bệnh trẻ em - "TRẺ BỊ LẮC" MỘT HỘI CHỨNG NGUY HIỂM CẦN ÐƯỢC CẢNH BÁO pdf

"TRẺ BỊ LẮC" MỘT HỘI CHỨNG NGUY
HIỂM CẦN ÐƯỢC CẢNH BÁO

Tác giả : BS. HÀ KHÔI
Vào ngày 12/01/1999, sau hơn 3 tháng hầu tòa vì tội danh hành hạ trẻ em
gây ra hội chứng SBS, Ann Elliott Barber - một nhân viên của Trung tâm
Chăm sóc trẻ em ở Florida, Mỹ đã bị kết án 9 năm tù giam và 5 năm thử
thách sau khi mãn hạn tù. Trước đó 1 năm, vào ngày 5/2/1998, trung tâm này
đã bị tạm ngưng hoạt động vì bị tố cáo đã để nhân viên hành hạ trẻ em, khiến
bé Devin Austin Thimlar và Alexis Pierson phải nhập viện điều trị trong thời
gian dài. Chưa hết, chỉ 1 ngày sau khi bị tạm ngưng hoạt động, lại thêm một
bé bị ngừng thở phải vào viện cấp cứu. Các bé này đều bị hội chứng trẻ bị lắc
(Shaken Baby Syndrome - SBS), một hội chứng đến nay vẫn ít được biết đến.
Và nhiều người không khỏi giật mình để nhớ lại liệu đã bao giờ mình vô tình
đùa giỡn bằng cách lắc mạnh trẻ hay tung nó lên cao?
Câu chuyện về bé Devin Austin Thimlar:
Devin là một nạn nhân của hội chứng SBS. Brenda Thimlar, mẹ của bé Devin đã
kể về trường hợp con mình trên web site nhằm thông tin cho tất cả mọi người về
hội chứng SBS và cách phòng tránh. Câu chuyện vẽ nên bức tranh khá đầy đủ về
tình trạng của một trẻ bị SBS:
- "Ðó là sai lầm lớn nhất trong đời tôi", Brenda cho biết như vậy khi đã quyết định
vẫn gửi con mình vào ngày kế tiếp, mặc dù trong ngày đầu cô đã phát hiện thấy
những đốm xuất huyết quanh đầu con mình, nhưng lại nghĩ đó chỉ là ban đỏ không
độc hại gì.
- 3 ngày sau khi bắt đầu gửi con, tôi bắt đầu thấy Devin bị nôn rất nhiều, hầu hết
sau mỗi bữa ăn cháu đều nôn ra hết. Tôi đã đưa cháu đến bác sĩ 3 lần và đều được
chẩn đoán là nhiễm siêu vi, ngay cả khi cháu xuất hiện thêm những triệu chứng ở
mắt, tiếng lạo xạo ở vùng xương sườn sau lưng và hay ngủ lịm đi.
- Ðến ngày thứ 11, tôi quyết định phải cho cháu nhập viện cấp cứu vì bị rối loạn
điện giải do nôn quá nhiều. Devin được truyền dịch và cho làm những xét nghiệm

cần thiết, và tôi thật sững sờ khi bác sĩ cho biết trên CT Scan của Devin có hình
ảnh xuất huyết não. Ngay sau đó, cháu được chuyển đến một bệnh viện chuyên
khoa thần kinh và đưa ngay vào phòng chăm sóc đặc biệt. Các bác sĩ đã hỏi rất kỹ
xem chúng tôi có làm rơi bé không, có vật gì rơi trúng đầu hay bị một vật nuôi nào
đó trong nhà gây tổn hại?
Ngày hôm sau, qua chụp CT và MRI, các bác sĩ đã phát hiện ra tình trạng tổn
thương thùy thái dương bên phải, và nguyên nhân gây tăng áp lực nội sọ của cháu
là do dịch não tủy và máu tụ quanh não mà bình thường không có. Ngoài ra Devin
còn bị gãy xương chày, xương sườn và xương hốc mắt. Thật không thể hiểu nổi
chuyện gì đã xảy ra cho cháu. Chỉ đến khi bác sĩ khẳng định đi khẳng định lại:
Devin đã bị lắc rất mạnh, chúng tôi mới hiểu vấn đề và lần đầu tiên được nghe đến
một hội chứng có tên là SBS.
Tiếp theo câu chuyện là sự vào cuộc của cảnh sát, báo chí và các ban ngành khác
nhau. Chỉ đến lúc này, mọi người mới nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề
và ngay lập tức đã thông tin về hội chứng này bằng nhiều hình thức khác nhau
như: các chương trình nghiên cứu về SBS, những chương trình giáo dục trên các
phương tiện thông tin đại chúng. để cố gắng giúp mọi người hiểu biết về sự nguy
hiểm của SBS.
Ðịnh nghĩa SBS
SBS là tình trạng một trẻ bị lắc mạnh dữ dội bởi một người khác, gây nên tình
trạng tổn thương cho trẻ. SBS có thể chỉ do bị lắc đơn thuần hay đi kèm với tình
trạng đầu của trẻ sau khi bị lắc mạnh rồi va vào giường, nệm hay một mặt phẳng
nào đó. SBS còn có những tên khác như: Chấn thương đầu do bị ngược đãi
(abusive head trauma), Chấn thương não do lắc (shaken brain trauma) hay Hội
chứng trẻ bị lắc như dây gắn đầu roi (whiplash shaken infant syndrome)
Theo một thống kê tại Mỹ, cho thấy có khoảng 60% trẻ bị SBS là trai và 40% là
gái. Tuổi bị SBS có thể từ 0-4 tuổi, nhưng đa số các trường hợp đều rơi vào trẻ
dưới 1 tuổi (khoảng từ 3-8 tháng tuổi bị nhiều nhất).
Có đến 70% thủ phạm gây ra SBS cho trẻ là nam và 30% là nữ, trong đó điều đáng
buồn nhất là 62% trường hợp lại do chính cha mẹ của trẻ gây ra, 20% do bạn trai

