Cấu Tạo Phân Tử Và Cấu Tạo Không Gian Vật Chất Phần 4 potx

d-Giồùi haỷn bóửn (V
b
) : laỡ ổùng suỏỳt cao nhỏỳt gỏy ra bióỳn daỷng cuỷc bọỹ vaỡ dỏựn tồùi phaù
huớy mỏựu. V
b
=
b
o
F
S
MN/m
2
.
Tổỡ caùc chố tióu trón ta coù thóứ xaùc õởnh sồ bọỹ khaớ nng laỡm vióỷc cuớa vỏỷt lióỷu khi chởu
taới troỹng keùo.
2-Caùc bióỷn phaùp nỏng cao õọỹ bóửn cuớa vỏỷt lióỷu :
ọỹ bóửn dổồỹc xem laỡ chố tióu quan troỹng nhỏỳt cuớa vỏỷt lióỷu. Do vỏỷy muỷc õờch chuớ yóỳu
uớa vỏỷt lióỷu hoỹc laỡ tỗm caùch nỏng cao õọỹ bóửn maỡ vỏựn õaớm baớo tọỳt õọỹ deớo vaỡ õọỹ dai tổỡ õoù
ỏng cao khaớ nng chởu taới, tng tuọứi thoỹ vaỡ giaớm khọỳi lổồỹng cho chi tióỳt maùy.
Trổồỹt laỡ nguyón nhỏn gỏy ra bióỳn daỷng deớo vaỡ sau õoù dỏựn tồùi phaù huớy vỏỷt lióỷu. Vỗ
ỏỷy baớn chỏỳt cuớa caùc phổồng phaùp nỏng cao õọỹ bóửn laỡ caớn trồớ chuyóứn õọỹng cuớ
a lóỷch
ong quaù trỗnh trổồỹt. Caùc bióỷn phaùp nỏng cao õọỹ bóửn (hoùa bóửn) gọửm coù :
a-Giaớm hay tng mỏỷt õọỹ lóỷch : Thổỷc nghióỷm õaợ chổùng minh rũng kim loaỷi uớ coù mỏỷt
ọỹ lóỷch 10
8
cm lóỷch /cm
3
coù õọỹ bóửn thỏỳp nhỏỳt, nóỳu tng hay giaớm mỏỷt õọỹ lóỷch so vồùi giaù
ởnaỡy õóửu laỡm õọỹ bóửn tng lón. Giaớm mỏỷt õọỹ lóỷch laỡ rỏỳt khoù khn vaỡ tọỳn keùm nón õóứ
ỏng cao õọỹ bóửn chuớ yóỳu duỡng phổồng phaùp tng mỏỷt õọỹ lóỷch.

ỹt laỡm tng õọỹ bóửn.
c
n
v
tr
õ
tr
n
H
ỗnh 2.15 - Sổỷ phuỷ thuọỹc cuớa giồùi haỷn bóửn vaỡo mỏỷt õọỹ lóỷch
1) ọỹ bóửn lyù thuyóỳt.
b-Bióỳn daỷng deớo : duỡng caùc phổồng phaùp bióỳn daỷng deớo nhổ : reỡn, caùn, keùo, eùp
laỡm tng xọ lóỷch maỷng nón khoù taỷo thaỡnh mỷt trổồ
2) Tinh thóứ sồỹi
3) Kim loaỷi uớ.
4) Hồỹp kim khi bióỳn daỷng vaỡ nhióỷt luyóỷn
61
c-Håüp kim họa : våïi mủc âêch tảo thnh dung dëch ràõn lm tàng xä lãûch mảng v
máût âäü lãûch. Biãûn phạp ny náng cao âạng kãø âäü bãưn m khäng lm gim bao nhiãu âäü
üt trong nãưn dung dëch ràõn, do âọ náng cao âäü bãưn.
ch ạc ph quạ bo ha trong dung
dëch ràõn, cn tråí trỉåüt lm tàng âäü bãưn. Cọ thãø dng cạc phỉång phạp họa nhiãût luûn :
a
tcn tråí trỉåüt
náng cao âäü
do v âäü dai.
d-Tàng cạc pha cỉïng v nh mën : cho vo váût liãûu cạc ngun täú cọ kh nàng tảo
nãn cạc pháưn tỉí ràõn cọ âäü cỉïng cao kêch thỉåïc nh mën v âäü phán tạn låïn. Chụng tảo
nãn cạc chäút cntrỉå
e-Nhiãû

t luûn : bàòng cạ täi v ram tảo ra c a thỉï hai
tháúm ni tå, tháúm cạc bon, tháúmc ïc bon - ni tå
f-Lm nh hả : do kêch thỉåïc hảt nh mën nãn täøng biãn giåïi hảt tàng
bãưn. Do hảtnh nãn cng tàng âạng kãø âäü do v âäü dai.
2.2.2 Âäü do :
L táûp håüp cạc chè tiãu cå tênh phn nh âäü biãún dảng dỉ ca váût liãûu khi bë phạ hy
dỉåïi ti trng ténh no,ï quút âënh kh nàng chëu biãún dảng do, gia cäng bàòng ạp lỉûc :
rn, cạn, kẹo, dáûp
-Âäü gin di tỉång âäúi
G
% :
G
% =
1 o
ll
o
l

. 100%
01
o
SS
S

-Âäü thàõt tiãút diãûn tỉång âäúi
\
% :
\
% = . 100%
ìi v tiãút diãûn ngang ban âáưu ca máùu.

ïi ti trng âàût vo våïi täúc âäü låïn v âäüt
ï hy ca váût liãûu khi
sinh ra khi phạ hy mäüt âån vë tiãút diãûn máùu, k hiãûu a
k
.
Trong âọ : - l
o
v S
0
l chiãưuda
-l
1
v S
1
l chiãưu di v tiãút diãûn ngang sau khi kẹo âỉït ca máùu.
2.2.3 Âäü dai va âáûp :
1-Khại niãûm : ráút nhiãưu chi tiãút mạy lm viãûc dỉå
ngäüt tỉïc l chëu v âáûp. Vç váûy âãø âạnh giạ kh nàng chäúng pha
chëu ti trng âäüng ta phi xạc âënh âäü dai va âáûp ca nọ.
Âäü dai va âáûp l cäng
Âỉåüc tênh nhỉ sau : a =
k
k
A
âån vë âo kJ/m
2
.
S
Trong âọ : -A
k

l cäng sinh ra khi phạ hu máùu
-S l tiãút diãûn máùu
goi ra cọ thãø dng Nm/cm
2
, kGm/cm
2
våïi quan hãû nhỉ sau : 1kGm/cm
2
=
00kJ/m
2
, 1kGm/cm
2
= 10J/cm
2
.
2-C úu täú nh hỉåíng âãún âäü dai va âáûp :
-Kêch thỉåïc hảt : cng nh mën âäü dai va âáûp cng cao.
-Trảng thại bãư màût : bãư màût nhàơn bọng cọ âäü dai va âáûp cao, cạc vãút khêa räù, rnh,
xỉåï ỵ lm gim âäü dai.
-Hảt dảng trn, âa cảnh âäü dai va âáûp cao, hảt dảng táúm, kim âäü dai gim
-Hçnh dạng, kêch thỉåïc, säú lỉåüng v sỉû phán bäú cạc pha dn : Pha dn dảng táúm,
kêch thỉåïc låïn, säú lỉåüng nhiãưu v phán bäú khäng âäưng âãưu lm gim âäü dai v ngỉåüc
lải.
N
1
ạc
c se
62
H

