Tiểu luận: Phân tích thực chất của cuộc Cách Mạng trên lĩnh vực triết học do Mác - Ănghen thực hiện - Ý nghĩa của vấn đề đó potx

Tiểu luận

Phân tích thực chất của cuộc
Cách Mạng trên lĩnh vực triết
học do Mác - Ănghen thực
hiện - Ý nghĩa của vấn đề đó
1

LỜI MỞ ĐẦU

TRIẾT HỌC RA ĐỜI VÀ PHÁT TRIỂN CHO ĐẾN NAY ĐÃ CÓ
LỊCH SỬ GẦN 3000 NĂM. SỰ PHÁT TRIỂN NHỮNG TƯ TƯỞNG
TRIẾT HỌC CỦA NHÂN LOẠI LÀ MỘT QUÁ TRÌNH KHÔNG ĐƠN
GIẢN. CUỘC ĐẤU TRANH GIỮA CHỦ NGHĨA DUY VẬT VÀ CHỦ
NGHĨA DUY TÂM, VÀ GẮN VỚI NÓ LÀ CUỘC ĐẤU TRANH GIỮA
CÁC PHƯƠNG PHÁP NHẬN THỨC HIỆN THỰC – PHƯƠNG PHÁP
BIỆN CHỨNG VÀ PHƯƠNG PHÁP SIÊU HÌNH - TUY LÀ CÁI TRỤC
XUYÊN SUỐT LỊCH SỬ TRIẾT HỌC, LÀM NÊN CÁI “LOGIC NỘI TẠI
KHÁCH QUAN” CỦA SỰ PHÁT TRIỂN, SONG LỊCH SỬ DIỄN BIẾN
CỦA NÓ LẠI HẾT SỨC PHỨC TẠP.
TRIẾT HỌC MÁC LÀ MỘT HỆ THỐNG TRIẾT HỌC KHOA HỌC
VÀ CÁCH MẠNG, CHÍNH VÌ VẬY NÓ ĐÃ TRỞ THÀNH THẾ GIỚI
QUAN VÀ PHƯƠNG PHÁP LUẬN KHOA HỌC CỦA GIAI CẤP CÔNG
NHÂN VÀ NHÂN LOẠI TIẾN BỘ TRONG THỜI ĐẠI MỚI. TRIẾT HỌC
MÁC ĐÃ KẾ THỪA NHỮNG TINH HOA, TỪ ĐÓ ĐƯA RA NHỮNG

NGUYÊN LÝ KHOA HỌC GIÚP CON NGƯỜI NHÂN THỨC ĐÚNG VÀ
CẢI TẠO THẾ GIỚI.
SỰ RA ĐỜI TRIẾT HỌC MÁC TẠO NÊN SỰ BIẾN ĐỔI CÓ Ý
NGHĨA CÁCH MẠNG TRONG LỊCH SỬ PHÁT TRIỂN TRIẾT HỌC
CỦA NHÂN LOẠI. C.MÁC VÀ PH.ĂNGGHEN ĐÃ KẾ THỪA MỘT
CÁCH CÓ PHÊ PHÁN NHỮNG THÀNH TỰU TƯ DUY NHÂN LOẠI,
SÁNG TẠO NÊN CHỦ NGHĨA DUY VẬT TRIẾT HỌC TRIỆT ĐỂ,
KHÔNG ĐIỀU HOÀ VỚI CHỦ NGHĨA DUY TÂM VÀ PHÉP SIÊU
HÌNH. ĐỂ XÂY TRIẾT HỌC DUY VẬT BIỆN CHỨNG, MÁC ĐÃ PHẢI
CẢI CẢ CHỦ NGHĨA DUY VẬT CŨ VÀ CẢ PHÉP BIỆN CHỨNG DUY
TÂM CỦA HÊGHEN. ĐÓ LÀ MỘT CUỘC CÁCH MẠNG THẬT SỰ
TRONG HỌC THUYẾT VỀ XÃ HỘI, MỘT TRONG NHỮNG YẾU TỐ
2

CHỦ YẾU CỦA BƯỚC NGOẶT CÁCH MẠNG MÀ MÁC VÀ
ĂNGGHEN ĐÃ THỰC HIỆN TRONG TRIẾT HỌC. VÌ VẬY EM
NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ “PHÂN TÍCH THỰC CHẤT CỦA CUỘC CÁCH
MẠNG TRÊN LĨNH VỰC TRIẾT HỌC DO MÁC - ĂNGGHEN THỰC
HIỆN – Ý NGHĨA CỦA VẤN ĐỀ ĐÓ” CHO BÀI TIỂU LUẬN CỦA
MÌNH.




NỘI DUNG
1. VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA TRIẾT HỌC
TRIẾT HỌC LÀ HỆ THỐNG NHỮNG QUAN ĐIỂM CHUNG VỀ
THẾ GIỚI, NÓ XUẤT HIỆN VÀO THỜI KỲ PHÁT SINH VÀ PHÁT
TRIỂN CỦA XÃ HỘI CHIẾM HỮU NÔ LỆ Ở THỜI CỔ ĐẠI, VÀO
KHOẢNG TỪ THẾ KỶ VIII ĐẾN THẾ KỶ VI TRƯỚC CÔNG NGUYÊN

VỚI NHỮNG THÀNH TỰU RỰC RỠ TRONG CÁC NỀN TRIẾT HỌC
CỔ ĐẠI Ở TRUNG QUỐC, ẤN ĐỘ VÀ HY LẠP.
TRONG GẦN 3000 NĂM TỒN TẠI VÀ PHÁT TRIỂN, TRIẾT HỌC
CÓ NHIỀU TRƯỜNG PHÁI VÀ HỆ THỐNG KHÁC NHAU. CÁC HỆ
THỐNG VÀ TRƯỜNG PHÁI ĐÓ PHẢN ÁNH TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN
VỀ KINH TẾ – XÃ HỘI, CHÍNH TRỊ VÀ TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN CỦA
CÁC TRI THỨC KHOA HỌC TỰ NHIÊN CỦA CÁC NƯỚC. LẼ ĐƯƠNG
NHIÊN, SỰ PHẢN ÁNH ĐÓ TUỲ THUỘC VÀO LẬP TRƯỜNG CỦA
CÁC GIAI CẤP NHẤT ĐỊNH.
KHI NGHIÊN CỨU CÁC HỆ THỐNG, CÁC TRƯỜNG PHÁI
TRIẾT HỌC, CHỦ NGHĨA MÁC CHO RẰNG, VẤN ĐẾ QUAN TRỌNG
HÀNG ĐẦU, “VẤN ĐỀ CƠ BẢN LỚN” HAY “VẤN ĐỀ TỐI CAO” CỦA
TRIẾT HỌC LÀ VẤN ĐỀ QUAN HỆ GIỮA TƯ DUY VÀ TỒN TẠI,
3

GIỮA TINH THẦN VÀ THẾ GIỚI TỰ NHIÊN. VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA
TRIẾT HỌC CÓ HAI MẶT:
THỨ NHẤT, GIỮA VẬT CHẤT VÀ Ý THỨC, CÁI NÀO CÓ
TRƯỚC, CÁI NÀO CÓ SAU VÀ CÁI NÀO QUYẾT ĐỊNH?
THỨ HAI, Ý THỨC CỦA CHÚNG TA CÓ THỂ PHẢN ÁNH
TRUNG THỰC THẾ GIỚI KHÁCH QUAN KHÔNG? HAY NÓI MỘT
CÁCH KHÁC, CON NGƯỜI CÓ KHẢ NĂNG NHẬN THỨC THẾ GIỚI
HAY KHÔNG?
VẤN ĐỀ QUAN HỆ GIỮA TỒN TẠI VÀ TƯ DUY HAY GIỮA
VẬT CHẤT VÀ Ý THỨC LÀ VẤN ĐỀ CƠ BẢN TRONG TẤT CẢ VẤN
ĐỀ MÀ TRIẾT HỌC TẬP TRUNG GIẢI QUYẾT. BỞI VÌ, MỘT LÀ, ĐÓ
LÀ VẤN ĐỀ TRIẾT HỌC RỘNG NHẤT, CHUNG NHẤT; HAI LÀ, NẾU
KHÔNG GIẢI QUYẾT ĐƯỢC VẤN ĐỀ NÀY THÌ KHÔNG THỂ TIẾP
TỤC GIẢI QUYẾT CÁC VẤN ĐỀ KHÁC, NHỮNG VẤN ĐỀ ÍT CHUNG
HƠN; BA LÀ, GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ NÀY NHƯ THẾ NÀO SẼ QUYẾT

