Cấu Tạo Phân Tử Và Cấu Tạo Không Gian Vật Chất Phần 6 pptx

-Tỉì 80 200
o
C : austenit dỉ chỉa chuøn biãún. Lục ny trong mạctenxit cọ sỉû táûp
trung cạ ûi v tiãút ra dỉåïi dảng cạc bêt
y
c bon la
H
cọ cäng thỉïc Fe
x
C (x tỉì 2,0 2,4) åí
dảng táúm mng v ráút phán tạn. Lỉåüng cạc bon trong mactenxit gim tỉì úng
cn 0,25% 0,40% v t säú c/a gim âi. Cạc bêt
y
0,80% x
y
H
chỉa cọ kiãøu mảng riãng, nọ phi
täưn tải trong kiãøu mảng ca mactenxit. Häùn håüp gäm cạc bêt ư
H
v mạtenxit ngho cạc
bon gi l mactenxit ram.
Fe
D
(C)
0,80
o>Fe
D
(C)
0,25-0,40
+ Fe
2

y
2,4
C@
úi giai âoản ny täú chỉïc ca thẹp l mạctenxit ram v austenit dỉ.
b-Giai âoản II : (200 260
o
C)
rong giai âoản ny cạc bon váùn tiãúp tủc tiãút ra khi mạctenxit lm cho dung dëch
ràõn chè cn 0,15 0,20%C. Bãn cảnh âọ cọ quạ trçnh austenit dỉ chuøn biãún thnh
mạctenxit ram
F
C
y
T
y
e
J
(C)
0,80
o>Fe
D
(C)
0,15
y
0,20
+ Fe
2
y
2,4
C@

Cúi giai âoản ny thẹp täi cọ täø chỉïc l macïtenxit ram
-Giai âoản III : (260 400
o
C)
Trong giai âoản ny c hai pha ca mạctenxit ram âãưu chuøn biãún :
-Táút c cạc bon quạ bo ho âỉåüc tiãút ra khi mactenxit âäü chênh phỉång c/a = 1
mạctenxit ngho cạc bon tråí thnh pherit.
-Cạc bêt
Hìçnh 4.16 -Täø chỉïc tãú vi ca mactenxit ram
c
y
v
H
åí dảng táúm mng biãún thnh xãmentit åí dảng hảt. Så âäư ca hai quạ
çnh ny nhỉ sau : tr
Fe
D
(C)
0,15 20
o Fe
y
D
+Fe
3
C hảt
Fe
2
y
2,4
CFe

3
C hảt
Cúi giai âoản ny täø chỉïc ca thẹp täi l häùn håüp phe rit v xãmentit åí dảng hảt ráút
h mën, khäng nhçn tháúy âỉåüc dỉåïi kênh hiãøn vi quang hc gi l troxtit ram
o
n
101
Hìçnh 4.1
7
-Täø chỉïc tãú vi ca träxtit ram
d-Giai âoản IV : (>400
o
C)
Tiãúp tủc nung lãn cao hån 400
o
C trong thẹp täi khäng cọ chuøn biãún pha gç måïi
chè cọ quạ trçnh låïn lãn ca cạc hảt xãmentit.
åí nhiãût âäü 500 600
o
C täø chỉïc l häùn håüp pherit v xãmentit dảng hảt khạ phán tạn,
áùn chỉa nhçn tháúy âỉåüc dỉåïi kinh hiãøn vi quang hc, gi l xoocbit ram
ngáưn A
1
(727
o
C), lục ny hảt xãmentit â khạ låïn cọ thãø nhçn
hiãøn vi quang hc, häùn håüp âọ gi l pẹclit hảt.
m
y
v

Hìçnh 4.18- Täø chỉïc tãú vi ca xoocbit ram
Nãúu tiãúp tủc nung lã
tháúy âỉåüc bàòng kênh
4.3. V THỈÅÌNG HỌA THẸP :
4.3.1. thẹp :
1-Âënh nghéa :
102
thẹp l phỉång phạp nung nọng thẹp âãún nhiãût âäü nháút âënh, giỉỵ nhiãût v lm
ngüi cháûm cng l âãø nháûn âỉåüc täø chỉïc äøn âënh (gáưn våïi täø chỉïc cán bàòng) cọ âäü bãưn
âäü cỉïng tháúp nháút v âäü do cao.
2-Mủc âêch :
nhàòm cạc mủc âêch sau âáy :
a-Giam âäü cỉïng ca thẹp âãø dãù gia cäng càõt gt.í
n ỉïng sút bãn trong do gia cäng càõt v biãún dảng.
ång phạp :
:
b-Lm tàng âäü do âãø dãù tiãún hnh biãún dảng ngüi.
c-Lm gim hay khỉí b hon to
d-Lm âäưng âãưu thnh pháưn họa hc trãn váût âục bë thiãn têch.
e-Lm nh
hảt thẹp.
3-Cạc phỉ
a- tháúp ( non)
L phỉång phạp tiãún hnh åí nhiãût âäü tỉì 200
y
600
0
C våïi mủc âêch l gim hay
khỉí b ỉïng sút bãn trong åí váût âục hay sn pháøm qua gia cäng cå khê (càõt gt, dáûp
2ngüi). Nãúu nhiãût âäü chè tỉì 00

y 300
o
C s khỉí mäüt pháưn ỉïng sút bãn trong (lm
khỉí b hon ton ỉïng sút bãn trong.
ïy
ca thẹp. Âäúi
í l
hạp ny lm gim âäü cỉïng v lm thay âäøi kêch thỉåïc hảt.
hỉ khäng sỉí dủng nỉỵa vç dãù lm hảt låïn do kãút
í nung nọng thẹp âãún trảng thại hon ton l austenit, åí nhiãût âäü
T

= Ac
3
+ (30 50
o
C)
a hon ton l :
b
gim båït), nãúu tỉì 450
y 600
o
C thç s
Cäng dủng : dng cho cạc váût âục låïn nhỉ thán ma càõt gt, xẹc màng sau khi mi,
l xo sau khi ún ngüi Phỉång phạp ny khäng lm thay âäøi âäü cỉïng
våïi gang âäü cỉïng cọ thãø gim mäüt êt do quạ trçnh graphêt họa.
b- kãút tinh lải :
L phỉång phạp tiãún hnh åí nhiãût âäü kãút tinh lải (våïi thẹp cạc bon nhiãût âäü u
600
y700

0
C). Phỉång p
Cäng dủng : dng cho cạc thẹp qua biãún dảng ngüi, bë biãún cỉïng âãø khäi phủc lải
cå tênh nhỉ trỉọc khi biãún dảng.
Ngy nay phỉång phạp ny háưun
tinh lải láưn thỉï hai. Âãø âảt âỉåüc mủc âêch ny ta dng cạc phỉång phạp cọ chuøn
biãún pha.
c- hon ton :
L phỉång phạpu
cao hån Ac
3
. Nhiãût âäü tênh theo cäng thỉïc :
y
Mủc âêch c
-Lm nh hảt thẹp : do nung cao hån Ac
3
tỉì 30
y
50
o
C nãn hảt austenit váùn cn
nh, do âọ khi lm ngüi s nhánû âỉåüc täø chỉïc pherit - pẹclit cọ hảt nh.
-Lm gim âäü cỉïng v tàng âäü do âãø dáûp ngüi v càõt gt.
Cäng dủng : dng cho thẹp trỉåïc cng têch våïi lỉåüng cạc bon tỉì : 0,30
y
0,65%.
Sau khi hon ton ta nháûn âỉåüc täø chỉïc pherit - pẹc lit, trong âọ pẹclêtåí dảng táúm.
ton : d- khäng hon
L phỉång phạp nung nọng thẹp âãún nhiãût âäü cao hån Ac
1

v nh hån Ac
cm
tỉïc l
trảng khäng hon ton l austenit. Nhiãût âäü tênh theo cäng thỉïc :
T

= Ac
1
+ (30
y
50
o
C)
103
Täø chỉïc tảo thnh sau khi khäng hon ton l peclit hảt chỉï khäng phi l peclit
táúm. Do nhiãût âäü tháúp hån Ac
cm
nãn austenit chỉa âäưng âãưu họa thnh pháưn hay cn
mäüt êt xãmentit ca peclit chỉa chuøn biãún hãút hay cạc pháưn tỉí xãmentit hai nãn dãù
dng cho thẹp cọ hm lỉåüng cạc bon 0,70% m ch úu l thẹp sau
ía khäng hon ton, nhiãût âäü dao âäüng mäüt cạch tưn
dng tảo ra peclit hảt.
Cäng dủng : t
cng têch.
e- cáưu họa :
Âáy l mäüt dảng âàûc biãûtcu
hon quanh Ac
1
, nung nọng lãn âãún nhiãût âäü 750 y 760
0

