÿã hҩp phөÿѭӧc trao ÿәi ra bҵng cation K
+
(KCl 0,1 N):
Lѭӧng NH
4
trau ÿәi này ÿѭӧc xác ÿӏnh bҵng chuҭn ÿӝ bҵng NaOH 0,1 N vӟi sӵ
có mһt cӫa fomalin (HCHO).
Vӟi 4 NH
4
sӁ giҧi phóng 4H
+

. Do vұy dӵa vào lѭӧng NaOH tiêu tӕn mà tính ÿѭӧc
lѭӧng NH
4
hay lѭӧng cation trao ÿәi.
Trình t͹ phân tích
Cân 10g ÿҩt (qua rây 1 mua cho vào phӉu Mehlich ÿã chuҭn bi sҹn.
Dùng 100 ml CH
3
COONH
4
1N (pH = 7) chia 10 lҫn (10 ml x 10 lҫn) ÿӇ bão hoà
ÿҩt bҵng NH
4
. Rӱa ÿҩt 3 lҫn bҵng rѭӧu etylic (15 ml x 31ҫn). Dӏch trao ÿәi ÿӇ xác
ÿӏnh thành phҫn cation trao ÿәi (Ca
2+
, Mg
2+
, Al
3+
,K
+
, ) nӃu cҫn thiӃt.
ChuyӇn toàn bӝ phӉu và ÿҩt sang bình ÿӏnh mӭc 250ml, rӗi dùng 250ml KCl
0,1N trao ÿәi (25ml x 10 lҫn) lên thӇ tích ÿӃn 250 ml. Lҩy 25ml dӏch trao ÿәi này +
10ml fumalin 20% + 5 giӑt phenolphtalein, rӗi chuҭn bҵng NaOH 0,05N tiêu chuҭn
ÿӃn màu hӗng nhҥt (bӅn trong 1 phút).
Tính kӃt quҧ

Trong ÿó: CEC: dung tích trao ÿәi cation (mgÿl/ 100 g ÿҩt);

V: thӇ tích NaOH chuҭn ÿӝ (ml);
N: nӗng ÿӝ NaOH chuҭn ÿӝ (0,05N);
W: lѭӧng ÿҩt cân (loa);
K: hӋ sӕ pha loãng (250/25 = 10);
Rút gӑn: CEC (mgÿl/100 ÿҩt) = V.5
Hoá chҩt
CH
3
COONH
4
1N: 77g CH
3
COONH
4
pha thành1 lít bҵng nѭӟc cҩt (dùng NH
4
OH
hoһc CH
3
COOH ÿiӅu chӍnh cho pH = 7.
- KCl 0,1N; 7,5g KCl pha thành 1 lít.
- Fomalin 20%: pha tӯ fomalin thông dөng (khoҧng 38%). Sau ÿó trung hòa bҵng
NaOH 0,05N vӟi chӍ thӏ phenolphtalein.
- Phenolphtalein 0,1% (pha trong cӗn, rѭӧu).
- NaOH 0,05N tiêu chuҭn.
Ghi chú
Phѭѫng pháp dùng CH
3
COONH
4

ÿѭӧc dùng phә biӃn nhѭng phù hӧp nhҩt vӟi
ÿҩt trung tính và không cacbonat. Nó cNJng ÿѭӧc sӱ dөng ӣ các ÿҩt chua nhҽ.
NH
4
có thӇ bӏ giӳ chһt bӣi các khoáng sét 1:1 (kaolinit) và mùn nên khó thu lҥi
ÿѭӧc. Do vұy ӣÿҩt nhiӅu sét, kӃt quҧ có thӇ thҩp hѫn thӵc tӃ.
Lѭӧng ÿҩt cân có the thay ÿôi phө thuӝc ÿҩt. Thông thѭӡng ӣÿҩt thành phҫn cѫ
giӟi nһng có thӇ cân 5g ÿҩt + 5g cát sҥch (ÿã ÿѭӧc xӱ lý bҵng H
2
SO
4
ÿһc) ÿӇ tăng
cѭӡng tӕc ÿӝ trao ÿәi.
Có thӇ làm chuҭn ÿӝ trҳng vӟi focmaLin (ÿӕi chӭng) ÿӇ loҥi trӯ H
+
chѭa ÿѭӧc
trung hoà. KӃt quҧ xác ÿӏnh mүu phҧi trӯÿi lѭӧng chuҭn ÿӝ này (nӃu có).
7.3. Xác ÿӏnh mӝt sӕ kim loҥi nһng trong ÿҩt
Trong dinh dѭӥng cӫa thӵc vұt và vi sinh vұt, ngoài các nguyên tӕ nào, photpho
và kali, các kim loҥi nһng nhѭ bo, mangan, ÿӗng, kӁm, coban, molipden, cNJng có ý
nghƭa lӟn. Mӝt lѭӧng nhӓ cӫa các nguyên tӕ này cҫn thiӃt cho nhiӅu quá trình sinh hӑc
xҧy ra trong các cѫ thӇ thӵc vұt và
ÿӝng vұt. Nguӗn cung cҩp chӫ yӃu các kim loҥi
nһng trong ÿҩt là các ÿá tҥo thành ÿҩt. Trong quá trình tҥo thành ÿҩt và hoҥt ÿӝng sӕng
cӫa thӵc vұt và ÿӝng vұt xҧy ra qúa trình phân bӕ lҥi các kim loҥi nһng theo phүu diӋn
ÿҩt.

Hàm lѭӧng các kim loҥi nһng trong các loҥi ÿҩt không vѭӧt quá 10
-4
%, trӯ

mangan, hàm lѭӧng cӫa nó trong mӝt sӕ trѭӡng hӧp, ví dө nhѭ trong các thành tҥo
mӟi cӫa ma ngan - sҳt ÿôi khi ÿѭӧc tính ÿӃn phҫn trăm.
Khi nghiên cӭu hàm lѭӧng các kim loҥi nһng trong. ÿҩt ngѭӡi ta thѭӡng xác ÿӏnh
hàm lѭӧng tông sӕ và hàm lѭӧng có thӇ sӱ dөng ÿѭӧc ÿӕi vӟi dinh dѭӥng cӫa thӵc vұt
nhѭ thѭӡng ÿѭӧc gӑi là dҥng di ÿӝng cӫa các kim loҥi nһ
ng.
Ch͕n ph˱˯ng pháp xác ÿ͓nh, chu̱n b͓ÿ̭t và các thu͙c kh͵
Khi tiӃn hành nghiên cӭu hàm lѭӧng các dҥng khác nhau cӫa các kim loҥi nһng
cҫn lӵa chӑn các phѭѫng pháp xác ÿӏnh chúng, phѭѫng pháp phҧi ÿҧm bҧo ÿѭӧc ÿӝ
chính xác, ÿӝ nhҥy và ÿӝ chӑn lӑc.
ChӍ có thӇ xác ÿӏnh mӝt lѭӧng nhӓ các chҩt bҵng các phѭѫng pháp có ÿӝ nhҥy
cao. Tuy nhiên các phѭѫng pháp có ÿӝ nhҥy cao thѭӡng có ÿӝ chính xác th
ҩp, ví dө
nhѭ
phѭѫng pháp khӕi lѭӧng có sai sӕ tѭѫng ÿӕi tính theo phҫn trăm < 0,01%, phѭѫng
pháp trҳc quang là 2 - 3%, phѭѫng pháp cӵc phô dòng khuӃch tán là 5 - 10 %.
Mүu ÿҩt ÿѭӧc nghiӅn trong cӕi mà não và rây qua rây làm bҵng sӧi capron và
khung rây làm tӯ các vұt liӋu hӳu cѫ.
Nѭӟc dùng trong phân tích là nѭӟc cҩt ÿѭӧc cҩt lҥi hay cho ÿi qua nhӵa trao ÿәi
lӟn, thѭӡng sӱ dөng nѭӟc cҩt hai lҫn.
Các axit và amoniac cNJng ÿѭӧc tinh chӃ b
ҵng cách cҩt hay sӱ d
өng thuӕc thӱ loҥi
ÿһc biӋt tinh khiӃt. Các thuӕc thӱ khác ÿѭӧc tinh chӃ theo mô tҧ trong phѭѫng pháp
xác ÿӏnh cӫa tӯng nguyên tӕ. Các thuӕc thӱ thѭӡng bӏ bҭn nguyên tӕ kӁm vì thӃ khi
xác ÿӏnh nguyên tӕ này cҫn phҧi tiӃn hành thí nghiӋm kiӇm tra sӵ có mһt cӫa nó trong
các thuӕc thӱ sӱ dөng.
Thành phҫn cӫa thuӹ tinh ÿӇ chӃ tҥo dө
ng cө thí nghiӋm cNJ
ng cҫn phҧi ÿѭӧc lѭu

