Giáo trình phân tích môi trường phần 6 pot

và "sét vұt lý" - nhӳng cҩp hҥt nhӓ hѫn 0,01mm. Nhӳng khái niӋm này hiӋn nay ÿѭӧc
sӱ dөng rӝng rãi trong phân loҥi ÿҩt theo thành phҫn cѫ giӟi.
b. Chu̱n b͓ÿ̭t ÿ͋ phân tích thành ph̯n c˯ giͣi ÿ͙i vͣi nhͷng ÿ̭t chͱa
cacbonat
Ĉӕi vӟi nhóm ÿҩt này viӋc chuҭn bӏ phân tích thành phҫn cѫ giӟi rҩt phӭc tҥp,
ngѭӡi ta thѭӡng sӱ dөng các dung dӏch muӕi khác nhau nhѭ: natrioxalat (Na2C
2
O
4
);
pirophotphat (Na
4
P
2
O
7
) và hecxametaphotphat (Na
6
P
6
O
18
). TuǤ thuӝc vào hàm lѭӧng
cacbonat và dung tích hҩp phө cӫa ÿҩt mà sӱ dөng Na
2
C
2
O
4
0,5N vӟi lѭӧng khác

nhau. ViӋc sӱ dөng các dung dӏch muӕi nam ÿӇ xӱ lý mүu ÿҩt là ÿӇ ÿҭy nhӳng
cacbonat cӫa ÿҩt dѭӟi dҥng các muӕi không tan, do ÿó trong ÿҩt sӁÿѭӧc hình thành
nhӳng nguyên tӕ cѫ hӑc mӟi. Nhӳng Hӧp chҩt mӟi này là.(Ca, Mg); C
2
O
4
; (Ca
2
, Mg
2
)
P
2
O
7
; (Ca
3
, Mg
3
) P
6
O
18
; Na
2
Ca
2
(PO
3
)

6
. Trong thӵc tӃ viӋc xӱ lý ÿҩt bҵng nhӳng muӕi
kiӅm trên ÿây thѭӡng ÿѭӧc kӃt hӧp vӟi nhӳng phѭѫng pháp cѫ hӑc, nghƭa là nghiӅn,
cán ÿҩt.
P.F. Menhicӕp (1952) ÿӅ nghӏ phѭѫng pháp pirophotphat nhѭ sau: Cho tӯ tӯ
dung dӏch pirophotphat 5% vào mүu ÿҩt phân tích ÿӃn trҥng thái sӅn sӋt. Ĉӕi vӟi ÿҩt
mһn và ÿҩt cacbonat có thành phҫn cѫ giӟi nһng thì sӱ dөng tӯ
20 - 25ml cho 10 g
ÿҩt,
còn ÿӕi vӟi ÿҩt cát pha và ÿҩt cát thì sӱ dөng 15ml cho 15g ÿҩt. Ĉӕi vӟi ÿҩt không mһn
và không chӭa cacbonat có thành phҫn cѫ giӟi nһng thì sӱ dөng 5ml; ÿҩt thӏt, cát pha
và cát thì sӱ dөng 3ml cho lӟp ÿҩt. Mүu ÿҩt ÿѭӧc nhào trӝn trong 20 phút, sau ÿó dùng
chày sӭ có bӏt ÿҫu cao su ÿӇ nghiӅn, tán trong 5 phút và ÿә vào cӕc vӯa nghiӅn tán vӯa
gҥn cho ÿӃn khi xuҩt hiӋn nѭӟc trong khi ÿҩt gҳng. Cho ÿҩ
t qua rây kích th
ѭӟc 0,1
hoһc 0,25mm vào ӕng ÿong có dung tích 1 lít. Thêm nѭӟc vào ӕng ÿong cho ÿӃn 1 lít
và phân tích thành phҫn cѫ giӟi theo phѭѫng pháp pipet cӫa Katrmski.
Phѭѫng pháp hecxa - metaphotphat ÿӇ xӱ lý mүu ÿҩt: lҩy khoҧng 300g ÿҩt, nӃu là
ÿҩt mһn thì trѭӟc hӃt phҧi loҥi chӍ bҵng cách rӱa ÿҩt qua giҩy lӑc trên phӉu, dùng nѭӟc
cҩt rӱa nhiӅu lҫn cho ÿӃn khi hӃt lӧn Cr (dùng AgNO
3
5% trong môi trѭӡng ÿѭӧc axit
hoá bҵng HNO
3
10% ÿӇ thӱ phҧn ӭng clo). Ĉҩt sau khi rӱa sҥch ÿem phѫi ӣ trong
phòng ÿӃn trҥng thái khô không khí, rây qua rây 1 mm và lҩy 20g ÿӇ phân tích.
Dung dӏch dùng ÿӇ xӱ lý mүu ÿҩt ÿѭӧc chuҭn bӏ nhѭ sau: lҩy 3,7 g Na
6
P

6
O
18
+
7,94g Na
2
CO
3
hoà tan trong 1 lít nѭӟc. Natri cacbonat thúc ÿҭy sӵ thӫy phân cӫa
hecxa- metaphotphat thành octophotphat. Lҩy 20ml dung dӏch này thêm vào mүu ÿҩt
ÿã ÿѭӧc rӱa (nӃu mà ÿҩt mһn) và 10 ml ÿӕi vӟi ÿҩt không mһn, dùng ÿNJa thuӹ tinh ÿҫu
có gҳn cao su khuҩy cҭn thұn và sau khoҧng 15 - 20 phút dùng nѭӟc cҩt chuyӇn dҫn
ÿҩt sang bình tam giác dung tích 250ml.
Ĉun dung dӏch huyӅn phù này trong 1 giӡ, sau ÿó chuyӇn ÿҩt vào ӕng ÿong có
dung tích 1 lít qua rây cӥ 0,1 mm, cҫn cӑ nhҽ và rӱa ÿӇ không cho các phҫn t
ӱ
sét bám
vào. Dung dӏch ÿҩt trong ӕng ÿong ӣ trҥng thái huyӅn phù và xҧy ra hiӋn tѭӧng tө keo.

NӃu quá trình tө keo xҧy ra chұm thì có thӇ thêm mӝt ít dung dӏch xӱ lý vào dung dӏch
huyӅn phù. Trѭӡng hӧp quá trình tө keo xҧy ra nhanh thì cҭn thұn gҥn ÿә phҫn nѭӟc
trong và ÿә thêm nѭӟc cҩt cùng vӟi mӝt phҫn dung dӏch xӱ lý.
c. Nguyên t̷c và kͿ thu̵t phân tích thành ph̯n c˯ giͣi ÿ̭t
Các phѭѫng pháp phân tích thành phҫn cѫ giӟi ÿҩt bao gӗm phѭѫng pháp ngoài
ÿӗng ruӝng, phѭѫng pháp rây, phѭѫng pháp trong môi trѭӡng nѭӟc (ph
ѭѫng pháp
gҳng gҥn, phѭѫng pháp tӹ trӑng kӃ, phѭѫng pháp pipet).
Phѭѫng pháp ngoài ÿӗng ruӝng (xác ÿӏnh nhanh, không có dөng cө
Ph˱˯ng pháp ˱ͣt: Tҭm ѭӟt mүu ÿҩt rӗi dùng hai lòng bàn tay vӅ thành sӧi dài ÿӝ
5 - 6cm. Kӻ thuұt tҭm ѭӟt ÿҩt cҫn chú ý vӯa ÿӫ, không khô quá, không nhau quá,

nghƭa là ÿӝ ҭm tѭѫng ӭng vӟi "giӟi hҥn chҧy dѭӟi". Sau khi vê thành sӧi, tiӃp tөc uӕn
thành vòng tròn. Sӵ
thӇ hiӋn hình d
ҥng cӫa vòng tròn tѭѫng ӭng vӟi thành phҫn cѫ
giӟi ÿҩt ÿѭӧc minh hoҥӣ bҧng 7.6.
B̫ng 7.6. Xác ÿ͓nh thành ph̯n c˯ giͣi theo ph˱˯ng pháp ngoài ÿ͛ng ru͡ng
Phѭѫng pháp này nӃu ÿѭӧc thӵc hiӋn cҭn thұn cNJng cho nhӳng kӃt quҧ tӕt gҫn
ÿúng vӟi kӃt quҧ phân tích trong phòng.
- Phѭѫng pháp phân tích thành phҫn cѫ giӟi trong môi trѭӡng nѭӟc ÿúng yên tƭnh
(phѭѫng pháp pipet cӫa Katrinski - Gluskop).
Phѭѫng pháp này do Gluskop ÿӅ xuҩt năm 1912. ĈӃn 1922 Robinson ÿӅ nghӏ
dùng ӕng hút vӟi thӇ tích 25ml ÿӇ lҩy dung dӏch huyӅn phù cho nên còn gӑi là ӕng hút
Robinson hay pipet.