ỗnh 2.16 - Mọ hỗnh xaùc õởnh õọỹ dai va õỏỷp.
2.2.4-ọỹ dai phaù huớy bióỳn daỷng phúng K
IC
:
Laỡ chố tióu quan troỹng õóứ õaùnh giaù khaớ nng chọỳng phaù huớy doỡn cuớa vỏỷt lióỷu, coù giaù
trở rỏỳt lồùn, mồùi õổồỹc õổa thóm vaỡo quy chuỏứn vỏỷt lióỷu. Tuy nhión vióỷc xaùc õởnh noù, chóỳ
taùc duỷng cuớa taới troỹng ngoaỡi.
taỷo mỏựu thổớ vaỡ thióỳt bở thổớ khaù phổùc taỷp.
2.2.5 ọỹ cổùng :
1-Khaùi nióỷm :
ọỹ cổùng laỡ khaớ nng chọỳng laỷi bióỳn daỷng deớo cuỷc bọỹ cuớa kim loaỷi vaỡ hồỹp kim dổồùi
63
ọỹ cổùng laỡ mọỹt trong nhổợng õỷc trổng cồ tờnh quan troỹng cuớa vỏỷt lióỷu kim loaỷi. Xaùc
õởnh õổồỹc õọỹ cổùng ta coù thóứ sồ bọỹ õaùnh giaù õổồỹc õọỹ bóửn vaỡ õọỹ deớo cuớa vỏỷt lióỷu kim loaỷi.
Caùc phổồng phaùp õo õọ cổùng coù ổu õióứm laỡ : tióỳn haỡnh nhanh vaỡ khọng phaù huyớ chi
óỳt õo. Tổỡ õọỹ cổùng coù thóứ suy ra caùc chố tióu vóử õọỹ bóửn vaỡ õọỹ deớo. Do vỏỷy õổồỹc sổớ duỷng
ỹng raợi trong caùc phoỡng thờ nghióỷm vaỡ cồ sồớ saớn xuỏỳt.
. Phổồng phaùp õo õọỹ cổùng Brinen (HB) :
Nguyón lyù : n vaỡo bóử mỷt cỏửn thổớ mọỹt vión bi bũng theùp õaợ tọi cổùng coù õổồỡng kờnh
vồùi taới troỹng P. Sau khi cừt taới troỹng, vión bi seợ õóứ
laỷi trón bóử mỷt mỏựu thổớ mọỹt vóỳt loợm
hỗnh choớm cỏửu coù õổ h. Duỡng kờnh hióứn vi õo (coù gừn thổồùc
õo trong thở kờnh) õ õo õổồỡng kờnh d cuớa vóỳt loợm vaỡ tra theo baớng cho sụn seợ coù õọỹ
cổùng Brinen (kyù hióỷu HB)
Hìn đồ n(a)vđođuờng kính vết lõm bằng lúp có thuớc
mẫu
ti
rọ
2
D

ồỡng kờnh d vaỡ vồùi chióửu sỏu
óứ
P
d
D
a
)
0
1
2
3
4
5
6
7
b
)
h 2.17- Sơ đo độ cứng Brine
(b)
Cuợng coù thóứ duỡng cọng thổùc õóứ tờnh kóỳt quaớ nhổ sau :
P
HB
F

[kG/mm
2
]
Trong õoù F laỡ dióỷn tờch vóỳt loợm, õổồỹc tờnh nhổ sau :
22
( )

2
D
DDd
F
S


22
2
Vậy:
(D
S
)
P
DDd


[kG/mm
2
]
gaỡn hỗnh. ổồỡng kờnh vión bi
hỏỳt õởnh.
óỷu õo, noù tyớ lóỷ thuỏỷn vồùi tyớ sọỳ P/D
2
. Thổỷc tóỳ õổồỹc
he
HB
(Hióỷn nay coỡn duỡng õồn vở õo laỡ MPa, vồùi giaù trở 1Mpa = 0,10196kG/mm
2
)

Nóỳu duỡng maùy hióứn thở sọỳ thỗ kóỳt quaớ cho n ay trón m
phuỷ thuọỹc vaỡo chióửu daỡy vỏỷt õo. Vỏỷt õo caỡng moớng õổồỡng kờnh vión bi caỡng nhoớ. ổồỡng
kờnh vión bi õo õổồỹc tióu chuỏứn hoùa, theo tióu chuỏứn Vióỷt Nam (TCVN) : 10; 5; 2,5 vaỡ
1mm, coù õọỹ cổsng khọng nhoớ hồn HV800. Taới troỹng P cuợng coù mọỹt sọỳ giaù trở n
Taới troỹng õo phuỷ thuọỹc vaỡo vỏỷtli
quy õởnh nhổ sau :
-T ùp vaỡ gang : 30
64
-Håüp kim âäưng : 10
-H p kim äø trỉåüt 2,5åü :
ì -Thiãúc, chç va håüp kim : 1
Tuy nhiãn mún kãút qu âo âỉåüc chênh xạc hån ta nãn chn ti trng sao cho âỉåìng
kênh vãút lm (d) tảo nãn nàòm trong khong (0,2
y 0,6)D.
Thåìi gian tạc dủng ti trng cn nh hỉåíng âãún kãút qu âo nãn cng chn cho ph
äü cỉïng ca váût liãûu âo. Thåìi gian âàût ti cng tàõng
äü ï ndng âo cạc váût liãûu cọ âäü cỉïng tháúp (cạc
aoa nọ tỉì 0 âãún 450HB. Quạ giåïi hản ny phẹp âo khäng
ûn
ãúu ïng å tiãu chøn (P = 3000kG; D = 10mm; thåìi gian âàût ti
håüp. Thåìi gian ny phủ thüc vô
nãúu nhiãût âäü chy ca váût liãûu cng tháúp. Thäng thỉåìng cọ thãø chn nhỉ sau :
Våïi kim loải âen v håü kim âen :
-HB = 140
y 450 chn 10s
-HB < 140 chn 30s
Våïi kim loải mu v håüp kim mu :
-HB = 31,8
y 130 chn 30s
-HB = 8

y 35 chn 60s.
Phỉång phạp âo â cỉng Bri en thỉåìng
thẹp , thỉåìng hoạ). Th ng â c
cn chênh xạc nỉỵa vç viãn bi âo cng bë biãún da g.
Kãút qu âo âỉåüc ghi nhỉ sau :
Nâôäü cỉ í âiãưu kiãûn
30s) thç ghi âån gin båíi HB v säú âo. Vê dủ : HB350.
Nãúu âo åí cạc âiãưu kiãûn khạc thç phi ghi âáưy â cạc thäng säú ca phẹp âo. Vê dủ :
HB
10/750/30
150. Ghi nhỉ váûycọ nghéa l : máùu âo cọ âäü cỉïng Brinen l 150, âỉåüc âo våïi
viãn bi cọ D = 10mm, ti trng âo l 750kG v thåìi gian âàût ti l 30s.
Tỉì âäü cỉïng Brinen cọ thãø suy ra giåïi hản bãưn kẹo ca váût liãûu nhỉ sau :
-Thẹp (trỉì thẹp khäng rè, bãưn nọng) :
V
b
| 0,344HB
-Thẹp âục :
V
b
| (0,3 y 0,4)HB
-Gang xạm :
V
b
|
6
40
HB
-Âäưng, la täng, bräng biãún cỉïng :
V

b
|
0,40HB
-Âäưng, la täng, bräng sau :
V
b
| 0,55HB
-Dura :
V
b
| 0,35HB
3.Phỉång phạp âo âäü cỉïng Räcven (HRA, HRB, HRC) :
Phỉång phạp Brinen khäng sỉí dủng âỉåüc khi gàûp váût liãûu cọ âäü cỉïng cao, chi tiãút
(âo âỉåìng
ên ãút ûy,
vo bãư màût cáưn âo mäüt ti trng xạc âënh qua mi âám bàòng kim
ïc âënh trãn âäưng häư so
ngay khi càõt ti trng (hồûc âc giạ trë trãn mn hçnh nãúu dng mạy hiãøn thë säú)
mng chiãưu dy nh hån 1
y 2mm v kãút qu cọ âäü chênh xạc khäng cao
khv lm bàòng màõt khọ chênh xạc v phủ thüc vo k nàng ca tỉìng ngỉåìi). Vç vá
dng phỉång phạp âo âäü cỉïng Räcven khàõc phủc âỉåüc cạc nhỉåüc âiãøm nãu trãn.
Ngun l : ÁÚn
cỉång hçnh nọn cọ gọc åí âènh l 120
o
v bạn kênh cong R = 0,2mm (våïi thang A, C, D
v super) hay viãn bi bàòng thẹp täi cỉïng cọ âỉåìng kênh 1/16, 1/4 v 1/6 ins. Sau âọ tiãún
hnh âo chiãưu sáu vãút lm bàòng âäưng häư so. Kãút qu âo âỉåücxa
65
Âäü cỉïng Räcven âỉåüc xạc âënh theo mäüt âải lỉåüng quy ỉåïc, khäng cọ thỉï ngun

