Hướng dẫn phân tích cảm hứngtrong bài thơ đất nước ppsx

Hướng dẫn phân tích cảm hứng
trong bài thơ đất nước




Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới
Tôi nhớ những ngày thu đã xa
Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may
Người ra đi đầu không ngoảnh lại
Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy

Mùa thu nay khác rồi
Tôi đứng vui nghe giữa đất trời
Gió thổi rừng tre phất phới
Trời thu thay áo mới
Trong biếc nói cười thiết tha
Rừng xanh đây là của chúng ta
Núi rừng đây là của chúng ta
Những cánh đồng thơm mát
Những ngả đường bát ngát
Những dòng sông đỏ nặng phù sa
Nước chúng ta
Nước những người chưa bao giờ khuất
Đêm đêm rì rầm trong tiếng đất
Những buổi ngày xưa vọng nói về
Ôi những cánh đồng quê chảy máu
Dây thép gai đâm nát trời chiều
Những đêm dài hành quân nung nấu

Bỗng bồn chồn như nhớ mắt người yêu
Từ những năm đau thương chiến đấu
Đã ngời lên nét mặt quê hương
Từ gốc mía bờ tre hồn hậu
Đã bật lên những tiếng căm hờn
Bát cơm chan đầy nước mắt
Bay còn giằng khỏi miệng ta
Thằng giặc tây thằng chúa đất
Đứa đè cổ đứa lột da
Xi
ềng xích chúng bay không khoá được
Trời đầy chìm và đất đầy hoa
Súng đạn chúng bay không bắn được
Lòng dân ta yêu nước thương nhà
Khói nhà máy cuộn trong sương núi
Kèn gọi quân văng vẳng cánh đồng
Ôm đất nước những người áo vải
Đã đứng lên thành những anh hùng
Ngày nắng đốt theo đêm mưa dội
Mỗi bước đường mỗi bước hi sinh
Trán cháy rực nghĩ trời đất mới
Lòng ta bát ngát ánh bình minh
Súng nổ tung trời giận dữ
Người lên như nước vỡ bờ
Nước Việt Nam như máu lửa
Rũ bùn đứng dậy sáng loà.

Bài giải chi tiết | Viết cách giải khác của bạn

Phân tích đề :

- Nội dung : cảm hứng về đất nước của Nguyến Đ
ình
Thi trong bài thơ Đất nước.

- Th
ể loại : Phân tích một tác phẩm trọn vẹn theo một
chủ đề đã được định hướng. Tác phẩm ở đây là thơ
trữ tình, vì thế khi phân tích cần hiểu rõ đặc trưng th
ể
loại, chú trọng làm nổi bật cảm xúc, tình cảm, tư
tưởng của tác giả.

- Phạm vi : Tuy chỉ yêu cầu phân tích bài thơ của
Nguyến Đình Thi, nhưng cần so sánh liên hệ với các
bài thơ khác, nhất là những bài thơ cùng viết về đề
tài đất nước trước và sau nó ( ví dụ : Bên kia sông
Đuống của Hoàng Cầm, Đất nước của Nguyễn Khoa
Điềm…) để thấy vẻ đẹp riêng của tác phẩm.

Gợi ý phân tích :

1. Hiểu rõ hoàn cảnh sáng tác của bài thơ để phân
tích

- Đất nước là bài thơ ngắn (49 dòng ) nhưng lại đư
ợc
sáng tác trong thời gian dài (1948- 1955)

- Tiền thân là bài thơ Sáng mát trong như sáng năm

xưa (đăng báo Văn nghệ số 6, tháng 10 và 11/1948)
và bài Đêm mít ting (Văn nghệ Xuân 1949). Cả hai
bài thơ đều được viết tại Việt Bắc, trong tâm trạng
nhớ về Hà Nội của tác giả.

- Phần đầu từ Sáng mát trong… Trong biếc nói cười
thiết tha được lấy từ bài thơ thứ nhất. Kế đến nối v
ào
đoạn cuối bài thơ thứ hai và cả ý của bài đầu cho
đến : Những buổi ngày xưa vọng nói về. Đoạn từ Ôi
cánh đồng quê… cho đến hết bài được Nguyến Đình
Thi viết vào năm 1955

Như vậy, bài thơ hình thành từ ba mảnh khác nhau,
trong thời gian dài, nhưng vẫn là tác phẩm hoàn
chình, liền mạch, nhất quán nhờ kết nối bởi mạnh
cảm xúc về đất nước.