Năm 1930, tҥi Hӝi nghӏ Quӕc tӃ Thә nhѭӥng, phѭѫng pháp này ÿã ÿѭӧc công
nhһn là phѭѫng pháp tiêu chuҭn ÿӅ xác ÿӏnh thành phҫn cѫ giӟi ÿҩt và ÿѭӧc sӱ dөng
rӝng rãi ӣ nhiӅu nѭӟc trên thӃ giӟi.
Trình tӵ phân tích mүu ÿҩt phân tích sau khi phѫi trong phòng ÿӃn trҥng thái
"khô không khí", dùng cӕi chày sӭ giã ÿҩt và rây qua rây có 1 mm. Trӝn ÿӅu, lҩy 3
mүu ÿҩt ÿӇ phân tích theo yêu cҫu:
Ĉҩt thӏt và thӏt nһng (g) Ĉҩt cát và cát pha (g)
- ĈӇ xác tính ÿӝ hút үm không khí (1) 4-5 10
- ĈӇ xác tính lѭӧng tiêu hao khi xӱ lý bҵng
HCl (2)
10 - 15 20 - 30
- ĈӇ chuҭn bӏ dung dӏch huyӅn phù (3) 10 - 15 20 - 30
Lѭӧng ÿҩt ÿӇ phân tích nhiӅu hay ít tuǤ thuӝc vào ÿһc tính cӫa ÿҩt, ÿҩt có thành
phҫn cѫ giӟi càng nhҽ thì lѭӧng ÿҩt lҩy ÿê phân tích càng nhiӅu và ngѭӧc lҥi.
Mүu ÿҩt sӕ 2 và 3 cho vào bát sӭ và kiӇm tra mӭc ÿӝ chӭa cacbonat cӫa ÿҩt bҵng
cách cho nhӓ giӑt HCl 10% vào mүu. NӃu ÿҩt có cacbonat thì xuҩt hiӋn bӑt khí CO

2
bay ra và lúc này cҫn tiӃp tөc xӱ lý bҵng ÿӗng dӏch HCl 0,2N cho ÿӃn khi không thҩy
xuҩt hiӋn bӑt khí CO
2
,viӋc phá huӹ cacbonat khi phân tích thành phҫn cѫ giӟi là cҫn
thiӃt vì Ca và Mg trong ÿҩt có vai trò chҩt kӃt dính, chúng liên kӃt các nguyên tӕ cѫ
hӑc lҥi vӟi nhau tҥo thành nhӳng ÿoàn lҥp có kích thѭӟc lӟn hѫn.
TiӃp tөc ÿә HCl 0,2N vào mүu ÿҩt, dùng ÿNJa thuӹ tinh khuҩy ÿê lҳng mӝt thӡi
gian rӗi gҥn phҫn nѭӟc trong ӣ bát sӭ theo ÿNJa thuӹ tinh qua phӉu lӑc. Hai mүu ÿҩt
ÿѭӧc x
ӱ
lý song song cho ÿӃn khi nhӓ HCl 0,2N không thҩy xuҩt hiӋn bӑt khí thì dӯng
lҥi.
Sau khi phá huӹ cacbonat, dùng dung dӏch HCl 0,05N ÿӇ chuyӇn dҫn mүu ÿҩt ӣ
bát sӭ lên giҩy lӑc ÿһt trong phӉu. Mүu ÿҩt dùng ÿӇ xác ÿӏnh lѭӧng tiêu hao khi xӱ lý
HCl cҫn chuyӇn lên giҩy lӑc ÿһt trong phӉu nhѭng ÿã cân trѭӟc khӕi lѭӧng cӫa giҩy
lӑc. Ĉҩt trên phӉu tiӃp tөc ÿѭӧc rӱa b
ҵng HCl 0,05N cho
ÿӃn khi hӃt phҧn ӭng vӟi
Ca
2+
, ĈӇ thӱ phҧn ӭng, dùng ӕng nghiӋm hӭng mӝt ít dӏch lӑc, thêm hai giӑt chӍ thӏ
phenol phtalein và dùng NH
4
OH 10% ÿӇ trung hoà theo tӯng giӑt cho ÿӃn khi xuҩt
hiӋn màu hӗng, phҧn ӭng lúc này hѫi kiӅm. Thêm vài giӑt CH
3
COOH 10% ÿӇ axit hoá
dung dӏch, thêm vài giӑt (NH
4

)
2
C
2
O
4
4% và ÿun ÿӃn sôi. NӃu có Ca
2+
thì sӁ xuҩt hiӋn
tinh thӇ CaC
2
O
4
rҩt rõ. NӃu hӃt Ca
2+
(không có kӃt tӫa) chuyӇn hӃt ÿҩt nên phӉu bҵng
dung dӏch HCl 0,05N. TiӃp tөc rӱa mүu ÿҩt trên bҵng nѭӟc cҩt cho ÿӃn khi hӃt phҧn
ӭng vӟi clo. ĈӇ thӱ phҧn ӭng, dùng ӕng nghiӋm hӭng mӝt ít dung dӏch lӑc, dùng vài
giӑt HNO3 10% ÿӇ axit hoá dung dӏch, sau ÿó thêm vài giӑt AgNO
3
5%, nӃu còn do sӁ
xuҩt hiӋn kӃt tӫa màu trҳng AgCl.

Ĉӕi vӟi nhӳng mүu ÿҩt không có cacbonat thì dùng ngay axit HCl 0,05N ÿӇ xӱ
lý, sau ÿó cNJng chuyӇn qua phӉu lӑc, rӱa cho ÿӃn khi hӃt canxi và clo nhѭ trình tӵ trên.
Mүu ÿҩt dùng ÿӇ tính lѭӧng tiêu hao khi xӱ lý HCl, sau khi ÿã rӱa ÿҩt và giҩy lӑc
ÿѭӧc cho vào trong cӕc sӭ hoһc nhôm ÿã cân trѭӟc khӕi lѭӧng, sҩy khô ӣ 105
0
C ÿӃn
khӕi lѭӧng không ÿәi rӗi cân. Căn cӭ vào hiӋu sӕ khӕi lѭӧng, xác ÿӏnh lѭӧng tiêu hao

khi xӱ lý HCl.
Mүu ÿҩt dùng ÿӇ phân tích thành phҫn cѫ giӟi, sau khi ÿã rӱa sҥch Ca
2+
và do
dùng ÿNJa thuӹ tinh chӑc thӫng giҩy lӑc, dùng nѭӟc cҩt cӑ rӱa trӵc tiӃp vào bình có
dung tích khoҧng 750cm
3
. Thêm nѭӟc cҩt vào bình ÿӃn thӇ tích khoҧng 250cm
3
và
thêm NaOH là theo dung tích hҩp phө cӫa ÿҩt. Cӭ 1 ml NaOH là tѭѫng ÿѭѫng vӟi 10
mgÿl cӫa dung tích hҩp phө. ViӋc thêm NaOH là vӟi mөc ÿӏch ÿӇ phá vӥ hoàn toàn
các vi ÿoàn lҥp và chuyӇn sang các nguyên tӕ cѫ hӑc.
Vì các mүu ÿҩt dùng ÿӇ phân tích thành phҫn cѫ giӟi nhiӅu khi chѭa xác ÿӏnh
dung tích hҩp phө trѭӟc, cho nên ÿӇ thuұn tiӋn ngѭӡi ta quy ÿӏnh lѭӧng NaOH 1N (ml)
thêm vào các loҥi ÿҩt ӣ bҧng sau.
B̫
ng 7. 7. L˱ͫng NaOH là dùng cho các lo̩i ÿ̭t khác nhau
Loҥi ÿҩt Lѭӧng NaOH 1N(ml)
1. Ĉҩt feralit: Tҫng 0 - 50cm
Các tҫng dѭӟi
2. Ĉҳt feralit trên sҧn phҭm ÿá vôi: tҫng 0 - 50cm
Các tҫng dѭӟi
3. Ĉҩt macgalit: Tҫng 0 - 50cm
Các tҫng dѭӟi
4. Ĉҩt phù sa:
Ĉҩt phù sa có tҫng rӱa trôi, bҥc màu
Các loҥi phù sa khác
1-2
1 - 1,5

1,5 - 3
2 - 3
2 - 5
2 -3
0,5 - 1,5
0,5 - 1,5
1 - 3
Sau ÿó ÿem ÿun sôi thӇ huyӅn phù 1 giӡ, thӡi gian tính tӯ lúc bҳt ÿҫu sôi. Làm
nguӝi dung dӏch và chuyӇn toàn bӝ dung dӏch vào ӕng ÿong có dung tích 1 lít qua rây
cӥ 0,25mm. Dùng nѭӟc cҩt rӱa phҫn chӭa trên rây và sau ÿó thêm nѭӟc cҩt ÿӃn 1 lít.
Nhѭ vұy, phҫn còn lҥi trên rây gӗm nhӳng cҩp hҥt có kích thѭӟc tӯ 0,25 - l,0mm, phҫn
chӭa trong ӕng ÿong là nhӳng cҩp hҥt có kích thѭӟc < 0,25mm. Phҫn chӭa trên rây
cho vào chén sӭ
ÿã biӃt khӕi lѭӧng, sҩy ӣ 105
0
C trên khӕi lѭӧng không ÿәi. NӃu cҫn
tách cҩp hҥt cát khô 1 - 0,5 mm thì dùng thêm rây 0,5mm và sӁ thu ÿѭӧc 2 cҩp hҥt cҩt
thô: 1 - 0,5mm và cát trung bình 0,5 - 0,25mm.
TiӃn hành phân tích các cҩp hҥt phҫn trong ӕng ÿong dӵa vào vұn tӕc lҳng cӫa
phѭѫng trình Stockes. Tѭѫng quan giӳa kích thѭӟc cҩp hҥt và ÿӝ sâu ӕng hút (pipet)
trong dung dӏch nhѭ sau:

+ Ĉӕi vӟi cҩp hҥt < 0,050 mm thì ÿӝ sâu ӕng hút là 25cm
+ Ĉӕi vӟi cҩp hҥt < 0,01 mm thì ÿӝ sâu ӕng hút là 10 cm
+ Ĉӕi vӟi cҩp hҥt < 0,005mm thì ÿӝ sâu ӕng hút là 10 cm
+ Ĉӕi vӟi cҩp hҥt < 0,001 mm thì ÿӝ sâu ӕng hút và 7cm.
Thӡi hҥn lҩy mүu tӯ nhӳng ÿӝ sâu khác nhau ÿѭӧc tính tӯ khi ngӯng khuҩy ÿөc
dung dӏch, thӡi hҥn này thay ÿәi phө thuӝc vào nhiӋt ÿӝ và tӹ trӑng thӇ rҳ
n cӫa ÿҩt.
Trong khi phân tích cҫn giӳӣÿiӅu kiӋn nhiӋt ÿӝ cӕÿӏnh. Ví dө, nhӳng ӕng ÿong chӭa

mүu có ÿһt trong mӝt bӇ nѭӟc làm bҵng miӅn trong suӕt, nѭӟc trong bӇÿѭӧc ÿiӅu hoà
nhiӋt ÿӝ nhӡ hai vòi nѭӟc nóng và lҥnh, hoһc ӕng ÿong ÿѭӧc ÿұy nҳp ÿӇ giӳ nhiӋt, hҥn
chӃ không cho nhiӋt ÿӝ dao
ÿӝng gây ҧnh hѭӣng ÿӃn v
ұn tӕc chìm lҳng.
ĈӇ theo dõi nhiӋt ÿӝ, ÿһt nhiӋt kӃ vào ӕng ÿong chӭa nѭӟc và giӳ nhiӋt ÿӝ nhѭ
ÿiӅu kiӋn cӫa nhӳng ӕng dung dӏch ÿҩt. Bӣi vì khoҧng thӡi gian giӳa nhӳng lҫn lҳc -
hút ÿӕi vӟi nhӳng cҩp hҥt < 0,05; < 0,01 và < 0,005 mm không lâu lҳm nên nhiӋt ÿӝ có
thӇ chӍÿo mӝt lҫn. Khi cҫ
n lҩy cҩp hҥt < 0,001 mm nên ÿo nhiӋt
ÿӝ ba lҫn: sau khi
mҳc dөng dӏch, trѭӟc khi hút và 1 lҫn vào giӳa hai thӡi ÿiӇm trên. Lҩy nhiӋt ÿӝ trung
bình sau 3 lҫn ÿo, ÿӕi chiӃu vӟi tӕc ÿӝ lҳng tѭѫng ӭng chӑn ÿӇ phân tích.
VӅ tӹ trӑng thӇ rҳn, nên lҩy giá trӏ chính xác cӫa tӯng loҥi ÿҩt nghiên cӭu. Tuy
nhiên, trong phân tích có thӇ dùng nhӳng tӍ sӕ tѭѫng
ÿӕi gҫn ÿúng cho mӝt sӕ trѭӡ
ng
hӧp
B̫ng 7.8. Tͽ tr͕ng th͋ r̷n cͯa mã s͙ nhóm ÿ̭t chính ͧ Vi͏t Nam
Ĉӝ sâu (cm) Nhóm ÿҩt feralit (ÿҩt ÿӓ vàng) Nhóm ÿҩt phù sa trӗng lúa
0 - 20
20-50
50 - 100
100 - 150
150 - 200
2,55 - 2,65
2,60 - 2,65
2,65
2,70
2,70

2,65 (chung cho cҧ các tҫng
dѭӟi)
Ӣ bҧng chӍ dүn thӡi hҥn lҩy mүu dung dӏch huyӅn phù trong ӕng ÿong ӣ các ÿӝ
sâu khác nhau tѭѫng ӭng vӟi vұn tӕc lҳng cӫa các cҩp hҥt theo phѭѫng trình Stockes
trong ÿiӅu kiӋn nhiӋt ÿӝ và tӍ trӑng thӇ rҳn cӫa ÿҩt khác nhau.
Vұn tӕc chìm lҳng cӫa các cҩp hҥt (V) tính theo phѭѫng trình Stockes:
Trong ÿó: r: bánh kính cӫa cҩp hҥt (mm);
d
1
: tӹ trӑng thӇ rҳn cӫa ÿҩt;

d: tӹ trӑng chҩt lӓng khi dùng phân tích;
g: gia tӕc trӑng trѭӡng khi vұt rѫi tӵ do (981 cm/s);
K
: ÿӝ nhӟt cӫa chҩt lӓng (poazѫ)
Dөng cөÿӇ phân tích thành phҫn cѫ giӟi ÿҩt bҵng pipet theo Katrinski ÿѭӧc trình
bày ӣ hình 7.7.
Kӻ thuұt lҩy mүu dung dӏch huyӅn
phù bҵng dөng cө này nhѭ sau khuҩy
dung dӏch huyӅn phù trong ӕng ÿong
bҵng que khuҩy. Que khuҩy gӗm mӝt ӕng
cao su hình tròn gҳn vӟi ÿNJa thuӹ tinh
hoһc que kim loҥi không gӍ. Tҫm cao su
hình tròn ÿѭӧ
c ÿө
c thành nhiӅu vӛ,
ÿѭӡng kính mӛi lӛ khoҧng 3mm, que
khuҩy cho chuyӇn ÿӝng tӯ trên xuӕng
dѭӟi và ngѭӧc lҥi 10 lҫn trong 20 giây.
Theo thӡi hҥn ÿã tính sҹn (xem phө lөc 8)

nhӳng ӕng hút xuӕng ÿӝ sâu quy ÿӏnh hút
lҩy thành phҫn cҩp hҥt cҫn tìm, dung dӏch
ÿѭӧc hút vào pipet mӝt cách tӯ tӯ. Lҩy
25ml dung dӏch huyӅn phù khi xác ÿӏnh
thành phҫn cҩp hҥt nhӓ hѫn 0,05mm
trong th
ӡi h
ҥn 30 giây, ÿӕi vӟi cҩp hҥt <
0,01 mm trong thӡi hҥn 25 giây và cҩp
hҥt nhӓ hѫn 0,05 mm trong thӡi hҥn 20 giây. Mүu lҩy xong cho bӕc hѫi trên bӃp cách
cát hoһc trên nӗi cách thuӹ, sau ÿó sҩy ӣ nhiӋt ÿӝ 105
0
C trên nhiӋt ÿӝ không ÿәi. Khӕi
lѭӧng cӕc ÿã ÿѭӧc cân sҹn sau khi cân song tính kӃt quҧ.
Hàm lѭӧng các cҩp hҥt ÿѭӧc tính ra phҫn trăm theo công thӭc:
Trong ÿó:
x: thành phҫn cҫn tìm tính ra %, thành phҫn nhӓ hѫn kích thѭӟc cҩp hҥt nào ÿó,
ví dө < 0,05mm; < 0,01 mm
a: khӕi lѭӧng cӫa thành phҫn nhӓ hѫn kích thѭӟc cҩp hҥt cҫn tìm (g);
b: thӇ tích dung dӏch huyӅn phù (ml);
m: khӕi lѭӧng ÿҩt khô tuyӋt ÿӕi lҩy khi phân tích (g)
Trong thӵc tӃ phân tích không nên tính theo ÿҩt "khô tuyӋt ÿӕi" mà tính theo ÿҩt

"khô không khí", làm nhѭ vұy sӁ có nhiӅu thuұn lӧi trong viӋc tính kӃt quҧ. Muӕn vұy,
nhân công thӭc trên vӟi hӋ sӕ khô kiӋt (k). HӋ sӕ k ÿѭӧc xác ÿӏnh theo công thӭc:
Theo công thӭc này Why là ÿӝ hút ҭm không khí (ÿӝ ҭm hydroscopic).
Khӕi lѭӧng thành phҫn có kích thѭӟc xác ÿӏnh (0,05 - 0,01; 0,01 - 0,005mm;
0,005 - 0,001 mm và < 0,001 mm ÿѭӧc tính bҵng cách trӯ khӕi lѭӧng hoһc hàm lѭӧng
phҫn trăm cӫa thành phҫn tiӃp theo.
Ví dө cө thӇ vӅ cách tính