C giỉỵ nhiãût khong nàm phụt,
sau âọ lm ngüi xúng 650
y 660
0
C giỉỵ nhiãût khong nàm phụt Cỉï láûp âi láûp lải nhỉ
quạ trçnh cáưu họa xãmentit nãn nháûn âỉåüc hon ton l peclit hảt.
ûy âäü cỉïng cn khạ cao, khäng càõt gt âỉåüc. Lục
ỵ nhiãût xong lm ngüi xúng tháúp
âỉåüc täø chỉïc peclit
nh pháưn
ì phỉång phạp nhiãût luûn gäưm cọ nung nọng thẹp âãún trảng thại hon
sn xỉåíng. Täø
hỉïc nháûn âỉåüc khi thỉåìng họa tỉång tỉû nhỉ khi nhỉng âäü cỉïng cao hån mäüt êt v hảt
h mën hån do täúc âäü ngüi låïn hån.
T
thỉåììng họa
= Ac
3
hay Ac
cm
+ (30
váûy nhiãưu láưn tảora
Säú lỉåüng chu trçnh phủ thüc vo kêch thỉåïc chi tiãút v mỉïc âäü cáưu họa.
f- âàóng nhiãût :
Âäúi våïi thẹp håüp kim cao do austenit quạ ngüi cọ tênh äøn âënh quạ låïn nãn lm
ngüi cháûm cng l khäng nháûn âỉåüc täø chỉïc peclit âäưng nháút m cọ thãø l peclit -
xoocbit, xoocbit, xoocbit-trästit vç vá
ny ta dng phỉång phạp âàóng nhiãût. Sau khi giỉ
hån Ac
1

khong 50
0
C v tiãún hnh lm ngüi âàóng nhiãût tải âọ trong mäüt thåìi gian nháút
âënh ( xạc âënh theo gin âäư T-T-T ca thẹp). Phỉång phạp ny nháûn
âäưng nháút.
Cäng dủng : dng cho thẹp håüp kim âãø rụt ngàõn thåìi gian .
g- khúch tạn :
L phỉång phạp nung nọng thẹp âãún nhiãût âäü ráút cao tỉì 1100
y150
0
C våïi thåìi
gian giỉỵ ngiãût ráút di tỉì 10
y15h âãø tàng khạ nàng khúch tạn lm âäưng âãưuth
họa hc trong cạc vng ca hảt.
Cäng dủng : dng cho váût âục thẹp håüp kim cao bë thiãn têch. Sau khúch tạn hảt
ráút to nãn phi tiãún hnh thỉåìng hay cạn nọng âãø lm nh hảt thẹp.
4.3.2.Thỉåìng họa :
Thỉåìng họala
ton l austenit giỉỵ nhiãût v lm ngüi ngoi khäng khê ténh.
Thäng thỉåìng sau khi giỉỵ nhiãût xong láúy chi tiãút ra v lm ngüi trãn
c
n
y
50
0
C)
Cäng dủng : Do täø chỉïc nháûn âỉåüc gáưn våïi trảng thại cán bàòng nãn thỉåìng họa cọ
äng dủng tỉång tỉû nhỉ , tuy nhiãn nọ cng cọ mäüt säú âiãøm khạc :
-Âảt âỉåüc âäü cỉïng thêch håüp âãø gia cäng càõt cho thẹp cạc bon tháúp 0,25%C. Våïi
ẹp ny nãúu âäü cỉïng quạ tháúp phoi s ráút do khọ gy, khọ càõt gt.

-Lm nh xãmentit chøn bë cho nhiãût luûn kãút thục. Khi thỉåìng họa s tảo ra täø
hỉïc peclit phán tạn hay xoocbit trong âọ kêch thỉåïc ca xãmentit nh mën nãn khi
ung nọng nháûn âỉåüc austenit nh mën. Mủc âêch ny thỉåìng ạp dủng khi täi.
c
d
th
c
n
104
-Phạ lỉåïi xãmentit hai ca thẹp sau cng têch. Trong thẹp sau cng têch xãmentit
ai thỉåìng åí dảng lỉåïi ráút cỉïng v gin. Vç váûy khi gia cäng càõt gt khọ nháûn âỉåüc bãư
àût nhàơn bọng cao. Khi thỉåìng họa do lm ngüi nhanh hån nãn xãmentit khäng këp
ãút ra åí dảng lỉåïïi nỉỵa.
.4.TÄI THẸP :
Trong táút c cạc ngun cäng nhiãût luûn täi thẹp l phỉång phạp quan trng nháút
0 50
0
C)
hi täi l mạctenxit v austenit dỉ. Do váûy âäü cỉïng ca thẹp âảt âỉåüc giạ trë
âỉåüc mạctenxit
h
m
ti
4
vç nọ tảo ra cho chi tiãút âäü bãưn, âäü cỉïng v tênh chäúng mi mn cao nháút.
H
çnh 4.19 -
K
hong nhiãût âä ,thỉåìng hoạ v täi cho thẹp cac bon
4.4.1.Âënh nghéa v mủcâêch

1-Âënh nghéa :
Täi thẹp l phỉång phạp nhiãût luûn gäưm cọ : nung nọng thẹp âãún nhiãût âäü cao hån
nhiãût âäü tåïi hản (>Ac
1
) lm xút hiãûn täø chỉïc austenit, giỉỵ nhiãût räưi lm ngüi nhanh låïn
hån täúc âäü ngüi tåïi hản âãø nháûn âỉåüc täø chỉïc khäng cán bàòng cọ âäü cỉïng cao.
2-Mủc âêch :
a-Náng cao âäü cỉïng v tênh chäúng mi mn cho chi tiãút (sau khi â tiãún hnh ram)
b-Náng cao âäü bãưn v kh nàng chëu ti cho chi tiãút mạy.
4.4.2.Phỉång phạp chn nhiãût âäü täi thẹp :
1-Âäúi våïi thẹp trỉọc cng têch :
T
täi
= Ac
3
+(3 y
Våïi nhiãût âäü täi nhỉ trãn ta nháûn âỉåüc täø chỉïc åí nhiãût âäü nung l austenit âäưng
nháút, sau k
cao nháút.
Nãúu chn nhiãût âäü täi tháúp hån Ac
3
thç tải nhiãût âäü nung ta nháûn âỉåüc täø chỉïc l
austenit v pherêt váùn cn, chỉa ha tan hãút. Do váûy sau khi täi ta nháûn
+ austenit dỉ + pherit. Pherit l mäüt pha mãưm lm cho âäü cỉïng ca thẹp bë gim âi v
tảo ra cạc âiãøm mãưm lm xáúu cå tênh ca nọ.
105
2-ọỳi vồùi theùp sau cuỡng tờch :
T
tọi
=Ac

1
+ (30 y 50
0
C)
ổ trón taỷi nhióỷt õọỹ nung tọứ chổùc cuớa theùp laỡ austenit vaỡ mọỹt lổồỹng
coù õọỹ cổùng cao laỡm tng maỷnh tờnh chọỳng maỡi moỡn cho theùp.
i
ỷy laỡm mỏỳt tờnh chọỳng maỡi moỡn cao
ỷy dóự bở thoaùt caùc bon trón lồùp bóử mỷt,
ỡ óứ tờch rióng cuớa maùctenxit do vỏỷy
u
eùp cuỡng tờch :
eùp chổùa mangan, niken).
Vồùi nhióỷt õọỹ nh
xómentit hai. Sau khi tọi ta õổồỹc maùctenxit + austenit dổ + xómentit hai, trong õoù
xómentit hai laỡ pha
Nóỳu nung cao hồn Ac
cm
taỷi nhióỷt õọỹ nung ta coù austenit õọửng nhỏỳt, vỗ vỏỷy sau khi tọ
nhỏỷn õổồỹc maùctenxit + austenit dổ khaù nhióửu. Nhổ vỏ
cuớa xómentit hai. Mỷt khaùc khi nung cao nhổ vỏ
lổồỹng caùc bon hoa tan vaỡo austenit quaù lồùn laỡm tng th
seợ taỷo ra austenit dổ nhióử hồn laỡm xỏỳu cồ tờnh.
3-ọỳi vồùith
Duỡng cọng thổùc naỡo cuợng õổồỹc vỗ Ac
1
, Ac
3
vaỡ Ac
cm

truỡng nhau taỷi S trón giaớn õọử
pha Fe-C.
4-ọỳi vồùi theùp hồỹp kim :
Vồùi theùp hồỹp kim thỏỳp nhióỷt õọỹ tọi khọng sai khaùc nhióửu so vồùi theùp caùc bon, thọng
thổồỡng cao hồn tổỡ 10
y 20
0
C (trổỡ trổồỡng hồỹpth
Vồùi theùp hồỹp kim trung bỗnh vaỡ cao nhióỷt õọỹ tọi sai khaùc nhióửu hồn so vồùi theùp caùc
bon, do vỏỷy phaới tra cổùu trong caùc sọứ tay vóử nhióỷt luyóỷn.
4.4.3.Tọỳc õọỹ tọi tồùi haỷn vaỡ õọỹ thỏỳm tọi :
1-Tọỳc õọỹ tọi tồùi haỷn :
a-ởnh nghộa :
Tọỳc õọỹ tọi tồùi haỷn laỡ tọỳc õọỹ nguọỹi nhoớ nhỏỳt cỏửn thióỳt õóứ nhỏỷn õổồỹc chuyóứn bióỳn
maùctenxit khi tọi.
Ta coù thóứ tờnh gỏửn õuùng nhióỷt õọỹ naỡy dổỷa vaỡo giaớn õọử T-T-T theo cọng thổùc sau :
V =
th
0
1
()
m
AT
m
W
Trong õoù :-A
0
C/s
r1
),

