TỔNG QUAN VỀ CÁC PHƯƠNG PHÁP THĂM DÒ CHỨC NĂNG TUYẾN GIÁP potx

TỔNG QUAN VỀ CÁC PHƯƠNG PHÁP THĂM DÒ
CHỨC NĂNG TUYẾN GIÁP


TÓM TẮT
50 năm gần đây, các phương pháp thăm dò chức năng tuyến giáp đã được
phát triển khá nhiều và đi vào mục tiêu chính xác là định lượng được các
hormon tham gia vào quá trình biến dưỡng cơ thể của tuyến giáp, của trục hạ
đối, tuyến yên dựa vào phát triển của công nghệ miễn dịch.
- Hormon TSH là xét nghiệm cơ bản thứ nhất để phát hiện sớm bệnh lý
nhược giáp, cường giáp ngay ở giai đoạn chưa có biểu hiện lâm sàng (bình
giáp), các phương pháp xét nghiệm mới đã định lượng được ở mức
0,005mU/L. TSH là chỉ thị rất tốt để phát hiện sự tái phát của bệnh lý cường
giáp sau điều trị.
- TSH và FT
4
là 2 xét nghiệm thiết yếu để chẩn đoán xác định chức năng
tuyến giáp là nhược giáp và cường giáp; đánh giá mức độ nặng của bệnh,
giúp điều chỉnh liều lượng thuốc điều trị.
- FT
3
để phát hiện một số bệnh cảnh đặc biệt của bệnh cường giáp do T
3
.
- Các xét nghiệm định lượng Thyroglobulin, kháng thể kháng tuyến giáp
(kháng tiểu thể, kháng Thyroglobulin) giúp tìm hiểu sâu thêm về bệnh
nguyên của bệnh lý tuyến giáp.
SUMMARY
THYROID FUNCTION TESTS
Le Van Quang * Y Hoc TP. Ho Chi Minh * Vol. 2 - No 4 - 1998: 196 -202
For 50 years now, thank to the developpement of immunologic technology,

the thyroid function tests have developped very well and become the
quantitative tests of the hormones responsible to metabolism process of the
thyroid, of the hypothalamic-pituitary axis.
- TSH is the first basis test to early detect hypo and hyperthyroidism in the
subclinical stage (enthyroidism). New technology is able to mesure in the
level of 0,005m/l. TSH is also a good indicator to detect the post-
therapeutic recurrence of hypothyroidism.
- TSH and FT4 are 2 essential tests to determine thyroid action (hypo and
hyperthyroidism), to assess the status of disease, to help to correct the
dosage of drugs.
- FT
3
helps to detect some specific hyperthyroid disorders due to T
3
.
Quantitative test of thyroglobulin of antithyroid antibody (microsomal
TMAb) help to understand the causes of thyroid dideases
Một cách đại cương, hormon (kích thích tố) tuyến giáp ảnh hưởng đến rất
nhiều cơ quan và giữ vai trò chủ chốt trong việc biến dưỡng của toàn cơ thể.
Sự thay đổi về việc sản sinh ra những hormon này sẽ tạo nên những bệnh
cảnh trên lâm sàng như cường giáp, nhược giáp. Ðể điều hòa việc sản sinh ra
hormon tuyến giáp, cơ thể có một trục để chi phối. Một cách tổng quát như
trong sơ đồ 1:
Hoạt động biến dưỡng của các hormon tuyến giáp chịu ảnh hưởng của một
số yếu tố như:
 Hệ hạ đồi - não thùy chi phối tuyến giáp.
 Chức năng tuyến giáp sản sinh ra các hormon như T
4
, T
3

.
 Sự chuyển đổi trong mô của T
4
và T
3
.
 Ðộ tập trung và tính năng của các thụ cảm T
3
và sự tương tác giữa T
3
với
các thụ cảm này.
 Sự tập trung của các hormon tuyến giáp tại các mô đích (target tissue).
 Tác dụng sinh học của hormon này trên các mô đích.
do dó các phương pháp này rất dễ sai lệch.
SƠ ÐỒ 1