phủ thüc vo chiãưu sáu ca vãút lm. Chiãưu sáu cng låïn thç âäü cỉïng cng nh v ngỉåüc
lải. Âäü cỉïng Räcven xạc âënh theo cäng thỉïc : HR = k - e
.
ạ t
phäø biãún hån c l cạc thang A, B, C.
u âo (hồûc hiãûu säú âo).
Trong âọ :
-k l chiãưu sáu quy ỉåïc, k = 100 våïi cạc thang âo A, D, C v super
-K = 130 våïi cạc thang âo cn lải (dng mi âám bàòng viãn bi thẹp)
Gi rë mäüt âäü chia ca e = 0,002mm våïi cạc thang âo thäng thỉåìng, e = 0,001mm
våïi thang âo super.
Tiãu chøn Viãût Nam TCVN 275 - 85 v 41170 - 85 chè quy âënh cho cạc thang âo
A, B, C, N v T. Nhỉng trong thỉûc tãú thỉåìng dng
Phỉång phạp âo âäü cỉïng Räcven sỉí dủng hai loải ti trng :
-Ti trng så bäü 10kG (k
hiãûu P
0
). Chiãưu sáu do ti trng ny gáy ra khäng
dng âãø tênh âäü cỉïng. P
0
chè cọ tạc dủng san bàòng sỉû nháúp nhä trãn bãư màût máùu âãø âm
bo kãút qu âo âỉåüc chênh xạc hån.
-Ti trng chênh (k hiãûu P
1
). Ti trng ny âỉåüc tạc dủng thãm sau ti trng
så bäü. Sau khi càõt b ti rng chênh âäưng häư s cho kãútq
Phủ thüc vo thang âo ta sỉí dủng cạc mi âám v ti trng khạc nhau :
-Khi âo theo thang B (HRB) dng mi âám bàòng viãn thẹp täi cỉïng v ti
trng tạc dủng täøng cäüng l 100kG. Do dng viãn bi nãn thang B sỉí dủng âãø âo cạc váût
liãûu mãưm, âäü cỉïng trung bçnh trong khong HV60

y 240 hay HRB25 y100 (thẹp, gang
eo thang A v C (HRA, HRC) dng mi âám kim cỉång hçnh nọn.
ûu ráút cỉïng nhỉ : håüp kim cỉïng, låïp tháúm cạc bon - ni tå cọ âäü cỉïng cao
sau khi v thỉåìng hoạ, håüp kim nhäm, âäưng )
-Khiâoth
Ti trng tạc dủng täøng cäüng l 60kG våïi thang A v 150kG våïi thang C. Thang A dng
âãø âo cạc váûtliã
hån HV700. Thang A cọ phảm vi âo tỉì HV360
y 900 hay tỉì HRA 70 y 85. Thang C
dng âãø âo cạc váût liãûu cọ âäü cỉïng trung bçnh v cao (thẹp, gang sau khi täi v ram) våïi
äü cỉïng trong khong HV240 â
y 700 hay HRC20 y 67.
ø âo cạc låïp cọ chiãưu dy nh hån 0,30mm phi dng cạc thang super. Phỉång phạp
äcven gáy ra vãút lm ráút nh, âo âỉåüc cạc váût liãûu mng v khäng phạ hu chi tiãút nãn
ráút räüng ri âãø kiãøm tra cháút lỉåüng sn pháøm cå khê. Âãø thûn låüi trong
ü cỉïng, ta så bäü phán loải nhỉ sau :
ưm) : gäưm cạc váût liãûu cọ âäü cỉïng nh hån HB220,
RC20, HRB100.
-Loải cọ âäü cỉïng trung bçnh : cọ giạ trë âäü cỉïng trong khong HB250 450 v
RC 25 45.
-Loải cọ âäü cỉïng cao : cọ giạ trë âäü cỉïng tỉì HRC52 âãún cao hån HRC60 mäüt êt.
-Loải cọ âäü cỉïng ráút cao cọ giạ trë âäü cỉïng låïn hån HRC62 hay HRA80
Âã
R
âỉåüc sỉí dủng
viãûc lỉûa ch
n phỉång phạp xạc âënh âä
-Loải cọ âäü cỉïng tháúp (mã
H
y

H y
66
00: Lúc ch}a đo 11: Tải trọng sơ bộ P
0
22: Thêm tải trọng chính P
1
33: Bỏ tải trọng chính P
1
thời điểm đo
.Phổồng phaùp õo õọỹ cổùng Vicke (HV) :
ùp bọỳn mỷt (coù goùc giổợa hai mỷt õọỳi dióỷn laỡ 136
o
) vồùi taới
ừm. Sau khi cừt taới troỹng, tióỳn haỡnh õo õổồỡng cheùo d cuớa vóỳt loợm vaỡ
abaớng seợ coù giaù trở õọỹ cổùng Vicke (hoỷc giaù trở cho trón maỡn hỗnh nóỳu duỡng maùy hióứn
ởsọỳ). Sọỳ õo õọỹ cổùng Vicke tờnh theo cọng thổùc :
mũi đâm v mẫu đo ở cácHình 2.18- Vị trí tuơng đối giữa
.
4
n muợi kim cổồng hỗnh tha
troỹng P khọng lồùnl
tr
th
22
2.sin
2
1,854.
P
PP
HV

Fd d
D

2
[kG/mm ]
Trong õoù : -P taới troỹng taùc duỷng coù giaù trở tổỡ 200G
y100kG (thọng duỷng nhỏỳt tổỡ
5
y10kG).
-d giaù trở trung bỗnh cuớa hai õổồỡng cheùo vóỳt loợm, mm.
-F dióỷn tờch vóỳt loợm, mm
(b)
2
.
(a)
Hình 2.19- Mũi đâm hình tháp a) v( vết lõm (b) khi đo độ cứng bằng phuơng pháp
Vicke.
Quy ổồùc taới troỹng õo 30kG vaỡ thồỡi gian õỷt taới tổỡ 10
y
15s õổồỹc xem laỡ õióửu kióỷn
tióu chuỏứn. ọỹ cổùng õo ồớ õióửu kióỷn tióu chuỏứn chố cỏửn ghi ngắn goỹn laỡ HV vaỡ sọỳ õo, vờ
duỷ HV500. Nóỳu õo ồớ caùc õióửu kióỷn khaùc thỗ phaới ghi thóm caùc õióửu kióỷn õo, vờ duỷ
HV
20/30
500 tổùc laỡ õọỹ cổùng Vicke khi õo vồùi taới troỹng 20kG vaỡ thồỡi gian õỷt taới troỹng 30s
laỡ 500kG/mm
2
.
d
d

e
0
Mũi đâm kim c}ơn
g
R0.2
1
3
1
3
0
2
2
Mẫu đo
67
Phỉång hạp Vicke thỉåìng dng âo â ü cỉpäïng cạc váût liãûu tỉì ráút mãưm âãún ráút cỉïng,
våïi cạc låïp cáưn âo ráút mng (âãún 0,04
y 0,06mm) trong cạc máùu mng (0,3 y 0,5mm)
nhỉ : tháúm cạc bon, tháúm ni tå, bo , cạc låïp mả v cạc táúm ráút mng. Phỉång phạp ny
âỉåüc coi l âäü cỉïng chøn trong nghiãn cỉïu khoa hc, ch úu sỉí tải cạc phng thê
nghiãûm, viãûn nghiãn cỉïu.
5.Phỉång phạp âo âäü cỉïng tãú vi (H
P
) :
Ngun l âo ca nọ giäúng nhỉ phỉång phạp Vicke nhỉng åí dáy máùu âo phi chøn
ëráút cäng phu nhỉ âãø quan sat täø chỉïc tãú vi. Ti trng dng trong tỉåìng håüp ny ráút bẹ
ì 0,5G âãún 200G (cọ khi dng âãún 1000G). Sau khi áún mi kim cỉång xong phi dng
ênh hiãøn vi âãø âo âỉåìng chẹo ca vãút lm (âån vë âo l
b
tỉ
k