0
C
-T
m
0
,
1
laỡ nhióỷt õọỹ tồùi haỷn dổồùi(A
m
W
laỡ nhióỷt õọỹ vaỡ thồỡi gian ổùng vồùi austenit quaù nguọỹi keùm ọứn
nhanh lừm
-Thaỡnh phỏửn hồỹp kim cuớa austenit : ỏy laỡ yóỳu tọỳ quan troỹng nhỏỳt, austenit caỡng
iaỡu caùc nguyón tọỳ hồỹp kim (trổỡ cọban) õóửu laỡm giaớm tọỳc õọỹ tọi tồùi haỷn.
-Sổỷ õọửng nhỏỳt cuớa austenit : Austenờt caỡng õọửng nhỏỳt thỗ caỡng dóự bióỳn thaỡnh
aùctenxit vỗ cuỡng laỡ dung dởch rừn, nón laỡm giaớm tọỳc õọỹ tọi tồùi haỷn. Nóỳu austenit caỡng
họng õọửng nhỏỳt thỗ taỷi vuỡng giaỡu caùc bon dóự taỷo ra xómentit hay caùcbit, nhổợng vuỡng
gheỡo caùc bon dóự bióỳn thaỡnh pherit. óứ nỏng cao tờnh õọửng nhỏỳt cuớa austenit ta nỏng cao
hióỷt õọỹ nung õóứ giuùp cho sổỷ hoỡa tan vaỡ laỡm õọửng õóửu hoùa caùc bon dóự daỡng hồn.
õởnh nhỏỳt.
Tọỳc õọỹ tọi tồùi haỷn cuớa theùp caỡng nhoớ caỡng dóự tọi vỗ laỡm nguọỹi khọng
cuợng nhỏỷn õổồỹc maùctenxit do õoù taỷo õổồỹc õọỹ cổùng cao, bióỳn daỷng ờt vaỡ khọng bở nổùt.
b-Caùc yóỳu tọỳ aớnh hổồớng õóỳn tọỳc õọỹ tọi tồùi haỷn :
Moỹi yóỳu tọỳ laỡm tng hay giaớm tờnh ọứn õởnh cuớa austenit quaù nguọỹiõóửu aớnh hổồớng
õóỳn tọỳc õọỹ tọi tồùi haỷn. Gọửm coù caùc yóỳu tọỳ sau :
g
m
k
n
n

106
-Cạc pháưn tỉí ràõn chỉa tan hãút vo austenit s thục âáøy quạ trçnh tảo ra pherit - cạc
it do váûy lm tàng täúc âäü täi tåïi hản.
-Kêch thỉåïc hảt austenit cng låïn biãn giåïi hảt cng êt, do váûy khọ tảo thnh häùn
åüp pherit - cạc bêt lm gim täúc âäü täi tåïi hản.
ü tháúm täi :
-Âënh nghéa : Âäü tháúm täi l chiãưu dy ca låïp âỉåüc täi cỉïng cọ täø chỉïc mactenxit
rong thỉûc tãú l låïp cọ täø chỉïc nỉía mactenxit nghéa l mactenxit v trästit).
ûng hçnh trủ, âỉåìng kênh D khi lm ngüi trong quạ trçnh täi
b
h
2-Âä
a
(t
Xẹt mäüt chi tiãút cọ da
täúc âäü ngüi åí bãư màût bao giåì cng cao hån trong li nãn âỉåìng cong ngüi cọ dảng
mä
üt parabän. Vç váûy chè låïp bãư màût våïi chiãưu dy
G
cọ täúc âäü ngüi t V
th
måïi cọ täø
chỉïc mạctenxit v âäü cỉïng cao. Âọ chênh l âäü tháúm täi.
H
çnh 4.20 -Så âäư gii thêch âäü tháúm täi
b-Cạc úu täú nh hỉåíng :
-úu täú quan trng nháút nh hỉåíng âãún âäü tháúm täi l täúc âäü täi tåïi hản, täúc âäü täi
ïi hản cng nh âäü tháúm täi cng cao. Nãúu thẹp cọ täúc âäü ngüi trong l V
th
thç ton

äü tiãút diãûn chi tiãút âỉåüc täi v gi l täi tháúu. Nãúu täúc âäü ngüi åí bãư màût â nh hån V
th
ç chi tiãú c täi. Mi úu täú lm gim täúc âäü tä ưu lm tàng âäü tháúm
i.
-Täúc âäü ngüi cng tàng thç âäü tháúm täi cng tàng lãn theo. Tuy nhiãn khäng dng
iãûn phạp ny vç dãù gáy nỉït, biãún dảng
- nghéa ca âäü tháúm täi : Thẹp cọ âäü tháúm täi cng cao âỉåüc coi l cng täút, båïi vç
ïp täi cỉïng dy sỉïcchëutica chi tiãút tàng lãn khạ nhiãưu. Xạc âënh âäü tháúm täi bàòng
hỉång phạp täi âáưu mụt.
tå i t
b
th t khäng âỉåü itåïi hảnâã
tä
b
c
lå
p
107
Giạ âåỵ
Cạc vë trê âo
âäü cỉïng
Bãư màût täi
Chiãưu di
âỉåüc täi cỉïng
N
ỉåïc
H
çnh 4.21- Thê nghëãm täi âáưu mụt (xạc âënh âäü tháúm täi).
4.4.4.Cạc phỉång phạp täi thãø têch v cäng dủng :
1-Mäi trỉåìng täi :

Mäi trỉåìng lm ngüi thẹp khi täi gi l mäi trỉåìng täi.
a-u cáưu ca mäi trỉåìng täi :
-Phi cọ täúc âäü lm ngüi låïn hån V
th
ca thẹp cáưn täi v khäng lm nỉït hay biãún
ảng chi tiãút. Do âọ täúc âäü lm ngüi ca nọ nhỉ sau :
*Lm ngüi nhanh thẹp trong khong austenit kẹm äøn âënh nháút (khong
0 600
o
C) âãø khäng këp phán họa thnh häùn håüp pherit - xãmentit.
*Lm ngüi cháûm ngoi khong nhiãût âäü trãn âãø trạnh ỉïng sút nhiãût v ỉïng sút täø
hỉïc gáy ra biãún dảng, nỉït våỵ. Âàûc biãût l åí vng nhiãût âäü chuøn biãún mactenxit vç ỉïng
áút nhiãût v ỉïng sút täø chỉïc cng låïn.
Trong thỉûc tãú khäng mäi trỉåìng täi no tha mn u cáưu nãu trãn.
-Cọ âäü linh âäüng cao, dáùn nhiãût täút, tênh bạm dênh vo bãư màût låïn v r tiãưn.
-Cạc mäi trỉåìng täi thỉåìng dng :
-Nỉåïc : l mäi trỉåìng täi mảnh, an ton, dãù kiãúm v r tiãưn. Nỉåïc åí nhiãût âäü
30
0
lm ngüi thẹp khạ nhanh åí c hai khong nhiãût âäü nọi trãn, tảo ra âäü cỉïng cao
hỉng dãù gáy ra nỉït v biãún dảng. Khi täi nỉåïc nọng lãn v täúc âäü ngüi nhanh chọng bë
im âi. Do váûy khäng âãø nỉåïc nọng quạ 40
d
50
y
c
su
b
20
y

n
g
y
50
0
C bàòng cạch cho nỉåïc lảnh vo v
ạo nỉåïc nọng ra. Cäng dủng : âãø täi thẹp cạc bon cọ hçnh dạng âån gin.
-Dung dëch xụt, múi họa hc : näưng âäü khong 5
th
y
10% l mäi trỉåìng täi mảnh
háút, täúc âäü ngüi cọ thãø âảt 1200
0
C/s do cọ cạc ion âiãûn ly dáùn nhiãût låïn. Màût khạc nọ
häng gáy ra nỉït åí khong nhiãût âäü chuøn biãún mạctenxit nhỉ nỉåïc. Do váûy âỉåüc dng
ãø täi cạc loải thẹp cạc bon dủng củ u cáưu âäü cỉïng cao (cọ täúc âäü täi tåïi hản låïn)
n
k
â
108
-Dáưu luyn : lm ngüi cháûm thẹp åí hai khong nhiãût âäü trãn nãn êt gáy ra biãún dảng
v nỉït nhỉng täúc âäü ngüi cháûm khäng dng âỉåüc cho thẹp cọ täúc âäü täi tåïi hản låïn.
Khi nọng lãn täúc âäü ngüi ca dáưu khäng bë gim nhiãưu, do váûy thỉåìng täi tro
H
çnh 4.22-Âỉåìng cong ngüi l tỉåíng
ng dáưu
nọng khong 60
y 80
0
C vç cọ tênh linh âäüng cao. Nhỉåüc âiãøm ca dáưu l khi täi dãù bë

