Chuyên đề tốt nghiệp: Lênin và những đề án chống lại thời kỳ quá độ tại Việt Nam phần 2 potx

10

m¾t . §Õn ci xu©n n¨m 1922 , Liªn X« ®· vỵt qua ®ỵc n¹n ®ãi vµ ®Õnn¨m
1925 , n«ng nghiƯp Liªn X« ®· vỵt møc tríc chiÐn tranh .
Tỉng s¶n lỵng c«ng nghiƯp n¨m 1925 so víi n¨m 1913 míi ®Ỉt 75.5%.
tuy nhiªn ngµnh iƯn vµ c¬ khÝ chÕ t¹o vỵt møc tríc chiÕn tranh , nhiỊu xÝ
nghiƯp c«ng nghiƯp nhĐ vµ c«ng nghiƯp thùc phÈm ®· ®Ỉt vµ vỵt mø tríc
chiÕn tranh . Trong viƯc thùc hiƯn chÝnh s¸ch kinh tÕ míi , Lªnin coi th¬ng
nghiƯp lµ m¾t xÝchtrong chi d©y xÝch c¸c sù biÕn lÞch sư mµ Nhµ níc ph¶i
®em toµn lùc ra mµ n¾m lÊy nã . Do ®ã th¬ng nghiƯp ®· ®ỵc t¨ng cêng
m¹nh mÏ .
II-Chđ nghÜa t b¶n nhµ níc
1.Khái niệm:
Chủ Nghóa Tư Bản là một hình thái kinh tế xã hội lớn của xã hội
loài người với các giai đoạn phát triển khác nhau.Chủ Nghóa Tư Bản Nhà
Nước là một trong những giai đoạn lòch sử quan trọng của Chủ Nghóa Tư
Bản .Không một ai có thể phủ nhận thành quả của Chủ Nghóa Tư Bản ù đã
đạt được ,đó là một bứơc ngoặt của lòch sử.
C.Mac đã có nhận xét xác đáng rằng trong vòng chưa đầy một thế
kỷ thống trò của mình Chủ Nghóa Tư Bản đã tạo ra một mức sản xuất
khổng lồ bằng tất các thế hệ loài người trước đó đã tạo ra .Từ lúc xuất
hiện loài người ,họ đã sốnng lâu dài trong nền sản xuất nhỏ lạc hậu,phân
tán ,năng xuất vô cùng thấp kém, không bảo đảm tái sản suất giản đơn.Từ
đầu thế kỷ XVI đến nay,lần đầu tiên trong lòch sử ,Chủ Nghóa Tư Bản đã
chuyển nền sản xuất nhỏ lên nền sản xuất lớn với đặc trưng về chất so với

11

sản xuất nhỏ.Sự thắng lợi này diễn ra đầu tiên ở nước Anh rồi lần lượt
sang các nước Pháp ,Đức,…và các nước khác . Cùng với đà phát triển của

lực lượng sản xuất ,quá trình xã hội hoá sản xuất cũng đạt đượcnhưỡng
bước tiến lớn , với trình độ cao . Hiệp tác đơn giản , công trường thủ công
nền đại công nghiệp cơ khí là những giai đoạn phát triển xã hội hoá sản
xuất Tư Bản Chủ Nghóa .
Mầm mống đầu tiên của Chủ Nghóa Tư Bản chính là sự tích luỹ tư
bản nguyên thuỷ, với sự buôn bán nô lệ ,trao đổi buôn bán các loại hàng
hoá với nước ngoài do nền sản xuất thủ công phát triển và do bóc lột thuộc
đòa các nước đã tích luỹ được một khối lượng khổng lồ tư bản cho nền sản
xuất tư bản sau này .Tiếp tục phát triển kinh tế với sự trợ giúp đắc lực của
khoa học kó thuật các nước Tư bản tiếp tục phát triển vượt bậc về kinh tế ,
sự cạnh tranh của các nước về thi trường tiêu thụ hàng hoá ,thuộc đòa…đã
dẫn đến các cuộc chiến tranh lớn mà điển hình là hai cuộc chiến tranh thế
giới thứ nhất và thứ hai vô cùng ác liệt và thảm khốc.
Hình thức xã hội hoá cao hơn khi Chủ Nghóa Tư Bản chuyển lên
giai đoạn Chủ Nghóa Tư Bản độc quyền va đỉnh cao là Chủ Nghóa Tư Bản
Nhà Nước . Chủ Nghóa Tư Bản độc quyền Nhà Nước là hình thức thống trò
của Chủ Nghóa Tư Bản độc quyền dựa trên cơ sở tích tụ và tập trung tư bản
ra đời từ sau chiến tranh thế giới thứ nhất ,nó xuất hiện đầu tiên ở Đức .Do
cạnh tranh quá khốc liệt nên các nhà sản xuất tư bản có xu hướng liên kết
với nhau hay quy luật cá lớn nhuốt cá bé hìmh thành nên các tập đoàn độc
quyền quốc gia đến các tập đoàn xuyên quốc gia cac- ten, xanh-di-