P
m) v tra bng cho sàơn s cọ
äü cỉïng tãú vi. Cọ thãø tênh âäü cỉïng tãú vi theo cäng thỉïc :â
2
1,854.
P
H
d
P

Tr g ï : -P l ti tạcdon âo ủng, G
-d l âỉåìng chẹo vãút lm,
P
m
Vicke v kênh
iãøn
âàûc trỉng cho âäü cỉïng täøng håüp ca chi tiãút.
ïp noop (HK) :
ång tỉû nhỉ phỉång phạp Vicke nhỉng våïi
ám im i cọ dảng hçnh thoi.
2.20- Mòi ®©m h×nh th¸p (a) vμ h×nh d¹ng vÕt lâm (b)
Phỉång phạp ny dng âo cạc váût liãûu dn nhỉ gäúm. Âäü cỉïn âỉåüc ênh theo cäng
Phỉång phạp ny sỉí dủng âäưng thåìi hai loải thiãút bë : mạy âo âäü cỉïng
hviváût liãûu hc. Âỉåüc sỉí dủng âãø âo âäü cỉïng ca cạc hảt, cạc pha riãng r. Âäü cỉïng
tãú vi khäng
6.Phỉång pha âo âäü cỉïng K
Phỉång phạp âo âäü cỉïng Knoop cng tỉ
m i â k cỉång hçnh thạp cọ cáúu tảo sao cho vãút âo âãø lả
(a) (b)
b

t
l/b = 7.11
b/t = 4.00
L
H×nh
thỉïc sau :
2
1,42.
PP
HK
F
L

[kG/mm
2
]
Trong âọ : -F l diãûn têch vãút lm, mm
2
.
äü cỉïng no chè cáưn chuøn sang thang âo ca
ãưu cho trãn mn hçnh.
-L l giạ trë âäü di låïn nháút ca vãút lm, mm.
Ngy nay cọ loải mạy âo âäü cỉïng vản nàng âo âỉåüc cạc loải âäü cỉïng nhỉ : Brinen,
Räcven, Vicke, HL, Sor Mún âo loảiâ
phỉång phạp âọ l âỉåüc. Táút c kãút qu â
7.Cạc phỉång phạp âo âäü cỉïng gáưn âụng :
a-Phỉång phạp Poldi (HB
â
) :
68

Ngun l : ta âäưng thåìi tảo hai vãút lm åí c máùu chøn (â biãút âäü cỉïng) v
máùu cáưn âo. Sau âọ âo âỉåìng kênh vãút lm åí c hai máùu âọ bàòng kênh hiãøn vi âo. Âäü
cỉïng Poldi xạc âënh theo cäng thỉïc :
2
.
c
d
d
HB HB
2
C
d
máùu chøn.
ïch nhau 5HRC nhỉ : 35, 40, 45 ,50, 55, 60HRC. Mún xạc âënh âäü
bãư màût ca nọ. Vê dủ : xạc âënh âäü cỉïng mäüt
äü cỉïng tàng dáưn lãn âãø da máùu. Khi
ọ hiãûn tỉåüng tráưy xỉåïc (àn da) thç âäü cỉïng ca máùu âỉåüc xem l bàòng âäü
la
bàòng cọ nàng lỉåüng dỉû trỉỵ
ra ráút láu, cọ thãø hng nàm cho âãún hng chủc nàm. Nãúu âem
d
Trong âọ : - HB l âäü cỉïng máùu chøn.
c
-d
c
l âỉåìng kênh vãút lm ca
-d l âỉåìng kênh ca máùu cáưn âo.
â
b-Âäü cỉïng Sor (HS
h

) :
Ngun l : Dng mäüt viãn bi bàòng thẹp täi cỉïng nàûng 2,5G cho råi tỉì âäü cao
h = 254mm xúng bãư màût chi tiãút cáưn âo. Càn cỉï vo chiãưu cao náøy lãn ca viãn bi trong
thiãút bë âo ta xạc âënh âỉåüc âäü cỉïng Sor.
C-Xạc âënh âäü cỉïng bàòng da máùu :
Dng mäüt bäü da máùu â cọ âäü cỉïng cho trỉåïc âãø thỉí máùu. Thäng thỉåìng cạc
da cọ âäü cỉïng ca
cỉïng ca chi tiãút ta dng da da thỉí lãn
chi tiãút bàòng thẹp sau khi täi. Âáưu tiãn ta láúy da cọ âäü cỉïng tháúp nháút da thỉí lãn chi
tiãút, da s khäng àn. Tiãúp tủc dng cạc da cọ â
máùu bàõt âáưuc
cỉïng ca da âọ (chênh xạ
c hån ì bàòng âäü cỉïng ca da trỉåïc âọ cäüng våïi âäü cỉïng ca
da âang dng chia âäi).
Cạc phỉång phạp gáưn âụng âỉåüc sỉí dủng räüng ri trong sn xút.
2.3.Nung kim loải â qua biãún dảng do :
2.3.1.Trảng thại kim loải â qua biãún dảng do :
Sau khi biãún dảng do, kim loải bë biãún cỉïng, họa bãưn, mảng tinh thãø bë xä lãûch v
täưn tải ỉïng sút dỉ bãn trong. Âáy l trảng thại khäng cán
cao, khäng äøn âënh. Vç váûy kim loải ln cọ xu thãú tråí vãư trảng thại cán bàòng trỉåïc khi
biãún dảng do, khäng cọ xä lãûch mảng, khäng täưn tải ỉïng út dỉ bãn trong. ÅÍ nhiãût âäü
thỉåìng quạ trçnh ny diãùn
nung nọng kim loải â biãnú dả
ng do âãún nhiãût âäü thêch håüp thç quạ trçnh ny s diãùn ra
nhanh hån nhiãưu.
2.3.2.Cạc chuøn biãún khi nung nọng :
Khi nung nọng kim loải â qua biãún dảng do, theo sỉû tàng lãn ca nhiãût âäü nung s
xy ra cạc quạ trçnh sau : häưi phủc v kãút tinh lải.
1
-Häưi phủc :

ÅÍ nhiãût âäü tháúp (khong 0,1
y0,2 T
c
) s xy ra quạ trçnh häưi phủc trong kim loảüi
qua biãún dảng do. Lục ny mảng tinh thãø s gim sai lãûch, xä lãûch â häưi, gnim máût
âäøi.
ã
hlải.
âäü lãûch v ỉïng sút bãn trong. Täø chỉïc tãú vi v cå tênh chỉa cọ gç thay
2-Kãút tinh lải (cn gi l kãút tinh lải láưn thỉï nháút) :
Khi nung nọng âãún cao hån mäüt nhiãût âäü nháút âënh (gi l nhiãût âä ükãút tinh lải)
trong mảng tinh thãø bë xä l ûch s hçnh thnh cạc hảt måïi khäng cọ cạc sai lãûch theo cå
chãú tảo máưm v phạt triãøn máưm, âọ l quạ trçnh kãút tin
69
Máưm kãút tinh lải sinh ra ch úu tải vng bë xä lãûch mảnh nháút, nàng lỉåüng dỉû trỉỵ
cao nháút (biãn giåïi hảt, màût trỉåüt). Vç váûy nãúu kim loải bë biãún dảng do cng mảnh thç
ạc máưm kãút tinh lải phạt triãøn lãn l quạ trçnh tỉû nhiãn. Sau
ktl
= a.T
c
táút c tênh theo
o
K.
hüc vo âäü sảch ca kim loải, mỉïc âäü biãún dảng v thåìi gian giỉỵ
nhiã
ú sau :
ç do xä lãûch mảng mảnh nãn tảo ra nhiãưu máưm kãút tinh.
ảng tåïi hản.
çhảt cng låïn do täúc âäü sinh máưm v phạt triãøn máưm cng
thç hảt cng låïn.