1) Khӕi lѭӧng ÿҩt khô không khí lҩy khí phân tích là 10g;
2) Khӕi lѭӧng thành phҫn có kích thѭӟc 1 - 0,25mm là 0,81g;
3) Lѭӧng tiêu hao khi xӱ lý bҵng HCl là 0,232g;
4) Khӕi lѭӧng thành phҫn trong 25cm
3
dung dӏch:
Kích thѭӟc cҩp hҥt (mm) Khӕi lѭӧng thành phҫn cҩp hҥt (g)
< 0,05 0,116
< 0,01 0,075
< 0,005 0,015
< 0,001 0,009
5) Thành phҫn cҩp hҥt tính ra % so vӟi khӕi lѭӧng ÿҩt khô
Khӕi lѭӧng cҩp hҥt(mm) Thành phҫn (%)
Khi thêm vào dөng dӏch huyӅn phù 2ml NaOH 1N, tѭѫng ӭng 0,08g, nӃu tính vӟi
lѭӧng ÿҩt dùng phân tích lӟn thì chiӃm tӹ lӋ 0,8%. Nhѭ vұy thӵc tӃ hàm lѭӧng cҩp hҥt

nhӓ hѫn 0,001mm chӍ bҵng 3,64 - 0,8 = 2,84%.
6) Khӕi lѭӧng thành phҫn (%) so vӟi lѭӧng ÿҩt
Kích thѭӟc cҩp hҥt (mm) Thành phҫn (%)
1 - 0,25 = 8,18
0,05 - 0,01 = 46,8 - 30,3 = 16,5
0,01 - 0,005 = 30,3 - 6,06 = 24,24
0,005 - 0,001 = 6,06 - 3,64 = 2,42
< 0,001 = 3,64 - 0,8 = 2,84
7) Lѭӧng tiêu hao khi xӱ lý bҵng HCl:
8) Thành phҫn cҩp hҥt có kích thѭӟc 0,25 - 0,05mm so vӟi khӕi lѭӧng ÿҩt khô là:
100 - (8,18 +16,5 + 24,24 + 2,42 + 2,84 + 2,34) = 43,48%
Ĉӕi vӟi nhӳng ÿҩ t có thành phҫn cѫ giӟi nhҽ, dùng rây khi phân tích có thӇ phân
chia thêm nhӳng thành phҫn chi tiӃt hѫn. Ví dө, có thӇ rây cӥ 0,1mm. Nhѭ vұy, cùng
vӟi cӥ rây có kích thѭӟc 0,5 và 0,25mm có thӇ chia ÿѭӧc 1 - 0,5; 0,5 - 0,25 và 0,25 -

0,1mm. Hàm lѭӧng cӫa chúng trong ÿҩt ÿѭӧc tính bҵng %. Tәng lѭӧng cӫa chúng
cùng vӟi nhӳng thành phҫn thu ÿѭӧc khi hút b
ҵ
ng ӕng hút cӝng gӝp lҥi, lҩy 100% trӯ
cho toàn bӝ các thành phҫn trên sӁ thu ÿѭӧc thành phҫn cҩp hҥt 0,1 - 0,05 mm, nhѭ
vұy có thӇ thu ÿѭӧc mӝt ÿһc trѭng chi tiӃt hѫn ÿӕi vӟi các thành phҫn cát cӫa ÿҩt nhҽ.
Ĉӕi vӟi nhӳng ÿҩt chӭa cacbonat, lѭӧng "tiêu hao" khi xӱ lý bҵng HCl nên phân chia
thành cӝt tiӃng gӑi là "thành phҫn tәng hӧp" cNJng gӝp vào trong 100% cӫa thành phҫn
cѫ giӟ
i ÿҩt.
d) Các phѭѫng pháp thӇ hiӋn kӃt quҧ phân tích thành phҫn cѫ giӟi ÿҩt
KӃt quҧ phân tích thành phҫn cѫ giӟi ÿҩt thѭӡng ghi thành bҧng. Trong bҧng sӕ
liӋu này, bên cҥnh nhӳng thành phҫn cҩp hҥt còn ghi thêm cӝt "ÿӝ ҭm không khí" và
"lѭӧng tiêu hao" khi xӱ lý bàng HCl. Trӏ sӕ vӅ "lѭӧng tiêu hao" ÿһc trѭng cho sӵ có
mһt ÿҩt nhӳng cacbonat và nhӳng muӕi hoà tan trong ÿҩt.
ĈӇ hình dung nhӳng kӃt quҧ
phân tích thu ÿѭӧc, ngѭӡi ta thѭӡ
ng thӇ hiӋn dѭӟi
dҥng ÿӗ thӏ.
Ví dө, phѭѫng pháp phүu diӋn, phѭѫng pháp hình tròn (hình 7.8; 7.9)

ViӋc thӇ hiӋn trên ÿӗ thӏ theo phѭѫng pháp phүu diӋn hiӋn nay ÿѭӧc sӱ dөng
rӝng rãi trong thә nhѭӡng bӣi vì nó có thӇ biӇu thӏÿѭӧc nhӳng dүn liӋu phân tích theo
ÿӝ sâu các tҫng phát sinh khác nhau.
Trөc tung ghi ÿӝ sâu, trөc hoành ghi hàm lѭӧng % thành cҩp hҥt. Khi vӁ nhӟ tính
trӏ sӕ sau cӝng tiӃp theo trӏ sӕ trѭӟc ӣ trөc hoành.
e) Ͱng dͭng th͹c ti͍n cͯa thành ph̯n c˯ giͣi
Có nhiӅu bҧng phân loҥi thành phҫn cѫ giӟi ÿҩt, nhѭng bҧng phân loҥi cӫa
Katrinski hiӋn nay ÿѭӧc dùng rӝng rãi trong thә nhѭӡng hӑc. Theo bҧng phân loҥi này
thì viӋc xác ÿӏnh tên gӑi và phân chia nhóm ÿҩt ÿӅu dӵa vào kӃt quҧ phân tích thành

phҫn cѫ giӟi. Ĉҩt gӑi theo thành phҫn cѫ giӟi căn cӭ vào hàm lѭӧng cát vұt lý và sét
v
ұ
t lý và theo ѭu thӃ trӝi cӫa các thành phҫn; sӓi, sҥn 1 - 3mm, cát 1 - 0,05mm, limon
thô 0,01 - 0,05mm, limon 0,01 - 0,001mm và sét < 0,001mm.

B̫ng 7.9. Phân lo̩i d˱ theo thành ph̯n c˯ giͣi cͯa katrinski
Hàm lѭӧng sét vұt lý
(cҩp hҥt < 0,01 mm)
Hàm lѭӧng cát vұt lý
(cҩp hҥt < 0,01mm)
Ĉҩt
KiӇu
pôtzôn
KiӇu ÿҩt ÿӗng
cӓ; ÿҩt ÿӓ; ÿҩt
vàng
Ĉҩt mһn
KiӇu
pôtzôn
KiӇu ÿҩt
ÿӗng cӓ; ÿҩt
ÿӓ; ÿҩt vàng
Ĉҩt mһn
Ĉҩt ÿѭӧc coi
theo thành
phҫn cѫ giӟi
0 - 5
5 -10
10 - 20

20 - 30
30 - 40
40 - 50
50 - 65
65 - 80
> 80
0- 5
5 - 10
10 - 20
20 - 30
30 - 45
45 - 60
60 - 75
75 - 85
> 85
0 - 5
5 -10
10 - 15
15 - 20
20 - 30
30 - 40
40 - 50
50 - 65
> 65
100 - 95
95 - 90
90 - 80
80 - 70
70 - 60
60 - 50

50 - 35
35 - 20
< 20
100 - 95
95 - 90
90 - 80
80 - 70
70 - 55
55 - 40
40 - 25
25 - 1 5
< 15
100 - 95
95 - 90
90 - 85 85
- 80
80 - 70
70 - 60 60
- 50
50 - 35
< 35
Cát xҩp
Cát dính
Cát pha
Thӏt nhҽ
Thӏt tr. bình
Thӏt nһng
Sét nhҽ
Sét tr bình
Sét nһng

g. Xác ÿ͓nh thành ph̯n c˯ giͣi theo FAO - UNESCO
Nguyên lý
Tách phҫn khoáng cӫa ÿҩt thành nhӳng cҩp hҥt có kích thѭӟc khác nhau và xác
ÿӏnh tӹ lӋ cӫa chúng. Quá trình phân tích áp dөng cho toàn bӝ vұt liӋu ÿҩt, nghƭa là
gӗm vұt liӋu thô và ÿá. Nhӳng phѭѫng pháp này chӍ áp dөng ÿӕi vӟi nhӳng ÿҩt mӏn (<
2mm). Phҫn quan trӑng trong phân tích là xӱ lý sѫ bӝ mүu ÿӇ làm phân tán toàn bӝ các
cҩp hҥt nguyên sinh. Do ÿó, các vұt li
Ӌ
u có tính dính kӃt (thѭӣng có nguӗn gӕc thӭ
sinh), ví dө: chҩt hӳu cѫ, CaCO
3
cҫn phҧi loҥi trong mӝt sӕ trѭӡng hӧp, setquioxit
cNJng cҫn phҧi loҥi trӯ Tuy nhiên cҫn nhҩn mҥnh, ÿӕi vӟi mөc ÿích sҧn xuҩt nông
nghiӋp thì viӋc loҥi trӯ này vӅ cѫ bҧn không cҫn thiӃt. Vì vұy, tuǤ theo mөc ÿích
nghiên cӭu, viӋc xӱ lý là không bҳt buӝc. Vӟi mөc ÿính ÿánh giá các ÿһc trѭng hoá
hӑc ÿҩt cҫn ti
Ӄn hành tách chҩt hӳu cѫ bӗi H
2
O
2
và CaCO
3
bӣi mӝt dung dӏch ÿӋm có
tính axit yӃu pH = 5.
Dөng cө
- BӃp cách thuӹ - HӋ thӕng rây có ÿáy (ÿѭӡng kính khoҧng 20cm)
- BӃp ÿiӋn - PhӉu nang bҵng ÿӗng (ÿѭӡng kính khoҧng 23cm)
- Máy lҳc - Rây nhӓ cӥ 50 ȝm (ÿѭӡng kính khoҧng 8cm)
- Máy rây - Ӕng ÿong thuӹ tinh dung tích 1 lít
- Ĉӗng hӗ bҩm - Tӫ sҩy