12

ca,congglomera .Trong giai đoạn này vai trò của nhà nước con chưa thực
sự quan trọng lắm nhưng sau này thì nó càng thể hiện vai trò của mình như
trong giai đoạn Chủ Nghóa Tư Bản độc quyền Nhà Nươâc cộng sản thể nói
tư bản dẫ tạo ra phần một nền tảng kinh tế vững chắc với cơ sở khoa học kó
thuật tiên tiến,nền sản xuất cơ khí ,tự động hoá tạo ra một khối lượng vật
chất khổng lồ.

Lênin đã từng so sánh nước nga với nước Đức lúc bấy giờ và cho
rằng nếu nước Nga có đầy đủ vật chất kỹ thuật như nước Đức thì có thể
chuyển tiếp lên Chủ Nghóa Xã Hội mà không phải trải qua bất kì một giai
đoạn trung gian nào. Người nhận đònh rằng “Chủ Nghóa Tư Bản đọc quyền
Nhà nước là sự chuẩn bò vật chất đầy đủ nhất cho Chủ Nghóa Xã Hội ,là
phòng chờ đi vào Chủ Nghóa Xã Hội mà giữa nấc thang đó với nấc thang
Chủ Nghóa Xã Hội không còn một nấc thang nào nữa cả” .Như vậy xã hội
cộng sản chỉ có thể xuất hiện một cách tự nhiên khi những tiền đề vật chất
và tiền đề xã hội được chuẩn bò đầy đủnhất , một “phòng chờ” lý tưởng
cho Chủ Nghóa Xã Hội đã sẵn sàng.
Nhưng thắng lợi của Cách Mạng Tháng 10 Nga không xuất phát từ
tiền đè nói trên.Là một nước tư bản phát triển trung bình và còn nhiều mặt
hạn che á, nước Ngak có cơ sở vật chất kó thuật , không có lực lượng sản
xuất phàt triển nhằm tạo tiền đề vật chất cho Chủ Nghóa Xã Hội ra đời
.Chính vì vậy nó không thể quá độ trực tiếp lên Chủ Nghóa Xã Hội mà
phải lấy mô hình gián tiếp đi lên Chủ Nghóa Xã Hội .người nói trong bối
cảnh đó ,phải biết bắc chiếc cầu nhỏ xuyên qua Chủ Nghóa Tư Bản lên

13

Chủ Nghóa Xã Hội ,đó là Chủ Nghóa Tư Bản Nhà Ø nước _một sự trở lại
con đường phát triển hợp quy luật kinh tế.
Khi LÊ_NIN đã đưa quan niệm về Chủ Nghóa Tư Bản nhà nước ,đã
có rát nhiều người hoang mang giao động .ngay cả bản thân LÊ_NIN cũng
bất ngờ về “thứ Chủ Nghóa Tư Bản Nhà nước” không ai dự kiến này .Mọi
người cho rằng” Chủ Nghóa Tư BảnNhà nước là Chủ Nghóa Tư Bản “,và ta
có thể cần hiểu như thế thôi .LÊ-nin đã thuyết phục mọi người rằng đó là
cách hiểu kinh viện ,sai lầm vi rơi vào cái bệnh trí thức và chủ nghóa tự do
.bây giờ muốn xây dựng thành công Chủ Nghóa Xã Hội thì chúng ta phải
thẳng thắn thừa nhận rằng “toàn bộ quan điểm của chúng ta về Chủ Nghóa