Trước đây khoảng 50 năm, hầu hết các phương pháp thăm dò chỉ đạt được
mức tìm những hiệu ứng gây ra do tác dụng của hormon tuyến giáp trên cơ
thể hay gọi chung là những phương pháp đo chức năng tuyến giáp một cách
gián tiếp, đo chuyển hóa cơ bản.
Các thử nghiệm lý tưởng nhất để đánh giá tình trạng tuyến giáp vẫn là
phương pháp đo lường trực tiếp tác động các hormon của tuyến giáp, hoặc ít
ra là nồng độ của các hormon này trong cơ thể, vì dù ít hay nhiều vẫn có sự
tương quan giữa hoạt động tại chỗ và nồng độ lưu chuyển trong cơ thể của
các hormon tuyến giáp.
Từ 50 năm gần đây, áp dụng các tiến bộ về miễn dịch học, di turyền học, các
nhà chuyên môn đã định lượng được một cách trực tiếp các hormon này, kể
cả các hormon chi phối hoạt động của tuyến giáp được tiết ra từ tuyến yên
(tuyến não thùy), và càng ngày các phương pháp miễn dịch hiện đại càng

định lượng chính xác ở những vi lượng rất nhỏ, giúp cho việc đánh giá tình
trạng tuyến giáp, theo dõi hiệu quả điều trị và theo dõi diễn tiến bệnh được
rõ ràng hơn.
ÐỊNH LƯỢNG TSH
(3,6,7)

Trong tất cả các xét nghiệm liên quan đến tuyến giáp thường được dùng hiện
nay, xét nghiệm định lượng TSH được coi là xét nghiệm lý tưởng nhất vì 2
lý do:
- Thứ nhất: TSH được tổng hợp và tiết ra từ thùy trước tuyến yên do sự chi
phối thuận chiều của vùng hạ đồi (hypthalamus) thông qua hormon TRH
(Thyrotropin Releasing hormon) và do sự chi phối ngược (feedback-control)
bởi nồng độ Thyroxin (T
4
) trong cơ thể; Như vậy TSH là chất phản ánh
thuận với hoạt động của trục hạ đồi tuyến yên.
- Thứ hai: TSH chịu sự chi phối ngược bởi lượng T
4
lưu chuyển trong cơ
thể do tuyến giáp sản xuất, bất cứ sự thay đổi nào của T
4
[nhất là T
4
tự do
(FT
4
)] đều có tác động điều hòa sản xuất ra TSH để duy trì tình trạng bình
giáp. Như vậy TSH còn là một chỉ thị rất nhạy cảm về hoạt động của tuyến
giáp.
Mặt khác, lượng TSH trong huyết thanh của người bệnh chậm thay đổi kể từ

khi bắt đầu được điều trị (như bệnh cường giáp, nhược giáp). Sự tái lập lại
hoạt động tiết TSH bình thường phải cần đến vài tuần để đạt được đến tình
trạng cân bằng mới.
Ðã có rất nhiều công trình khẳng định việc định lượng TSH là xét nghiệm
phát hiện tình trạng cường giáp hoặc nhược giáp rất sớm, ngay cả khi trên
lâm sàng chưa có biểu hiện gì (subclinical).
Các phương pháp đo đạc
(2,3,10,12,14)

Ðo TSH là cách đo đầu tiên được áp dụng từ 20 năm trước, 1980 bằng
phương pháp miễn dịch (IMA: Immuno Metric Assays), TSH được định
lượng chính xác hơn và được gọi là thử nghiệm nhạy cảm TSH (sensitive
TSH assay) nhờ ứng dụng kỹ thuật miễn dịch đơn clôn kép kiểu sandwich.
Qua 20 năm, rất nhiều ứng dụng kỹ thuật mới được dùng để xác định TSH
trong huyết thanh với nồng độ rất thấp. Theo lý thuyết, các cách đo cũ qui
ước dùng phương pháp miễn dịch phóng xạ (RIA) chỉ đo được lượng TSH
tương đối cao hay gặp trên bệnh nhân bình giáp hoặc nhược giáp.