tâm, ÿһc biӋt khi xác ÿӏnh bӓ.
Nhӳng hoá chҩt dùng ÿӅ pha dung dӏch chuҭn nên kӃt tinh lҥi. Thѭӡng hay pha
hai loҥi dung dӏch chuҭn: dung dӏch chuҭn gӕc và dung dӏch sӱ dөng. Dung dӏch chuҭn
gӕc thѭӡng ÿѭӧc pha vӟi hàm lѭӧng 0,1 mg nguyên tӕ trong 1 ml; cân nhӳng lѭӧng
âm vӟi hàm lѭӧng nguyên tӕ nhѭ vұy cho phép chúng ta có thӇ tránh ÿѭӧc sai sӕ.
Dung dӏch chu
ҭn sӱ dөng
ÿѭӧc chuҭn bӏ bҵng cách pha loãng dung dӏch chuҭn gӕc
Khi pha loãng 10 lҫn ta ÿѭӧc dung dӏch chӭa 0,01 mg hay 10ȝg/ml. Khi pha loãng 100
lҫn nhұn ÿѭӧc dung dӏch có hàm lѭӧng 0,001 mg hay 1ȝg/ml. Vì nhӳng dung dӏch quá
loãng không bӅn nên ngѭӡi ta chӍ chuҭn bӏ các dung dӏch này trong ngày tiӃn hành
phân tích và chӍ giӳ trong ngày ÿó.
Tính k͇t qu̫ xác ÿ͓nh các kim lo̩i n̿ng
KӃt quҧ xác ÿӏnh các kim loҥi nһng trong ÿҩt ÿѭӧc biӇu thӏ b
ҵng mà trong 1 kg
ÿҩt (mg/kg) hoһc biӇ
u thӏ bҵng ppm (parts pa million) nghƭa là mӝt phҫn triӋu, tѭѫng

ӭng vӟi 10
-4
%
7.3.1. Ph˱˯ng pháp phân huͽ m̳u truy͉n th͙ng
a. Chu̱n b͓ m̳u
Làm khô các mүu ÿҩt: Nhӳng mүu ÿҩt tѭѫi cҫn phҧi ÿѭa vӅ trҥng thái khô không
khí. Làm khô mүu nên tiӃn hành ӣ chӛ sҥch, thoáng, trѭӡng hӧp ÿһc biӋt có thӇ dùng
tӫ sҩy khӕng chӃ nhiӋt ÿӝ tӯ 30 - 40
0
C. Dàn mүu ÿҩt (trӑng lѭӧng 800 - 1000 g) thành
lӟp mӓng trên giҩy thuӝc hoһc giҩy bóng mӡ, nhһt hӃt rӉ cây, ÿá, sӓi, có lүn trong
mүu. Ĉұp nhӓ mүu ÿҩt ÿӅ mүu có kích thѭӟc 5 - 10mm. Có thӇ dùng máy hay cӕi sӭc

không có các kim loҥi nһng ÿӇ ÿұp nhӓ mүu trѭӟc khi lҩy mүu trung bình.
ViӋc chӑn, nghiӅn và rây mүu ÿҩt ÿѭӧc tiӃn hành trong phòng riêng có thiӃt bӏ
thông gió và hút bөi tӕ
t
Lҩ
y mүu trung bình: Tӯ mүu ban ÿҫu lҩy ra
khoҧng 200 g, dùng thiӃt bӏÿӇ trӝn ÿӅu mүu. NӃu không
có thiӃt bӏ này có thӇ dùng phép chia tѭÿӇ lҩy mүu (hình
7.12). Mүu ÿҩt ÿѭӧc trӝn rӗi rҧi ÿӅu trên giҩy sҥch thành
mӝt lӟp mӓng có dҥng hình vuông. Chia hình vuông
theo hai ÿѭӡng chéo thành 4 phҫn bҵng nhau. Lҩy hai
phҫn ÿӕi diӋn (phҫn 1 và 3 hoһc 2 và 4) gӝp lҥi vӟi
nhau, hai ph
ҫn còn lҥi có thӇ bӓÿ
i hoһc dùng vào viӋc
khác.
Sau khi chӑn xong, mүu ÿѭӧc nghiӅn nhӓ trong cӕi mã não, rây qua rây có ÿѭӡng
kính 1 mm. Nên dùng loҥi rây làm bҵng sӧi capron và khung làm bҵng vұt liӋu hӳu cѫ
Mүu ÿҩt sau khi rây ÿѭӧc dùng ÿӇ xác ÿӏnh các kim loҥi nһng.
b. Phân huͽÿ̭t khi xác ÿ͓nh hàm t˱ͫng t͝ng s͙ các kim lo̩i n̿ng.
Trong ÿҩt, các kim loҥi nһng chӫ yӃu tham gia trong thành phҫn các khoáng
nguyên sinh thӭ sinh và trong các hӧp chҩt vô cѫ
, hӳu cѫ khác nhau. ĈӇ xác ÿӏnh hàm
lѭӧng tә
ng sӕ các kim loҥi nһng trong ÿҩt cҫn phҧi thiêu huӹ các chҩt hӳu cѫ và phân
huӹ phҫn khoáng cӫa ÿҩt ÿӇ nhұn ÿѭӧc nhӳng muӕi dӉ hoà tan.
Muӕn phân huӹÿҩt ngѭӡi ta thѭӡng sӱ dөng 2 phѭѫng pháp phѭѫng pháp nung
chҧy ÿҩt vӟi hӛn hӧp cacbonat cӫa các kim loҥi kiӅm và phѭѫng pháp phân huӹ bҵng
các axit vô cѫÿһ
c.

Quá trình nung chҧy vӟi hӛn hӧp cacbonat cӫa các kim loҥi kiӅm ÿѭӧ
c tiӃn hành
trong các chén phҭm có nҳp ӡ nhiӋt ÿӝ 1000
0
C. Sau khi nung chҧy, ngѭӡi ta nhұn
ÿѭӧc muӕi kiӅm cӫa axit silicic và các hӧp chҩt dӉ hoà tan khác. ChuyӇn hӛn hӧp chҧy
sang dҥng dung dӏch, dùng axit clohidric ÿӇ tách axit silicic, rӗi tiӃn hành xác ÿӏnh các
kim loҥi nһng trong dung dӏch. Khi xӱ lý hӛn hӧp bҵng axit clohidric (HCl, d = 1,19)
sӁ tҥo nên mӝt lѭӧng tѭѫng ÿӕi lӟn kӃt tӫa hҥt nhӓ SiO
2
, kӃt tӫa này có thӇ giӳ mӝt