- Cӕc xác ÿӏnh ÿӝ ҭm

Hoá chҩt
- H
2
O
2
30%
- Dung dӏch ÿӋm axetat nӗng ÿӝ 1 M: hoà tan 680g CH
3
COONa.3H
2
O trong
khoҧng 4 lít nѭӟc, chӍnh tӟi pH = 5,0 bҵng 250ml CH
3
COOH, thêm nѭӟc cҩt ÿӃn 5 lít.
Thuӕc thӱ làm phân tán: Dung dӏch Pirophotphat 5%: hoà ta 50g Na
4
P
2
O
7
.10H
2
O
trong chai có dung tích 1 lít, sau ÿó thêm nѭӟc cҩt ÿӃn vҥch mӭc.
Dung dӏch NaCl bão hoà hoà tan 350g NaCl trong 1 lít nѭӟc nóng, làm nguӝi.
Trình tӵ phân tích
Ĉӕi vӟi ÿҩt có chӭa cacbonat (pH H
2

O > 6,8) thì tiӃn hành loҥi cacbonat bҵng xӱ
lý bӣi dung dӏch ÿӋm axit yӃu. NӃu ÿҩt không chӭa cacbonat (pHH
2
O d 6,8) thì tiӃn
hành ôxy hoá chҩt hӳu cѫ
1) Loҥi cacbonat: Cân khoҧng 20g ÿҩt mӏn cho vào cӕc dung tích 1 lít (nӃu hàm
lѭӧng cacbonnat nhiӅu hѫn 10 thì có thӇ cân nhiӅu hѫn 20g ÿҩt). Thêm khoҧng 100 ml
dung dӏch ÿӋm và ÿun nóng trên bӃp cách thuӹ (100
0
C). Ĉұy cӕc bҵng miӃng kính.
Sau khi ngӯng sӫi bӑt thêm khoҧng 25ml dung dӏch ÿӋm ÿӃn khi sӵ sӫi bӑt không tái
diӉn sau khi thêm xӃp dung dӏch ÿӋm mӟi. Trong trѭӡng hӧp hàm lѭӧng cacbonat rҩt
nhiӅu có thӇ thêm 5ml axit axetic băng thay cho dung dӏch ÿӋm. Trong trѭӡng hӧp này
có thӇ dùng giҩy quǤ tím ÿӅ thӱ pH.
Li tâm và gҥn ÿӇ qua ÿêm rӗi dùng xi phông hút dung dӏch bên trên.
Trѭӡng hӧp bӏ tө keo (Peptit hoá), thêm mӝt vài minilit dung dӏch NaCl bão hoà.
Chú ý: Phѭѫ
ng pháp rӱa này nhҵm loҥi Canxi axetat tӯ dung dӏch lѫ lӱng vì nó
có thӇ truyӅn sang dҥng canxi oxenat không tan.
2) ôxy hoá chҩt hӳu cѫ: Cân khoҧng 20g ÿҩt mӏn, cho vào cӕc dung dӏch 1 lít
thêm 15ml nѭӟc vào 15ml H
2
O
2
30% (trong trѭӡng hӧp xӱ lý sѫ bӝ thì không cҫn
thêm H
2
O
2
hoһc thêm ít), ÿұy cӕc bҵng miӃng kính. Trѭӡng hӧp sӫi bӑt mҥnh, ÿһt cӕc

vào trong bӅ nѭӟc lҥnh CNJng có thӇ ngăn sӵ sӫi bӑt bҵng cách thêm vài giӑt cӗn. ĈӇ
qua ÿêm, hôm sau ÿһt lên bӃp cách thuӹ (khoҧng 80
0
C) và thêm ÿӅu ÿһn 5 - 10 ml
H
2
O
2
30% cho ÿӃn khi phân huӹ chҩt hӳu cѫ xҧy ra hoàn toàn (thông thѭӡng dung
dӏch bên trên trӣ nên trong).
Thêm H
2
O tiӋn thӇ tích khoҧng 30ml. Ĉһt lên bӃp nóng và ÿun sôi cҭn thұn trong
1 giӡÿӇ loҥi bӓ toàn bӝ H
2
O
2
còn dѭ. Lҩy cӕc ra và ÿӇ nguӝi. Ly tâm hoһc gҥn ÿӇ các
vұt liӋu lҳng trong bình và dùng xi phông hút. Thêm khoҧng 300ml H
2
O và làm phân
tán lҥi kӃt tӫa. Nhҳc lҥi 8 - 9 lҫn cho ÿӃn khi xuҩt hiӋn petit hoá. Muӕn vұy phҧi rӱa
nhiӅu lҫn (hѫn 4 lҫn), sau ÿó thêm mӝt vài ml dung dӏch NaCl bão hoà ÿӇ xúc tiӃn
peptit hoá.
Chú ý: Ĉӕi vӟi nhӳng ÿҩt có chӭa thҥch cao cҫn rӱa nhiӅu ÿӇ hoà tan chúng

3) Tách hӧp chҩt sҳt: Thao tác này thѭӡng thӵc hiӋn sau nhӳng xӱ lý sѫ bӝ, trѭӟc
khi làm phân tán ÿҩt.
Thuӕc thӱ
Dung dӏch ÿӋm Natri xitrat 0,3M và Natri ÿicacbonat 0,1M: hoà tan 88g Na -

xitrat. 2H
2
O và 8,4g NaHCO
3
trong nѭӟc và thêm nѭӟc tӟi vҥch 1 lít.
Natriÿithionit
Trình tӵ phân tích
Thêm khoҧng 200ml dung dӏch ÿӋm vào 20g ÿҩt mӏn chӭa trong cӕc dung dӏch 1
lít. Ĉun nóng trên bӃp cách thuӹ tӟi khoҧng 75
0
C (không ÿѭӧc vѭӧt quá 80
0
C vì S
nguyên tӕ sӁ kӃt tӫa). Dùng thìa thêm khoҧng lg Naÿithionlt và khuҩy liên tөc khoҧng
1 phút, sau ÿó khuҩy ngҳt quãng trong 5 phút. Nhҳc lҥi 3 - 4 lҫn. Ly tâm và gҥn lӑc
cho lҳng rӗi dùng xiphông hút.
Ĉӕi vӟi nhӳng mүu chӭa nhiӅu hѫn 5% Fe
2
O
3
có dҥng chӃt dӉ rút, cҫn nhҳc lҥi
trình tӵ 1 - 2 lҫn màu nâu hoһc màu ÿӓ cӫa mүu chӭng tӓ chӭa loҥi Fe hoàn toàn. Rӱa
thêm lҫn nӳa vӟi khoҧng 250m hoһc 500ml NaCl 1M. TiӃp tөc làm nhѭ khâu cuӕi
cùng cӫa phҫn ôxy hoá chҩt hӳu cѫ.
4) Làm phân tán ÿҩt: ChuyӇn hӃt dung dӏch lѫ lӱng vào chai nhӵa dung tích 1 lít
(nӃu không xӭ lý sѫ bӝ, cân khoҧng 20g vào chai). Thêm 25ml thuӕc thӱ phân tán
dùng nѭӟc ÿѭa th
Ӈ tích ÿӃn khoҧng 400ml rӗi nút chai, lҳc ÿӇ qua ÿêm (6 giӡ)
5) Tách riêng các cҩp hҥt: Rây dung dӏch lѫ lӱng qua cӥ 50 ȝm qua phӉu ÿһt trên
ӕng ÿong. Dùng nѭӟc ÿѭa thӇ tích trong ӕng ÿӃn 1 lít. Rӱa cҩp hҥt cát trên rây và

chuyên vào cӕc, cho bay hѫi trên bӃp cách thuӹ, sҩy ӣ 105
0
C khoҧng 1 giӡ.
6) Xác ÿӏnh cҩp hҥt cát: ChuyӇn cát vӯa sҩy khô vào rây ӣ trên cùng cӫa mӝt
chӗng rây theo thӭ tӵ 1000ȝm, 500ȝm, 250ȝm, 100ȝm, 50ȝm vào ÿáy
Rây khoҧng 10 phút trên máy rây, ÿѭӧc thiӃt ÿһt biên ÿӝ: ÿӝ rӝng 7,0 và khoҧng
cách 4 (ӣ vӏ trí lҳp ÿһt này các rây sӁ rung vӟi tҫn sӕ 3000 dao ÿӝng/phút và biên ÿӝ
khoҧng 2mm). Rӱa sҥch các cҩp hҥt ӣ tùng rây ӣ các cӕc ÿã cân trѭӟ
c, s
ҩy, cân. Khӕi
lѭӧng A qua E là cҩp hҥt cát.
NӃu có vұt liӋu tө lҥi ӣ rây ÿáy (< 50ȝm) thì chuyӇn nó sang dҥng lѫ lӱng trong
ӕng ÿong ÿӇ lҳng ÿӑng nhѭ cách làm ӣ phҫn tách riêng các cҩp hҥt.
7) Xác ÿӏnh limon (slit) và sét (clay):
C̭p h̩t < 50ȝm: Vұt liӋu < 50 ȝm có thӇÿӑng lҥi trong quá trình rây (xem xác
ÿӏnh cҩp hҥt cát), do vұy cҫn ÿұy ӕng ÿong bҵng nút cao su và lҳ
c ÿӅu.
Ĉһt ӕng ÿong
trên bàn, mӣ nút và dùng pipet hút 20 ml ӣ giӳa tâm ӕng ÿong. ChuyӇn dung dӏch vào
cӕc ÿã cân trѭӟc cho bay hѫi trên bӃp cách thuӹ và sҩy qua ÿêm ӣ 105
0
C. Lҩy cӕc ra
và làm nguӝi trong bình hút âm rӗi cân (khӕi lѭӧng khô F cho cҩp hҥt < 50ȝm).