2. Lưu ý về kết cấu

Đất nước là bài thơ có kết cấu độc đáo

- Nhà thơ đưa người đọc vào thế giới cảm xúc của
mình theo lối hứng của ca dao, dân ca. Khởi đầu là
cảm xúc về một sáng mùa thu, mùa thu thiên nhiên,
đất trời, gợi nhớ về mùa thu đã xa của Hà N
ội. Rồi từ
mùa thu thiên nhiên, đất trời, gợi nhớ về mùa thu c
ủa
đất nước, mùa thu c

ủa cách mạng với niềm xúc động
đầy tự hào được làm chủ đất nước. Và, t
ừ đó lại nghĩ
về đất nước trong chiến tranh, giải phóng, về những
con người từ trong đau thương căm hờn đứng lên
chiến đấu - những anh hùng quần chúng. Bài thơ kết
thúc bằng hình ảnh mang tính biểu tượng về sự
vươn mình vĩ đại của đất nước và con người Việt
Nam trong thời đại mới.

- Sự vận động của tư tưởng - cảm xúc của bài thơ
phát triển theo hướng cảm nhận và suy ng
ẫm của tác
giả về đất nước. Bởi vậy :

+ Phần sau của bài thơ có nhiều hình ảnh khái quát,
hình ảnh mang tính biểu tượng hoặc hình ảnh hiện
thực nhưng đã được mở rộng ý nghĩa theo hướng
khái quát.

+ Sự chuyển biến của nhịp điệu, âm hưởng theo
dòng cảm xúc : Từ nhịp chậm với những âm cao và
trong => trầm xuống khi lắng nghe mạch sống bất
diệt của đất nước => dồn dập, cuộn sôi, tuôn ch
ảy =>
hào sảng, bừng sáng.

3. Những nội dung chính cần phân tích

- Cảm hứng của bài thơ :

Như tựa đề, cảm hứng của bài thơ là cảm hứng về
giang sơn, gấm vóc, cảm hứng về đất nước, Tổ
quốc. Cảm hứng đó xuyên suốt bài thơ, là mạch
ngầm kết nối từng mảng tưởng như rời rạc trong tác
phẩm, tạo thành hình tượng thơ thống nhất. Do đó,
khi phân tích phải luôn tập trung vào chủ đề này.

- Khổ thơ đầu :

Hoài niệm tươi sáng về mùa thu nay. Đây cũng là
cảm hứng về một đất nước đổi mới, cảm hứng đầy
chất tự hào của người làm chủ. Phát hiện mới mẻ
của Nguyến Đình Thi ở đây là mối quan hệ về đất
nước trong truyền thống – đất nước ở hiện tại

- Phần còn lại của bài thơ :

Tác giả tập trung thể hiện những cảm xúc và suy
ngẫm của mình về đất nước từ đau thương trong
chiến tranh đã trỗi dậy mạnh mẽ, ngời sáng.

- Đánh giá chung :

Đất nước là bài thơ hay của Nguyến Đình Thi và của
nền thơ Việt Nam kháng chiến. Thành công lớn nhất
của tác giả là đã thể hiện những tình cảm chân thực,
xúc động của mình về đất nước

Bài tham khảo

Tiếng thơ hào sảng về đất nước

Xưa nay, nhi
ều bài thơ hay lại được nhà thơ viết rất
nhanh, có vẻ như “xuất thần”. Trái lại, có những bài
thơ được nung nấu kỹ lưỡng khi hoàn thành chưa
hẳn làm ưng ý tác giả, nhất là về cảm xúc, sự xộc
xệch trong kết cấu… Đất nước của Nguyến Đình Thi
có lẽ là trường hợp ngoại lệ. Nó được thai nghén từ
những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp
(năm 1948,1949) và hoàn thành khi cuộc kháng
chiến ấy đã kết thúc (năm 1955). Dĩ nhiên, đó phải là
thành công của nhà thơ có tài. Nhưng điều quan
trọng hơn chính là do tác phẩm ấy được tạo dựng
nên từ những cảm xúc, suy nghĩ của Nguyến Đình
Thi về một chủ đề lớn: Đất nước !