ĐỊNH TÍNH CHẤT CỦA THẾ GIỚI QUAN CỦA CÁC NHÀ TRIẾT HỌC.
VÀ THẾ GIỚI QUAN ẤY LÀ CƠ SỞ TẠO RA PHƯƠNG HƯỚNG ĐỂ
XEM XÉT VÀ GIẢI QUYẾT TẤT CẢ NHỮNG VẤN ĐỀ CÒN LẠI. CÁC
HỌC THUYẾT TRIẾT HỌC ĐƯỢC CHIA THÀNH HAI TRÀO LƯU CƠ
BẢN: DUY VẬT HAY DUY TÂM, ĐIỀU ĐÓ TUỲ THUỘC VÀO VIỆC
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CƠ BẢN NÀY.
CÁC HỆ THỐNG TRIẾT HỌC THỪA NHẬN TỒN TẠI, TỰ
NHIÊN, VẬT CHẤT LÀ CÁI CÓ TRƯỚC; Ý THỨC, TINH THẦN, TƯ
DUY LÀ CÁI CÓ SAU, ĐÓ LÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT. CÒN CÁC HỆ
THỐNG TRIẾT HỌC COI Ý THỨC LÀ CÁI CÓ TRƯỚC, TỒN TẠI LÀ
CÁI CÓ SAU LÀ TRÀO LƯU DUY TÂM. VIỆC XEM XÉT VÀ GIẢI
QUYẾT VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA TRIẾT HỌC LÀ TIÊU CHUẨN KHOA
HỌC DUY NHẤT ĐỂ XÁC ĐỊNH CÁC HỌC THUYẾT TRIẾT HỌC ĐÃ,
4

ĐANG VÀ SẼ TỒN TẠI LÀ THUỘC TRÀO LƯU NÀO: DUY TÂM HAY
DUY VẬT.
CÁC TRÀO LƯU CƠ BẢN TRONG TRIẾT HỌC – CHỦ NGHĨA
DUY VẬT VÀ CHỦ NGHĨA DUY TÂM – LUÔN LUÔN ĐẤU TRANH
VỚI NHAU. CUỘC ĐẤU TRANH GIỮA CÁC TRÀO LƯU TRIẾT HỌC
LÀ BIỂU HIỆN VỀ MẶT TƯ TƯỞNG CỦA CUỘC ĐẤU TRANH GIAI
CẤP VÀ PHẢN ÁNH TỒN TẠI XÃ HỘI CỦA CÁC GIAI CẤP, CÁC
TẦNG LỚP TRONG XÃ HỘI. THÔNG THƯỜNG, CHỦ NGHĨA DUY
VẬT LÀ BIỂU HIỆN VỀ MẶT TRIẾT HỌC CỦA HỆ TƯ TƯỞNG CÁC
GIAI CÁP VÀ CÁC TẦNG LỚP TIẾN BỘ, CÁC LỰC LƯỢNG XÃ HỘI
QUAN TÂM ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI. CHỦ NGHĨA DUY TÂM
LÀ BIỂU HIỆN VỀ MẶT TRIẾT HỌC CỦA CÁC GIAI CẤP, CÁC
NHÓM XÃ HỘI BẢO THỦ, CÁC ĐẢNG PHÁI CHÍNH TRỊ PHẢN
ĐỘNG, KHÔNG QUAN TÂM ĐẾN SỰ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI. CÁC
NHÀ DUY VẬT VỚI TƯ CÁCH LÀ CÁC NHÀ TƯ TƯỞNG CỦA CÁC

LỰC LƯỢNG XÃ HỘI TIẾN BỘ THƯỜNG LẤY NHỮNG THÀNH TỰU,
KẾT QUẢ CỦA KHOA HỌC TIẾN TIẾN MÀ THỰC TIỄN LÀM CƠ SỞ
CHO THẾ GIỚI QUAN CỦA MÌNH. CÒN CÁC NHÀ DUY TÂM LUÔN
LUÔN GẮN VỚI TÔN GIÁO, CỦNG CỐ VỊ TRÍ CỦA TÔN GIÁO BẰNG
NHỮNG LUẬN CỨ TRIẾT HỌC DUY TÂM.
SỰ XUẤT HIỆN CÁC GIAI CẤP ĐỐI KHÁNG VÀ CHẾ ĐỘ
NGƯỜI BÓC LỘT NGƯỜI, VIỆC TÁCH LAO ĐỘNG TRÍ ÓC KHỎI
LAO ĐỘNG CHÂN TAY LÀ NHỮNG NGUYÊN NHÂN XÃ HỘI LÀM
CHO CHỦ NGHĨA DUY TÂM XUẤT HIỆN. CÁC ĐẠI BIỂU CỦA CÁC
GIAI CẤP BÓC LỘT, THỐNG TRỊ ĐỘC QUYỀN HOẠT ĐỘNG TRÍ ÓC
LUÔN MONG MUỐN TẠO RA ẤN TƯỢNG RẰNG, DƯỜNG NHƯ LAO
ĐỘNG CHÂN TAY, HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT VẬT CHẤT CỦA QUẦN
CHÚNG LAO ĐỘNG LÀ CÁI THỨ YẾU, CÁI PHỤ THUỘC CỦA LAO
ĐỘNG TRÍ ÓC. HỌ CHO RẰNG LAO ĐỘNG TRÍ ÓC ĐÓNG VAI TRÒ
5

CHỦ YẾU TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI. SỰ KHẲNG ĐỊNH NÀY CỦA
CÁC TƯ TƯỞNG GIA CỦA GIAI CẤP PHẢN ĐỘNG KHÔNG TRÁNH
KHỎI DẪN TỚI CHỦ NGHĨA DUY TÂM TRIẾT HỌC, TỚI NHỮNG
MƯU TOAN, LUẬN CHỨNG CÁC HIỆN TƯỢNG TINH THẦN LÀ CÁI
CÓ TRƯỚC, CÁC HIỆN TƯỢNG VẬT CHẤT LÀ CÁI CÓ SAU.
2. TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC CỦA HÊGHEN VÀ PHOI ƠBẮC
VÀ NGUỒN GỐC RA ĐỜI CỦA TRIẾT HỌC MÁCXÍT
a) TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC CỦA HÊGHEN VÀ PHOI ƠBẮC
- HÊGHEN: TRIẾT HỌC HÊGHEN LÀ BIỂU HIỆN CỦA SỰ PHÁT
TRIỂN ĐẦY ĐỦ NHẤT VÀ RỰC RỠ NHẤT CỦA CHỦ NGHĨA DUY
TÂM CỔ ĐIỂN ĐỨC. HÊGHEN LÀ NHÀ TƯ TƯỞNG CỦA GIAI CẤP
TƯ SẢN ĐỨC, NGƯỜI THỂ HIỆN CHÍNH SÁCH THOẢ HIỆP VỀ
CHÍNH TRỊ CỦA GIAI CẤP TƯ SẢN VỚI GIAI CẤP PHONG KIẾN
QUÝ TỘC PHỔ. QUAN ĐIỂM TRIẾT HỌC CỦA ÔNG LÀ HỆ THỐNG

DUY TÂM CỔ ĐIỂN CUỐI CÙNG, LÀ TRÌNH ĐỘ CAO NHẤT CỦA SỰ
PHÁT TRIỂN PHÉP BIỆN CHỨNG DUY TÂM.
HÊGHEN LÀ NHÀ DUY TÂM KHÁCH QUAN. ÔNG COI TINH
THẦN THẾ GIỚI LÀ CÁI CÓ TRƯỚC, VẬT CHẤT VỚI TÍNH CÁCH
DƯỜNG NHƯ LÀ SỰ THỂ HIỆN, SỰ BIỂU HIỆN CỤ THỂ CỦA TINH
THẦN THẾ GIỚI, LÀ CÁI CÓ SAU; TINH THẦN LÀ ĐẤNG SÁNG TẠO
RA VẬT CHẤT.
TINH THẦN THẾ GIỚI – Ý NIỆM TUYỆT ĐỐI TỒN TẠI VĨNH
VIỄN VÀ CHỨA ĐỰNG DƯỚI DẠNG TIỀM NĂNG TẤT CẢ MỌI HIỆN
TƯỢNG CỦA TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI. NÓ LÀ NGUỒN GỐC VÀ ĐỘNG
LỰC CỦA MỌI HIỆN TƯỢNG TỰ NHIÊN VÀ XÃ HỘI. TINH THẦN
THẾ GIỚI HAY Ý NIÊM TUYỆT ĐỐI TRONG QUÁ TRÌNH TỰ PHÁT
TRIỂN CỦA NÓ DIỄN RA QUA CÁC GIAI ĐOẠN KHÁC NHAU,
NGÀY CÀNG THỂ HIỆN ĐẦY ĐỦ NỘI DUNG BÊN TRONG CỦA NÓ.
ĐẦU TIÊN NÓ PHÁT TRIỂN TRONG BẢN THÂN NÓ, SAU ĐÓ NÓ
6