chạy v giạ thnh cao. Do váûy phi lm ngüi dáưu trong qụa trçnh täi. Dáưu l mäi trỉåìng
täi cho thẹp håüp kim v cạc chi tiãút hçnh dạng phỉïc tảp.
-Dung dëch cháút do (polyme) : loải mäi trỉåìng ny cọ thãø thay âäøi täúc âäü lm
güi bàòng cạch thay âäøi näưng âäü ca nọ. Nọ lm gim mảnh täúc âäü ngüi åí vng nhiãût
äü tháúp nãn gim âỉåüc nỉït v cong vãnh.
Ngoi ra cọ thãø dng khê nẹn, táúm thẹp, táúm âäưng lm mäi trỉåìng täi. Loải ny cọ
th
nh cåỵ vi chủc
0
C/s âãø täi cạc thẹp håpü kim.
-Cạc phỉång phạp täi thãø têch v cäng dủng :
-Täi trong mäüt mäi trỉåìng (âỉåìng a) :
Sau khi nung nọng v giỉỵ nhiãût xong chi tiãút âỉåüc nhụng vo mäi trỉåìng täi cho
ãún khi ngüi hàón. Âáy l phỉång phạp täi quan trng nháút, âỉåüc sỉí dủng räüng ri nháút.
äi trong mäüt mäi trỉåìng dãù cå khê họa v tỉû âäüng họa, gim nhẻ âiãưu kiãûn lao âäüng.
-Täi trong hai mäi trỉåìng (âỉåìng b) :
Sau khi nung nọng v giỉỵ nhiãût xong chi tiãút âỉåüc nhụng vo mäi trỉåìng täi thỉï
háút cọ täúc âäü ngüi låïn ( nỉåïc, dung dëch xụt hay múi), âãún khong nhiãût âäü gáưn xy
chuøn biãún mạctenxit ( khong 300
n
â
V
2
a
â
T
b
n
ra
y 400

o
C ) thç nháúc ra chuøn sang mäi trỉåìng
i thỉï hai cọ täúc âäü ngüi cháûm hån (dáưu hay khäng khê) cho âãún khi ngüi hàón.
hỉång phạp ny lm cho thẹp cọ âäü cỉïng cao nhỉng êt gáy ra biãún dảng v nỉït.
Nhỉåüc âiãøm ca phỉång phạp ny l khọ xạc âënh thåìi âiãøm chuøn mäi trỉåìng täi,
ãu cáưu cäng nhán cọ tay nghãư cao. Nãúu chuøn såïm quạ thç pháưn låïn thåïi gian thẹp
äüi trong mäi trỉåìng täi úu cọ âäü cỉïng tháúp. Nãúu chuøn mün quạ thç
ì biãún dảng.
tä
P
y
âỉåüc lmngu
chuøn biãún mactenxit s xy ra trong mäi trỉåìng täi mảnh dãù gáy nỉïtva
109
H
çnh 4.23-
P
hỉång thỉïc lm ngüi khi täi thẹp
a)Täi trong mäüt mäi trỉåìng b)Täi trong hai mäi trỉåìng
on cao, u cáưu âäü
phạp ny khàõc phủc âỉåüc khọ khàn vãư xạc âënh thåìi âiãøm chuøn mäi
ng b)Täi trong hai mäi trỉåìng
on cao, u cáưu âäü
phạp ny khàõc phủc âỉåüc khọ khàn vãư xạc âënh thåìi âiãøm chuøn mäi
c)Täi phán cáúp d)Täi âàóng nhiãût
Theo kinh nghiãûm thç thåìi gian giỉỵ trong mäi trỉåìng täi mảnh tỉì 2
y 3 giáy cho 10 mm
chiãưu dy hay âỉåìng kênh.
Cäng dủng ca täi trong hai mäi trỉåìng l : dng cho thẹp cạcb
c)Täi phán cáúp d)Täi âàóng nhiãût

Theo kinh nghiãûm thç thåìi gian giỉỵ trong mäi trỉåìng täi mảnh tỉì 2 y 3 giáy cho 10 mm
chiãưu dy hay âỉåìng kênh.
Cäng dủng ca täi trong hai mäi trỉåìng l : dng cho thẹp cạcb
cỉïng låïn nhỉng khäng âãưu åí cạc láưn täi khạc nhau.
c-Täi phán cáúp (âỉåìng c) :
Phỉång
cỉïng låïn nhỉng khäng âãưu åí cạc láưn täi khạc nhau.
c-Täi phán cáúp (âỉåìng c) :
Phỉång
trỉåìng ca täi hai mäi trỉåìng. Chi tiãút âỉåüc nhụng vo mäi trỉåìng múi nọng chy cọ
nhiãût âäü cao hån âiãøm M
â
khong tỉì 50
trỉåìng ca täi hai mäi trỉåìng. Chi tiãút âỉåüc nhụng vo mäi trỉåìng múi nọng chy cọ
nhiãût âäü cao hån âiãøm M
â
khong tỉì 50 y 100
o
Cv chi tiãút bë ngüi âãún nhiãût âäü ny v
âãún khi nhiãût âäü âäưng âãưu trãn ton bäü tiãút diãûn chi tiãút. Sau âọ nháúc ra
ng cho cạc thẹp cọ täúc âäü täi tåïi hản nh (cạc loải thẹp håüp kim) v
ãn âãưu nháûn âỉåüc täú chỉïc mactenxit.
åìng d) :
giỉỵ tải âọ cho
ngoi khäng khê âãø chuøn biãún mactenxit xy ra.
Phỉång phạp ny cọ ỉu âiãøm l chi tiãút cọ âäü cỉïng cao nhỉng ỉïng sút bãn trong ráút
nh, âäü biãún dảng tháúp nháút. Màûc khạc cọ thãø tiãún hnh nẹn ẹp, sỉía chỉỵa nãúu bë cong
vãnh vç austenit quạ ngüi cn khạ do.
Cäng dủng : d
tiãút diãûn nh nhỉ : m

i khoan, dao phay.
Ba phỉång täi tr
d-Täi âàóng nhiãût (âỉ
Phỉång phạp ny chè khạc täi phán cáúp åí chäù giỉỵ âàóng nhiãût láu hån trong múi
nọng chy (cọ thãø âãún hng giåì) âãø austenit quạ ngüi pháún họa hon ton thnh häùn
håüp phe rit v xãmentit nh mën cọ âäü cỉïng cao, âäü dai täút. Ty theo nhiãût âäü giỉỵ âàóng
nhiãût ta s nháûn âỉåüc cạc täø chỉïc khạc nhau : giỉỵ tải 250
y
400
o
C nháûn âỉåüc bainit, tải
500
y
600
o
C âỉåüc trästit. Sau khi täi âàóng nhiãût khäng cáưn ram nỉỵa.
110
Täi âàóng nhiãût cọ âáưy â cạc ỉu v nhỉåüc âiãøm ca täi phán cáúp chè khạc l âäü
cỉïng tháúp hån v âäü dai cao hån. Trong thỉûc tãú êt dng phỉång phạp täi ny vç nàng
sút tháúp.
Cäng dủng : sỉí dủng cho mäüt säú dủng củ cọ u cáưu cao vãư âäü biãún dảng cho phẹp
-Tä tỉû
äüt säú loải chi tiãút chè cáưn âäü cỉïng cao åí pháưn lm viãûc ta dng phỉång phạp
ram g pháưn cáưn täi cỉïng vo mäi trỉåìng
nxit. Sau âọ láúy ra ngai khäng khê âãø nhiãût s truưn tỉì
sang ram pháưn vỉìa âỉåüc täi cỉïng. Nhỉ váûy khäng cáưn phi tiãún hnh
ç
häng cao. Do âọ sau khi täi xong ngay láûp tỉïc cho thẹp vo mäi trỉåìng cọ nhiãût
ãøn biãún thnh mactenxit. Quạ trçnh ny g
i l gia cäng