ûc náng cao nhiãût âäü hay kẹo di thåìi gian giỉỵ
.4.1.Khại niãûm :
dảng do kim loải cao hån nhiãût âäü kãút tinh lải.
máưm sinh ra cng nhiãưu.
Sau khi âỉåüc sinh ra c
khi kãút thục kãút tinh lải ta nháûn âỉåüc cạc hảt âa cảnh hon ton måïi våïi mảng tinh thãø
khäng cọ sai lãûch v mi tênh cháút väún cọ ban âáưu âỉåüc khäi phủc lải.
Nhiãû
t âäü kãút tinh lải l nhiãût âäü nh nháút tải âọ xy ra quạ trçnh kãút tinh lải våïi täúc
âäü âạng kãø, nhiãût âäü ny phủ thüc vo nhiãût âäü nọng chy :
T
Hãû säú a phủ t
ût. Trỉåìng håüp thỉåìng gàûp nháút våïi kim loải ngun cháút k thût a
| 0,4.
Kêch thỉåïc hảt sau khi kãút tinh lải phủ thüc vo cạc úu tä
-Mỉïc âäü biãún dảng : Kim loải bë biãún dảng do cng mảnh thç kêch thỉåïc hảt sau
khi kãút tinh lải cng nh mën v
Nãúu âäü biãún dảng nh tỉì 2
y8% do tảo ra êt vng xä lãûch nãn cọ êt máưm kãút tinh nãn hảt
ráút låïn, âäü biãún dảng ny gi l âäü biãúnd
-Nhiãût âäü : cng cao th
tàng, nhỉng täúc âäü phạt triãøn máưm tàng mảnh hån.
-Thåìi gian giỉỵ nhiãût : Thåìi gian giỉỵ nhiãût tải nhiãût âäü cng di
3-Kãút tinh lải láưn thỉï hai :
Sau khi kãút tinh lải xong nãúu tiãúptu
nhiãût s cọ quạ trçnh hảt bẹ sạt nháûp vo cạc hảt låïn lm cho hảt låïn thãm ra. quạ. Âáy l
quạ trçnh tỉû nhiãn vç lm gim täøng biãn giåïi hảt âãø nàng lỉåüng dỉû trỉỵ gim. Quạ trçnh
ny gi l kãúït tinh lải láưn thỉï hai v cáưn trạnh khi nung nọng.
2.4.Biãún dả
ng nọng :

2
Biãún dảng nọng l quạ trçnh biãún
Biãún dảng nọng thỉåìng tiãún hnh åí nhiãût âäü (0,7
y
0,75)T
c
.
Vê dủ : -Biãún dảng do kim loải vonphram åí 1000
o
C l biãún dảng ngüi vç nhiãût âäü
km åí nhiãût âäü thỉåìng l biãún dảng nọng vç nhiãût âäü
hi biãún dảng nọng s cọ hai quạ trçnh âäúi láûp nhau xy ra :
ưn v gim âäü cỉïng. Quạ trçnh ny
diãùn
o hån nhiãût âäü kãút
íng thåìi gian thêch håüp âãø xy ra quạ trçnh kãút tinh lải lm cho kim loải
kãút tinh lải ca nọ l 1200
o
C.
-Biãún dảng do thiãúc chç,
kãút tinh lải ca chụng åí nhiãût âäü ám.
2.4.2.Cạc quạ trçnh xy ra :
K
-Biãún dảng do lm xä lãûch mảng, gáy ra họa bãưn v biãún cỉïng
-Kãút tinh lải lm máút xä lãûch mảng, gáy ra thibã
ra tiãúp sau quạ trçnh biãún dảng do.
Vç váûy sau khi biãún dảng nọng cå tênh kim loải s thay âäøi theo chiãưu hỉåïng ca
quạ trçnh mảnh hån. Thäng thỉåìng phi kãút thục biãún dảng nọng åí ca
tinh lải mäüt khoa
cọ âäü do cao, âäü bãưn v âäü cỉïng tháúp.

70
2.4.3.Âàûc âiãøm ca biãún dảng nọng :
So våïi biãún dảng ngüi thç biãún dảng nọng cọ cạc âàûc âiãøm sau âáy :
Do nhiãût âäü cao, kim loải cọ tênh do cao nãn khọ bë nỉït, khäng cáưn lỉûc ẹp låïn m
äi
-Nhåì cọ quạ trçnh kãút tinh lải nãn s khäng cọ biãún cỉïng hồûc gim biãún cỉïng cho
im loải, sau khi biãún dảng nọng cọ thãø khäng cáưn .
-Ci thiãûn âäü hảt kim loải do lỉåüng ẹp låïn v nhiãût âäü ph håüp, âm bo cå tênh
øng håüp täút. Mún váûy phi tiãún hnh liãn tủc åí nhiãût âäü cao, lỉåüng ẹp låïn v kãút thục
iãún dảng åí nhiãût âäü khäng cao hån nhiãưu so våïi nhiãû
t âäü kãút tinh lải.
-Nhỉåüc âiãøm :
-Khọ khäúng chãú nhiãût âäü âäưng âãưu trãn phäi, nháút l cạc phäi mng hay quạ låïn, do
ọ khọ âảt âỉåüc sỉû âäưng nháút vãư täø chỉïc v cå tênh.
-Khọ khäúng chãú chênh xạc hçnh dạng, kêch thỉåïc ca sn pháøm våïi âäü chênh xạc
ao do sỉû gin nåí khi nung v co lải khi ngüi.
-Phán bäú lải tảp cháút : chụng nh mën hån, phán tạn kẹo di theo phỉång biãún dảng
tảo thnh täø chỉïc thåï lm cho kim loải cọ tênh dë hỉåïng. Do váûy cáưn phi tảo thåï
hán bäú håüp l khi biãún dảng : thåï phán bäú theo viãưn chu vi ca phäi s lm cho âäü bãưn
ao.
1-Ỉu âiãøm :
-Do tiãún h
nh åí nhiãût âäü cao, quạ trçnh khúch tạn mảnh, cạc läù häøng âỉåüc hn kên
lải, ci thiãûn cå tênh ca kim loải.
-
váùn âảt âỉåüc lỉåüng biãún dảng låïn. Do âọ cọ nàng sút cao v gia cäng âỉåüc cạcph
låïn.
k
tä
b