THỂ HIỆN DƯỚI HÌNH THỨC TỰ NHIÊN – THẾ GIỚI VÔ CƠ, HƯU
CƠ VÀ CON NGƯỜI, TIẾP NỮA LÀ THỂ HIỆN DỨOI HÌNH THỨC
NHÀ NƯỚC, NGHỆ THUẬT, TÔN GIÁO VÀ TRIẾT HỌC. THEO HỆ
THỐNG CỦA HÊGHEN, TOÀN BỘ THẾ GIỚI MUÔN MÀU, MUÔN VẺ
LÀ SẢN PHẨM CỦA SỰ PHÁT TRIỂN TỰ NHIÊN CỦA Ý NIỆM VỚI
TÍNH CÁCH LÀ LỰC LƯỢNG SÁNG TẠO, LÀ TỔNG HOÀ CỦA MỌI
HÌNH THỨC KHÁC NHAU CỦA SỰ BIỂU HIỆN CỦA Ý NIỆM. BỞI
VẬY, HỌC THUYẾT CỦA HÊGHEN COI TÍNH THỨ NHẤT LÀ TINH
THẦN, TÍNH THỨ HAI LÀ VẠT CHẤT. ĐÓ CŨNG CHÍNH LÀ SỰ THỂ
HIỆN RIÊNG VỀ MẶT TRIẾT HỌC NHỮNG LỜI KHƯẢNG ĐỊNH CỦA
TÔN GIÁO RẰNG THƯỢNG ĐẾ SÁNG TẠO RA THẾ GIỚI.
CÓ THỂ NÓI, TRONG VIỆC GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ CƠ BẢN
CỦA TRIẾT HỌC, HÊGHEN CHỈ LẶP LẠI NHỮNG ĐIỀU MÀ CÁC

NHÀ DUY TÂM TRƯỚC ĐÓ ĐÃ NÓI. SONG, CÁI MỚI TRONG HỌC
THUYẾT CỦA ÔNG, CHÍNH LÀ CHỖ ÔNG XEM XÉT TINH THẦN
THẾ GIỚI, Ý NIỆM TUYỆT ĐỐI LÀ MỘT QUÁ TRÌNH TỰ PHÁT
TRIỂN KHÔNG NGỪNG, VÀ ÔNG LÀ MỘT NHÀ TRIẾT HỌC HOÀN
CHỈNH PHÉP BIỆN CHỨNG DUY TÂM, PHÉP BIỆN CHỨNG CỦA Ý
NIỆM TUYỆT ĐỐI, TINH THẦN THẾ GIỚI VỚI TÍNH CÁCH LÀ CƠ
SỞ ĐẦU TIÊN VÀ NGUỒN GỐC CỦA MỌI TỒN TẠI.
HÊGHEN ĐÃ PHÊ PHÁN PHÉP SIÊU HÌNH THỐNG TRỊ LÚC ĐÓ
VÀ ÔNG ĐÃ LẤY PHÉP BIỆN CHỨNG ĐEM ĐỐI LẬP VỚI NÓ.
CÁC YẾU TỐ BIỆN CHỨNG DUY TÂM CÓ TRONG CÁC TÁC
PHẨM TRIẾT HỌC DUY TÂM TRƯỚC HÊGHEN, NHƯNG PHÉP BIỆN
CHỨNG DUY TÂM VỚI TÍNH CÁCH LÀ PHƯƠNG PHÁP ÍT NHIỀU
HOÀN CHỈNH THÌ DO HÊGHEN LẬP RA
CÔNG LAO CỦA HÊGHEN SO VỚI NHỮNG NGƯỜI TIỀN BỐI
CỦA ÔNG LÀ Ở CHỖ ĐÃ PHÂN TÍCH MỘT CÁCH TỔNG HỢP VÀ
BIỆN CHỨNG TẤT CẢ CÁC PHẠM TRÙ QUAN TRỌNG NHẤT CỦA
7

TRIẾT HỌC VÀ HÌNH THÀNH TRÊN CƠ SỞ DUY TÂM BA QUY
LUẬT CƠ BẢN CỦA TƯ DUY: QUY LUẬT CHUYỂN HOÁ TỪ LƯỢNG
THÀNH CHẤT, QUY LUẬT THÂM NHẬP LẪN NHAU CỦA CÁC MẶT
ĐỐI LẬP VÀ QUY LUẬT PHỦ ĐỊNH CỦA PHỦ ĐỊNH.
- PHOI ƠBẮC: LÀ NHÀ TRIÉT HỌC DUY VẬT, ĐẠI BIỂU CHO
TÂNG LỚP DÂN CHỦ CẤ TIẾN TRONG GIAI CẤP TƯ SẢN ĐỨC.
ÔNG ĐẤU TRANH KIÊN QUYẾT CHỐNG CHỦ NGHĨA DUY TÂM
CỦA HÊGHEN. ÔNG ĐÃ PHÊ PHÁN Ý NIỆM TUYỆT ĐỐI CỦA
HÊGHEN CŨNG NHƯ CHỦ NGHĨA DUY TÂM VÀ TÔN GIÁO NÓI
CHUNG, KHÔI PHỤC VỊ TRÍ XỨNG ĐÁNG CỦA TRIẾT HỌC DUY
VẬT.
KHI CHỐNG LẠI QUAN ĐIỂM DUY TÂM CỦA HÊGHEN COI

GIỚI TỰ NHIÊN LÀ “TỒN TẠI KHÁC” CỦA TINH THẦN, PHOI ƠBẮC
ĐÃ CHỨNG MINH THẾ GIỚI LÀ VẬT CHẤT, GIỚI TỰ NHIÊN TỒN
TẠI NGOÀI CON NGƯỜI KHÔNG PHỤ THUỘC VÀO Ý THỨC CON
NGƯỜI, LÀ CƠ SỞ SINH SỐNG CỦA CON NGƯỜI. GIỚI TỰ NHIÊN
KHÔNG DO AI SÁNG TẠO, NÓ TỒN TẠI, VẬN ĐỘNG NHỜ NHỮNG
CƠ SỞ BÊN TRONG NÓ.
TRIẾT HỌC CỦA PHOI ƠBẮC MANG TÍNH CHẤT NHÂN BẢN.
NÓ CHỐNG LẠI NHỊ NGUYÊN LUẬN VỀ SỰ TÁCH RỜI GIỮA TINH
THẦN VÀ THỂ XÁC, ÔNG COI Ý THỨC TINH THẦN, CŨNG LÀ MỘT
THUỘC TÍNH ĐẶC BIỆT CỦA VẬT CHẤT CÓ TỔ CHỨC CAO LÀ ÓC
NGƯỜI. TỪ ĐÓ CHO PHÉP KHẲNG ĐỊNH MỐI QUAN HỆ KHĂNG
KHÍT GIỮA TỒN TẠI VÀ TƯ DUY.
PHOI ƠBẮC KHÔNG CHỈ CHỐNG LẠI CHỦ NGHĨA DUY TÂM,
MÀ VỚI TRIẾT HỌC NHÂN BẢN CỦA MÌNH ÔNG CÒN ĐẤU TRANH
CHỐNG NHỮNG QUAN ĐIỂM DUY VẬT TẦM THƯỜNG QUY CÁC
HIỆN TƯỢNG TÂM LÝ TINH THẦN VỀ CÁC QUÁ TRÌNH LÝ HOÁ,
KHÔNG THẤY SỰ KHÁC NHAU VỀ CHẤT GIỮA CHÚNG, CHẲNG
8

HẠN NHƯ COI ÓC TIẾT RA TƯ TƯỞNG CŨNG NHƯ GAN TIẾT RA
MẬT.
MẶT TÍCH CỰC TRONG TRIẾT HỌC NHÂN BẢN CỦA PHOI
ƠBẮC CÒN THỂ HIỆN Ở CHỖ ÔNG ĐẤU TRANH CHỐNG CÁC
QUAN NIỆM TÔN GIÁO CHÍNH THỐNG CỦA ĐẠO THIÊN CHÚA,
ĐẶC BIỆT QUAN NIỆM VỀ THƯỢNG ĐẾ. TRÁI VỚI CÁC QUAN
NIỆM TRUYỀN THỐNG CỦA TÔN GIÁO VÀ THẦN HỌC CHO RẰNG
THƯỢNG ĐẾ TẠO RA CON NGƯỜI, ÔNG KHẲNG ĐỊNH, CHÍNH
CON NGƯỜI SÁNG TẠO RA THƯỢNG ĐẾ. KHÁC VỚI HÊGHEN NÓI
ĐẾN SỰ THA HOÁ CỦA Ý NIỆM TUYỆT ĐỐI, PHOI ƠBẮC NÓI ĐẾN
SỰ THA HOÁ CỦA BẢN CHẤT CON NGƯỜI VÀO THƯỢNG ĐẾ. ÔNG

LẬP LUẬN RẰNG, BẢN CHẤT TỰ NHIÊN CỦA CON NGƯỜI LÀ
MUỐN HƯỚNG TỚI CÁI CHÂN, CÁI THIỆN NGHĨA LÀ HƯỚNG TỚI
NHỨNG CÁI GÌ ĐẸP NHẤT TRONG MỘT HÌNH TƯỢNG ĐẸP NHẤT
VỀ CON NGƯỜI, NHƯNG TRONG THỰC TẾ NHỮNG CÁI ĐÓ CON
NGƯỜI KHÔNG ĐẠT ĐƯỢC NÊN GỬI GẮM TẤT CẢ ƯỚC MUỐN
CỦA MÌNH VÀO HÌNH TƯỢNG THƯỢNG ĐẾ. TỪ ĐÓ PHOI ƠBẮC
ĐÃ ĐI ĐẾN PHỦ NHẬN MỌI THỨ TÔN GIÁO VÀ THẦN HỌC VỀ
MỘT VỊ THƯỢNG ĐẾ SIÊU NHIÊN, ĐỨNG NGOÀI, SÁNG TẠO RA
CON NGƯỜI, CHI PHỐI CUỘC SỐNG CON NGƯỜI.
TRIẾT HỌC CỦA PHOI ƠBẮC CŨNG BỘC LỘ NHỮNG HẠN
CHẾ. CHẲNG HẠN, KHO ÔNG ĐÒI HỎI TRIẾT HỌC MỚI – TRIẾT
HỌC NHÂN BẢN, PHẢI GẮN LIỀN VỚI TỰ NHIÊN ĐỒNG THỜI ĐÃ
ĐỨNG TRÊN LẬP TRƯỜNG CỦA CHỦ NGHĨA TỰ NHIÊN ĐỂ XEM
XÉT MỌI HIỆN TƯỢNG THUỘC VỀ CON NGƯỜI VÀ XÃ HỘI. CON
NGƯỜI, THEO QUAN NIỆM CỦA PHOI ƠBẮC LÀ CON NGƯỜI TRỪU
TƯỢNG, PHI XÃ HỘI MANG NHỮNG THUỘC TÍNH SINH HỌC BẨM
SINH. TRIẾT HỌC NHÂN BẢN CỦA PHOI ƠBẮC CHỨA ĐỰNG
NHỮNG YẾU TỐ CỦA CHỦ NGHĨA DUY TÂM. ÔNG NÓI RẰNG,
9