ënh họa khäng chuøn biãún âỉåüc
tiãút cáưn âäü cỉïng cao : äø làn, vi phun båm cao ạp, dủng củ càõt gt
nam chám vénh cỉíu.
200
0
C. Kãút qu l nháûn âỉåüc mactenxit nh mën våïi xä
ång
h
nhỉng âäü cỉïng khäng cáưn cao làõm v gang cáưu.
e i ram :
Våïim
täi tỉû . Nung nọng chi tiãút âãún nhiãût âäü täi, nhụn
täi âãø cọ chuøn biãún macte
pháưn khäng täi
ram tiãúp theo nỉỵa.
Cäng dủng : dng cho cạc loải âủc thẹp (mi ve), täi cm ỉïng cạc chi tiãút låïn (bàng
mạy, cạc trủc di )
3-Gia cäng lảnh :
Våïi nhiãưu thẹp dủng củ håüp kim do lỉåüng cạc bon cao v âỉåüc håüp kim họa nãn cạc
âiãøm M
â
v M
k
quạ tháúp (M
k
thỉåìng åí nhiãût âäü ám). V váûy khi lm ngüi âãún nhiãût âäü
thỉåìng chỉa kãút thục chuøn biãún mactenxit nãn lỉåüng austenit dỉ cn nhiãưu lm cho âäü
cỉïng k
âäü ám âãø austenit tiãúp tủc chuy
lảnh, thỉûc cháút l phỉång phạp tiãúp tủc lm ngüi sau khi täi. Nhiãût âäü gia cäng lảnh

xạc âënh theo âiãøm M
k
(thỉåìng tỉì -50 âãún -70
0
C). Gia cäng lảnh phi tiãún hnh ngay sau
khi täi thỉåìng, nãúu khäng austenit quạ ngüi s bë äønâ
nỉỵa.
Cäng dủng : -Dng âãø äøn âënh kêch thỉåïc chi tiãút : dủng củ âo.
-Cạc chi
kim loải.
-Tàng tỉì tênh cho
4.4.5.Cå nhiãût luûn thẹp :
1-Khại niãûm :
Cå nhiãût luûn l quạ trçnh tiãún hnh gáưn nhỉ âäưng thåìi hai quạ trçnh họa bãưn : biãún
dảng do austenit v täi ngay tiãúp theo trong mäüt ngun cäng duy nháút. Sau âọ mang
ram tháúp åí nhiãût âäü tỉì 150
y
lãûch cao nãn cọ sỉû kãút håüp ráút cao giỉỵa âäü bãưn, âäü do v âäü dai m chỉa cọ phỉ
phạp họa bãưn no sạnh këp (so våïi täi v ram t áúp sau khi tiãún hnh cå nhiãût luûn âäü
bãưn kẹo tàng lãn 10
y 20%, âäü do, âäü dai tàng tỉì 1,5 y 2 láưn). Theo nhiãût âäü tiãún hnh
biãún dảng do ta chia ra hai loải : cå nhiãût luûn nhiãût âäü cao v cå nhiãût luûn nhiãût âäü
üc
út tinh lải xy ra (tuy nhiãn khäng thãø trạnh âỉåüc hon ton). Sau khi täi tiãún
nh ram tháúp. Âàûc âiãøm cå nhiãût luûn nhiãût âäü cao :
-Cọ thãø ạp dủng cho mi loải thẹp, kãø c thẹp cạc bon.
tháúp.
2-Cå nhiãût luûn nhiãût âä ao :
Tiãún hnh biãún dảng do thẹp åí nhiãût âäü cao hån Ac
3

, sau âọ täi ngay âãø ngàn cn
quạ trçnh kã
h
111
-Dãù tiãún hnh vç åí nhiãût âäü cao austenit do, äøn âënh, khäng cáưn lỉûc ẹp låïn, âäü biãún
ảngd
H
= 20 30%.
-Âảt âỉåüc âäü bãưn khạ cao
y
V
b
= 2200 y 2400MPa, âäü do âäü dai tỉång âäúi täút
G
= 6 8%, a
k
= 300Kj/m
2
.
-Cå nhiãût luûn nhiãût âäü tháúp :
Sau khi nung âãún cao hån Ac
3
âảt âỉåüc austenit âäưng nháút lm ngüi nhanh xúng
00 600
0
C. Tải nhiãût âäü ny tênh äøn âënh ca austenit quạ ngüi khạ cao nhỉng nh
ån nhiãût âäü kãút tinh lải, tiãún hnh biãún dảng do, täi ngay v ram tháúp. Âàûc âiãøm cå
hiãût luûn nhiãût âäü tháúp :
-Chè ạp dủng âỉåüc cho thẹp håüp kim vç austenit quạ ngüi cọ tênh äøn âënh låïn.
-Khọ tiãún hnh vç cáưn âäü biãún dảng låïn

y
3
4
y
h
n
H
= 50 y 90% nhỉng åí nhiãût âäü tháúp
ustenit kẹm do dai nãn phi dng cạc mạy cạn låïn, phäi thẹp phi cọ tiãút diãûn tỉång
äüi nhanh xúng 400
a
âäúi nh âãø këp ngu 600
0
C.y
-Âảt âỉåüc âäü bãưn ráút cao
V
b
= 2600 y 2800 MPa nhỉng âäü do âäü dai tháúp hån cå
ü cao,
G
= 3%, anhiãût luûn nhiãût âä
k
= 200Kj/m
2
.
ì håüp våïi âiãưu kiãûn lm viãûc quy âënh.
áút bãn trong.
Cạc phỉång phạp cå nhiãût luûn tảo ra cå tênh cao v nọ giỉỵ âỉåüc khi täi tiãúp sau
âọ.
H

çnh 4.24-Så âäư cå nhiãût luûn nhiãût âäü cao (a) v cå nhiãût
lu
y
ãûnnhiãût âäü tháú
p(
b
)
4.5.RAM THẸP
4.5.1. Âënh nghéa v mủc âêch :
1-Âënh nghéa :
Ram l thao phỉång phạp nhiãût luûn gäưm cọ nung nọng thẹp â täi âãún nhiãût âäü
tháúp hån Ac
1
, giỉỵ nhiãût v lm ngüi âãø biãún täø chỉïc sau khi täi thnh cạc täø chỉïc cọ
tênh cháút phu
Ram l ngun cäng bàõt büc âäúi våïi thẹp sau khi täi thnh mactenxit.
2-Mủc âêch :
-Gim hay khỉí b ỉïng su
-Âiãưu chènh cå tênh cho ph håüp våïi âiãưu kiãûn lm viãûc củ thãø ca chi tiãút v dủng
củ.
112
4.5.2.Cạc phỉång phạp ram:
Dỉûa vo nhiãût âäü ram ngỉåìi ta chia ra ba phỉång phạp ram : ram tháúp, ram trung
bçnh v ram cao.
50 250
0
C täø chỉïc nháûn âỉåüc l macïtenxit ram cọ âäü cỉïng
ûng : dng cho cạc sn pháøm cáưn âäü cỉïng v tênh chäúng mi mn cao nháút
bạnh ràng, chi tiãút
ocạc chi tiãút cáưn âäü cỉïng tỉång âäúi cao v tênh ân häưi låïn

ïng, khn rn, l xo, nhêp
1-Ram tháúp (150
y 250
o
C) :
Nhiãût âäü ram tỉì 1
y
khäng kẹm sau khi täi v tênh chäúng mi mn låïn. Phỉång phạp ny lm gim âạng kãø
ỉïng sút bãn trong.
Cäng du
khi lm viãûc nhỉ : cạc loải dao càõt gt kim loải, khn dáûp ngüi,
tháúm cạc bon, äø làn, chäút v cạc chi tiãút sau khi täi bãư màût.
2-Ram trung bçnh (300
y
450
0
C) :
Nhiãût âäü ram tỉì 300 y 450
0
C, täø chỉïc nhánû âỉåüc l trästit ram cọ âäü cỉïng tỉång
âäúi cao, giåïi hản ân häưi cao nháút, khỉí b hon ton ỉïng sút bãn trong, âäü do âäü dai
tàng mảnh.
Cäng dủng : dng ch
nhỉ : khn dáûpno
3-Ram cao (500
y 650
0
C) :
Nhiãût âäü ram tỉì 500
y

650
0
C, täø chỉïc nhánû âỉåüc l xoocbit ram cọ cå tênh täøng håüp
cao (cọ sỉû kãút håüp täút nháút giỉỵa cạc chè tiãu cå tênh nhỉ âäü bãưn, âäü do v âäü dai).
ïa täút (thỉûc tãú cn gi l âiãưu cháút, täi ci tiãún,
täút )
ïp håüp kim nhiãût âäü ram cao hån, phi tra trong säø tay
ÏC DẢNG HNG XY RA KHI NHIÃÛT LUÛN THẸP :
nhỉ cúi cng ca viãûc chãú
ûốùn tåïi sỉû
ỵng i tçm
iãøuhng
ạn
sút nhiãût v
güi nhanh khi täi. Lục ny c hai loải ỉïng sút trãn
ãưu
ãût luûn, váún âãư l khäúng chãú trong giåïi
ỉïng sút vỉåüt quạ
giåïi hản bãưn s gáy nỉït, âáy l dảng hng khäng
sỉía chỉỵa âỉåüc v chi tiãút phi b âi.
Cäng dủng : dng cho cạc chi tiãút mạy cáưn giåïi hản bãưn, âàûc biãût l giåïi hản chy
v âäü dai cao nhỉ cạc loải trủc, bạnh ràng, tay biãn v cạc sn pháøm cáưn phi täi bãư màût
tiãúp theo.
Täi v ram cao gi l nhiãût luûn ho
täi ci thiãûn, lm
Phán loải cạc phỉång phạp ram ny chè âụng cho thẹp cạc bon v thåìi gian giỉỵ
nhiãût thỉåìng láúy 1 giåì. Âäúi våïi the
nhiãût luûn.
4.6.CA
Nhiãût luûn (âàûc biãût l täi v ram) l ngun cäng gáưn