2
â
c
v
p
c
Hinh 2.21 -Täø chỉïc thåï ca trủc khuu
a)Thåï âụng ( täút) b)Thåï sai (xáúu)
71
CHỈÅNG 3 : ÀN MN V BO VÃÛ VÁÛT LIÃÛU
3.1.KHẠI NIÃÛM VÃƯ ÀN MN KIM LOẢI :
Trong quạ trçnh sỉí dủng, cáúu trục v tênh cháút ca váût liãûu bë biãún âäøi
ïi hoạ âi. Âäúi våïi váût liãûu kim loải ngun nhán thoa
theo thåìi gian
ïi hoạ ch
loải trong nãưn kinh tãú
ao cho àn mn v bo vãû kim loải åí cạc nỉåïc cäng nghiãûp
.Tøn hao kim loải do àn mn ráút låïn, cỉï cọ nàm nh
hê cho
áúnạp l 88 t fràng (1982), åí M l 70 t USD
(1980)
c ca mäi
ki i loải :
n xy ra khi kim loải tạc dủng
ì sỉû àn mn kim loải trong mäi trỉåìng cháút âiãûn gii, trong âọ
im loải, sỉû khỉí ca cháút äxy hoạ khäng phi xy ra chè trong
äüt
l
m cho váût liãûu bë thoa
úu l do hiãûn tỉåüng àn mn. Do vë trê quan trng ca váût liãûu kim

nãn váún âãư bo vãû kim loảichäúng sỉû phạ hu do àn mn ln âỉåüc quan tám k lỉåỵng.
Ngỉåìi ta ỉåïc tênh tiãu h
phạt triãøn chiãúmcåỵ 4,20% GDP ä
mạy luûn kim thç cọ mäüt nh mạy sn xút kim loải âãø b cho täøn hao âọ. Chi p
vâãư àn mn v bo vãû kim loải åí Ph
(1975), åí Anh l 5 t bng
Àn mn kim loải l sỉû phạ hu chụng do tạc dủng âiãûn hoạ hay hoạ h
trỉåìng xung quanh. Quạ trçnh àn mnmloải chia ra ha
- Àn mn hoạ hc (àn mn khä) : l quạ trênh àn m
våïi dung dëch khäng âiãûn ly v khê khä.
- Àn mn âiãûn hoạ : la
sỉû ion hoạ
ca ngun tỉí k
m phn ỉïng trỉûc tiãúp. Âáy l dảng àn mn phäø biãún nháút trong kim loải.
3.1.1.Täúc âäü àn mn :
Âãø xạc âënh täúc âäü àn mn kim loải ta sỉí dủng hai cạch sau :
a-Täøn tháút trng lỉåüng (P
TL
) : l trng lỉåüng kim loải täøn tháút trãn mäüt âån vë bãư màût,
trong mäüt âån vë thåìi gian.
P
TL
=
12
m
.St
n
m
mg/dm
2

.ngy. (3.1)
ron âo i loải trỉåïc v sau khi bë àn mn, mg
-S diã
Tgï : - m
1
, m
2
: l tr g lỉåüng máùukm
2
: ûn têch bãư màût kim loải, dm
-t : thåìi gian, ngy.
b-Âäü thám nháûp P
TN
: tênh theo chiãưu sáu kim loải bë àn mn trong mäüt nàm.
P
TN
=
.0,0365P
TL
U
mm nà (3.2)/m
/cm
3
ò ût âäü dng âiãûn àn mn I hồûc thãø
ủng
iỉỵa ûn
Trong âọ : -U : l trng lỉåüng riãng ca kim loải, G
thãø âỉåüc âo bàng máNgoi ra täúc âäü àn mn cọ
têch khê hydrä thoạt ra.
3.1.2.Âiãûn thãú âiãûn cỉûc :

Khi kim loải tiãúp xục våïi cháút âiãûn ly thç tải bãư màût tiãúp xục s xy ra sỉû tạcd
v kim loải. Tải vng phán chia giỉỵa hai pha (kim loải - dung dëch âiãgcháút âiãûnly
ly) xút hiãûn låïp âiãûn têch kẹp cọ âiãûn thãú nháút âënh gi l âiãûn thãú âiãûn cỉûc.
Vê dủ : nhụng Cu vo dung dëch sunphat âäưng, giỉỵa âäưng v dung dëch cọ cán bàòng
sau :
72
äxy hoạ
khỉí
Khi cọ quạ trçnh cán bàòng giỉỵa âiãûn cỉûcv
E tênh theo hãû thỉïc Nernst :
Me  Me
n+
+ ne
dung dëch cọ âiãûn thãú âiãûn cỉûc cán bàòng
E=E +
O
R
T
ln a
nF
(3.3)
1J/mol.
O
K
C/mol
ron áút âiãûn gii
ca kim loải ỉïng våïi dung dëch cọ hoảt âäü
tiãúp giạ trë tuût âäúi âiã iãûn cỉûc cán bàòng
un chỉïa múi ca chụng. Ta thỉåìng tiãún hnh âo
ía pin : mäüt nỉía ûn cỉûc kim loải

5
o
C ca mäüt säú ph hán cỉûc
Trong âọ : -R : hàòng säú khê, R = 8.3144
-T : nhiãût âäü tuût âäúi,
O
K
-F : hàòng säú Farâáy, F = 96 500
-a :hoảt âäü ca ion Me
n+
tgch
-E
O
: âiãûn thãú âiãûn cỉûc tiãu chøn
a = 1
Trong thỉûc tãú ta khäng thãø âo trỉûc ûn thãú â
(thûn nghëch) giỉỵa kim loải v d g dëch
âiãûn thãú âiãûn cỉûc bàòng pin âiãûn hoạ gäưm hai nỉ pin l âiã
nghiãn cỉïu, nỉía kia l âiãûn cỉûc so sạnh.
Âiãûn thãú tiãu chøn cán bàòng åí 2nỉïng p
Phn ỉïng Âiãûn thãú tiãu chøn cán bàòng so våïi âiãûn
cỉûc hrä E
0
, V
Au
3+
+ 3e
l
Au
O

2
+ 4H
+
+ 4e
l
2H
2
O
1.50
1.23
0.80
-0.13
0
-0.44
-0.74
-2.71
Ag
+
+e
l
Ag
0.40
0.34
0.00
O
2
+ 2H
2
O + 4e
l

4OH
-
Cu
2+
+ 2e
l
Cu
2H
+
+ 2e
l
H
2
Pb
2+
+ 2e
l
Pb
-0.4
Sn
2+
+ 2e
l
Sn
Fe
2+
+ 2e Fe
l
Cr
3+

+ 3e
l
Cr
-0.76
-1.67
-2.37
Zn
2+
+ 2e
l
Zn
Al
3+
+ 3e
l
Al
Mg
2+
+2e
l
Mg
Na
+
+ e
l
Na
Säú liãûu bng trãn cho phẹp âạnh giạ chiãưu hỉåïng lm viãûc ca pin âiãûn hoạ. Vê dủ :
cọ mäüt pin âiãûn họa gäưm hai nỉía pin, nỉía pin thỉï nháút gäưm âiãûn cỉûcsàõt nhụng trong
dung dëch chỉïa ion Fe
2+

cọ hoảt âäü a
Fe2+
= 1, nỉía pin thỉï hai l âiãûn cỉûc bàòng âäưng
nhụng trong dung dëch chỉïa Cu
2+
cọ hoảt âäü a
Cu2+
= 1. Sỉïc âiãûn âäüng ca pin âọ s l :
E
o
= E
o (Cu2+/Cu)
- E
o (Fe2+/Fe)
= 0.34 - (-0.44) = 0.78V
73
Näúi hai nỉía pin âọ thç s cọ mäüt dng âiãûn âi qua pin, âiãûn tỉí s âi tỉì âiãûn cỉûc sàõt
éa l âi tỉì âiãûn cỉûc cọ âiãûn thãú tháúp hån (anät) âãún âiãûn cỉûc cọ
gs cọ phn ỉïng catät :
ë àn mn trong axit khäng chỉïa ä xy, âäưng thåìi
rä :
ta phi tênh âiãûn thãú cán bàòng ca kim loải theo phỉåìng trçnh
GÀNMN KIM LOẢI :
o
åüc chia lm hai loải :
äng dáùn âiãûn nãn
ûn hoạ. Vê dủ : thẹp cạc bon lm viãûc trong cạc dung mäi hỉỵu
ãûu lng hçnh thnh tỉì cạc loải cạc bua hydrä khäng dáùn âiãûn. Nãúu cọ
hỉïa
üc xy ra trong khê khä åí nhiãût âäü cao. Vê dủ : sỉû ä xy