BẢN TÍNH CON NGƯỜI LÀ TÌNH YÊU, TÔN GIÁO CŨNG LÀ MỘT
TÌNH YÊU. DO VẬY, KHI THAY THẾ CHO THỨ TÔN GIÁO TÔN
SÙNG MỘT VỊ THƯỢNG ĐẾ SIÊU NHIÊN CẦN XÂY DỰNG MỘT
THỨ TÔN GIÁO MỚI PHÙ HỢP VỚI TÌNH YÊU CỦA CON NGƯỜI.
ÔNG CHO RẰNG CẦN PHẢI BIẾN TÌNH YÊU THƯƠNG GIỮA CON
NGƯỜI THÀNH MỐI QUAN HỆ XÃ HỘI KHÁC, THÀNH LÝ TƯỞNG
XÃ HỘI. TRONG ĐIỀU KIỆN CỦA XÃ HỘI TƯ SẢN ĐỨC BẤY GIỜ,
VỚI SỰ PHÂN CHIA VÀ ĐỐI LẬP GIAI CẤP THÌ CHỦ NGHĨA NHÂN
ĐẠO CỦA PHOI ƠBẮC VỀ TÌNH YÊU THƯƠNG GIỮA CON NGƯỜI
TRỞ THÀNH CHỦ NGHĨA NHÂN ĐẠO TRỪU TƯỢNG, DUY TÂM.

TRONG CUỘC ĐẤU TRANH CHỐNG CHỦ NGHĨA DUY TÂM
CỦA HÊGHEN, PHOI ƠBẮC ĐÃ KHÔNG BIẾT RÚT RA TỪ ĐÓ CÁI
“HẠT NHÂN HỢP LÝ” MÀ ĐÃ VỨT BỎ LUÔN CẢ PHÉP BIỆN
CHỨNG CỦA HÊGHEN.
MẶC DÙ CÓ NHƯNG HẠN CHẾ, TRIẾT HỌC CỦA HÊGHEN VÀ
PHOI ƠBẮC CÓ Ý NGHĨA TO TỚN TRONG LỊCH SỬ TRIẾT HỌC VÀ
TRỞ THÀNH MỘT TRONG NHỮNG NGUỒN GỐC LÝ LUẬN QUAN
TRỌNG CỦA TRIẾT HỌC MÁC
B) NGUỒN GỐC RA ĐỜI CỦA TRIẾT HỌC MÁC XÍT
TRIẾT HỌC MÁC (CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG VÀ
CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ) LÀ BỘ PHẬN CẤU THÀNH VÀ LÀ
CƠ SỞ TRIẾT HỌC CỦA CHỦ NGHĨA MÁC, ĐỒNG THỜI LÀ CHÌA
KHOÁ ĐỂ GIẢI THÍCH TRÊN CƠ SỞ KHOA HỌC QUÁ TRÌNH PHÁT
TRIỂN CỦA TƯ TƯỞNG NHÂN LOẠI.
QUÊ HƯƠNG CỦA CHỦ NGHĨA MÁC LÀ NƯỚC ĐỨC. SỰ
PHÁT TRIỂN MẠNH MẼ CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT Ở ANH,
PHÁP, ĐỨC VÀ CÁC NƯỚC TƯ BẢN CHỦ NGHĨA KHÁC ĐÃ CHỨNG
TỎ PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT TƯ BẢN CHỦ NGHĨA ƯU VIỆT HỚN
HẲN PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT PHONG KIẾN. SONG, CÙNG VỚI
10

SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CHỦ NGHĨA TƯ BẢN, NHỮNG MÂU THUẪN
GIAI CẤP – XÃ HỘI VỐN CÓ CỦA BẢN THÂN NÓ CŨNG NẢY SINH
VÀ NGÀY CÀNG BỘC LỘ GAY GẮT, TRƯỚC HẾT LÀ MÂU THUẪN
GIỮA HAI GIAI CẤP VÔ SẢN VÀ TƯ SẢN. MÂU THUẪN NÀY LÀ
BIỂU HIỆN VỀ MẶT XÃ HỘI CỦA MÂU THUẪN CƠ BẢN CỦA
PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT TƯ BẢN CHỦ NGHĨA, MẪU THUẪN
GIỮA TÍNH CHẤT XÃ HỘI HOÁ VÀ TRÌNH ĐỘ PHÁT TRIỂN NGÀY
CÀNG CAO CỦA LỰC LƯỢNG SẢN XUẤT VỚI QUAN HỆ SẢN XUẤT
TƯ NHÂN TƯ BẢN CHỦ NGHĨA.

TRONG THỜI KỲ NÀY, PHONG TRÀO ĐẤU TRANH CỦA GIAI
CẤP VÔ SẢN PHÁT TRIỂN MẠNH MẼ. CUỘC ĐẤU TRANH CỦA
GIAI CẤP VÔ SẢN Ở NHIỀU NƠI ĐÃ TRỞ THÀNH CUỘC KHỞI
NGHĨA VỚI NHỮNG YÊU SÁCH GIAI CẤP RÕ RÀNG. KHỞI NGHĨA
CỦA CÔNG NHÂN LIÔNG (PHÁP) NĂM 1831 VÀ NĂM 1834, CUỘC
KHỞI NGHĨA CỦA THỢ DỆT Ở XILÊDI (ĐỨC) NĂM 1844, PHONG
TRÀO HIẾN CHƯƠNG Ở ANH VÀO CUỐI NHỮNG NĂM 30 ĐẦU
NHỮNG NĂM 40 CỦA THẾ KỶ XIX ĐÃ THU HÚT SỰ CHÚ Ý CỦA
CÁC ĐẠI BIỂU TIÊN TIẾN CỦA CÁC TẦNG LỚP TRI THỨC TƯ SẢN
TIẾN BỘ, TRƯỚC HẾT LÀ C.MÁC VÀ PH.ĂNGHEN TỚI VẤN ĐỀ
NGUYÊN NHÂN, BẢN CHẤT CỦA CÁC CUỘC ĐẤU TRANH GIAI
CẤP – XÃ HỘI VÀ NHỮNG TRIỂN VỌNG CỦA CÁC CUỘC ĐẤU
TRANH GIAI CẤP ẤY. RÕ RÀNG NHỮNG CUỘC ĐẤU TRANH GIAI
CẤP Ở CÁC NƯỚC TƯ BẢN CHỦ NGHĨA TIÊN TIẾN Ở CHÂU ÂU
NHỮNG NĂM 30-40 CỦA THẾ KỶ XIX LÀ NHÂN TỐ KHÁCH QUAN
CHỨNG TỎ RẰNG ĐÃ CÓ NHỮNG TIỀN ĐỀ XÃ HỘI- GIAI CẤP VÀ
NHỮNG ĐIỀU KIỆN ĐỂ XUẤT HIỆN CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN
CHỨNG VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ; LÀ CHỨNG CỨ ĐỂ
NÓI RẰNG NHU CẦU XÃ HỘI ĐÃ CHÍN MUỒI ĐỀ XUẤT HIỆN MỘT
THẾ GIỚI QUAN TRIẾT HỌC MỚI – TRIẾT HỌC MÁCXÍT.
11

NHỮNG TƯ TƯỞNG XÃ HỘI TRỰC TIẾP XUẤT HIỆN TRƯỚC
CHỦ NGHĨA MÁC VÀ BIỂU HIỆN RÕ RÀNG NHẤT VÀ KINH TẾ
CHÍNH TRỊ CỔ ĐIỂN ANH, CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHÔNG TƯỞNG
PHÁP, TRIẾT HỌC CỔ ĐIỂN ĐỨC. TRONG NHỮNG HỌC THUYẾT
ẤY CHỨA ĐỰNG NHỮNG GIÁ TRỊ VỀ MẶT LỊCH SỬ. ĐÓ LÀ, LÝ
LUẬN GIÁ TRỊ LAO ĐỘNG CỦA SMITH VÀ RICARDO, LÀ NHỮNG
DỰ ĐOÁN THIÊN TÀI CỦA XANH XIMÔNG VÀ PHURIEE VỀ MỘT
SỐ ĐẶC ĐIỂM CỦA XÃ HỘI XÃ HỘI CHỦ NGHĨA TƯƠNG LAI VÀ