Khởi đầu bài thơ là những cảm xúc trực tiếp trong
một sáng mùa thu, gợi nỗi nhớ về Hà Nội :
Sáng mát trong như sáng năm xưa
Gió thổi mùa thu hương cốm mới
Đó cũng là ấn tượng về một mùa thu Hà Nội : không
khí mát trong, gió nhẹ thổi và phảng phất mùi hương
cốm mới. Câu thơ gợi tả cả không gian, màu sắc và
hương vị, “đồng hiện” cả thời gian và quá khứ và
hiện tại, trộn lẫn hình ảnh trong thực tại và hình ảnh
trong hoài niệm.
Hương cốm mới là nét đặc sắc của mùa thu Hà Nội.
Dường như đó là kết tinh của tất cả hương v

ị đất trời,
cây cỏ mùa thu Hà N
ội. Thạch Lam từng viết về cốm,
món quà đặc biệt của mùa thu Hà Nội :

Phảng phất hương vị ngàn hoa cỏ… là thức dâng
của cánh đồng bát ngát xanh, mang trong hương vị
tất cả cái mộc mạc, giản dị mà thanh khiết của đồng
quê nội cỏ.
(Hà Nội băm sáu phố phường )

Sau này, hương cốm cũng đã đi vào nhạc của Trịnh
Công Sơn ( Nhớ mùa thu Hà Nội ) cùng với cây cơm
nguội vàng, cây bàng lá đỏ… làm thành nét thanh
tao, gợi nhớ mùa thu Hà thành :

Hà Nội mùa thu/ Cây cơm nguội vàng / cây bàng lá
đỏ / nằm kề bên nhau/ phố xưa nhà cổ / mái ngói
thâm nâu / … Hà Nội mùa thu / mùa thu Hà Nội / m
ùa
hoa sữa về / thơm từng cơn gió / mùa cốm xanh về /
thơm bàn tay nhỏ / cốm sữa vỉa hè / thơm bư
ớc chân
qua…

Nguyến Đình Thi đã đưa vào thơ những gì đặc trưng
nhất của mùa thu Hà Nội. Điều đó chứng tỏ nhà thơ
là người gắn bó sâu nặng, thiết tha với Hà Nội thấm
thía xao xác khi ở xa trông về

Nguyến Đình Thi kể, hồi nhỏ đi học trung học, ông
thường lên vùng Hồ Tây ngồi ngắm bầu trời và
những áng may bay. Cảm hứng về bầu trời thu, về
những làn gió mát, về hương vị cốm xanh và những
dòng sôn, ruộng đồng ở đoạn sau của nhà thơ “cũng
chính là cảm hứng về đất nước” ( Nguyến Đình Thi –
Bài thơ Đất nước )

Dòng thơ thứ ba : Tôi nhớ những ngày thu đã xa là
một sự chuyển mạch. Thực ra, ở hai câu thơ đầu đã
có hình ảnh mùa thu xưa rồi, nhưng đến đây có lẽ
không kiềm được dòng hồi tưởng nên lời thơ như
buột phát ra :
Tôi còn nhớ những ngày thu đã xa

Ở đây, còn có một lý do nữa : Trong bài thơ Sáng
mát trong như sáng năm xưa, vốn là vị trí của câu
thơ có hình ảnh đẹp : Cỏ mòn thơm mãi dấu chân
em. Câu thơ mang dáng dấp suy nghĩ tình cảm và
tình cảm của một trí thức Hà Nội. Thời ấy, có thể
không hợp với suy nghĩ của nhiều người trong hoàn
cảnh kháng chiến nên Nguyến Đình Thi đã thay đi.
Song, dù sao thì s
ự chuyển mạch ấy cũng hợp lý, kết
nối được hình ảnh toàn bài thơ.

Bốn câu thơ kế tiếp miêu tả về mùa thu Hà Nội xưa :

Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội
Những phố dài xao xác hơi may

Người ra đi đầu không ngoảnh lại