âäút trong, âäüng cå phn lỉûc
sanmg âiãûn cỉûc âäưng, ngh
âiã
ûn thãú cao hån (catät). Lục ny trãn âiãûn cỉûc sàõt s cọ phn ỉïng anät :
Fe
o
Fe
2+
+2e
Sàõt s bë ho tan, cn trãn âiãûn cỉûc âäưn
Cu
2+
+ 2e
o
Cu
Do váûy trãn cỉûc âäưng s cọ kãút ta thãm mäüt låïp âäưng.
Tỉång tỉû nhỉ trãn ta cọ thãø âoạn trỉåïc ràòng táút c cạc kim loải våïi âiãûn thãú âiãûn cỉûc tiãu
chøn tháúp hån ca âiãûn cỉûc hrä s b
cọ sỉû thoạtkhêh
2Me
o
2Me
n+
+ 2ne
2nH
+
+ 2ne
o
nH
2

Phn ỉïng ny cọ âiãûn thãú âiãûn cỉûc tiãu chøn l 1,23V, låïn hån âiãûn thãú âiãûn cỉûc
tiãu chøn +0,34V ca phn ỉïng Cu
o
Cu
2+
+ 2e, âäưng s bë àn mn.
Tuy nhiãn hoảt âäü cạc ion trong dung dëch thỉåìng khạc 1 nãn mún biãút kim loải cọ
bë àn mn hay khäng
Nernst sau âọ so sạnh våïi âiãûn thãú cán bàòng ca phn ỉïng khỉí phán cỉûc catät.
3.2.CẠC DẢN
3.2.1.Àn mn hoạ h üc :
Dảng àn mn ny xy ra do tạc dủng hoạ hc ca kim loải våïi mäi trỉåìng lm viãûc
ca chụng v âỉ
a-Àn mn trong dung dëch khäng âiãûn ly :
Âa säú cạc cháút hỉỵu cå khäng l cháút âiãûn ly, do váûy chụng kh
khäng xy ra àn mnâiã
cå, cạc nhiãn li
c nỉåïc s xy ra àn mn âiãûn họa.
b-Àn mn khê :
L quạ trçnh àn mn hoạ ho
hoạ cạc chi tiãút trong l nung, âäüng cå
Quạ trçnh àn mn khê xy ra do tạc âäû
ng âäưng thåìi ca nhiãût âäü cao v cạc khê àn
mn (xám thỉûc) nhỉ : O
2
, SO
2,
Cl
2
vo kim loải. Täúc âäü àn mn khê phủ thüc vo tênh

cháút kim loải v håüp kim, tênh cháút ca mäi trỉåìng khê åí nhiãût âäü cao v tênh cháút ca
cạc sn pháøm àn mn.
Quạ trçnh äxy hoạ l âiãøn hçnh nháút ca àn mn khê v âỉåüc biãøu diãùn båíi phỉång
trçnh sau âáy :
mMe (r) +
4
mn
O
2
(k) = Me
m
O
mn/2
(r) (3.4)
Âãø âạnh giạ kh nàng lm viãûcca kim loải åí nhiãût âäü cao ta càn cỉï vo hai âàûc
ï âäü bãưn cå hc åí nhiãût âäü cao.
abãưn
trỉng sau âáy :
- Bãưn nhiãût : kh nàng kim loảico
- Chëu nhiãût : kh nàng kim lo ûiànmn khê åí nhiãût âäü cao.
3.2.2.àn mn âiãûn họa
74
1-Khaùi nióỷm :
Khi nghión cổùu quaù trỗ h laỡm vión ỷc cuớa pin Cu-Zn trong dung dởch õióỷn lyù ta thỏỳy
aù trón anọt nhổ sau :
Zn -2e = Zn
2+
ay nhióửu pha do vỏỷy giổợa caùc pha naỡy
y caùc quaù trỗnh ỡm cho kim loaỷi bở phaù huyớ. Trón bóử mỷt kim loaỷi hỗnh
ỏỳt nhióửu cổỷc. Tọỳc õọỹ n

nóửu pin cuỷc bọỹ vaỡ phuỷ thuọỹc vaỡo õióỷn thóỳ
kim loaỷi gọửm ba quaù trỗnh cồ baớn : quaù trỗnh anọt, quaù
õióỷn
n moỡn giaới phoùng :
H
hp
+ H
hp
H
2
ỹp nay goỹi laỡ sổỷ n moỡn vồùi chỏỳt khổớ phỏn
e 2H
2
O
-Vồùi mọi trổồỡng trung tờnh hay bazồ quaù trỗnh catọt seợ laỡ :
O
2
+ 2H
2
O +4e 4OH
-Caùc daỷng n moỡn õióỷn hoaù :
n moỡn õióỷn hoaù laỡ daỷng n moỡn phọứ bióỳn hồn caớ vaỡ phaù huyớ kim loaỷi nhióửu nhỏỳt.
aùc daỷng n moỡn õióỷn hoùa õổồỹc chia ra nhổ sau : n moỡn õóửu (1), n moỡn galvanic hay
nmoỡn tióỳp xuùc (2), n moỡn do chónh lóỷch khờ (3), n moỡn lọự (4), n moỡn tinh giồùi (5),
nmoỡn nổùt do ổùng lổỷc (6), n moỡn moới (7), n moỡn lổỷa choỹn hay sổỷ phỏn raợ hồỹp kim
), n moỡn maỡi moỡn (9). Sau õỏy ta seợ khaớo saùt kyợ lổồợng tổỡng daỷng n moỡn cuỷ thóứ.
-n moỡn õóửu :
Xaớy ra trong õióửu kióỷn kim loaỷi õọửng nhỏỳt, mọi trổồỡng, nhióỷt õọỹ vaỡ sổỷ phỏn bọỳ ổùng
ỷc laỡ õọửng õóửu, tọỳc õọỹ n moỡn laỡ nhổ nhau trón toaỡn bọỹ bóử mỷt kim loaỷ
i. ồn vở õo n

oỡn thọng duỷng laỡ cm/nm. Ngoaỡi ra coỡn duỡng caùc õồn vở g/cm
2
.ngaỡy, mg/dm
2
.ngaỡy,
A/cm
2
.
-n moỡn tióỳp xuùc (nmoỡn Galvanic) :
Daỷng n moỡn naỡy xaớy ra khi caùc kim loaỷi hay hồỹp kim khaùc nhau õổồỹc sổớ duỷng
ong cuỡng mọỹt cồ cỏỳu vaỡ coù phỏửn dióỷn tờch tióỳp xuùc vồùi nhau (tióỳp dióỷn), trong cuỡng mọỹt
rũng Zn bở moỡn dỏửn do hióỷn tổồỹng hoaỡ tan. Trong pin naỡy keợm õoùng vai troỡ anọt vaỡ phaớn
ổùng õióỷnho
Trong vỏỷt lióỷu kim loaỷi coù cỏỳu taỷo bồớihaih
xaớ anọt vaỡ catọt la
thaỡnh rỏỳt nhióửu anọt vaỡ catọt, do vỏỷy hỗnh thaỡnh mọỹt hóỷ thọỳng r
moỡn õióỷn hoùa laỡ tọứng tọỳc õọỹ n moỡn cuớahi
õióỷn cổỷc. n moỡn õióỷn hoùa cuớa
trỗnh catọt vaỡ quaù trỗnh dỏựn õióỷn.
Quaù trỗnh anọt laỡ quaù trỗnh ọxy hoaù õióỷn hoaù, trong õoù
kim loaỷi chuyóứn vaỡo dung
dởch dổồùi daỷng ion vaỡ giaới phoùng õióỷn tổớ, kim loaỷi bở n moỡn theo phaớn ổùng :
Me
o
Me
n+
+ ne
Quaù trỗnh catọt laỡ quaù trỗnh khổớ õióỷn hoaù, trong õoù caùc chỏỳt oxy hoaù (Ox) nhỏỷn
tổớ do kim loaỷibở
Ox +ne

o
Red Red laỡ daỷng chỏỳt khổớ (Ox.ne)
Ox laỡ daỷng chỏỳt ọxy hoaù, thổồỡng laỡ H
+
hay O
2
thỗ quaù trỗnh catọt seợ laỡ :
H
+
+ e
o
H
hp
o
(H
hp
laỡ hydrọ hỏỳp phuỷ), trong trổồỡng hồ
cổỷc hydrọ.
Nóỳu Ox laỡ O
2
thỗ :
- Vồùi mọi trổồỡng axit quaù trỗnh catọt seợ laỡ :
O
2
+ 4H
-
+4n
o
o
2