SỰ PHÊ PHÁN CỦA CÁC ÔNG ĐỐI VỚI XÃ HỘI TƯ BẢN. ĐÓ LÀ
PHÉP BIỆN CHỨNG DUY TÂM CỦA HÊGHEN VÀ KIẾN GIẢI DUY
VẬT VỀ VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA TRIẾT HỌC TRONG CÁC TÁC PHẨM
CỦA PHOIƠBẮC. NHỮNG HỌC THUYẾT ĐÓ LÀ NHỮNG ĐỈNH CAO
CỦA SỰ PHÁT TRIỂN TƯ TƯỞNG LÝ LUẬN XÃ HỘI LOÀI NGƯỜI
TRONG THỜI KỲ TRƯỚC MÁC. SỰ PHÁT TRIỂN HƠN NỮA VỀ
KINH TẾ CHÍNH TRỊ HỌC, LÝ LUẬN VỀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA
HỌC VÀ TRIẾT HỌC CHỈ CÓ THỂ CÓ ĐƯỢC VỚI SỰ RA ĐỜI CỦA
PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT. SONG, RÕ RÀNG NHỮNG THÀNH
TỰU ĐÃ ĐẠT TỚI CỦA NHÂN LOẠI LẠI LÀ NHỮNG TIỀN ĐỀ LÝ
LUẬN TẤT YẾU VỀ MẶT LỊCH SỬ VÀ LÀ NGUỒN GỐC CỦA CHỦ
NGHĨA MÁC NÓI CHUNG, CỦA TRIẾT HỌC MÁCXÍT NÓI RIÊNG.
VÀO GIỮA THẾ KỶ XIX, NHÂN LOẠI ĐÃ ĐẠT TỜI NHỮNG
ĐỈNH CAO TRONG KHOA HỌC TỰ NHIÊN. CÁC NHÀ KHOA HỌC
TỰ NHIÊN NHƯ R.MAYE (ĐỨC), P.P GIULƠ (ANH), E.KH. LENXƠ
(NGA), L.A.CÔNĐINH (ĐAN MẠCH) ĐÃ XÁC ĐỊNH SỰ THẬT VỀ
CHUYỂN HOÁ NĂNG LƯỢNG. R.MAYE VÀ P.P GIULƠ ĐÃ NÊN LÊN
THÀNH ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN VÀ CHUYỂN HOÁ NĂNG LƯỢNG,
ĐÃ CHỨNG MINH SỰ PHÁT TRIỂN CỦA VẬT CHẤT LÀ MỘT QUÁ
TRÌNH VÔ TẬN CỦA SỰ CHUYỂN BIẾN NHỮNG HÌNH THỨC VẬN
ĐỘNG CỦA CHÚNG. CÁC NHÀ SINH VẬT HỌC NGƯỜI ĐỨC NHƯ
12

SVAN VÀ SLÂYĐEN ĐÃ ĐƯA RA LÝ LUẬN TẾ BÀO, CHỨNG MINH
RẰNG CÁC TẾ BÀO LÀ CƠ SỞ CỦA KẾT CẤU VÀ SỰ PHÁT TRIỂN
CỦA TẤT CẢ CÁC CƠ THỂ ĐỘNG VẬT VÀ THỰC VẬT, VÀ DO VẬY
TÌM RA BẢN CHẤT SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CƠ THỂ ĐỘNG VẬT,
THỰC VẬT ĐỀU LÀ SỰ PHÁT TRIỂN BẰNG SỰ HÌNH THÀNH TẾ
BÀO.
NHÀ KHOA HỌC NGƯỜI ANH LÀ ĐÁCUYN CŨNG ĐÃ PHÁT

HIỆN LÀ LÝ LUẬN DUY VẬT VỀ NGUỒN GỐC VÀ SỰ PHÁT TRIỂN
CỦA CÁC LOÀI THỰC VẬT VÀ ĐỘNG VẬT. CHÍNH ĐỊNH LUẬT
BẢO TOÀN VÀ CHUYỂN HOÁ NĂNG LƯỢNG, LÝ LUẬN TẾ BÀO,
HỌC THUYẾT VỀ SỰ XUẤT HIỆN VÀ PHÁT TRIỂN CÁC LOÀI LÀ
TIỀN ĐỀ VỀ MẶT KHOA HỌC TỰ NHIÊN CỦA CHỦ NGHĨA DUY
VẬT BIỆN CHỨNG.
CHỦ NGHĨA MÁC RA ĐỜI TRONG BỐI CẢNH ẤY VÀ NÓ LÀ
SẢN PHẨM MANG TÍNH QUY LUẬT CỦA KHOA HỌC VÀ TRIẾT
HỌC MÀ NHÂN LOẠI ĐÃ ĐẠT TỚI, NÓ ĐƯỢC HÌNH THÀNH NHƯ
LÀ KẾT QUẢ CỦA CÁC PHÁT HIỆN CỦA MÁC VÀ ĂNGGHEN VỀ
NHỮNG QUY LUẬT CHUNG NHẤT CỦA SỰ PHÁT TRIỂN THẾ GIỚI.
CHỦ NGHĨA MÁC DO C.MÁC VÀ PH.ĂNGGHEN SÁNG LẬP LÀ MỘT
HỌC THUYẾT THỐNG NHẤT, HOÀN CHỈNH, GỒM BA BỘ PHẬN
CẤU THÀNH: TRIẾT HỌC MÁCXÍT, KINH TẾ CHÍNH TRỊ HỌC
MÁCXÍT VÀ CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC.
3. THỰC CHẤT CUỘC CÁCH MẠNG TRÊN LĨNH VỰC
TRIẾT HỌC DO MÁC - ĂNGGHEN THỰC HIỆN
SỰ HÌNH THÀNH THẾ GIỚI QUAN DUY VẬT CỦA MÁC VÀ
ĂNGGHEN CŨNG ĐỒNG THỜI LÀ QÚA TRÌNH NGHIÊN CỨU
NHỮNG CƠ SỞ CỦA CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG CỦA CÁC
ÔNG DIỄN RA TRONG NỬA ĐẦU CỦA NHỮNG NĂM 40 THẾ KỶ
XIX DƯỚI ẢNH HƯỞNG TRỰC TIẾP CỦA PHONG TRÀO CÔNG
13

NHÂN VÀ NHỮNG PHÁT MINH VỀ KHOA HỌC TỰ NHIÊN VÀ
KHOA HỌC XÃ HỘI, TRONG QUÁ TRÌNH ĐẤU TRANH CHỐNG
PHÉP BIỆN CHỨNG DUY TÂM CỦA HÊGHEN VÀ PHÊ PHÁN CHỦ
NGHĨA DUY VẬT SIÊU HÌNH CỦA PHOIƠBẮC.
TRONG GIAI ĐOẠN ĐẦU, TRƯỚC NỬA NĂM SAU CỦA NĂM
1843, MÁC VÀ ĂNGGHEN LÀ NHỮNG NHÀ BIỆN CHỨNG DUY

TÂM. HAI ÔNG TIẾP NHẬN PHÉP BIỆN CHỨNG CỦA HÊGHEN,
SONG CÓ THÁI ĐỘ ĐỐI LẬP VỚI HỆ THỐNG SIÊU HÌNH CỦA TRIẾT
HỌC HÊGHEN VÀ CÁC KẾT LUẬN CHÍNH TRỊ PHẢN ĐỘNG XUẤT
PHÁT TỪ HỆ THỐNG TRIẾT HỌC ẤY. QUAN ĐIỂM CHÍNH TRỊ VÀ
XÃ HỘI CỦA MÁC VÀ ĂNGGHEN THỜI KỲ NÀY LÀ QUAN ĐIỂM
DÂN CHỦ CÁCH MẠNG. SONG, NGAY TỪ NĂM 1842, KHI MÁC
CÒN LÀM BIÊN TẬP VIÊN BÁO RAINƠ TẠI CÔLÔNHƠ VÀ KHI
ĂNGGHEN ĐANG NGHIÊN CỨU TÌNH CẢNH GIAI CẤP CÔNG
NHÂN ANH, CÁC ÔNG ĐÃ CÓ NHỮNG BIỂU HIỆN CHUYỂN TỪ
CHỦ NGHĨA DUY TÂM SANG CHỦ NGHĨA DUY VẬT, TỪ CHỦ
NGHĨA DÂN CHỦ CÁCH MẠNG SANG CHỦ NGHĨA CỘNG SẢN.
ĐẶC ĐIỂM NỔI BẬT TRONG HOẠT ĐỘNG CỦA HAI ÔNG KHI
NGHIÊN CỨU CÁC THÀNH TỰU CỦA KHOA HỌC VÀ TRIẾT HỌC
LÀ NGHIÊN CỨU MỘT CÁCH CÓ PHÊ PHÁN VÀ SỰ SÁNG TẠO
CỦA CÁC ÔNG LÀ NHẰM GIẢI QUYẾT NHỮNG VẤN ĐỀ THỰC
TIỄN CHÍNH TRỊ – XÃ HỘI. KHI MÁC LÀM BIÊN TẬP VIÊN BÁO
RAINƠ, ÔNG ĐÃ BÀY TỎ Ý KIẾN CỦA MÌNH TRÊN BÁO TRÍ VỀ
VAI TRÒ VÀ Ý NGHĨA CỦA CÁC LỢI ÍCH VẬT CHẤT TRONG ĐỜI
SỐNG XÃ HỘI, NHỮNG VẤN ĐỀ KINH TẾ XÃ HỘI ĐẶT RA Ở TỈNH
RAINƠ, VỀ VẤN ĐỀ SỞ HỮU ĐẤT, VẤN ĐỀ ĐỐN RỪNG, VỀ
THƯƠNG NGHIỆP VÀ VỀ THUẾ QUAN BẢO HỘ NHƯNG KHI SỬ
DỤNG PHÉP BIỆN CHỨNG DUY TÂM VÀ HỌC THUYẾT VỀ NHÀ
NƯỚC VÀ PHÁP QUYỀN CỦA HÊGHEN, MÁC ĐÃ RƠI VÀO TÌNH
14