lѭӧng ÿáng kӇ các kim loҥi nһng và nhѭ vұy kӃt quҧ phân tích sӁ giҧm xuӕng. Axit
clohidric dùng ÿӇ xӱ lý hӛn hӧp có thӇ chӭa các kim loҥi nһng dѭӟi dҥng tҥp chҩt và
cNJng có thӇ hoà tan mӝt lѭӧng phҭm ӣ chén ÿӵng mүu, nguyên tӕ này sӁ cҧn trӣ viӋc
xác ÿӏnh các kim loҥi nһng (ví dө: molipden, vanadi ).
Phѭѫng pháp phân huӹ mүu bҵng hӛn hӧp axit HF và H
2
SO
4
là phѭѫng pháp
ÿѭӧc Sӱ dөng nhiӅu nhҩt khi xác ÿӏnh hàm lѭӧng tәng sӕ các kim loҥi nһng. Phѭѫng
pháp này ÿҧm bҧo phân huӹ hoàn toàn mүu ÿҩt và tách axit silicic dѭӟi dҥng SiF
4
. Tuy
nhiên trong trѭӡng hӧp này có mӝt vài phҫn khoáng (hay mӝt phҫn trong ÿó) nhѭ
topaz, anÿaluzit zirkon, sillimanit sӁ không bӏ phá huӹ, vì vұy ÿҩt chӭa nhiӅu các loҥi
khoáng này không nên phá huӹ mүu bҵng HF.
ViӋc lӵa chӑn các phѭѫng pháp phân huӹ mүu ÿҩt tuǤ thuӝc vào các kim loҥi
nһng cҫn xác ÿӏnh trong mүu. Vì HF (loҥi tinh khiӃt ÿӅ phân tích) có chӭa hӛn hӧp các

kiӃn loҥi nһng, cho nên khi xác ÿӏnh các kim loҥi nһng nhѭ k
Ӂ
m, co ban cҫn phҧi cҩt
HF trong các dөng cө cҩt ÿһc biӋt chӃ tҥo tù pladi hay platin. Axit clohidric loҥi ÿһc
biӋt tinh khiӃt không cҫn phҧi tinh chӃ.
Khi sӱ dөng HF phҧi hӃt sӭc cҭn thұn, cҫn ÿeo găng tay cao su và chӍ làm ӣ
nhӳng nѫi có thiӃt bӏ thông gió tӕt.
Khi xác ÿӏnh kӁm, ÿӗng, co ban trong ÿҩt phҧi dùng axit flohidnc ÿã cҩt lҥi 3 lҫn
ÿӇ phân huӹ mүu ÿҩt và sau
ÿó
ÿӇ hoà tan kӃt tӫa, axit clohidric phҧi dùng loҥi ÿã cҩt
hai lҫn.
Ĉӕi vӟi các nhóm kim loҥi nһng khác (molipden, valadi, ma ngan, ) không nhҩt
thiӃt phҧi nhѭ vұy. Khi xác ÿӏnh các nguyên tӕ này chӍ cҫn axit flohidric loҥi tinh khiӃt
hoá hӑc (không cҫn cҩt lҥi) và axit clohidric ÿã cҩt lҥi mӝt lҫn. Nhѭng theo quá trình
phân tích nhóm các nguyên tӕ này ÿòi hӓi phҧi chăng phҫn còn lҥi 2 - 3 lҫn vӟi nѭӟc
sau khi phân huӹ mүu (ÿӇ
tách flo triӋt
ÿӇ hѫn), nung phҫn còn lҥi 1 - 2 phút trên ÿèn
khí hay trong lò nung và tiӃp theo cҫn xӱ lý nѭӟc lӑc ÿã cô cҥn bҵng axit pecloric
(HClO
4
) ÿӇ tách crom. Khi phân huӹ mүu bҵng HF và H
2
SO
4
còn chú ý ÿӃn lѭӧng
mүu lҩy ÿӇ phân huӹ; không nên lҩy lѭӧng mүu lӟn hѫn 3g vì khi lѭӧng mүu là 5 - 6g
thì khó có thӇ phân huӹ hoàn toàn phҫn khoáng cӫa ÿҩt và khó tách SiO
2

.
Dѭӟi ÿây là mӝt vài cách phân huӹ mүu bҵng hӛn hӧp HF và H
2
SO
4
ÿӕi vӟi hai
nhóm kim loҥi nһng ÿã nêu ӣ phҫn trên.
Xác ÿ͓nh ÿ͛ng, kͅm, coban trong ÿ̭t, ti͇n hành phân huͽ theo ph˱˯ng pháp sau:
Cân mүu ÿҩt xác ÿӏnh hàm lѭӧng tәng sӕ các kim loҥi nһng trên cân phân tích.
Ĉӕi vӟi ÿҩt sét và ÿҩt sét pha lҩy 1,5g mүu, còn ÿӕi vӟi ÿҩt cát và cát pha lҩy 2 -3g
mүu. Sau khi cân xong, cho mүu vào chén phҭm và nung nóng trong lò nung ӡ nhiӋt
ÿӝ 500 - 550
o
C trong 3 giӡÿӇ phân huӹ chҩt hӳu cѫ. Tránh nung ӣ nhiӋt ÿӝ cao hѫn vì
có khҧ năng làm mҩt các kim loҥi nһng. Sau khi nung mүu xong ÿӇ nguӝi, cho vào
chén 1 -2 ml nѭӟc cҩt 2 lҫn, 1 ml H
2
SO
4
(d = l,84) và 20 ml axit flohidric, ÿһt chén lên

bӃp ÿiӋn kín và ÿun ÿӃn khi xuҩt hiӋn khí SO
2
màu trҳng. Không nên ÿun quá mҥnh
(không vѭӧt quá 200 - 250
o
C) ÿӇ tránh làm bҳn các chҩt ra ngoài.
Sau khi xuҩt hiӋn khí SO
2
, lҩy chén ra khӓi bӃp ÿiӋn, ÿӇ nguӝi và thêm vào

khoҧng 10- 15 ml HF rӗi lҥi tiӃp tөc ÿun trên bӃp ÿiӋn cho ÿӃn khi khô hoàn toàn.
ChuyӇn chén sang bӃp ÿiӋn có khҧ năng ÿun nóng hѫn tiӃp tөc ÿun ÿӃn khi hӃt khí
SO
3
bay ra. Nhҩc chén ra khӓi bӃp ÿiӋn, ÿӇ nguӝi rӗi cho vào chén 10 ml HCl 22%
(loҥi ÿһc biӋt tinh khiӃt) và 10 ml nѭӟc cҩt hai lҫn ÿӇ hoà tan phҫn khô còn lҥi. TiӃp
tөc ÿһt lên bӃp và ÿun nóng nhҽ 30 - 40 phút.
Khi phҫn còn lҥi ÿã tan hӃt, ÿem lӑc dung dӏch qua giҩy lӑc băng trҳng (ÿѭӡng
kính 9cm) ÿã ÿѭӧc rӱa trѭӟc bҵng HCl 10 % ÿӇ loҥi hӃt vӃt các kim loҥi nһng. Sau khi
lӑ
c xong rӱa giҩy lӑc bҵng nѭӟc cҩt hai lҫn nóng ÿã ÿѭӧc axit hoá bҵng HCl ÿӃn khi
hӃt vӃt sҳt. Gӝp hai phҫn nѭӟc lӑc và nѭӟc rӱa lҥi vӟi nhau (khoҧng 100 ml) rӗi chѭng
cҩt dung dӏch ÿӃn thӇ tích khoҧng 50ml. Dung dӏch này dùng ÿӇ xác ÿӏnh các kim loҥi
nһng (kӁm, coban, ÿӗng) theo các phѭѫng pháp khác nhau.
Xác ÿ͓nh molipden, valadi, ma gan tͳ m͡t m̳u ÿ̭t, dùng ph˱˯ng pháp phá m̳u
sau:
Cân 2,5 - 3g ÿҩt ÿã
ÿѭӧc nghiӋm nhӓÿӃn dҥng bӝt cho vào chén phҭm, ÿһt chén
vào lò nung rӗi ÿӕt nóng ÿӃn nhiӋt ÿӝ 500 - 550
o
C và giӳӣ nhiӋt ÿӝ này ít nhҩt 3 giӡ
ÿӇ phân huӹ chҩt hӳu cѫ. ĈӇ nguӝi, cho vào chén 2ml nѭӟc cҩt hai lҫn, 2ml H
2
SO
4
ÿһc
20ml HF 30 - 40 %. Ĉһt chén lên bӃp ÿiӋn và ÿұy nҳp kín, ÿun ÿӃn khi xuҩt hiӋn khí
SO
3
thì thêm vào 0,5ml H