Xã Hội đã thay đổi về cơ bản”.Theo LÊN_NiN,Chủ Nghóa Xã Hội Nhà
nước là sản phẩm của sự can thiệp tích cực của nhà nước và hoạt động của
các xí nghiệp tư bản .Nếu là nhà nước tư sản thì Chủ Nghóa Tư Bản Nhà
nước phucv vụ lợi ích giai cấp tư sản,nếu là nhà nước Xã hội chủ nghóa thì
phục vụ cho lợi ích giai cấp công nhân và nhân dân lao động.
Trong thời kì quá độ lên Chủ Nghóa Xã Hội ,Chủ Nghóa Tư Bản Nhà
nước mang tính chất đặc biệt đó là tính chất chính trò nhà nước thay đổi
,nhà nước Xã hội chủ nghóa –Nhà nước của dân do dân ,vì dân .Nhà nước
này có trong tay một thực lực kinh tế dựa trên hình thức sở hữu xã hội mà
nhà nước là đại biểu nắm giữ những vò trí then chốt trọng yếu của nền kinh
tế ,giữ vai trò chủ đạo của các thành phần kinh tế khác .

14

Sự phát triển của Chủ Nghóa Tư Bản nhà nước trong thời kì quá độ
lên Chủ Nghóa Xã Hội không có mục đích tự thân ,mà là phương tiện ,con
đường để tăng sản xuất ,là biện pháp biến các xí nghiệp Tư bản chủ nghóa
thành Xã hội chủ nghóa .LÊ-NIN nói “thường chúng ta vẫn còn lập lại cái
lý luận cho rằng Chủ Nghóa Tư Bản là xấu, Chủ Nghóa Xã Hội là tốt
“Cũng như quan điểm trước đây cho rằng “mặt trăng Trung Hoa tròn hơn
mặt trăng Hoa KÌ “.Nhưng cái lí luận ấy là sai vì nó không đếm xỉa đến
toàn bộ kết cấu kinh tế xã hội hiện có ,mà chỉ nhìn thấy có hai kết cấu
trong số đó thôi .Chủ Nghóa Tư Bản la xấu so với Chủ Nghóa Xã Hội
nhưng là tốt so với nền tiểu sản xuất .Chủ Nghóa Tư Bản nhà nước về kinh
tế cao hơn rất nhiều so với nền kinh tế lúc đó của nươc Nga vì vậy nước
Nga phải biết lợi dụng nó làm mắt xích trung gian giữa nền tiểu sản xuất
và Chủ Nghóa Xã Hội ,làm phương tiện ,làm con đường ,phương
pháp,phương thức để û tăng lực lượng sản xuất lên .Và điều đó sẽ đưa nước
Nga đến Chủ Nghóa Xã Hội bằng con đường chắc chắn nhất.
Với điều kiện đặc biệt đó ,với sự kiểm kê, kiểm soát và sự thỗn hợp

của vốn của nhà nước vào các doanh nghiệp công nghiệp,nông nghiệp và
dòch vụ sẽ hướng sự hoạt động của các doanh nghiệp theo tay lái của nhà
nước xã hội chủ nghóa .Bởi vậy Chủ Nghóa Tư Bản Nhà Nước theo cách
nói của Lê-nin “là cái không đáng sợ “là sản phẩm tất yếu “là một “bước
tiến trong sự phát triển của lòch sử đối với các nước quá độ lên Chủ Nghóa
Xã Hội tư một nền kinh tế lạc hậu