TRẠNG KHÓ XỬ, KHÔNG GIẢI ĐÁP ĐƯỢC CÁC VẤN ĐỀ CỦA
THỰC TIỄN CHÍNH TRỊ XÃ HỘI ĐẶT RA. LÚC NÀY, CHÍNH MÁC
ĐÃ CẢM THẤY RẰNG NHỮNG LỢI ÍCH VẬT CHẤT CỦA CON
NGƯỜI TRONG ĐỜI SỐNG XÃ HỘI DÃ ĐÓNG MỘT VAI TRÒ QUAN
TRỌNG ĐẶC BIỆT. MÁC ĐÃ ĐI TỚI KẾT LUẬN RẰNG, PHẢI

NGHIÊN CỨU SÂU SẮC HƠN NỮA NHỮNG VẤN ĐỀ KINH TẾ
CHÍNH TRỊ VÀ PHẢI XEM XÉT LẠI MỘT CÁCH CÓ PHÊ PHÁN
NHỮNG QUAN ĐIỂM TRIẾT HỌC VÀ PHÁP QUYỀN CỦA HÊGHEN.
TRONG THỜI KỲ CÔNG TÁC TẠI BÁO RAINƠ, TRONG QUAN
ĐIỂM CỦA MÁC CÓ CẢ QUAN ĐIỂM CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
KHÔNG TƯỞNG, SONG, VÌ CHƯA ĐỦ NHỮNG TRI THỨC SÂU SẮC
VỀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐÓ, NÊN ÔNG ĐÃ KHÔNG THỂ BÀY TỎ QUAN
ĐIỂM CỦA MÌNH VỀ CÁC HỌC THUYẾT XÃ HỘI CHỦ NGHĨA CỦA
NHỮNG NGƯỜI TIỀN BỐI.
SAU KHI RỜI BAN BIÊN TẬP BÁO RAINƠ, MÁC HOÀN TOÀN
DÀNH THỜI GIAN ĐỂ GIẢI QUYẾT NHỮNG VẤN ĐỀ ĐÃ ĐẶT RA
CHO ÔNG TRONG THỜI KỲ CÔNG TÁC TẠI TỜ BÁO. ÔNG ĐÃ BIẾT
MỘT BÀI LUẬN VĂN LỚN DÀNH CHO VIỆC PHÊ PHÁN TRIẾT HỌC
PHÁP QUYỀN CỦA HÊGHEN. THÁNG 10-1843, ÔNG SANG PARI, CỐ
GẮNG NGHIÊN CỨU CÁC VẤN ĐỀ KINH TẾ – CHÍNH TRỊ HỌC VÀ
LỊCH SỬ CÁC PHONG TRÀO CÁCH MẠNG. TẠI ĐÂY, ÔNG ĐÃ
THAM GIA CÁC CUỘC HỘI HỌP CỦA CÔNG NHÂN, ĐẶT MỐI
QUAN HỆ VỚI CÁC NHÀ LÃNH ĐẠO CỦA CÁC TỔ CHỨC CÔNG
NHÂN BÍ MẬT PHÁP VÀ ĐỨC. NHỮNG NĂM 1843-1844 LÀ THỜI KỲ
ÔNG CHUYỂN HOÀN TOÀN SANG LẬP TRƯỜNG CỦA CHỦ NGHĨA
DUY VẬT BIỆN CHỨNG VÀ CHỦ NGHĨA CỘNG SẢN. CÁC BÀI CỦA
MÁC ĐĂNG TRÊN NIÊN GIÁM PHÁP – ĐỨC MÀ SỐ ĐẦU XUẤT
BẢN TẠI PARI VÀO THÁNG 2 –1844 ĐÃ THỂ HIỆN RÕ SỰ CHUYỂN
BIẾN ĐÓ. TRONG THỜI KỲ NÀY MÁC Ở PARI, ĂNGGHEN Ở ANH,
15

HAI ÔNG ĐỘC LẬP TRONG VIỆC NGHIÊN CỨU TÌNH CẢNH GIAI
CẤP CÔNG NHÂN, SỐNG GẦN GŨI VỚI HỌ, GIẢI THÍCH VAI TRÒ
LỊCH SỬ THẾ GIỚI CỦA GIAI CẤP CÔNG NHÂN VỚI TÍNH CÁCH LÀ
GIAI CẤP CÁCH MẠNG TRIỆT ĐỂ, TIÊU BIỂU CHO LỰC LƯỢNG

SẢN XUẤT MỚI VÀ PHƯƠNG THỨC SẢN XUẤT MỚI TRONG
TƯƠNG LAI, VƯỢT CHỦ NGHĨA TƯ BẢN. TRONG THỜI KỲ NÀY,
QUA NGHIÊN CỨU VÀ THỰC TIỄN, CÁC ÔNG ĐÃ KHẮC PHỤC
ĐƯỢC PHÉP BIỆN CHỨNG DUY TÂM, VÀ SỰ HẠN CHẾ CỦA CHỦ
NGHĨA DUY VẬT SIÊU HÌNH, HÌNH THÀNH NHỮNG CƠ SỞ CỦA
CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG.
QUÁ TRÌNH PHÁT TRIỂN THẾ GIỚI QUAN CỦA MÁC LÀ MỘT
QUÁ TRÌNH KHÔNG ĐƠN GIẢN, MÀ NÓ ĐƯỢC GẮN VỚI SỰ PHÁT
TRIỂN CỦA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CHÍNH TRỊ – XÃ HỘI. ĐÓ
LÀ MỘT QÚA TRÌNH THỐNG NHẤT HAI MẶT, CẢI BIẾN THEO CHỦ
NGHĨA DUY VẬT CÁI NỘI DUNG HỢP LÝ CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG
DUY TÂM CỦA HÊGHEN VÀ GIẢI THÍCH THEO PHÉP BIỆN CHỨNG
CÁCH GIẢI QUYẾT DUY VẬT VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA TRIẾT HỌC,
KHẮC PHỤC PHÉP SIÊU HÌNH. ĐÓ LÀ MỘT QUÁ TRÌNH ĐỒNG
THỜI KHẮC PHỤC PHÉP BIỆN CHỨNG DUY TÂM VÀ CHỦ NGHĨA
DUY VẬT SIÊU HÌNH, ĐẶT NỀN MÓNG CHO CHỦ NGHĨA DUY VẬT
BIỆN CHỨNG.
TRIẾT HỌC CỦA MÁC KHÁC VỀ CHẤT VỚI TRIẾT HỌC CỦA
PHOI ƠBẮC VÀ HÊGHEN. PHÉP BIỆN CHỨNG CỦA HÊGHEN LÀ
PHÉP BIỆN CHỨNG Ý NIỆM. HÊGHEN CHỈ MỚI PHỎNG ĐOÁN PHÉP
BIỆN CHỨNG CỦA SỰ VẬT TRONG PHÉP BIỆN CHỨNG CỦA Ý
NIỆM. ĐỐI LẬP VỚI HÊGHEN, MÁC VÀ ĂNGHEN CHO RẰNG PHÉP
BIỆN CHỨNG CỦA KHÁI NIỆM CHỈ LÀ SỰ PHẢN ÁNH PHÉP BIỆN
CHỨNG CỦA THẾ GIỚI KHÁCH QUAN TRONG Ý THỨC CỦA CON
NGƯỜI. LỜI MỞ ĐẦU TÁC PHẨM PHÊ PHÁN TRIẾT HỌC PHÁP
16

QUYỀN CỦA HÊGHEN ĐĂNG TRONG NIÊN GIÁM PHÁP - ĐỨC
THÁNG 2 –1844, ĐÃ THỂ HIỆN RÕ SỰ CHUYỂN BIẾN CỦA MÁC TỪ
CHỦ NGHĨA DUY TÂM SANG CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG.