2
SO
4
và 10 ml HF, lҥi chúng mүu ÿӃn khô. ĈӇ tách flo và
phҫn axit còn lҥi trong chén, ta chҷng phҫn khô trong chén 2 lҫn, mӛi lҫn 5ml nѭӟc,
ÿӕt nhҽ phҫn khô còn lҥi trên ÿèn khí hay trong lò nung ÿӇ tách hoàn toàn axit. Làm
lҥnh chén, xӱ lý phҫn còn lҥi trong chén bҵng 20ml HCl 22%, ÿұy chén lҥi rӗi ÿun trên
bӃp ÿiӋn ÿӃn khi tan hoàn toàn phҫn còn lҥi. Thêm vào lòng nѭӟc cҩt hai lҫn lӑc dung
dӏch qua giҩy lӑc và hӭng vào bình 250ml, rӱa dung dӏch bҵng nѭӟc nóng ÿã ÿѭӧc axit
hoá bҵ
ng HCl (98:2) ÿӃn khi hӃt phҧn ӭng cӫa sҳt trong nѭӟc lӑc vӟi KSCN. Chѭng
dung dӏch lӑc ÿӃn khô, cho vào bình 5ml HCl 22%, 2ml HClO
4
và lҥi chúng dung dӏch
ÿӃn khô ÿӇ tách crom. Thêm vào phҫn khô 5ml nѭӟc cҩt 2 lҫn, lҥi chóng ÿӃn khô ÿӇ
tách hӃt vӃt HClO
4
. Thêm vào phҫn khô trong bình 2ml HCl ÿӇ chuyӇn muӕi sang
dҥng clorua, chung khô dung dӏch. Thêm 20ml HCl 22% và 15ml và ÿun nóng nhҽÿӇ
hoà tan phҫn khô. ChuyӇn dung dӏch vào bình ÿӏnh mӭc 50ml. Thêm nѭӟc cҩt ÿӃn
vҥch mӭc. Phҫn dung dӏch này ÿѭӧc dùng ÿӇ xác ÿӏnh molipden, valadi, mangan.
7.3.2. Ph˱˯ng pháp phân huͽ m̳u b̹ng kͿ thu̵t vi sóng (micyo wave)
a. Giͣi thi͏u v͉ kͿ thu̵t vi sóng (micro wave)
Vi sóng (micro wave) là sóng cӵc ngҳn hay còn gӑi là sóng vi ba có bѭӟc sóng tӯ
1 mm ÿӃn 1m. Năng lѭӧng cӫa vi sóng là năng lѭӧ
ng ÿiӋn tӯ
. Trong phân tích ngѭӡi ta
thѭӡng sӱ dөng vi sóng vӟi tan sӕ 2,45 Mhz.

Các phѭѫng pháp ÿӕt truyӅn thӕng thѭӡng dӵa trên các hiӋn tѭӧng dүn nhiӋt, ÿӕi

lѭu và bӭc xҥ. NhiӋt ÿѭӧc truyӅn tӯ bên ngoài vào thông qua sӵ tiӃp xúc trӵc tiӃp hoһc
gián tiӃp. Lѭӧng nhiӋt này sӁ lan ra toàn bӝ vұt ÿѭӧc ÿӕt nóng nhӡ sӵ chênh lӋch nhiӋt
ÿӝ tҥi hai ÿiӇm khác nhau, sӵ chӃch lӋch này tӹ lӋ nghӏch vӟi ÿӝ dүn nhiӋt c
ӫa vұt
ÿѭӧc ÿӕt nóng. Phѭѫng pháp này có nhѭӧc ÿiӅm là chұm và không әn ÿӏnh.
Sӵÿӕt nóng vi sóng ngѭӧc lҥi vӟi phѭѫng pháp ÿӕt nóng truyӅn thӕng. NhiӋt
ÿѭӧc sinh ra ngay tҥi trung tâm cӫa vұt ÿѭӧc ÿӕt nóng và lan theo hѭӟng tӯ trong ra
ngoài. Phѭѫng pháp này có ѭu ÿiӇm:
- Không có quán tính nhiӋt (cҧ khi bҳt ÿҫu và kӃt thúc);
- Ĉây là năng lѭӧng sҥch, dӉ tҥo và dӉ kiӇm soát;
- Ĉӕt nóng nhanh;
- Có tác dөng ÿһc biӋt vӟi các phҫn tӫ có liên kӃt phân cӵc.
Năng lѭӧng vi sóng ÿѭӧ
c phát ra tӯ m
ӝt nguӗn phát sóng ÿiӋn tӯ (maglletron).
Bҧn chҩt cӫa vi sóng là sóng ÿiӋn tӯ gӗm hai yӃu tӕ: yӃu tӕ tӯ trѭӡng và yӃu tӕÿiӋn
trѭӡng. Quá trình chuyên hoá năng lѭӧng ÿiӋn tӯ thành năng lѭӧng nhiӋt bao gӗm hai
cѫ chӃ cѫ chӃ chuyӇn dүn ion và cѫ chӃ quay cӵc phân tӱ. NhiӋt sinh ra cho sӵ chuyӇn
dүn lӟn nh
ѭ là kӃt quҧ
cӫa sӵ tăng trӣ kháng cӫa môi trѭӡng chӕng lҥi sӵ dӏch chuyӇn
cӫa các lӟn trong trѭӡng ÿiӋn tӯ. Còn cѫ chӃ quay cӵc phân tӯ là quá trình quay phân
tӱ phân cӵc theo sӵÿәi hѭӟng cӫa ÿiӋn trѭӡng. Sӵÿӕt nóng bҵng kӻ thuұt vi sóng dӵa
trên sӵ hҩp thu trӵc tiӃp năng lѭӧng vi sóng cӫa mүu, do vұy các hiӋn t
ѭӧng nhѭ dүn
nhiӋt,
ÿӕi lѭu và bӭc xҥ nhiӋt chӍÿóng vai trò thӭ yӃu trong quá trình cân bҵng nhiӋt.
Ѭu ÿiӇm cӫa phѭѫng pháp phân huӹ mүu bҵng vi sóng trong phân tích kim loҥi
nһng:
TiӃn hành các phҧn ӭng phân huӹ mүu rҩt nhanh, tiӃt kiӋm thӡi gian. Ĉһc biӋt có

hiӋu quҧÿӕi vӟi các mүu khó phân huӹ bҵng các phѭѫng pháp thông thѭӡng;

- Lѭӧng mүu sӱ dөng ít, thѭӡng tӯ 0,5 - 5 g;
- HiӋu suҩt cӫa phҧn ӭng phân huӹ rҩt cao do vұy kӃt quҧ phân tích thu dѭӧc
chính xác hѫn so vӟi phѭѫng pháp khác;
- Tiêu hao hoá chҩt ít, do vұy chi phí cho quá trình xӱ lý thҩp;
- ThiӃt bӏ dӉ sӱ dөng, an toàn và bҧo vӋ môi trѭӡng.
b. Phân huͽ m̳u b̹ng vi sóng
Các hӛn hӧp axit dùng cho phân huӹ mүu
Các axit thѭӡng sӱ dөng trong quá trình phân huӹ mүu là H
2
SO
4
, HNO
3
, HCl,
HF, HClO
4
, H
2
O
2
.
ViӋc sӱ dөng hӛn hӧp các axit này trong quá trình phân huӹ mүu phө thuӝc vào
nguyên tӕ cҫn xác ÿӏnh ví dө nhѭ xác ÿӏnh các nguyên tӕ Ba, Si, Pb, Ca, Ao, Hg không
nên sӱ dөng axit sunfumic ÿӇ công phá mүu vì muӕi sunfat cӫa các kim loҥi này ít tan.
Các axit này có nhiӋt ÿӝ sôi khác nhau (H
2
SO
4