ta sn pháøm ca ngnh cå khê, do váûy báút cỉï sỉû sai h
ng no ca nọ cng d
la phê váût liãûu v cäng sỉïc ca cạc cäng âoản gia cäng trỉåïc âọ. Vç váûytaph
hk lỉåỵng cạc dảng hng thỉåìng gàûp, ngun nhán v biãûn phạp khàõc phủc, p
tr h chụng.
4.61.Biãún dảng v nỉït :
1-Ngun nhán :
Ngun nhán gáy ra biãún dảng v nỉït l do ỉïng sút bãn trong (ỉïng
ỉïng sút täø chỉïc) ch úu do lmn
âlåïn.
Nãúu ỉïng sút bãn trong låïn håïn giåïi hản chy s gáy ra biãún dảng, cong vãnh. Nọi
chung khäng thãø trạnh âỉåüc biãún dảng khi nhi
hản cho phẹp.Nãúu
113
2-Khàõc phủc :
Âãø khàõc phủc dảng hng ny phi tçm cạch gim ỉïng sút bãn trong khi nhiãût
luûn. Cọ cạc biãûn phạp sau âáy :
v âàûc biãût l lm ngüi våïi täúc âäü håüp l, âáy l biãûn phạp cå bn
y lût :
gang.
iãût trỉåïc khi täi nãúu cọ thãø âỉåüc.
íy ä xyt, lm
chạy
àût, gim cå tênh.
hỉïa cạc cháút gáy ä xy họa nhỉ ä xy, cạc bä nêc v
ạc bon dãù dng xy ra hån so våïi ä xy họa. Khi bë ä xy họa thỉåìng
m
u:
ãøn bo vãû : l loải khê âỉåüc âiãưu chãú tỉì khê âäút thiãn nhiãn trong âọ
dáùn tåïi trung ha nhau v bo vãû täút bãư màût thẹp.

h khiãút hay khê trå argäng Täú
t nháút l dng
- 10
-4
mm Hg, âỉåüc sỉí dủng
chi tiãút vo hn the (Na
2
B
4
O
7
) trỉåïc khi nung.
an hoa.
than, hn the hay ferä silic.
ọ giạ trë khäng âụng theo u cáưu nhiãût luûn â âàût ra, cọ
ån quy âënh.
ûn xong âäü cỉïng cọ giạ trë cao hån u cáưu, thỉåìng xy ra khi v
ỉå
-Nung nọng
nháút.
-Nhụng chi tiãút vo mäi trỉåìng täi phi âụng qu
+Chi tiãút nh v di phi nhụng vng gọc m khäng âỉåüc nhụng xiãn.
+Chi tiãút cọ pháưn dy mng khạc nhau phi nhụng pháưn dy xúng trỉåïc.
+Chi tiãút phàóng v mng phi nhụng thàóng âỉïng khäng âỉåüc nhụng n
+Chi tiãút cọ pháưn lm phi ngỉía pháưn ny lãn khi täi
-Cạc trủc di khi nung nọng phi treo thàóng âỉïng.
-Våïi cạc chi tiãút mng v nh phi täi trong khn ẹp.
-Cä
ú gàõng sỉí dủng täi phán cáúp, hả nh
4.6.2.Ä xy họa v thoạt cạc bon :

Ä xy họa l hiãûn tỉåüng åí nhiãût âäü cao ä xy tạc dủng våïi sàõt tảo ra cạc va
thiãúu hủt kêch thỉåïc chi tiãút.Thoạt cạc bon l hiãûn tỉåüng cạc bon trãn låïp bãư màûtbë
hao âi khi nung lm xáúu bãư m
1-Ngun nhán :
Do trong mäi trỉåìng nung cọ c
håi nỉåïc Thoạtc
k theo thoạt cạc bon.
2-Khàõc phủc :
Âãø khàõc phủc dảng hng ny täút nháút l nung nọng trong khê quøn khäng cọ cạc
thnh pháưn nọi trãn. Ta sỉí dủng cạc biãûn phạpsa
-Dng khê quy
cọ cạc thnh pháưn khê âäúi láûp nhau (ä xy họa / hon ngun) nhỉ : CO
2
/CO, H
2
O/H
2
H
2
/CH
4
våïi t lãû xạc âënh
-Dng khê quøn trung tênh : ni tå tin
khê trå argäng nhỉng cọ nhỉåüc âiãøm l giạ thnh cao.
-Nung trong mäi trỉåìng chán khäng : cọ ạp sút 10
-2
khạ räüng ri vç giạ thnh khäng cao làõm.
-Nhụng
-Ri than hoa (than gäù) trãn âạy l hay ph kên chiãút bàòng th
-Nãúu dng l múi thç phi khỉí ä xy triãût âãø bàòng

4.6.3.Âäü cỉïng khäng âảt :
L hiãûn tỉåüng âäü cỉïng c
thãø cao hån hay tháúph
1-Âäü cỉïng cao :
Sau khi nhiãût lu
th ìng họa thẹp håüp kim gáy khọ khàn cho gia cäng càõt gt.
Ngun nhán : do täúc âäü ngüi quạ låïn. Khàõc phủc : tiãún hnh nhiãût luûn lải våïi
täúc âäü ngüi cháûm hån hay mang âàóng nhiãût.
114
2-Âäü cỉïng tháúp :
Thỉåìng xy ra khi täi âäü cỉïng cọ giạ trë tháúp hån quy âënh m nọ phi cọ våïi thnh
háưn cạc bon tỉång ỉïng.
Cọ thãø do cạc ngun nhán sau âáy :
-Thiãúu nhiãût : nhiãût âäü nung chỉa â, hay thåìi gian giỉỵ nhiãût ngàõn. Khàõc phủc bàòng
ạch thỉåìng họa räưi täi lải våïi nhiãût âäü v thåìi gian âụng
-Lm ngüi khäng â nhanh. Khàõc phủc : thỉåìng họa v täi lải våïi täúc âäü ngüi
hanh hån.
-Thoạt cạc bon åí bãư màût, cọ thãø tiãún hnh tháúm cạc bon lải.
-Nháưm thẹp, âäøi lải cho âụng mạc thẹp quy âënh.
Tuy nhiãn viãûc khàõc phủc bàòng thỉåìng hoạ v täi lải s lm tàng biãún dảng v
cháút
åüng sn pháøm s gim âi.
.6.4.Tênh dn cao :
L hiãûn tỉång sau khi täi thẹp cọ tênh dn quạ mỉïc trong khi âäü cỉïng váùn åí giạ trë
ao bçnh thỉåìng.
Ngun nhán l do nhiãût âäü nung täi quạ cao v thåìi gian giỉỵ nhiãût quạ di lm cho
ảt thẹp bë låïn. Khàõc phủc bàòng cạch thỉåìng họa räưi täi lải våïi nhiãût âäü v thåìi gian
ụng. Tuy nhiãn s lm tàng biãún dảng cho sn pháøm.
p
c

n
lỉ
4
c
h
â
115
CHỈÅNG 5 : CẠC PHỈÅNG PHẠP HỌA BÃƯN BÃƯ MÀÛT
Bãư màût chi tiãút mạy l bäü pháûn cọ u cáưu cao nháút v quan trng nháút vç chụng
hëu tạc dủng ca ỉïng sút låïn nháút, chëu mi mn khi tiãúp xục do ma sạt, bë àn mn
ong mäi trỉåìng lm viãûc. Vç váûy viãûc họa bãưn bãư màût chi tiãút l u cáưu khäng thãø
iãúu âỉåüc âäúi våïi sn pháøm. Cọ nhiãưu phỉång phạp họa bãưn bãư màût nhỉ : biãún dảng do
ãư màût gáy ra biãún cỉïng, täi bãư màût v họa nhiãût luûn.
.1.TÄI BÃƯ MÀÛT :
.1.1.Ngun l chung :
Bàòng cạch no âọ nung nọng tháût nhanh låïp bãư màût våïi chiãưu dy xạc âënh lãn nhiãût
ư
icỉïng. Cạc phỉång phạp nung nọng bãư màût gäư
m cọ : nung nọng bàòng
.1.2.Täi bãư màût bàòng dng âiãûn cm ỉïng cọ táưn säú cao (täi cao táưn, täi cm ỉïng) :
-Ngun l :
Ngun l ca nung nọng l dỉûa vo hiãûn tỉåüng cm ỉïng âiãûn tỉì : cho dng âiãûn
oay chiãưu cọ táưn säú f chảy trong dáy dáùn (gi l vng cm ỉïng) s sinh ra trong khäng
ian xung quanh mäüt tỉì trỉåìng biãún thiãn cọ cng táưn säú. Âàût chi tiãút thẹp trong tỉì
ỉåìng ny s sinh ra trãn bãư màût (våïi chiãưu sáu xạc âënh) mäüt dng âiãûn cm ỉïng (dng
cä) nhanh chọng nung nọng bãư màût lãn nhiãût âäü täi theo hiãûu ỉïng Jun - Lenxå. Máût âäü
ng âiãûn ca dng xoay chiãưu ch úu phán bäú trãn bãư màût våïi chiãưu sáu t
lãû nghëch
åïi táưn säú ca nọ. Chiãưu sáu phán bäú dng âiãûn (chiãưu dy låïp nung nọng) âỉåüc tênh
eo cäng thỉïc :