MÁC TỪNG VIẾT: TÁC PHẨM ĐẦU TIÊN MÀ ÔNG DÀNH ĐỂ GIẢI
QUYẾT NHỮNG NGHI NGỜ ĐÃ CÓ TRONG ÔNG LÀ SỰ PHÂN TÍCH
CÓ PHÊ PHÁN TRIẾT HỌC PHÁP QUYỀN CỦA HÊGHEN. MÁC CÒN
VIẾT: NGHIÊN CỨU CỦA ÔNG ĐÃ DẪN ÔNG ĐẾN KẾT LUẬN
RẰNG, NHỮNG QUAN HỆ PHÁP QUYỀN, CŨNG NHƯ CÁC HÌNH
THỨC NHÀ NƯỚC, KHÔNG THỂ HIỂU TỪ BẢN THÂN CHÚNG, TỪ
CÁI GỌI LÀ SỰ PHÁT TRIỂN CHUNG CỦA TÌNH THẦN CON NGƯỜI,
MÀ NGƯỢC LẠI, CHÚNG TA CÓ NGUỒN GỐC TỪ NHỮNG QUAN
HỆ VẬT CHẤT CỦA ĐỜI SỐNG.
CŨNG TRONG LỜI MỞ ĐẦU NÀY, MÁC ĐÃ GIẢI THÍCH TRÊN
CƠ SỞ CHỦ NGHĨA DUY VẬT VẤN ĐỀ NHÀ NƯỚC, PHÁP QUYỀN,
TRIẾT HỌC, TÔN GIÁO. KHÁC VỚI NHỮNG NHÀ TRIẾT HỌC
TRƯỚC MÁC, ÔNG ĐÃ HIỂU MỘT CÁCH HOÀN TOÀN MỚI NHỮNG
NHIỆM VỤ CỦA TRIẾT HỌC DO ÔNG ĐỀ RA, ÔNG ĐÃ COI TRIẾT
HỌC LÀ THỨ VŨ KHÍ ĐỂ CẢI TẠO THẾ GIỚI, NÓ CÓ NHIỆM VỤ
PHỤC VỤ CHO THỰC TIỄN ĐẤU TRANH CHÍNH TRỊ – XÃ HỘI.
CUNG VỚI VIỆC PHÊ PHÁN TRIẾT HỌC PHÁP QUYỀN CỦA
HÊGHEN, MÁC ĐÃ PHÊ PHÁN TRÊN QUAN ĐIỂM CHÍNH TRỊT
THỰC TIỄN CÁI MÀ NHÀ NƯỚC ĐƯƠNG THỜI, CÁI HIỆN THỰC
“TỒN TẠI LÀ HỢP LÝ” CỦA HÊGHEN, MÁC ĐÃ KIÊN QUYẾT PHỦ
ĐỊNH CẢ CÁI HÌNH THỨC ĐANG TỒN TẠI CỦA Ý THỨC PHÁP
QUYỀN VÀ NỀN CHÍNH TRỊ ĐỨC ĐANG TỒN TẠI LÚC ĐÓ. ĐỒNG
THỜI, MÁC NHẤN MẠNH ĐẾN Ý NGHĨA TO LỚN CỦA TƯ TƯỞNG
TIÊN TIẾN TRONG CẢI TẠO XÃ HỘI VÀ NHÀ NƯỚC. ÔNG CHỈ RA
SỰ TẤT YẾU PHẢI PHÁT TRIỂN NHỮNG TƯ TƯỞNG TIÊN TIẾN
TRONG QUẦN CHÚNG NHÂN DÂN, ĐỂ NÓ TRỞ THÀNH MỘT
17

ĐỘNG LỰC THÚC ĐẨY SỰ TIẾN BỘ XÃ HỘI. LUẬN CHỨNG MỘT
CÁCH DUY VẬT VAI TRÒ CỦA LÝ LUẬN TIÊN TIẾN TRONG MỐI

QUAN HỆ CỦA NÓ VỚI THỰC TIỄN CÁCH MẠNG, MÁC VIẾT “ VŨ
KHÍ CỦA SỰ PHÊ PHÁN CỐ NHIÊN KHÔNG THỂ THAY THẾ ĐƯỢC
SỰ PHÊN PHÁN CỦA VŨ KHÍ, LỰC LƯỢNG VẬT CHẤT CHỈ CÓ THỂ
BỊ ĐÁNH ĐỔ BẰNG LỰC LƯỢNG VẬT CHẤT; NHƯNG LÝ LUẬN
CŨNG SẼ TRỞ THÀNH LỰC LƯỢNG VẬT CHẤT, MỘT KHI NÓ
THÂM NHẬP VÀO QUẦN CHÚNG”
Ý NGHĨA LỚN LAO CỦA LỜI MỞ ĐẦU TRONG TÁC PHẨM
PHÊ PHÁN TRIẾT HỌC PHÁP QUYỀN CỦA HÊGHEN LÀ Ở CHỖ,
LẦN ĐẦU TIÊN, MÁC ĐÃ PHÁT BIỂU VỚI TƯ CÁCH LÀ NHÀ CÁC
MẠNG, TRỰC TIẾP HƯỚNG TỚI GIAI CẤP VÔ SẢN, VỚI TÍNH CÁCH
LÀ LÃNH TỤ CỦA QUẦN CHÚNG NHÂN DÂN, VÀ COI TRIẾT HỌC
CỦA ÔNG LÀ TRIẾT HỌC CỦA GIAI CẤP VÔ SẢN, LÀ VŨ KHÍ TƯ
TƯỞNG CỦA CUỘC ĐẤU TRANH GIAI CẤP VÔ SẢN ĐỂ CẢI BIẾN
CÁCH MẠNG ĐỐI VỚI XÃ HỘI. MÁC VIẾT: “GIỐNG NHƯ TRIẾT
HỌC THẤY GIAI CẤP VÔ SẢN LÀ VŨ KHI VẬT CHẤT CỦA MÌNH,
GIAI CẤP VÔ SẢN CŨNG THẤY TRIẾT HỌC LÀ VŨ KHÍ TINH THẦN
CỦA MÌNH”
KHI PHÊ PHÁN TRIẾT HỌC CỦA HÊGHEN VỀ MẶT NHÀ
NƯỚC VÀ PHÁP QUYỀN, MÁC THỰC HIỆN MỘT THỂ NGHIỆM ĐẦU
TIÊN ĐẶC BIỆT CÓ KẾT QUẢ LÀ MỞ RỘNG CHỦ NGHĨA DUY VẬT
SANG LĨNH VỰC CÁC HIỆN TƯỢNG XÃ HỘI. LẦN ĐẦU TIÊN
TRONG LỊCH SỬ, ÔNG CHỈ RA SỨC MẠNH VÀ HIỆU LỰC CỦA
PHÉP BIỆN CHỨNG DUY VẬT, LÀ PHƯƠNG PHÁP TẠO RA KHẢ
NĂNG PHÁT HIỆN CÁC QUY LUẬT KHÁCH QUAN CỦA SỰ PHÁT
TRIỂN XÃ HỘI, CHO PHÉP GIẢI QUYẾT MỘT CÁCH TRIỆT ĐỂ
NHỮNG NHIỆM VỤ NHẬN THỨC KHÔNG THỂ GIẢI QUYẾT ĐƯỢC
NẾU ĐỨNG TRÊN LẬP TRƯỜNG CỦA PHÉP BIỆN CHỨNG DUY
18

TÂM, HAY ĐỨNG TRÊN LẬP TRƯỜNG CỦA CHỦ NGHĨA DUY VẬT

SIÊU HÌNH.
BỞI VẬY, NGAY TRONG LỜI MỞ ĐẦU TÁC PHẨM TRÊN,
MÁC ĐÃ BẮT ĐẦU NGHIÊN CỨU NHỮNG NGUYÊN TẮC CỦA PHÉP
BIỆN CHỨNG DUY VẬT VÀ QUAN ĐIỂM DUY VẬT LỊCH SỬ. ĐỒNG
THỜI VỚI MÁC, ĂNGGHEN CŨNG ĐÃ NGHIÊN CỨU NHỮNG
NGUYÊN TẮC CỦA CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH SỬ. CHỨNG CỨ
HÙNG HỒN LÀ BÀI BÁO SƠ THẢO VỀ PHÊN PHÁN KINH TẾ –
CHÍNH TRỊ HỌC CÙNG ĐĂNG TRÊN NIÊN GIÁM PHÁP - ĐỨC SỐ
THÁNG 2 – 1844. CUỘC GẶP GỠ ĐẦU TIÊN CỦA C.MÁC VÀ
PH.ĂNGGHEN DIỄN RA VÀO THÁNG 11-2842, KHI MÁC LÀM BIÊN
TẬP VIÊN CHO BÁO RAINƠ. THÁNG 8-1844, TẠI PARI, TRÊN
ĐƯỜNG TỪ ANH VỀ ĐỨC DIỄN RA CUỘC GẶP GỠ THỨ HAI. VÀ TỪ
ĐÓ, HAI ÔNG ĐÃ CÓ MỐI QUAN HỆ BỀN CHẶT, GẮN BÓ TRONG
CẢ CUỘC ĐỜI. TỪ ĐÓ HAI ÔNG CÙNG LÀM VIỆC ĐỂ SÁNG TẠO
RA CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT
LỊCH SỬ, SÁNG TẠO RA KINH TẾ CHÍNH TRỊ HỌC MÁC XÍT VÀ LÝ
LUẬN CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI KHOA HỌC.
4. Ý NGHĨA
VỚI SỰ RA ĐỜI CỦA TRIẾT HỌC MÁC, VAI TRÒ XÃ HỘI CỦA
TRIẾT HỌC CŨNG NHƯ VỊ TRÍ CỦA TRIẾT HỌC TRONG HỆ THỐNG
TRỊ THỨC KHOA HỌC CŨNG BIẾN ĐỔI.
“CÁC NHÀ TRIẾT HỌC ĐÃ CHỈ GIẢI THÍCH THẾ GIỚI BẰNG
NHIỀU CÁCH KHÁC NHAU SONG VẤN ĐỀ LÀ CẢI TẠO THẾ GIỚI”
LUẬN ĐIỂM ĐÓ CỦA MÁC NÓI LÊN SỰ KHÁC NHAU VỀ CHẤT
GIỮA TRIẾT HỌC CỦA ÔNG VỚI CÁC HỌC THUYẾT TRIẾT HỌC
TRƯỚC KIA, KỂ CẢ NHỮNG HỌC THUYẾT TRIẾT HỌC TIẾN BỘ.
TUY VẬY, MÁC KHÔNG HỀ PHỦ NHẬN, TRÁI LẠI MÁC ĐÃ ĐÁNH
GIÁ CAO VAI TRÒ TO LỚN TRONG SỰ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI.
19