98%: 340
0
C; HCl 20,4%: 110
0
C;
HNO
3
65%: 120
0
C; HF 40%: l08
0
C; HClO
4
72%: 203
0
C) do ÿó tuǤ theo hӛn hӧp axit
phá huӹ mүu ta phҧi sӱ dөng các bình phá mүu phù hӧp. Ĉӕi vӟi các axit có nhiӋt ÿӝ
sôi thҩp ngѭӡi ta thѭӡng sӱ dөng loҥi bình nhӵa teflon ÿӇ phá mүu. Còn axit có nhiӋt
ÿӝ sôi cao (axit sunfuric) ngѭӡi ta thѭӡng sӱ dөng các loҥi bình làm tӯ thuӹ tinh
borosilicat hoһc thҥch anh (chú ý không sӱ dөng bình loҥi này khi có mһt axit
flohiÿric).

B̫ng 7.13. M͡t s͙ ví dͭ so sánh giͷa ph˱˯ng pháp phá m̳u vi sóng và ph˱˯ng
pháp truy͉n th͙ng
Ĉӕi tѭӧng phân tích Lѭӧng mүu
Vô cѫ hoá bҵng phѭѫng
pháp vi sóng
Vô cѫ hoá bҵng phѭѫng
pháp cәÿiӇn
Mүu thӵc phҭm 0,1-2g 15 - 30 phút 2 - 4 giӡ

Mүu bùn thҧi 0,1 - 2 g 10 - 40 phút 2 - 4 giӡ
Mүu ÿa chҩt 0,1 - 1 g 10- 50 phút 4 - 16 giӡ
Mүu dүu 0,5 - 5 g 50 - 75 phút 2 - 8 giӡ
Mүu cao phân tӱ 5 g 50 - 75 phút 2 - 4 giӡ
c. M͡ts͙ h˱ͣng d̳n v͉ an toàn khi s͵ dͭng thi͇t b͓ phân huͽ m̳u b̹ng vi sóng
Khi có mһt các chҩt ôxy hoá mҥnh (H
2
O
2
,HClO
4
, HNO
3
) không ÿѭӧc sӱ dөng
các chҩt bôi trѫn có gӕc dҫu và mӥ.
Không trӝn trӵc tiӃp các chҩt ôxy hoá mҥnh nhѭ H
2
O
2
, HClO
4
vӟi các mүu
dҥng nӅn hӳu cѫ và vô cѫ mà phҧi xӱ lý trѭӟc bҵng axit (sunfuric, sunfonitric,
nitric ). Khi sӱ dөng các chҩt ôxy hoá mҥnh phҧi lѭu ý không ÿӇ mүu quá khô trong
thӡi gian tiӃn hành xӱ lý.
Không ÿѭӧc sӱ dөng các axit bӕc khói (ÿұm ÿһc).
Ĉӕi vӟi các chҩt hút ҭm mҥnh (nhѭ tinh bӝt) không ÿѭӧc trӝn trӵc tiӃp vӟi các
chҩt ôxy hoá, hoһc thұm chí vӟi axit trѭӟc khi làm ѭӟt chúng bҵng n
ѭӟc.
Ĉһc biӋt chú ý khi sӱ dөng axit nѭӟc vӟi các chҩt hӳu cѫ có chӭa xenlulo, vì

chúng có khҧ năng tҥo ra các hӧp chҩt nitro-xenlulo dӉ gây nә.
7.3.3. Chu̱n b͓ m̳u th͹c v̵t ÿ͋ xác ÿ͓nh hàm 1˱ͫng các kim lo̩i n̿ng
Mүu thӵc vұt xác ÿӏnh hàm lѭӧng các kim loҥi nһng cҫn phҧi ÿѭӧc phѫi, sҩy khô
hoһc giӳ trong tӫҩm ӣ nhiӋt ÿӝ 30 - 40
0
C. Ĉӕi vӟi nhӳng cây có cӫ, thӵc vұt thân mӥ
(cây ngô, ) ÿѭӧc cҳt sѫ bӝ thành nhӳng phҫn nhӓ hѫn ÿӇ cho mүu chóng khô và tiӋn
cho viӋc nghiӅn nhӓ mүu.
Sau khi sҩy khô mүu ÿѭӧc nghiӅn nhӓ bҵng các loҥi máy xay, máy nghiӅn hoһc
sӱ dөng thuyӅn tán ÿê tán nhӓ. Các dөng cө này phҧi ÿҧm bҧo không làm nhiӉm bҭn
các kim loҥi nàng vào mүu. Mүu thӵ
c v
ұt sau khi nghiӅn nhӓ có thӇ dùng mӝt trong
hai phѭѫng pháp tro hoá khô và tro hoá ѭӟt ÿӅ phân huӹ mүu.
Ph˱˯ng pháp tro hoá khô
Ĉӕi vӟi phѭѫng pháp tro hoá khô, mӭc ÿӝ nghiӅn và "làm chһt" trong chén giӳ
vai trò quan trӑng. Mүu nghiӅn quá nhӓ, nҵm hoàn toàn dѭӟi ÿáy chén sӁ ngăn cҧn sӵ
xâm nhұp cӫa ôxy làm chұm quá trình tro hoá mүu. Vì thӃ mүu trong chén phҧi xӕp ÿӇ

tăng khҧ năng sâm nhұp cӫa ôxy làm cho quá trình phân huӹ mүu diӉn ra nhanh hѫn.
Lѭӧng mүu lҩy ÿӇ tro hoá tuǤ thuӝc vào hàm lѭӧng cӫa kim loҥi nһng cҫn xác ÿӏnh ӣ
trong mүu. ĈӇ xác ÿӏnh riêng tӯng nguyên tӕ ngѭӡi ta thѭӡng lҩy lѭӧng mүu nhѭ sau:
Ĉӗng : 0,2 - 0,5 g KӁm: 0,05 - 0,2 g
Mangan: 1 - 2 g Co ban: 5 - 10 g
Molipden: 1 - 4 g Bo: 0,25 - 1 g
Thӵc tӃ ngѭӡi ta thѭӡng xác ÿӏnh ÿӗng, kӁm, mangan, molipden trong cùng mӝt
mүu, khi ÿó lѭӧng mүu lҩ
y thѭӡ
ng là 5 g. ĈӇ xác ÿӏnh bӓ và coban ngѭӡi ta lҩy các
loҥn mүu riêng: Coban: 5 - 10 g; Bo: 0,25 - 1 g.