c
tr
th
b
5
5
âäü täi, trong khi pháưn låïn tiãút diãûn sn pháøm khäng âỉåüc nung, nãn khi täi chè cọ låïpbã
màût ny âỉåüctä
dng âiãûn cm ỉïng cọ táưn säú cao, nung nọng bàòng ngn lỉía ä xy - axãtylen, nung nọng
trong cháút âiãûn phán, nung nọng bàòng tiãúp xục Trong âọ thỉåìng dng nháút l hai
phỉång phạp âáưu.
0
C
A
C3
A
C1
Khong cạch tỉì bãư màû
I: Täi hon ton.
II: Täi khäng hon ton.
IIIIII
III: Khäng âỉåüc täi.
H
çnh 5.1- Sỉû phán bäú nhiãût âäü tỉì bãư màût vo li
t
5
1
x
g
tr

fu
d
v
th
U
G
= 5030
f
P
cm
Trong âọ : -
U
l âiãûn tråí sút (
.cm:
)
116
-
P
laỡ õọỹ tổỡ thỏứm (gaus/ồcstec)
-f laỡ tỏửn sọỳ doỡng õióỷn, Hz
a)Sồ õọử nung noùng caớm ổùng; b)Tọi khi nung noùng toaỡn bọỹ bóử mỷt tọi
H
ỗnh 5.2-
N
un
g
noùn
g
vaỡ tọi bóử mỷt bũn
g

doỡn
g
õióỷn tỏửn sọỳ cao
c)Tọi khi nung noùng lión tuỷc - lión tióỳp; 1)Chi tióỳt tọi; 2)Voỡng caớm ổùng
3)Voỡng laỡm nguọỹi; 4)ổồỡng sổùc tổỡ.
2-Choỹn tỏửn sọỳ vaỡ thióỳt bở :
Tỏửn sọỳ quyóỳt õởnh chióửu daỡy lồùp nung noùng do vỏỷy quyóỳt õởnh chióửu sỏu lồùp tọi
cổùng. Thọng thổồỡng ngổồỡi ta thổồỡng choỹn dióỷn tờch lồùp tọi cổùng bũng khoaớng 20% tióỳt
dióỷn. Caùc chi lồùn cỏửn lồùp tọi daỡy (4
y5mm) ta duỡng maùy phaùt õióỷn tỏửn sọỳ cao vồùi tỏửn sọỳ
tổỡ 2500 õóỳn 8000 Hz, coù cọng suỏỳt lồùn, thổồỡng laỡ tổỡ 100 kW trồớ lón. Vồùi caùc chi tióỳt nhoớ
cỏửn lồùp tọi moớng (1
y2mm) ta duỡng caùc thióỳt bở phaùt doỡng õióỷn coù tỏửn sọỳ rỏỳt cao tổỡ
66000 õóỳn 250000 Hz, coù cọng suỏỳt dổồùi 100kW, thổồỡng tổỡ 50
y60kW. Tuy nhión thổỷc
tóỳ ồớ Vióỷt Nam thổồỡng duỡng thióỳt bở phaùt doỡng cao tỏửn, vồùi caùc chi tióỳt lồùn cỏửn chióửu sỏu
tọi daỡy ta tng thồỡi gian giổợ nhióỷt lón tổồng ổùng.
3-Cỏỳu taỷo voỡng caớm ổùng vaỡ caùc phổồng phaùp tọi :
bũng ọỳng õọửng coù cỏỳu taỷo phuỡ hồỹp vồùi bóử mỷt chi tióỳt cỏửn tọi,
ỷt ngoaỡi : Voỡng caớm ổùng bao quanh bóử mỷt chi tióỳt, sau khi nung noùng
ồùi bóử mỷt bón trong (sồ mi
ớm ù daỷng taỷo ra mọỹt mỷt phúng song song vồùi bóử
óử mỷt õoù. i sau voỡng caớm ổùng laỡ thióỳt bở
a-Cỏỳu taỷo voỡng caớm ổùng :
Voỡng caớm ổùng laỡm
bón trong coù nổồùc laỡm nguọỹi. Khoaớng caùc giổợa voỡng caớ
m ổùng vồùi bóử mỷt chi tióỳt tổỡ
1,5
y
5 mm, khe hồớ naỡy caỡng nhoớ caỡng õồợ tọứn hao cọng suỏỳt nung noùng.

b-Caùc phổồng phaùp tọi caớm ổùng :
-Tọi bóử m
xong ta chuyóứn sang bọỹ phỏỷn laỡm nguọỹi hay nhuùng noù vaỡo mọi trổồỡng tọi.
-Tọi bóử mỷt trong : Voỡng caớm ổùng coù daỷng tổồng ổùng v
xy lanh ). i kóử õoù laỡ bọỹ phỏỷn phun nổồùc laỡm nguọỹi.
-Tọi mỷt phúng : Voỡng ca ổùng co
mỷt cỏửn tọi vaỡ chuyóứn õọỹng song ph ừng vồùib
laỡm nguọỹi. Duỡng tọi bóử mỷt õỏửu thanh ray, bng maùy nhoớ
117
-Täi tưn tỉû tỉìng pháưn riãn biãût : Dng cho cạc bạnh ràng låïn (m > 6) hay cäø trủc
khuu. Sau khi nung nọng tỉìng pháưn (tỉìng ràng hay tỉìng cäø khuu) tiãún hnh lm ngüi
chụng v phi thiãút kãú riãng thiãút bë lm viãûc theo chỉång trçnh.
ûc : Våïi cạc trủc di cọ bãư màût täi låïn ta dng phỉång phạp täi liãn tủc liãn
ãúpâ
b
ïp khi täi cm ỉïng :
ûp, thẹp dng täi cm ỉïng cọ lỉåüng cạc bon
üp kim tháúp.
nhanh tỉì hng chủc âãún hng tràm
0
C/s (l
-Täi tru
ti . Vng cm ỉïng cọ cáúu tảo â nung nọng mäüt pháưn nh diãûn têch täi, i kãư vng cm
ỉïng l vng phun nỉåïc lm ngüi. Thiãútëny chuøn âäüng trãn sút chiãưu di ca chi
tiãút v täi ton bäü bãư màût ca nọ.
4-Täø chỉïc v cå tênh ca the
a-Thẹp âãø täi cm ỉïng :
Âãø âm bo u cáưu khi täi bãư màût cọ âäü cỉïng cao â chäúng mi mn, cn trong li
váùn â bãưn, do v dai cao âãø chëu va âá
trung bçnh tỉì 0,35

y
0,55%C. Nãúu l thẹp håüp kim thç thüc loảihå
b-Täø chỉïc :
Nung nọng cm ỉïng cọ täúc âäü nung ráút
nhiãût luûn täúc âäü 1,5
y
3
0
C/s), do váûy cọ cạc âàûc âiãøm sau :
-Nhiãût âäü chuøn biãún pha Ac
1
v Ac
3
âỉåüc náng cao lãn, do váûy nhiãût âäü täi phi
láúy cao hån täi thãø têch tỉì 100
y
200
0
C.
T
täi cm ỉïng
= T
täi thãø têch
+ (100
y
200
0
C)
uy øn biãún
enxit áøn têch).

n chy, âäü dai
RC chäúng
-Do âäü qụa nung cao nãn täúc âäü chuøn biãún pha ráút nhanh, thåìi gian ch ã
ráút ngàõn (thỉåìng cåỵ hng chủc giáy), hảt austenit ráút nh mën nãn nháûn âỉåüc mactenxit
hçnh kim ráút nh mën (mact
Vç váûy âãø bo âm hảt nh mën khi täi cm ỉïng v âm bo giåïi hả
cao phi nhiãût luûn họa täút trỉåïc cọ täø chỉïc xoocbit ram. Sau khi täi cm ỉïng bãư màût l
mactenxit hçnh kim nh mën, trong li l xoocbit ram.
c-Cå tênh :
Sau khi täi cm ỉïng tiãún hnh ram tháúp, bãư màût thẹp cọ âäü cỉïng 50
y58H
mi mn khạ täút, trong li âäü cỉïng 30
y40HRC cọ giåïihản chy v dai cao. Âiãưu
sút nẹn dỉ âãún 800MPa náng
hỉång phạp täi bãư màût cọ hiãûu qu kinh tãú k thût cao nãn âỉåüc
út : do thåìi gian nung ngàõn nãn hản chãú täúi âa ä xy họa v thoạt cạc
C, âỉåüc gi l siãu âäü cỉïng.
ọa, gim nhẻ âiãưu kiãûn lao âäüng cho cäng nhán
g loảt låïn (trong cạc nh mạy chãú tảo âäüng cå, ä tä,
mä låïn)
âäü
âàûc biãût l sau khi täi cm ỉìng tảo cho bãư màût låïp ỉïng
cao mảnh giåïi hản mi.
5-Ỉu nhỉåüc âiãøm :
Täi cm ỉïng l p
sỉí dủng ráút räüng ri trong sn xút cå khê.
a-Ỉu âiãøm : Täi cm ỉïng cọ khạ nhiãưu ỉu âiãøm so våï
i täi thãø têch.
-Nàng sút cao : do thåìi gian nung ngàõn vç chè nung mäüt låïp mng trãn bãư màût v
nhiãût lỉåüng âỉåüc tảo ra ngay trong kim loải.