C̭p h̩t < 20ȝm: Ĉұy nҳp ӕng ÿong và lҳc ÿӅu. Ĉһt ӕng ÿong lên bàn dѭӟi ӕng
hút pipet. Sau ÿúng 5 phút, dùng pipet hút 20ml ӣÿӝ sâu nhѭ bҧng 7.10. ChuyӇn dung
dӏch lѫ lӱng vӯa lҩy vào cӕc ÿã cân trѭӟc, cho bay hѫi trên bӃp cách thuӹ, sҩy khô ӣ
105
0
C, cҫn.

Khӕi lѭӧng mүu G là cҩp hҥt < 20 cm.
C̭ph̩t < 2ȝm: Sau 5giӡ 30 phút dùng pipet hút 20ml ӣÿӝ sâu cӫa bҧng 7.10.
ChuyӇn dung dӏch mӟi lҩy vào cӕc ÿã cân trѭӟc, cho bay hѫi trên bӃp cách thuӹ,
sҩy khô ӣ 105
0
C và cân.
Khӕi lѭӧng H
+
là cҩp hҥt < 2ȝm.
Chú ý: Sau mӛi lҫn lҩy mүu bҵng pipet, ÿo nhiӋt ÿӝ cӫa dung dӏch lѫ lӱng.
B̫ng 7.10. Ĉ͡ sâu (cm) ḽy m̳u c̭p h̩t phͭ thu͡c vào nhi͏t ÿ͡(
0
C)
NhiӋt ÿӝ
(
0
C)
5 phút
(< 0,02mm)
5h30'
(0,002 ml
NhiӋt ÿӝ (
0
C)
5 phút
(< 0,02mm)
5h30'
(0,002 ml)
19 10,5 6,9 28 13 8,6
20 10,8 7,1 29 13,3 8,8

21 11,0 7,2 30 13,6 9,0
22 11,3 7,4 31 13,9 9,1
23 11,6 7,6 32 14,2 9,3
24 11,9 7,8 33 14,4 9,5
25 12,1 8,0 34 14,8 9,7
26 12,4 8,2 35 15,1 9,9
27 12,7 8,4 36 15,4 10,1
KӃt quҧ theo khӕi lѭӧng sau khi sҩy khô. Ĉó là tәng cӫa tҩt cҧ các cҩp hҥt riêng
biӋt.
Cánh tính:
Sét (clay) (< 2ȝm) = (H x 50) - 0,75g* (khӕi lѭӧng K)
Limon (silt) (2 -20 ȝm) = (G x 50) - 0,75 - K (khӕi lѭӧng L)
Limon (20 -50 ȝm) = (F x 50) - 0,75 - K - L (khӕi lѭӧng M)
Cát (> 50 ȝm) -A +B + C + D +E (khӕi lѭӧng N)
Khӕi lѭӧng mүu = K + L + M + N (tính theo gam)
Khӕi lѭӧng các cҩp hҥt theo % tính nhѭ sau:

Chú ý: Vӟi cách tính nhѭ trên thì các cҩp hҥt sét, limon và cát tính ra % là cӫa
ÿҩt cát mӏn (trӯ cacbonat và chҩt hӳu cѫÿã bӏ loҥi trѭӟc). Cҩp hҥt thô > 2mm nӃu có,
tính ra % cӫa tәng sӕÿҩt. NӃu tҩt cҧ các cҩp hҥt cҫn tính ra tәng sӕÿҩt thì:
Trѭӡng hӧp tách Fe thì % "sҳt tӵ do" sӁ tính cҧ vào phҫn ngoһc ÿѫn cӫa công
thӭc.
8) Xác ÿӏnh sét mӏn (< 0,2 ȝm):
Nguyên lý

Vì tӕc ÿӝ lҳng chұm cӫa hҥt sét nên không thuұn tiӋn cho lҳng trong ӕng ÿong.
Do ÿó phҧi dùng máy ly tâm ÿӇ tăng tӕc ÿӝ lҳng.
Trình t͹ phân tích
Sau khi dùng pipet lҩy mүu cҩp hҥt < 2 ȝm, ÿұy nút ӕng ÿong và lҳc ÿӅu. ĈӇ yên
tƭnh khoҧng 1 giӡ và lҩy khoҧng 200ml dung dӏch lѫ lӱng và tâm máy ly tâm trong khi

quay là khoҧng 16cm.
Cho máy quay vӟi vұn tӕc 1800 vòng/phút theo thӡi gian chӍ dүn ӣ b
ҧng 7.11
(trӯ thӡi gian bҳt ÿҫu và kӃt thúc).
Chú ý: NӃu quay 2500 vòng/phút thì thӡi gian sӁ ít hѫn. Trong trѭӡng hӧp này sӱ
dөng chai nhӵa. Tҳt máy ly tâm, lҩy các chai ra khӓi máy và ÿһt dѭӟi pipet. Dùng
pipet hút 20ml ӣÿӝ sâu 4,5 cm. Ĉo nhiӋt ÿӝ cӫa dӏch lѫ lӱng. ChuyӇn thӇ tích ÿã lҩy
vào cӕc ÿã cân trѭӟc, cho bay hѫi trên bӃp cách thuӹ, sҩy ӣ nhiӋt ÿӝ 105
0
C qua ÿêm.
Làm nguӝi cӕc trong bình hút ҭm và cân khӕi lѭӧng cҩp hҥt P (g).
Tính kӃt quҧ:
B̫ng 7.11. T͙c ÿ͡ ly tâm, thͥi gian quay và nhi͏t ÿ͡ ÿ͋
xác ÿ͓nh c̭p h̩t sét m͓n < 0,2 ȝm
NhiӋt ÿӝ
0
C 1800 vòng/ phút 2500 vòng/ phút
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32

33
34
35
36
37
38
39
40
32,0
31,0
30,0
29,5
29,0
25,0
27,5
27,0
26,5
26,0
25,0
24,5
24,0
23,5
23,0
22,5
22,0
22,0
21,5
21,0
20,5
16,5

16,1
15,7
15,3
15,0
14,6
14,2
14,0
13,5
13,3
13,0
12,8
12,5
12,3
12,0
11,8
11,5
11,3
11,1
10,9
10,6

9) Sét phân tán trong nѭӟc
Nguyên lý
Sét phân tán trong nѭӟc là hàm lѭӧng sét xác ÿӏnh ÿѭӧc khi không xӱ lý sѫ bӝ
mүu và không thêm tác nhân phân tán trѭӟc khi lҳc vӟi nѭӟc.
Trình t͹ phân tích
Cân khoҧng lӟp ÿҩt mӏn cho vào chai dung dӏch 1 lít. Thêm khoҧng 400ml nѭӟc
và lҳc qua ÿêm. ChuyӇn sang ӕng ÿong lҳc, dung tích 1 lít và thêm nѭӟc ÿӃn vҥch
mӭc. Sau 5h30' dùng pipet hút 20ml ӣÿӝ sâu theo bҧng 7.10. ChuyӇn dung dӏch lѫ
lӱng vӯa lҩy vào cӕc ÿã cân nѭӟc, cho bay hѫi trên bӃp cách thu

ӹ, sҩy ӣ l05
0
C qua
tiêm. Làm nguӝi cӕc trong bình hút ҭm rӗi cân (khӕi lѭӧng cҩp hҥt Q(g).
Cách tính
Trong ÿó: s: khӕi lѭӧng máu khô không khí tính theo gam;
mef: hӋ sӕÿӝҭm.
10) Mӝt sӕ phѭѫng pháp khác trong phân tích thành phҫn cѫ giӟi ÿҩt
Nhìn chung nhiӅu nhà khoa hӑc trên thӃ giӟi ÿã thӯa nhұn phѭѫng pháp pipet là
phѭѫng pháp chính xác nhҳt, thuұn tiӋn nhҩt. Tuy nhiên, ӣ mӝt sӕ nѭӟc lҥi sӱ dөng
nhӳng phѭѫng pháp riêng.
Ví dө, ӣ Mӻ kích thѭӟc cҩp hҥt sét ÿѭӧc quy ÿinh là < 0,002mm; dùng H
2
O ÿӇ
phá huӹ Cacbonat. Cҩp hҥt limon ÿѭӧc quy ÿӏnh có kích thѭӟc tӯ 0,05 - 0,002mm,
trong khi ÿó cNJng cҩp hҥt li mon này ÿѭӧc Hӝi thә nhѭӥng Quӕc tӃ quy ÿӏnh là 0,02 -
0,002mm. Các nѭӟc này ÿã sӱ dөng máy lҳc nhѭ là biӋn pháp cѫ hӑc ÿӇ phân tán các
cҩp hҥt và khi phân loҥi ngѭӡi ta sӱ dөng tam giác ÿӅu vӟi thang phân loҥi nhѭ sau:
1. Cát (sand)
2.Cát pha thӏt (Loamy - sand)
3.Thit pha cát (Sandy - loam)
4. Thӏt (loam)
5. Thӏt pha limon (Silty - Loam)
6. Limon (Silt)
7. Thӏt pha sét và pha cát (Sandy clay - loam)
8.Thӏt pha sét và pha limon (Silty ÿay - loam)
9. Th
ӏ
t pha sét (Clay - loam)