Tro hoá: Ngѭӡi ta thѭӡng tiӃn hành tro hoá khô trong lò nung ӣ nhiӋt ÿӝ 450 -
500
0
C, thӡi gian tro hoá là 5 - 8 giӡ. Trong quá trình tro hoá chҩt hӳu cѫ, nhӳng hӧp
chҩt cӫa kim loҥi nһng có nhiӋt ÿӝ nóng chҧy khác nhau ÿѭӧc tҥo thành. ĈӇ tránh mҩt
kim loҥi nһng, nhiӋt ÿӝ trong lò nung cҫn khӕng chӃ dѭӟi 500
0
C (Troitxky, 1957). ĈӇ
tro hoá, tӕt nhҩt nên dùng chén bҵng thҥch anh, nӃu không có loҥi này có thӇ dùng
chén sӭ hoһc chén thӫy tinh chӏu nhiӋt. Khi dùng chén sӭ nӃu nung ӣ nhiӋt ÿӝ qua
500
0
C có thӇ dүn ÿӃn viӋc nung chҧy sҧn phҭm tro hoá vӟi men cӫa thành chén. Thành
phҫn mүu tro hoá có ҧnh hѭӣng lӟn ÿӃn quá trình tro hoá. Ĉӕi vӟi mүu thӵc vұt không
nhӳng thành phҫn mүu có ҧnh hѭӣng ÿӃn quá trình tro hoá mà ngay cҧ nѫi thӵc vұt
sinh trѭӣng và phát triӇn cNJng có ҧnh hѭӣng ÿӃn quá trình tro hoá mүu. Ngѭӡi ta ÿã
tiӃn hành thӱ nghiӋm và thҩy rҵng nhӳng cây thuӝc hӑ hoà thҧo tr
ӗng ӣ phía nam tro
hoá nhanh hѫn nhӳng cây trӗng ӣ phía bҳc (Gribovxcaia - 1968). ĈiӅu ÿó cho thҩy
mӝt sӵ không ÿӗng ÿӅu vӅ kiӅm và SiO
2
trong tӃ bào thӵc vұt ӣ nhӳng vùng khác
nhau.
Mӝt lѭӧng lӟn SiO
2
sӁ ngăn cҧn quá trình tro hoá hoàn toàn mүu thӵc vұt. Phҫn
còn lҥi không hoà tan cӫa axit silicic, tҥo thành do kӃt quҧ cӫa quá trình tro hoá mүu
thӵc vұt có thӇ chӭa mӝt lѭӧng ÿáng kӇ các kim loҥi nһng
ĈӇ tro hoá ta cân mүu (mүu ӣ trҥng thái khô không khí), cho vào chén và ÿһt vào
lò nung. Mүu thӵc vұt trong chén càng xӕp càng tӕt, ÿiӅu ÿó sӁ làm tăng tӕc ÿӝ cӫa

quá trình tro hoá. Trong quá trình nung mүu, nên khӕng chӃÿӇ nhi
Ӌt ÿӝ t
ăng tӯ tӯ
NhiӋt ÿӝ tăng quá nhanh có thӇ làm mүu bҳn ra ngoài trong quá trình ÿӕt nóng mүu.
Sau ÿó, trong quá trình tro hoá nên cҫn thұn mӣ cӱa lò nung ÿӇ tăng thêm sӵ
tham gia cӫa ôxy vào mүu tro hoá nhҵm nâng cao tӕc ÿӝ tro hoá và phҫn tro nhұn ÿѭӧc
sӁ không có hӛn hӧp cacbon. Thӡi gian tro hoá phө thuӝc vào thành phҫn mүu tro hoá,
mӭc ÿӝ nhiӉm mүu và lѭӧng mүu ÿem tro hoá.
ĈӇ tăng tӕc ÿӝ ôxy hoá ph
ҫn mүu hӳu c
ѫ còn lҥi, ta thêm vào trong chén 1 - 2 ml
HNO
3
bұc, chung khô trên bӃp ÿiӋn và nung nóng trong lò nung ӣ nhiӋt ÿӝ 450 -
500
0
C trong 1 giӡ. Lһp lҥi quá trình xӱ lý mүu bҵng axit rӗi chúng và nung trong lò

ÿӃn khi ôxy hoá hoàn toàn chҩt hӳu cѫ, sau ÿó hoà tan phҫn khô bҵng axit HCl 10%,
lӑc dung dӏch qua giҩy lӑc tăng trҳng vào bình ÿӏnh mӭc 100 ml.
NӃu trong chén và trên giҩy lӑc có mӝt lѭӧng lӟn phҫn không hoà tan (bao gӗm
SiO
2
và hӛn hӧp các chҩt khó tan khác) thì tӕt nhҩt nên phá huӹ phҫn không tan này ÿӅ
tránh mҩt các kim loҥi nһng can xác ÿӏnh. ĈӇ chuyӃn hӧp chҩt khó tan này sang trҥng
thái hoà tan, ta chuyӇn toàn bӝ phҫn này lên trên giҩy lӑc rӗi sҩy khô giҩy lӑc. Cho
giҩy lӑc này vào chén phҭm rӗi thiêu huӹ trong lò nung ӡ nhiӋt ÿӝ 450 - 500
0
C. Qúa
trình thiêu huӹ tiӃn hành ÿӃn khi nhұn ÿѭӧc phҫn tro không có hӧp chҩt cacbon. Thêm

vài giӑt nѭӟc ÿӃ làm ѭӟt phҫn mүu ÿã tro hoá rӗi thêm vào O,2m! H2so4' 5ml HF ÿӇ
phá huӹ và tách SiO
2
chung mүu ÿӃn khô trên bӃp ÿiӋn. NӃu lѭӧng tro còn lҥi lӟn thì
cҫn phҧi xӱ lý bҵng HF mӝt lҫn nӳa. Trong trѭӡng hӧp này, khi xӱ lý mүu bҵng HF
ban ÿҫu ta không cҫn chung mүu ÿӃn khô mà chӍ chóng ÿӃn khi xuҩt hiӋn khí SO
2
.
Hoà tan mүu bҵng HCl 10% rӗi lӑc qua giҩy lӑc (ÿã ÿѭӧc rӱa sҥch trѭӟc bҵng
HCl loãng) sau ÿó gӝp các phҫn dung dӏch lҥi vӟi nhau.
Phҫn dӏch lӑc cuӕi cùng ÿѭӧc dùng ÿӇ xác ÿӏnh các kim loҥi nһng trong thӵc vұt
theo các phѭѫng pháp khác nhau.
Ph˱˯ng pháp tro hoá ˱ͣt
Khi tro hóa ѭӟt, các chҩt hӳu cѫÿѭӧc ôxy hoá dѭӟi tác dөng cӫa nhӳng chҩt ôxy
hoá mҥnh nhѭ: H
2
SO
4
, HNO
3
, HClO
4
. Phѭѫng pháp này ÿѫn giҧn vӅ mһt thӵc hiӋn và
ѭu viӋt hѫn phѭѫng pháp khô vӅ mһt tӕc ÿӝ, ÿһc biӋt trong trѭӡng hӧp mүu thӵc vұt có
chӭa mӝt lѭӧng lӟn phҫn tro không tan. NӃu tuân theo nghiêm ngһt nhӳng ÿiӅu kiӋn
tro hoá ta có thӇ loҥi trӯ khҧ năng mҩt kim loҥi nһng.
Tro hoá bҵng hӛn hӧp H
2
SO
4

và HNO
3
(Troitxky, 1957): lҩy 5g mүu cho vào
bình Kendan dung tích 300ml, cho vào 5ml H
2
SO
4
ÿһc (d= 1,84) và 5ml hoһc nhiӅu
hѫn HNO
3
(d = 1,4). Ĉun nhҽ bình ÿӇ tránh sӫi bӑt mҥnh (ngoài ra khi ÿun nóng nhҽ ta
có thӇ duy trì sâu tác dөng cӫa HNO
3
vì nó dӉ bӏ phân huӹ và bay hѫi).
Sau khi ÿuәi hӃt hѫi HNO
3
, làm lҥnh bình, nӃu nhѭ chѭa ôxy hoá hoàn toàn chҩt
hӳu cѫӣ trong mүu, ta lҥi thêm HNO
3
vào và ÿun nóng mүu ӣ nhiӋt ÿӝ cao hѫn trong
khoҧng 10 phút rӗi làm lҥnh. Khi ôxy hoá hoàn toàn chҩt hӳu cѫ trong mүu, dung dӏch
trӣ nên trong suӕt.
Tro hoá mүu bҵng hӛn hӧp các axit H
2
SO
4
và HNO
3
và HClO
4