-Cháút lỉåüng tä
bon. Bãn cảnh âọ cn âiãưu chènh âỉåüc chãú âäü âiãûn, nhiãût âäü nung, thåìi gian nung mäüt
cạch chênh xạc nãn âm bo cháút lỉåüng âäưng âãưu. Âäü cỉïng cao hån täi thỉåìng khong
tỉì 1 - 3HR
-Dãù tỉû âäüng họa, cå khê h
-Thêch håüp våïi sn xút hn
mạy kẹo cọ quy
118
b-Nhỉåüc âiãøm : Tuy nhiãn täi cm ỉïng cng cọ nhỉåüc âiãøm nháút âënh.
-Khọ ạp dủng cho cạc chi tiãút cọ hçnh dạng bãư màût phỉïc tảp hay sỉû thay âäøi âäüt
ngäüt vãư tiãút diãûn do khọ chãú tảo vng cm ỉïng ph håüp.
ïc v luûn kim.
nylon, cháút do
ạp ny dng âãø täi cạc chi tiãút låïn, u cáưu låïp täi bãư
khäng
ång phạp lm bo ha cạc ngun täú â cho (C,N, B, Cr,
hỉïc
áng cao âäü cỉïng, tênh chäúng mi mn v âäü bãưn mi cho thẹp. Våïi mủc âêch
màût.
êt thỉûc hiãûn do nhiãût âäü quạ cao, thåìi gian quạ di, chi phê
ỉåìi ta cho chi tiãút thẹp vo mäi trỉåìng giu cạc
gun täú
cáưn khúch tạn v nung nọng âãún nhiãût âäü cáưn thiãút. Khi giỉỵ tải nhiãût âäü ny
ỵ xy ra cạc quạ trçnh sau âáy :
-Phán họa : l quạ trçnh phán têch cạc phán tỉí ca cháút khúch tạn tảo nãn cạc ngun
í cọ tênh hoảt âäüng mảnh (gi l ngun tỉí hoảt).
-Háúp thủ : sau âọ cạc ngun tỉí hoảt âỉåüc háúp thủ vo bãư màût thẹp cọ näưng âäü cao tảo
sỉû chãnh lãûch vãư näưng âäü giỉỵa bãư màût v li (gradien näưng âäü hỉåïng vo li)
-Khúch tạn : ngun tỉí hoảt åí låïp háúp thủ s âi sáu vo bãn trong theo cå chãú khúch
ïn v tảo ra låïp tháúm cọ chiãưu sáu nháút âënh.

trãn thç quạ
trçnh khúch tạn l quan trng nháút vç nọ quút âënh
-Hiãûu qu kinh tãú tháúp khi sn xút âån chiãúc v hng loảt nh.
Nung nọng cm ỉïng cn âỉåüc sỉí dủng khạ räüng ri trong k thût nhỉ :
+Náúu chy váût liãûu kim loải trong âu
+Luûn vng âãø tảo tảo ra cạc ngun täú siãu sảch.
+Nung nọng âãø gia cäng ạp lỉûc : cạn, ẹp
+Hn cạc äúng, dạn
5.1.3.Täi ngn lỉía :
Phỉång phạp ny sỉí dủng ngn lỉía ca häùn håüp ä xy - axãtylen trong thiãút bë hn
khê. Ngn lỉía ny cọ nhiãût âäü ráút cao, âãún 3000
0
C nãn nhanh chọng nung nọng bãư màût
thẹp lãn nhiãût âäü täi. Phỉång ph
màût dy (âãún 10mm v låïn hån ) m khäng täi cm ỉïng âỉåüc nhỉ : cạc bạnh ràng låïn,
mäüt säú loải trủc
Täi ngn lỉía ráút âån gin, báút cỉï xỉåíng cå khê no cng thỉûc hiãûn âỉåüc. Tuy nhiãn
cháút lỉåüng khọ âm bo : thiãúu nhiãût, quạ nhiãût, dãù tảo ra di ram phủ cå tênh
âm bo.
5.2.HỌA NHIÃÛT LUÛN :
5.2.1.Âënh nghéa v mủc âêch :
1-Âënh nghéa :
Họa nhiãût luûn l phỉ
Al ) vo bãư màût thẹp âãø lm thay âäøi thnh pháưn họa hc, do âọ lm thay âäøi täø c
v âảt âỉåüc tênh cháút theo quy âënh.
2-Mủc âêch : Họa nhiãût luû
n nhàòm âảt âỉåüc cạc mủc âêch sau âáy
-N
ny âảt âỉåüc cao hån so våïi täi bãư
-Náng cao tênh chäúng àn mn âiãûn họa, họa hc (chäúng ä xy họa åí nhiãût âäü

cao). Tuy nhiãn mủc âêch ny
låïn nãn giạ thnh cao.
2-Cạc quạ trçnh xy ra :
Âãø tiãún hnh họa nhiãût luûnng
n
se
a
tỉ
b
ra
c
ta
Trong ba quạ trçnh
kãút qu ca họa nhiãût luûn.
119
3-Cạc úu täú nh hỉåíng :
Nhiãût âäü v thåìi gian nh hỉåíng ráút låïn âãún khúch tạn v chiãưu dy låïp tháúm.
-Nhiãût âäü : Nhiãût âäü cng cao chuøn âäüng nhiãût ca ngun tỉí cng låïn, täúc âäü
úikhúch tạn cng mảnh nãn låïp tháúm cng chọng âảt chiãưu sáu quy âënh. Mä quan hãû
nhỉ sau :
D = A.e
-(Q/KT)
Tỉì âọ ta tháúy ràòng nhiãût âäü l úu täú quan trng nháút lm tàng chiãưudy låïp tháúm
khi tiãún hnh hoạ nhiãût luûn.
-Thåìi gian : ÅÍ nhiãût âäü cäú âënh, kẹo di thåìi gian s náng cao chiãưu sáu låïp tháúm
tuy nhiãn hiãûu qu khäng mảnh bàòng nhiãût âäü. Quan hãû ny nhỉ sau :
1/2
.k
GW

(k l hãû
säú phủ thücnhiãût âäü,
W
l thåìi gian)
D
G
t
5.2.2.Tháúm cạc bon :
1-Âënh nghéa v mủc âêch :
W
H
çnh5.3 - nh hỉåíng ca nhiãût âäü v thåìi gian âãún chiãưu
d
y låïp tháúm.
Tháúm cạc bon l phỉång phạp lm bo ha cạc bon vo bãư màût thẹp cạc bon tháúp
(%C d 0,25%) âãø sau khi nhiãût luûn bãư màût cọ âäü ỉïng cao, tênh chäúng ma mn låïn,
cn trong li váùn do v dai.
Mủc âêch cath
c ìi
áúm cạc bon l lm cho bãư màût thẹp cọ âäü cỉïng âãún 60 64 HRC
y
tênh chäúng mi mn cao, chëu mi täút, cn trong li bãưn, do dai våïi âäü cỉïng 30y40
HRC chëu ún, xồõn v va âáûp täút.
Sau khi tháúm cạc bon hm lỉåüng cạc bon åí låï bãư màût khong 0,80 1,00% l ph
åüpnl phỉång
üc sỉí dủng ráút láu âåìi v ráút phäø biãún åí Viãût Nam. Ty theo cháút
on thãø ràõn, thãø khê v thãø lng (hiãûn tải khäng sỉí dủng
çq ï âä ha
-Ch út th úm
y

h nháút, cn trong li cọ hảt nh mën, khäng cọ phe rit tỉû do. Tháúm cạcbo
phạp họa nhiãût luûnâỉå
tháúm ngỉåìi ta chia ra tháúm cạcb
vua üc ûi).
2-Tháúm cạc bon thãø ràõn :
ấá:
Gäưm cọ than gäù âỉåüc xay nh âãún cåỵ 3
y5mm chiãúm 85 90%, cháút xục tạc
aC
3
, Na
2
y
(B O CO
3
, K
2
CO
3
) våïi t lãû 10y15%. Âàût chi tiãút vo häüp kên cọ chỉïa âáưy cháút
áúm v o
c bon l âảt âãún täø chỉïc hon ton austenit âãø cọ
tỉì 900 iãût âäü tháúm âãún 950
0
C. Nhiãût âäü tháúm cng
ao iãưu sáu låïp tháúm ca
th ch vo l náng lãn âãún nhiãût âäü cáưn thiãút.
b-Nhiãût âäü tháúm v thåìi gian tháúm :
Ngun tàõc chn nhiãût âäü tháúmcạ
kh nàng ba ha lỉåüng cạc bon cao nháút cọ thãø âỉåüc.Våïi thẹp bn cháút hảt låïn nhiãût âäü

tháúm 920
0
C thẹpbn cháút hảt nh nhy
cch ìng låïn.
120