của người mẹ, 14% do người trông trẻ, 3% do cha mẹ kế, 1% do ông bà và những
đối tượng khác.
Trẻ có thể bị lắc trong tình huống nào?
- Khi trẻ quấy khóc nhiều khiến cha, mẹ hoặc người coi sóc chúng tức giận đến
mức mất tự chủ vì không dỗ được. Họ không đánh đứa trẻ nhưng lại sốc chúng lên
và lắc dữ dội để thỏa cơn giận. Tình huống này dường như hiếm gặp ở Việt Nam
vì chúng ta ít bị stress hơn người phương Tây.
- Các ông bố có khuynh hướng hay biểu hiện sự thương yêu con mình, nhất là với
con trai bằng cách lắc lắc chúng hoặc tung lên rồi bắt lấy, hay như ở Việt Nam
thường để trẻ lên chân rồi lắc lắc, chơi trò "Nhong nhong ngựa ông đã về".
- Ðể trẻ nhỏ ở tư thế đứng khi đi xe đường xóc, khiến trẻ gập tới gập lui.
- Bị vật nuôi trong nhà lôi đi.
Tại sao khi lắc mạnh lại gây nguy hiểm cho trẻ?
Như chúng ta đã biết, khi trẻ còn nhỏ các cơ ở vùng cổ vẫn còn rất yếu vì chưa
phát triển tốt, do đó sự hỗ trợ nâng đỡ cho đầu trẻ không nhiều. Chính vì thế khi bị
lắc mạnh hay tung lên tung xuống, đầu của trẻ sẽ có khuynh hướng gập tới gập lui
hay xoay qua xoay lại một cách không kiểm soát được. Hậu quả có thể còn nặng
nề hơn nếu kết thúc quá trình lắc với sự va chạm mạnh đầu trẻ vào một bề mặt nào
đó như tường, sàn nhà hay giường. Do lực gia tốc đang nhanh bị dừng lại đột ngột
bởi một va chạm thường rất mạnh (cũng giống như một chiếc xe đang chạy nhanh
tông vào tường), hậu quả là não sẽ bị xoắn vặn hay gập tới gập lui trong hộp sọ
dẫn đến tình trạng các mạch máu và thần kinh của não bị vỡ, các mô não bị xé ra
gây xuất huyết não, phù não, tăng áp lực nội sọ. Có thể dẫn đến những di chứng về
sau như: Chậm phát triển tâm thần, mất khả năng học và nói, liệt, động kinh, mù
mắt, điếc và thậm chí tử vong.
Chẩn đoán
- Thường khó để khẳng định được ngay tình trạng của trẻ là do SBS, trừ khi có
người mô tả rõ tình trạng bé bị lắc. Ða số các bác sĩ đều có khuynh hướng nghĩ
đến tình trạng bé bị té.
- Trường hợp nặng bé được mang vào cấp cứu với các biểu hiện như: khó thở hay

ngừng thở, co giật, ói mửa, tri giác lừ đừ hay hôn mê. Khám thực thể có thể phát
hiện có các vết bầm tím quanh đầu, cổ hay xương sườn; Gãy xương sườn hay các
xương khác; Xuất huyết võng mạc (thường là 2 bên). Chụp CT và MRI có thể phát
hiện thấy những tổn thương trong não như: xuất huyết dưới màng cứng, xuất huyết
dưới màng nhện, máu tụ, phù não và nhồi máu não.
- Những trường hợp nhẹ thường dễ bị bỏ qua và dễ bị lầm với một số tình trạng
khác như nhiễm siêu vi, rối loạn tiêu hóa Trẻ có thể có những biểu hiện sau:
Quấy khóc nhiều, bỏ ăn hay bỏ bú, ói, ngủ lịm, gương mặt không cảm xúc, không
chịu cười đùa, trương lực cơ kém. Nói chung ở thể nhẹ này, rất ít khi cha mẹ đưa
trẻ đến khám bác sĩ ngay. Ðiều nguy hiểm nhất chính là ở chỗ không biết nên trẻ
có thể lại tiếp tục bị lắc khiến tổn thương nặng thêm.
- Cũng có khi trẻ đã đi học rồi mới phát hiện được những hành vi không bình
thường như: chậm phát triển tâm thần, học kém, nghe kém Những trường hợp
này rất khó liên hệ được với tình trạng trẻ đã từng bị SBS trước đây.
Ðề phòng SBS như thế nào?
Mặc dù hậu quả của SBS thật nặng nề, nhưng việc ngăn ngừa lại hoàn toàn có thể
thực hiện dễ dàng nếu tất cả mọi người đều hiểu rõ những tác hại của nó. Cần chú
ý đến những vấn đề sau:
- Ðừng bao giờ lắc hay tung trẻ lên vì bất cứ lý do gì.
- Hãy luôn cố gắng tự chủ và đừng bao giờ có ý nghĩ trút cơn giận của mình lên trẻ.
- Cần có những chương trình tuyên truyền rộng rãi trong công chúng về tác hại của
SBS, nhất là với những người chuẩn bị làm cha làm mẹ, đặc biệt là với những
người đã có con, những người chăm sóc trẻ
Nếu thấy trẻ có những dấu hiệu bất thường như đã trình bày, cần tìm hiểu kỹ xem
trẻ có bị SBS không để có thể đưa đến bệnh viện can thiệp kịp thời, tránh những di
chứng có hại về sau.