10. Sét pha limon (Silty - clay)
11. Sét pha cát (Sandy - clay)
12. Sét (clay)
Cҫn chú ý rҵng khi phân loҥi các cҩp hҥt có tác giҧ dùng tam giác ÿӅu hình 7.10,
có tác giҧ lҥi dùng tam giác vuông vӟi trөc tung biӇu thӏ % cӫa hàm lѭӧng cҩp hҥt sét;
trөc hoành (cҥnh ÿáy) biӇu thӏ % cӫa hàm lѭӧng cҩp hҥt cҧi còn cҥnh huyӅn ÿӇ trӕng.
Thành phҫn cѫ giӟi theo nhӳng phѭѫng pháp cӫa Mӻÿѭӧc trình bày bҵng hình
tam giác ÿӅu (hình 7.8) bao gӗm 12 loҥi; 3 nhóm cҩp hҥt. sét; li mon và cát ÿѭӧc biӇu
thi
ӣ 3 cҥ
nh. ĈӍnh tam giác vuông tѭѫng ӭng 100%. Tӯÿáy tam giác ÿӃn ÿӍnh chia
thành 10 hàng, mӛi hàng tѭѫng ӭng 10%. Hàm lѭӧng cӫa 3 nhóm cҩp hҥt: cát, limon,
sét ÿѭӧc biӇu thӏӣ 3 ÿѭӡng thҷng song song vӟi ÿáy tam giác theo ÿiӇm giao nhau cӫa
ba ÿѭӡng thҷng trong tam giác sӁ biӃt ÿѭӧc loҥi ÿҩt cҫn tìm.
7.2.2. Xác ÿ͓nh dung tr͕ng cͯa ÿ̭t
Dung trӑng (khӕi lѭӧng cӫa mӝt ÿѫn vӏ thӇ tích) cӫa
ÿҩt là tӹ sӕ giӳ
a khӕi lѭӧng
ÿҩt khô tuyӋt ÿӕi ӣ trҥng thái ty nhìên(kӇ cà nhӳng lӛ hӗng cӫa mӝt thӇ tích xác ÿӏnh
vӟi khӕi lѭӧng cӫa nѭӟc có cùng thӇ tích ӣ 4
0
C.
Dung trӑng ÿһc trѭng cho ÿӝ chһt cӫa ÿҩt trong thә nhѭӡng hӑc, dung trӑng sӱ
ÿөng ÿӇ:
- Tính trӳ lѭӧng nhiӅu nguyên tô và chuyên chúng tӯ % sang thӇ tích.
- Ĉánh giҧ mӝt cách khách quan quá trình rӱa trôi theo chiӅu sâu và viӋc chuyӇn
rӡi các nguyên tӕ tӯ tҫng này sang tҫng ÿҩt khác.

- Tính ÿӝ hӗng hay ÿӝ xӕp cӫa ÿҩt.
Có nhiӅu phѭѫng pháp xác ÿӏnh dung trӑng nhѭng thuұn tiӋn và phә biӃn nhҩt

hiӋn nay và phѭѫng pháp dùng ӕng ÿóng.
Trình t͹ phân tích:
Ĉһt nhӳng ӕng ÿóng hình trө có thӇ tích 100 m
3
nên khu vӵc cӫa thành phүu
diӋn ÿҩt ÿã ÿѭӧc làm bҵng phҷng, ít nhҩt pa xác ÿӏnh 3 lҫn tұp lҥi và nhѭ vұy phҧi sӱ
dөng 3 ӕng song song cùng mӝt lúc. Ĉһt các khuân ÿӏnh hѭӟng nên trên nhӳng ӕng
này sau ÿó dùng choòng (nêm) ÿһt lên trên cùng dӯng búa gӛÿóng các ӕng vào ÿҩt
(hình 7.11)
Nhӡ hӋ thӕng choòng và ӕng khuân ÿӏnh hѭӟng nên các ӕng ÿóng ÿѭӧc ÿóng
thҷng và lún sâu vào ÿҩt. Khi ӕng
ÿóng
ÿã lһ
n sâu vào ÿҩt hӃt cӥ thì
nhҳc choòng ra, dùng dao hoһc xҿng
ÿào, gӑt, nhҳc ӕng ÿóng ra dùng tҩm
gӛ mӓng rӗi lұt ngѭӧc ӕng ÿóng
dùng dao sҳc gӑt bҵng phҷng ÿҩt ӡ
mһt ÿáy dѭӟi cӫa ӕng. Ĉұy nҳp, sau
ÿó gӑt phía ÿҫu trên công bҵng
phҷng nhѭ vұy. Lau chùi sҥch ÿҩt
dính bám xung quanh ӕng. Dùng dao
xén cҥy ÿҩt trong ӕng vào h
ӝp nhôm
lӟ
n, trѭӡng hӧp không có hӝp nhôm
thì dùng túi polyetilen hoһc giҩy
bóng mӡÿã gұp sҹn thành phong bì.
Ĉem cân hӝp nhôm cùng vӟi ÿҩt tҥi
ÿӝ chính xác 0,01 g.

Sau ÿó có thӇ sӱ dөng mүu ÿҩt này ÿӇ xác ÿӏnh tӍ trӑng thӇ rҳn, ÿӝ hút ҭm cӵc
ÿҥi
BiӃt ÿѭӧc khӕi lѭӧng hӝp nhôm (hoһc khӕi lѭӧng túi pôlyetilen, túi giҩy) khӕi
lѭӧng ÿҩt và hӝp có thӇ
tính ÿѭӧc khӕi lѭӧng
ÿҩt khô tuyӋt ÿӕi. BiӃt khӕi lѭӧng ÿҩt
khô tuyӋt ÿӕi và thӇ tích cӫa ӕng ÿóng ta sӁ tính ÿѭӧc dung trӑng theo biӇu mүu sau:

B̫ng 7. 12. Bi͋u m̳u ghi và tính k͇t qͯa dung tr͕ng cͯa ÿ̭t
Ĉҩt
cây
trӗng
ÿӏa
ÿiӇm
Tҫng
ÿӝ
sâu
(cm)
Sӕ
hӝp
nhôm
hoһc
túi
Khӕi
lѭӧng
bì (hӝp
nhôm
hoһc
túi)
(a)

Khӕi
lѭӧng bì
+ ÿҩt
ѭӟt (b)
Khӕi
lѭӧng ÿҩt
tѭѫi
(P
1
= b -
a)
Ĉӝ hút
ҭm không
khí
(Why%)
Khӕi lѭӧng ÿҩt
khô tuyӋt ÿӕi
hy
W
P
P


100
100.
1
ThӇ tích
ӕng
ÿóng -
(V) cm

3
Dung
trӑng
V
P
D
v


Theo thang ÿánh giá cӫa Katrinski
Dung trӑng nhӓ hѫn 1 g/cm
3
: ÿҩt giàu chҩt hӳu cѫ
Tӯ 1,0 ÿӃn 1,1 : ÿiӅn hình cho ÿҩt trӗng trӑt
1,2 : ÿҩt hѫi chһt
1,3 ÿӃn 1,4 : ÿҩt quá chұt
1,4 - 1,6 : ÿiӇn hình cho tҫng ÿӃ cày.
1,6 - 1,8 : tҫng tích tө quá chһt
7.2.3. Xác ÿ͓nh ch̭t hͷu c˯ trong ÿ̭t
Sӵ tích luӻ chҩt hӳu cѫӡ dҥng mùn ӣ trong ÿҩt là do hoҥt ÿӝng vi sinh vұt, thӵc
vұt cNJng nhѭ bón phân hӳu c
ѫ. Hàm lѭӧ
ng, thành phҫn mùn quyӃt ÿӏnh hình thái và
các tính chҩt lý, hoá hӑc, ÿӝ phì cӫa ÿҩt. Trong tҫng mùn chӭa gҫn 90% nhѫӣ dҥng dӵ
trӳ và phҫn lӟn các nguyên tӕ dinh dѭӥng nhѭ P, S, nguyên tӕ vi lѭӧng, là kho dӵ trӳ
chҩt dinh dѭӥng cho cây trӗng.
HiӋn có nhiӅu phѭѫng pháp xác ÿӏnh chҩt hӳu cѫ cӫa ÿҩt phѭѫng pháp ÿӕt khô,
phѭѫng pháp ÿӕt ѭӟt (chiurin, Walkley - Black), phѭѫng pháp ÿӕt mùn trong tӫ sҩy
150
0