C


(8
a
lổ
m
m
b
tr
75
76
ọi trổồỡng n moỡn. Do taỷo ra caùc pin ngừn maỷch nón gỏy ra n moỡn maỷnh, kim loaỷi coù
ióỷn thóỳ ỏm hồn seợ bở n moỡn.
-n moỡn do sổỷ chónh lóỷch khờ (n moỡn khe) :
m
õ
H
ỗnh 3.1 -
P
hỏn loaỷi caùc daỷng n moỡn õióỷn hoaù
H
ỗnh 3.2-n moỡn ọỳng theùp khọng rố coù õọỹ daỡy 4,5mm
c
77
Dảng àn mn ny xy ra cọ thãø do mäi trỉåìng khäng âäưng nháút, chàóng hản sỉû khạc
hau củc bäü vãư thäng khê ho tan (äxy). Lục ny hçnh thnh mäüt pin chãnh lãûch khê v
áy ra àn mn.
a)Àn mn khe trãn màût bêch thẹp khäng rè 10Cr18Ni9
b)Àn mn khe dỉåïi vng âãûm pêt täng thẹp khäng rè trong nỉåïc biãøn

c)Àn mn âỉåìng måïm nỉåïc
d)Àn mn do làõng âng
-Àn mn läù :
Âáy l dảng xám thỉûc củc bäü tảo nãn cạc läù, âäü sáu cạc läù cọ thãø låïn hån âỉåìng
ênh läù. Hiãûn tỉåüng ny xy ra do cọ cạc läù nh trong låïp ph bo vãû chäúng àn mn âãưu
ạc låïp men, låïp ph hỉỵu cå, mng äxyt ). Cạc läù phạt triãøn tỉì bãư màût vo bãn trong
eo hỉåï
ng gáưn nhỉ thàóng gọc.
Àn mn tinh giåïi :
Dảng àn mn ny liãn quan âãún sỉû cọ màût ca cạc pha dë thãø åí biãn giåïi hảt trong
åüp kim. Loải àn mn ny thỉåìng gàûp nháút åí thẹp khäng rè, vê dủ Cr18Ni10.
n
g
H
çnh 3.3- Cạc dảng àn mn khe
b)
c)
d)
a)
d
k
(c
th
e
h
H
ỗnh 3.4-Caùc daỷng n moỡn lọự
Hỗnh 3.5 -n moỡn lọự cuớa theùp thuỷ õọỹng trong ion C
l
-

f-n moỡn nổùt do ổùng lổỷc :
Caùc kóỳt cỏỳu kim loaỷi laỡm vióỷc trong mọi trổồỡng n moỡn, dổồùi taùc duỷng cuớa lổỷc keùo
ợ gỏy ra nổùt, raỷn vaỡ gaợy. Daỷng n moỡn naỡy gỏy tọứn thỏỳt kim loaỷi rỏỳt nhoớ, nhổng khoù
hỗn thỏỳy nón rỏỳt nguy hióứm.
-n moỡn moới :
Laỡ hióỷn tổồỹng n moỡn xaớy ra trong caùc kóỳt cỏỳu kim loaỷi laỡm vióỷc dổồùi taới troỹng thay
ọứi coù chu kyỡ. Do taùc duỷng n moỡn taỷo õióửu kióỷn cho caùc vóỳt nổùt moới õỏửu tión dóự xuỏỳt
ióỷn hồn.
-n moỡn lổỷa choỹn (sổỷ phỏn raợ hồỹp kim) :
ỡn naỡy gỏy tọứn thỏỳt kim loaỷi rỏỳt nhoớ, nhổng khoù
hỗn thỏỳy nón rỏỳt nguy hióứm.
-n moỡn moới :
Laỡ
hióỷn tổồỹng n moỡn xaớy ra trong caùc kóỳt cỏỳu kim loaỷi laỡm vióỷc dổồùi taới troỹng thay
ọứi coù chu kyỡ. Do taùc duỷng n moỡn taỷo õióửu kióỷn cho caùc vóỳt nổùt moới õỏửu tión dóự xuỏỳt
ióỷn hồn.
-n moỡn lổỷa choỹn (sổỷ phỏn raợ hồỹp kim) :
se
nn
gg

õõ
hh
hh
78
Daỷng n moỡn naỡy xaớy ra trong caùc õióửu kióỷn nhỏỳt õởnh õọỳi vồùi caùc hồỹp kim laỡ dung
ởch rừn, trong õoù kim loaỷi hoaỡ tan coù õióỷn thóỳ n moỡn ỏm hồn nhióửu so vồùi kim loaỷi
óửn.
d
n

H
ỗnh 3.
6
-n moỡn tinh giồùi cuớa theùp khọng r
ố
H
ỗnh 3.7 -n moỡn nổùt ồớ bión giồùi haỷt theùp khọng rố
79
a)a)
a)Dotọửn taỷi caùc maỷch hoaỷt tờnh
b)Docaùc maỷch hoaỷt tờnh loaỷi maỡng vồợ

i-i-n moỡn maỡi moỡn :
Sổỷ maỡi moỡn cuớa kim loaỷi thuỷ õọỹng trong mọi trổồỡng n moỡn coù thóứ laỡm mỏỳt lồùp baớo
óỷ vaỡ hióỷn tổồỹng naỡy goỹi laỡ n moỡn maỡi moỡn.
-Sổớ duỷng caùc hồỹp kim chởu noùng
thờch hồỹp (thổồỡng laỡ caùc nguyón tọỳ coù maỡng ọxyt sờt
n moỡn khờ.
n moỡn maỡi moỡn :
Sổỷ maỡi moỡn cuớa kim loaỷi thuỷ õọỹng trong mọi trổồỡng n moỡn coù thóứ laỡm mỏỳt lồùp baớo
óỷ vaỡ hióỷn tổồỹng naỡy goỹi laỡ n moỡn maỡi moỡn.
-Sổớ duỷng caùc hồỹp kim chởu noù
ng
thờch hồỹp (thổồỡng laỡ caùc nguyón tọỳ coù maỡng ọxyt sờt
n moỡn khờ.
b)
b)
H
ỗnh 3.8-n moỡn do ổùng lổỷc
H

ỗnh 3.9- n moỡn lổỷa choỹn (sổỷ phỏn raợ hồỹp kim)

vv
3.3.BAO V KIM LOAI CHNG N MOèN3.3.BAO V KIM LOAI CHNG N MOèN
3.3.1.Baớo vóỷ kim loaỷi chọỳng n moỡn hoùa hoỹc : 3.3.1.Baớo vóỷ kim loaỷi chọỳng n moỡn hoùa hoỹc :
11
Duỡng caùc nguyón tọỳ hồỹpkim Duỡng caùc nguyón tọỳ hồỹpkim
chỷt, nhióỷt õọỹ noùng chaớy cao ) vồùi thaỡnh phỏửn xaùc õởnh pha thóm vaỡo kim loaỷi nóửn õóứ
nỏng cao khaớ nng chọỳng
chỷt, nhióỷt õọỹ noùng chaớy cao ) vồùi thaỡnh phỏửn xaùc õởnh pha thóm vaỡo kim loaỷi nóửn õóứ
nỏng cao khaớ nng chọỳng

80