: lҩy 5g mүu thӵc
vұt ӣ trҥng thái khô không khí cho vào bình Ken dan dung tích 300 ml. Thêm vào 5ml
H
2
SO
4
ÿһc (d = 1,84) và 7ml HNO
3
(d = 1,4) và cӭ mӛi gam mүu thì thêm vào 4 ml
HClO
4
(d = 1,54). ĈӇ quá trình tro mүu hoá ÿѭӧc tiӃn hành mӝt cách an toàn, thӇ tích
H
2
SO
4
không ÿѭӧc nhӓ hѫn 2 ml, ÿһc biӋt trong giai ÿoҥn HNO
3
bӕc hѫi, vì thӇ tích
H
2
SO
4
nhӓ hѫn 2ml, có thӇÿӗ bình do sӵ phân huӹ amoni pecnorat, ÿѭӧc tҥo thành
trong quá trình ôxy hoá chҩt hӳu cѫ. Sau khi ÿã cho hӃt các axit vào bình, ÿun nóng
dҫn dҫn trên bӃp ÿiӋn hoһc ÿèn khí ÿӃn 100
0
C, khi xuҩt hiӋn NO
2
màu nâu, lҩy bình ra

ÿӇ nguӝi. ĈiӅu này cҫn thiӃt vì nó làm chұm quá trình phân huӹ HNO
3
, sau ÿó bình
ÿѭӧc ÿӕt nóng ÿӃn khi xuҩt hiӋn khí SO
2
màu trҳng. Phҧn ӭng cҫn ÿѭӧc tiӃn hành tӯ
tӯ.
Sau khi xuҩt hiӋn SO
2
ÿun nóng bình tӯ 5 - 10 phút, rӗi tăng nhiӋt ÿӝ lên và tiӃp
tөc ÿun nóng 1 - 2 phút. Ӣ giai ÿoҥn này chҩt hӳu cѫ cӫa mүu ÿѭӧc phân huӹ hoàn
toàn, dung dӏch trӣ nên không màu.
NӃu mүu bӏ tro hoá còn có cacbon thì thêm vào 1 - 2ml HNO
3
rӗi ÿun nóng bình
ÿӃn khi xuҩt hiӋn khí SO
3
. ViӋc xӱ lý này tiӃn hành cho ÿӃn khi nào dung dӏch trӣ nên
không màu.
Sau khi nguӝi, ÿun pha loãng dung dӏch trong bình ÿӃn 50ml, lӑc vào bình ÿӏnh
mӭc dung tích 100 ml. Dung dӏch này ÿѭӧc dӯng ÿӇ xác ÿӏnh các kim loҥi nһng.
Phѭѫng pháp ÿӏnh lѭӧng tѭѫng tӵ nhѭ khi xác ÿӏnh chúng ӣ dҥng di ÿӝng.
7.3.4. M͡t s͙ ví dͭ v͉ giͣi h̩n phát hi͏n cͯa các ph˱˯ng pháp ph̯n tích công cͭ
trong phân tích các kim lo̩i n̿ng
Trong phân tích lѭӧng vӃt các nguyên tӕ kim lo
ҥi n
һng, viӋc lӵa chӑn phѭѫng
pháp ÿóng vai trò hӃt sӭc quan trӑng. Mӛi phѭѫng pháp có khҧ năng phát hiӋn và có
ÿӝ nhҥy khác nhau ÿӕi vӟi các nguyên tӕ kim loҥi nһng.

Giӟi hҥn phát hiӋn ӣÿây ÿѭӧc tính bҵng ÿѫn vӏ ~g/ml (Bҧng 7~14)
7.3.5. Xác ÿ͓nh chì trong ÿ̭t
Hàm lѭӧng chì trung bình trong các ÿҩt cӫa Liên Xô (cNJ) là 1,2. 10
-3
%
(12mg/kg), trong thӵc vұt là 5.10
-5
%, trong ÿҩt ӣ ôxtrâylia: 10 - 130 ppm; ӣ Trung
Quӕc là 25ppm, trong các ÿҩt ӣ Mӻ là 17 - 26 ppm. Hàm lѭӧng chì cao hѫn ӣ trong ÿҩt
thѭӡng liên quan ÿӃn ÿҩt bӏ ô nhiӉm do hoҥt ÿӝng sҧn xuҩt cӫa con ngѭӡi.
B̫ng 7.14. Giͣi h̩n phát hi͏n cͯa mã s͙ ph˱˯ng pháp phân tích kim lo̩i n̿ng
Phѭѫng pháp phân tích As Cd Cu Pb Zn Hg Se
Phѭѫng pháp quang Phә
- UVNIS
- AAS (ngӑn lӱa)
- Phát xҥ hӗ quang
- Phә phát xҥ Plasma
- HuǤnh quang tia X
- Phә khӕi lѭӧng
0,05
0,02
0,004
20
0,05
1
0,006
0,04
0,05
0,001
2

0,005
0,7
0,3
0,03
0,2
0,003
0,05
0,005
1
0,1
0,08
0,6
0,002
2
0,02
2
0,03
0,02
0,02
0,00006
3
0,005
1
0,01
0,08
15
0,2
20
0,02
1

0,06
0,2
0,3
0,006
1
0,002
1
0,1
Phѭѫng pháp ÿiӋn hóa
- Cӵc phә
- Cӵc phә xung vi phân
- ĈiӋn cӵc chӑn lӑc ion
0,1
1,004
-
0,2
0,002
0,03
0,2
0,002
0,1
0,4
0,003
0,03
0,5
0,003
-
1
-
-

0,5
0,00002
-

ChӍ có các muӕi Pb(NO
3
)
2
và Pb(CH
3
COO)
2
tan trong nѭӟc. Trong dung dӏch
axit clohiÿric, chì (II) nҵm ӡ dҥng phӭc vӟi clorua (PbCl3)
-
. Trong các dung dӏch axit
yӃu, chì bӏ thuӹ phân và ӣ pH cao hѫn 7, chì ӣ dҥng kӃt tӫa hidroxit màu vàng nâu;
trong môi trѭӡng kiӅm dѭ bӏ hoà tan tҥo thành ion Pb(OH)
4
2-
. Vì vұy trong quá trinh
phân tích cҫn lѭu ý khҧ năng thuӹ phân cӫa chì (II).
Chì cNJng bӏ giҩy lӑc và các dөng cө thuӹ tinh hҩp thө mҥnh, trong các dung dӏch
axit khi có mһt H2o2 Sӵ hҩp thө Pb giҧm ÿi ÿáng kӇ.
Ph˱˯ng pháp xác ÿ͓nh
Phân huӹÿҩt
- Phân huӹÿҩt bҵng axit: Khi xác ÿӏnh Pb trong ÿҩt ngѭӡi ta xӱ lý mүu bҵng axit
HF cùng axit HNO
3
hay HClO