C thӡi gian 20 phút (Nikitin) và phѭѫng pháp ôxy hoá mùn 24 giӡӣ nhiӋt ÿӝ
20
0
C(P. Antanova). Dѭӟi ÿây là mӝt sӕ phѭѫng pháp phә biӃn ӣ ViӋt Nam.
a) Xác ÿӏnh chҩt hӳu cѫ theo phѭѫng pháp Chiurin
Nguyên lý
Chҩt hӳu cѫ cӫa ÿҩt, dѭӟi tác dөng cӫa nhiӋt ÿӝ, bӏ dung dӏch K
2
Cr
2
O
7
+ H
2
SO
4
(1:1) ôxy hoá:
Lѭӧng K
2
Cr
2
O
7
còn dѭÿѭӧc trung dung dӏch muӕi có tính khӱ là FeSO
4
hay
muӕi Morh (FeSO
4
. (NH
4

+
)2SO
4
.6H
2
O) ÿӇ chuҭn:

Chҩt chӍ thӏ cho quá trình chuҭn ÿӝ này thѭӡng dùng là axit phenylanthranilic
(C
13
H
11
O
2
N), màu chuyӇn tӯÿӓÿұm sang xanh lá cây, hoһc diphenylamin (C
12
H
11
N)
màu sӁ chuyӇn tӯ lam tím sang xanh lá cây.
Trong quá trình chuҭn ÿӝ, Fe
3+
tҥo thành có thӇҧnh hѭӣng tӟi quá trình chuyӇn
màu chӍ thӏ, vì vұy trѭӟc khi chuҭn ÿӝ có thӇ cho thêm mӝt lѭӧng nhӓ H
3
PO
4
hoһc
muӕi chӭa ion F
-

ÿӇ tҥo phӭc không màu vӟi Fe
3+
.
Trình tӵ phân tích
Ĉҩt ÿӇ phân tích mùn và ÿҥm phҧi ÿѭӧc chuҭn bӏ cҭn thұn lҩy 5 - 10g ÿҩt ÿã rây
qua rây 1 mm, nhһt hӃt xác thӵc vұt rӗi giã nhӓ, rây qua rây 0,25mm, trӝn ÿӅu.
Dùng cân phân tích cân 0,2g (ÿҩt nghèo mùn - dѭӟi 1 % thì cân 0,4g, còn ÿҩt
giàu mùn thì cân 0,1 g) cho vào bình tam giác 100 ml.
Dùng buret cho tӯ tӯ chính xác loҥn K
2
Cr
2
O
7
0,4N vào bình lҳc nhҽ bình, tránh
ÿӇ ÿҩt bám nên thành bình. Ĉұy bình bҵng mӝt chiӃc phӉu nhӓ. Ĉun trên bӃp cách cát
cho dung dӏch sôi ӣ nhiӋt ÿӝ 180
0
C trong 5 phút.
Lҩy ra ÿӇ nguӝi dùng nѭӟc thêm 10 - 20 ml vào xung quanh thành bình ÿӇ rӱa
ÿicromat bám vào. Cho vào 4 giӑt chӍ thӏ axit phenylanthranilic 0,2% và chuҭn ÿӝ
bҵng dung dӏch muӕi Morh 0,2N ÿӃn khi dung dӏch chuyên tӯ màu tím mұn sang màu
xanh lá cây.
Ĉӗng thӡi làm mӝt thí nghiӋm trҳng: cân 0,2g ÿҩt ÿã nung hӃt chҩt hӳu cѫ cho
vào bình tam giác, cho vào ÿúng loҥn K
2
Cr
2
O
7

0,4N và tiӃn hành các bѭӟc nhѭ phân
tích mүu.
Tính kӃt quҧ:
Trong ÿó: V
0
: sӕ mNJ muôi Morh dùng chuҭn ÿӝ thí nghiӋm trҳng;
V: sӕ ml muӕi Morh dùng chuҭn ÿӝ mүu thí nghiӋm;
N: nӗng ÿӝ ÿѭѫng lѭӧng cӫa dung dӏch muӕi Morh;
a: lѭӧng mүu ÿҩt lҩy phân tích (g);
K: hӋ sӕ chuyӇn ÿӗi tӯ mүu khô không khí sang mүu khô tuyӋt ÿӕi
Hoá ch̭t
- K
2
Cr
2
O
7
0,4N trong H
2
SO
4
(l:1): cân 40g K
2
Cr
2
O
7
tinh khiӃt, nghiӅn bҵng chày
trong cӕi sӭ, hoà tan trong 500ml nѭӟc. NӃu cҫn, ÿun nóng nhҽÿӅ tan hoàn toàn. ĈӇ
nguӝi, lӑc rӗi ÿӏnh mӭc ÿӃn 1 lít. Ĉә dung dӏch vào bình ÿӏnh mӭc 2 lít rӗi rót tӯ tӯ

H
2
SO
4
ÿһc (d = l,84) vào, vӯa rót vӯa lҳc nhҽ, nӃu quá nóng thì phҧi ÿӅ nguӝi rӗi mӟi
rót tiӃp cho ÿӃn thӇ tích 2 lít. Nӗng ÿӝ cӫa dung dӏch này ÿѭӧc kiӇm tra bҵng dung

dӏch FeSO
4
(hoһc muӕi Morh) 0,2N. Có trѭӡng hӧp sau khi pha xong, ÿӇ mӝt vài hôm
thҩy có tinh thӇ màu ÿӓ hình kim xuҩt hiӋn, trong trѭӡng hӧp này chӍ cҫn thêm ít nѭӟc,
lҳc ÿӅu tinh thӇ sӁ mҩt.
- Dung dӏch muôi Morh 0,2N: cân 80g (NH
4
)
2
SO
4
, FeSO
4
.6H
2
O hoà tan trong
nѭӟc, thêm 20ml H
2
SO
4
ÿһc ÿӏnh mӭc ÿӃn 1 lít. Nӗng ÿӝ cӫa dung dӏch này ÿѭӧc xác
ÿӏnh bҵng cách chuҭn ÿӝ vӟi dung dӏch KMnO
4

chuҭn: lҩy lòng muӕi Morh cho vào
bình tam giác 250ml, thêm lѭu H
2
SO
4
ÿһc, 50ml nѭӟc cҩt chuҭn ÿӝ bҵng dung dӏch
KMnO
4
lҫn ÿӃn khi xuҩt hiӋn màu hӗng bӅn trong 1 phút.
- ChӍ thӏ axit phenylanthranilic 0,2g hoà tan trong 100 ml Na
2
CO
3
0,2%. Sӵ
chuyӇn màu ÿen dҫn vӅ sau này không ҧnh hѭӣng gì ÿӃn viӋc sӱ dөng chӍ thӏ.
Chú thích
Trong phѭѫng pháp này phҧi chú ý khӕng chӃ nhiӋt ÿӝ khi ÿun ôxy hoá mүu.
NhiӋt ÿӝ cao quá 180
0
C sӁ dүn tӟi viӋc phân huӹ Cromic. NikitinB.A. (1972) ÿѭa ra
phѭѫng pháp ôxy hoá chҩt hӳu cѫ bҵng cách ÿun trong tӫ sҩy tҥi nhiӋt ÿӝ 150
0
C trong
20 phút. Ĉҩt chӭa nhiӅu clorua cNJng ҧnh hѭӣng ÿӃn kӃt quҧ phân tích vì có mӝt phҫn
Cr
2
O
7
- tiêu tӕn cho ôxy hoá Cr:
Vì vұy khi phân tích ÿҩt mһn cҫn rӱa sҥch hӃt Cr trѭӟc khi phân tích chҩt hӳu cѫ.

b. Xác ÿ͓nh ch̭t hͷu c˯ theo ph˱˯ng pháp Walkley - Black
Nguyên lý
Phѭѫng pháp dӵa trên nguyên tҳc ôxy hoá chҩt hӳu cѫ cӫa ÿҩt bҵng dung dӏch
K
2
Cr
2
O
7
sau ÿó chuҭn lҥi lѭӧng K
2
Cr
2
O
7
dѭ, tӯÿó tính ÿѭӧc hàm lѭӧng chҩt hӳu cѫ
dѭÿiӇm khác nhau ӣ phѭѫng pháp này so vӟi phѭѫng pháp Chiurin ӣ chӛ: nhiӋt dùng
cho quá trình ôxy hoá ÿѭӧc tҥo ra do quá trình hoà tan H
2
SO
4
ÿһc trong trung dӏch
kalidicromat.
Trình t͹ phân tích
Cân 1 g ÿҩt khô không khí cho vào bình tam giác 500ml thêm 10ml dung dӏch
K
2
Cr
2
O

7
lN. Thêm 20ml H
2
SO
4
ÿһc vào (thêm nhanh theo khҧ năng có thӇ thêm). Lҳc
nhҽ và giӳ 30 phút. Thêm 200ml nѭӟc cҩt và lòng H
3
PO
4
85%. Thêm lâu chӍ thӏ
ÿiphenylamin. Chuҭn ÿӝ bҵng dung dӏch FeSO
4
0,5N ÿӃn khi dung dӏch có màu xanh
lá cây.
Hoá ch̭t
- Hoà tan 49,039 K
2
Cr
2
O
7
trong nѭӟc cҩt và thêm thӇ tích ÿӃn 1 lít.
- FeSO
4
0,5N: hoà tan 139g FeSO
4
.7H
2
O trong 800ml nѭӟc, thêm 20ml H

2
SO
4
ÿһc rӗi ÿӏnh mӭc ÿӃn thӇ tích 1 lít.