CHẲNG HẠN, MÁC KHÂM PHỤC VÀ ĐÁNH GIÁ RẤT CAO CHỦ
NGHĨA VÔ THẦN TRIẾT HỌC CỦA CÁC NHÀ DUY VẬT PHÁP THẾ
KỶ XVII. SONG, MẶT HẠN CHẾ VỀ TÍNH THỰC TIỄN LÀ “KHUYẾT
ĐIỂM CHỦ YẾU” CỦA MỌI HỌC THUYẾT DUY VẬT TRƯỚC MÁC
NÊN NÓ CHƯA TRỞ THÀNH CÔNG CỤ NHẬN THỨC KHOA HỌC ĐỂ
CẢI TẠO THẾ GIỚI BẰNG CÁCH MẠNG. NAY NÓ ĐÃ ĐƯỢC MÁC
KHẮC PHỤC, VƯỢT QUA VÀ ĐI TỚI CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH
SỬ LÀM CHO CHỦ NGHĨA DUY VẬT TRỞ THÀNH TRIỆT ĐỂ.
TRIẾT HỌC MÁC LÀ THẾ GIỚI QUAN KHOA HỌC CỦA GIAI
CẤP CÔNG NHÂN, MỘT GIAI CẤP TIẾN BỘ VÀ CÁCH MẠNG NHẤT,
MỘT GIAI CẤP CÓ LỢI ÍCH PHÙ HỢP VỚI LỢI ÍCH CƠ BẢN CỦA
NHÂN DÂN LAO ĐỘNG VÀ VỚI SỰ PHÁT TRIỂN XÃ HỘI. SỰ KẾT
HỢP LÝ LUẬN CỦA CHỦ NGHĨA MÁC VỚI PHONG TRÀO CÔNG
NHÂN ĐÃ TẠO NÊN BƯỚC CHUYỂN VỀ CHẤT CỦA PHONG TRÀO,
TỪ TRÌNH ĐỘ TỰ PHÁT LÊN TỰ GIÁC. PHÉP BIỆN CHỨNG MÁC
XÍT MANG TÍNH CÁCH MẠNG SÂU SẮC NHẤT “VÌ TRONG QUAN
NIỆM TÍCH CỰC VỀ CÁI HIỆN TỒN, PHÉP BIỆN CHỨNG ĐỒNG
THỜI BAO HÀM CẢ QUAN NIỆM VỀ SỰ PHỦ ĐỊNH CÁI HIỆN TỒN
ĐÓ, SỰ DIỆT VONG TẤT YẾU CỦA NÓ, VÌ MỖI HÌNH THÁI ĐÃ
HÌNH THÀNH ĐỀU ĐƯỢC PHÉP BIỆN CHỨNG XÉT Ở TRONG SỰ
VẬN ĐỘNG, TỨC LÀ XÉT CẢ MẶT NHẤT THỜI CỦA HÌNH THÁI
ĐÓ; VÌ PHÉP BIỆN CHỨNG KHÔNG KHUẤT PHỤC TRƯỚC MỘT CÁI
GÌ CẢ VỀ THỰC CHẤT THÌ NÓ CÓ TÍNH CHẤT PHÊ PHÁN VÀ CÁCH
MANGJ”. SỨC MẠNH “CẢI TẠO THẾ GIỚI” CỦA TRIẾT HỌC MÁC
XÍT CHÍNH LÀ SỰ GẮN BÓ MẬT THIẾT CUỘC ĐẤU TRANH CÁCH
MẠNG CỦA QUẦN CHÚNG NHÂN DÂN ĐÔNG ĐẢO, NHỜ ĐÓ LÝ
LUẬN “SẼ TRỞ THÀNH LỰC LƯỢNG VẬT CHẤT”
TRIẾT HỌC MÁC CŨNG ĐÃ CHẤM DỨT THAM VỌNG Ở
NHIỀU NHÀ TRIẾT HỌC DUY TÂM COI TRIẾT HỌC LÀ “KHOA
20

HỌC CỦA CÁC KHOA HỌC” ĐỨNG TRÊN MỌI KHOA HỌC. MÁC VÀ
ĂNGGHEN ĐÃ XÂY DỰNG LÝ LUẬN TRIẾT HỌC CỦA MÌNH TRÊN
CƠ SỞ KHÁI QUÁT CÁC THÀNH TỰU CỦA KHOA HỌC TỰ NHIÊN
VÀ KHOA HỌC XÃ HỘI. THEO ĂNGGHEN, MỖI LẪN CÓ MỘT PHÁT
MINH VẠCH THỜI ĐẠI, NGAY CẢ TRONG LĨNH VỰC KHOA HỌC
TỰ NHIÊN, THÌ CHỦ NGHĨA DUY VẬT KHÔNG TRÁNH KHỎI PHẢI
THAY ĐỔI HÌNH THỨC CỦA NÓ. NGƯỢC LAI, TRIẾT HỌC MÁC LẠI
TRỞ THÀNH THẾ GIỚI QUAN KHOA HỌC VÀ PHƯƠNG PHÁP LUẬN
CHUNG CẦN THIẾT CHO SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CÁC KHOA HỌC.
SỰ PHÁT TRIỂN MẠNH MẼ CỦA KHOA HỌC NGÀY NAY CÀNG
CHỨNG TỎ SỰ CẦN THIẾT PHẢI CÓ TƯ DUY BIỆN CHỨNG DUY
VẬT VÀ NGƯỢC LẠI PHẢI PHÁT TRIỂN LÝ LUẬN TRIẾT HỌC CỦA
CHỦ NGHĨA MÁC DỰA TRÊN NHỮNG THÀNH TỰU CỦA KHOA
HỌC HIỆN ĐẠI.





KẾT LUẬN

TRIẾT HỌC MÁC ĐÃ KHẮC PHỤC SỰ TÁCH RỜI THẾ GIỚI
QUAN DUY VẬT VÀ PHÉP BIỆN CHỨNG TRONG LỊCH SỬ PHÁT
TRIỂN CỦA TRIẾT HỌC. MÁC VÀ ĂNGGHEN ĐÃ GIẢI THOÁT CHỦ
NGHĨA DUY VẬT KHỎI TÍNH HẠN CHẾ SIÊU HÌNH, MÁC ĐÃ LÀM
CHO CHỦ NGHĨA DUY VẬT TRỞ NÊN HOÀN BỊ VÀ MỞ RỘNG HỌC
THUYẾT ẤY TỪ CHỖ NHẬN THỨC GIỚI TỰ NHIÊN ĐẾN CHỖ
NHẬN THỨC XÃ HỘI LOÀI NGƯỜI: “CHỦ NGHĨA DUY VẬT LỊCH
21

SỬ CỦA MÁC LÀ THÀNH TỰU VĨ ĐẠI NHẤT CỦA TƯ TƯỞNG
KHOA HỌC”























TÀI LIỆU THAM KHẢO

22

1. GIÁO TRÌNH TRIẾT HỌC- BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO
TẠO
2. GIÁO TRÌNH TRIẾT HỌC – HỌC VIỆN CTQG HỒ CHÍ
MINH
3. TẠP CHÍ GIÁO DỤC LÝ LUẬN
4. TẠP CHÍ LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ
5. TẠP CHÍ CỘNG SẢN
23


MỤC LỤC


LỜI MỞ ĐẦU 1
NỘI DUNG
1. VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA TRIẾT HỌC 2
2. TƯ TƯỞNG TRIẾT HỌC CỦA HÊGHEN VÀ PHOI ƠBẮC VÀ
NGUỒN GỐC RA ĐỜI CỦA TRIẾT HỌC MACXIT 4
3. THỰC CHẤT CUỘC CÁCH MẠNG TRÊN LĨNH VỰC TRIẾT HỌC
DO MÁC - ĂNGHEN THỰC HIỆN 9
4. Ý NGHĨA 13
KẾT LUẬN 15
TÀI LIỆU THAM KHẢO 16