4
. Quá trình phân huӹ tiӃn hành trong lò nung (ÿӇ phân
huӹ chҩt hӳu cѫ), tҥi nhiӋt ÿӝ không vѭӧt quá 500
o
C ÿӇ tránh mҩt kim loҥi nһng do
bay hѫi. ĈӇ phân huӹ mүu ÿҩt và mүu quһng ngѭӡi ta cNJng sӱ dөng hӛn hӧp HNO
3
và
các chҩt ôxy hoá nhѭ H
2
O
2
, HClo
4
, KClO
3
. Khi xӱ lý bҵng hӛn hӧp này các chҩt hӳu
cѫ bi khoáng hoá, các hӧp chҩt khó tan cӫa chì chuyӇn hoàn toàn sang dҥng dung dӏch.
Quá trình phân huӹ tiӃn hành trong bình Kendan và sinh hàn không khí dѭӟi dҥng ӕng
thuӹ tinh.
Phân huӹ bҵng phѭѫng pháp nung chҧy: ĈӇ phân huӹ mүu ÿҩt khi xác ÿӏnh chì,
có thӇ sӱ dөng hӛn hӧp Na
2
CO
3
+ MgO (1:2) hoһc hӛn hӧp Na
2
CO
3
+ ZnO (l:4). Quá

trình thuӹ phân tiӃn hành tҥi nhiӋt ÿӝ không cao quá 700 - 800
o
C trong thӡi gian 1,5 -
2 giӡ. Làm lҥnh rӗi hoà tan trong nѭӟc nóng. Chì chuyӇn vào trong nѭӟc dѭӟi dҥng
Pb(OH)
4
2-
- Xác ÿӏnh chì: ĈӇ xác ÿӏnh mӝt lѭӧng nhӓ chì, thѭӡng sӱ dөng phѭѫng pháp
chiӃt trҳc quang vӟi thuӕc thӱÿithizon. Trong môi trѭӡng trung tính hoһc kiӅm yӃu,
ÿithizon tҥo vӟi ion Pb (n) thành hӧp chҩt chì ÿithizonat. Trong các dung môi hӳu cѫ
chì ÿithizonat có màu ÿӓ. Ĉӝ tan cӫa chì (II) ÿithizonat trong CHCl
3
cao gҩp 17 lҫn so
vӟi trong CCl
4
.
HӋ sӕ hҩp thө phân tӱ bҵng 6,86.1O
4
hҩp thө cӵc ÿҥi ӣ bѭӟc sóng 520nm; giӟi
hҥn phát hiӋn cӫa phѭѫng pháp là 0,05 ȝg Pb/ml. Ĉӏnh luұt Bia ÿѭӧc tuân theo ÿӃn
khoҧng nӗng ÿӝ 70 ȝg Pb trong 50ml CCl
4
.
ĈiӅu kiӋn thích hӧp ÿӇ chiӃt phӭc là tҥi pH = 8 - 10. Tҥi môi trѭӡng kiӅm
(pH>10,5) và trong môi trѭӡng axit (pH < 3,5) nӃu tiӃn hành chiӃt trong CHCl
3
(hay
tҥi pH<4,5 nӃu chiӃt bҵng CCl
4
) chì ÿithizonat sӁ bӏ phá huӹ và chì sӁ chuyӇn sang

tѭӟng nѭӟc
Trình t͹ phân tích
Cân 2,5g ÿҩt nghiӅn ÿӃn trҥng thҧi bӝt mӏn cho vào bình Kendan, thêm vào ÿây 1
5ml HNO
3
ÿһc và vài giӑt H
2
O
2
ÿұy bình bҵng phӉu thuӹ tinh cuӕng dҧi dùng làm sinh

hàn. Ĉun nóng nhҽÿӃn khi xuҩt hiӋn các oxit cӫa não. ĈӇ nguӝi bình rӗi thêm tiӃp
nhӳng phҫn HNO
3
và H
2
O
2
mӟi tiӃn hành ÿun cho ÿӃn khi mүu ÿҩt trӣ nên trҳng. Xӱ
lý mүu bҵng HCl và lӑc vào cӕc thuӹ tinh chӏu nhiӋt. Chѭng dung dӏch lӑc ÿӃn khô,
thêm vào cӕc HCl 1: 1, ÿun sôi ÿӃn 80 - 90
o
C, lӑc và rӱa phҫn không hoà tan cӫa ÿҩt.
Cho dung dӏch lӑc vào bình ÿӏnh mӭc và ÿӏnh mӭc bҵng nѭӟc cҩt ÿӃn vҥch mӭc.
Lҩy mӝt thӇ tích dung dӏch trên cho vào phӉu chiӃt, thêm 5 - 10ml amoni xitrat
10 % và 1 - 2 giӑt chӍ thi thimol xanh. Dùng amoniac trung hoà dung dӏch ÿӃn pH9-10
(chӍ thӏ có màu xanh). Sau ÿó thêm 5ml dung dӏch ÿithizon 0,001 % trong CCl
4
rӗi lҳc
ÿӅu phӉu. Sau khi phân lӟp, rót phҫn hӳu cѫ vào phӉu chiӃt khác. TiӃn hành chiӃt lҥi

chì trong mүu ÿӃn khi màu cӫa ÿithizon không thay ÿәi. Gӝp toàn bӝ phҫn chiӃt. Thêm
vào phӉu chiӃt có hӛn hӧp các ÿithizonat cӫa các kim loҥi 10ml HCl 0,02 N và lҳc
mҥnh ÿӇ chuyӇn chì sang tѭӟng nѭӟc; chuyӇn phҫn tѭӟng nѭӟc vào phӉu chiӃt khác.
Rӱa phҫn hӳu cѫÿó bҵng nѭӟc và n
ѭӟc r
ӱa này cNJng gӝp vào phӉu chiӃt chӭa dung
dӏch chì. Thêm vào dung dӏch chӭa chì 5ml amoni xuân 10% và trung hoà bҵng
amoniac ÿӃn pH = 9. Thêm 1ml KCN 5%, 5ml dung dӏch ÿithizon 0,001 % trong CCl
4
và lҳc mҥnh. Sau khi phân lӟp, rót phҫn hӳu cѫ vào bình ÿӏnh mӭc dung tích 25 - 50
ml (hoһc ӕng nghiӋm chia ÿӝ) và lһp lҥi quá trình chiӃt chì ÿӃn khi màu cӫa ÿithizon
không thay ÿәi ÿӏnh mӭc thê tích ÿӃn vҥch mӭc bҵng CCl
4
. Lҳc ÿӅu và ÿo màu ӣ bѭӟc
sóng 520nm. Dung dӏch so sánh là CCl
4
.
Hoá ch̭t
- Dung dӏch chuҭn gӕc: 0,1 Pb/ml. Hoà tan 0,1598 g Pb(NO
3
)
2
ÿã kӃt tinh lҥi và
sҩy khô ӣ 110
0
C trong nѭӟc, thêm 1 ml HNO
3
và thêm nѭӟc cҩt ÿӃn vҥch mӭc.
- Dung dӏch chuҭn sӱ dөng: ȝg Pb/ml.
- Dung dӏch ÿithizon 0,001 % trong CCl

4
.
- Dung dӏch gӕc: Hoà tan 0,4g ÿithizon trong 200ml CCl
4
, chuyӇn dung dӏch vào
phӉu chiӃt 1,5 - 2 lít, thêm vào 500ml NH
4
OH loãng (1:200), lҳc 3 - 5 phút. Loҥi bӓ
phҫn tѭӟng hӳu cѫ. Rӱa phҫn nѭӟc mӝt vài lҫn bҵng CCl
4
mӛi lҫn 5 - 10ml cho ÿӃn
khi CCl
4
có màu xanh, sau ÿó thêm vào phӉu chiӃt 12,5ml H
2
SO
4
l:5, lҳc ÿӅu. Thêm
400ml CCl
4
và tҳc phӉu, rót dung dӏch này vài lҫn bҵng nѭӟc cҩt 2 lҫn ÿӇ tách hӃt
lѭѫng axit dѭ (thѭӡng tӯ 2 - 3 lҫn). Lӑc dung dӏch ÿithizon qua giҩy lӑc khô (giҩy lӑc
ÿã ÿѭӧc rӱa bҵng HCl và nѭӟc cҩt hai lҫn) vào trong lӑ thuӹ tinh màu nâu. Dung dӏch
phҧi ÿѭӧc bҧo quҧn lҥnh.
- Tӯ dung dӏch này pha loãng bҵng CCl4 ta ÿѭӧc dung dӏch ÿithizon sӱ dөng có
nӗng ÿӝ 0,01%.
7.3.6. Xác ÿ͓
nh thuͽ ngân trong ÿ̭t
Thuӹ ngân tӯ khí quyӅn khi xâm nhұp vào ÿҩt sӁ bӏ các chҩt hӳu cѫ và các
hiÿroxit cӫa các kim loҥi hút thu; ma ngan hiÿroxit có khҧ năng hút thu thuӹ ngân