15

Có thể nói nội dung của Chủ Nghóa Tư Bản Nhà Nước qua các mặt
sau :
-Sự kiểm kê ,kiểm soát đối với các thành phần kinh tế .
_Các hình thức kinh tế quá đôï dựa trên các hình thức sở hữu hỗn hợp về
vốn giữa nhà nước XãHCN với nenà kinh tế tư bản tư nhân trong và ngoài
nước.
-Việc học tập ,sử dụng có chọn lọc những thàng tựu khoa học công nghệ
và chuyển giao khoa học kỹ thuật,công nghệ ,khoa học kinh tế và quản lý
kinh tế ở các nước tư bản tiên tiến.
-Việc coi trọng lợi ích kinh tế ,hiệu quả kinh tế thông qua việc nhà nước
vận dụng cơ chế thò trường với tư cách là động lực kinh tế của sự phát
triểnnề kinh tế quốc dân.
Từ các khía cạnh trên có thể quan niệm sự hình thành và phát triển Chủ
Nghóa Tư Bản.Nhà nước trong thời kỳ quá độ lên Chủ Nghóa Xã Hội ,về
nội dung gắn liền với 3 mức độ:
-Ở mức cao nhất và toàn diệïn nhất , Chủ Nghóa Tư Bản Nhà Nước được
quan niệm như là một hình thức kinh tế-xã hội quá độ
-Ở mức hẹp và thấp hơn ,Chủ Nghóa Tư Bản Nhà Nước được quan niệm
là một chính sách,một công cụ mà nhà nước Xã Hội Chủ Nghóa dùng để

16

điều tiết và quản lý hoạt động của các thành phần kinh tế ,nhất là kinh tế
tư bản tư nhân trong thời kỳ quá độ lên Chủ Nghóa Xã Hội .
-Dưới góc nhìn kinhtế,Chủ Nghóa Tư Bản Nhà Nước được quan niệm là
các hình thức kinh tế trung gian quá độ.Các hình thức này dựa trên hình
thức sở hữu hỗn hợp giữa kinh tế nhà nước và kinh tế tư bản tư nhân trong
và ngoài nước.

2.Điều kiện thực hiện Chủ Nghóa Tư Bản nhà nước và việc sử
dụng có hiệu quả hình thức này.
Bảnû thân Chủ Nghóa Tư Bản không thể tự nó phát triển trong lòng
chế độ Xã Hội Chủ Nghóa dù rằng sự phát triển của nó có là khách quan
,tất yếu đi chăng nữa.Vì vậy muốn duy trì Chủ Nghóa Tư Bản Nhà Nước
thì chính quyền vô sản phải tạo ra các điều kiện để thứ Chủ Nghóa Tư Bản
nàycó thể tồn tại và phát triển.Việc sử dụng sao cho có hiệu quả hình thức
kinh tế Tư bản Nhà Nướccũng là một vấn đề cần được quan tâm .
Theo lý luận của V.I.Lênin về Chủ Nghóa Tư Bản Nhà Nước Û thì Chủ
Nghóa Tư Bản Nhà Nước là sản phẩm của sự can thiệp tích cực của nhà
nước vào hoạt động trong các xí nghiệp tư bản.Vậy muốn Chủ Nghóa Tư
Bản Nhà Nước ra đời thì điều trước tiên là phải có quan hệ sản xuất Tư
Bản Chủ Nghóa , tức là cần phải có giai cấp tư sản và giai cấp vô sản.Ở
nước Nga lúc bấy giờ giai cấp tư sản hầu như không còn tồn tại , các xí

17

nghiệp tư bảnkể cả vừa và nhỏ đều bò quốc hữu hoá,nền đại công nghiệp
Tư Bản Chủ Nghóa bò tàn phá nặng nề, cá công xưỏng và nhà máy bò
ngừng hoạt động .Giai cấp vô sản vốn là giai cấp sản xuất ra của cải vật
chất trong các xí nghiệp của nền đại công nghiệp Tư Bản Chủ Nghóa nên
họ, những người công nhân “đã bò mất tính giai cấp,nghóa là bò dẩy ra

ngoài con đườn tồn tại giai cấp của mình , và không còn tồn tại với tư cách
là giai cấp vô sản nữa Đôi khi về hình thức nó đựoc coi là giai cấp vô sản,
nhưng nó không có gốc rễ kinh tế.Vì vậy một yêu cầu đặt ra là muốn khôi
phục quan hệ sản xuất Tư Bản Chủ Nghóa thì phải phục hồi giai cấp tư
sản trong nướcvà kêu gọi đầu tư của tư sản nước ngoài.Nhờ đó giai cấp
công nhân mới có đièu kiện tiếp tục phát triển, “ được làm việc trong các
công xưởng cơ khí lớn chứ không làm cái việc đầu cơ, chứ không phải chế
tạo cái bật lửa để bán… .Quan hệ sản xuất Tư Bản Chủ Nghóa xét về mặt
sở hữu thì nó tồn tại dưới nhiều hình thức sở hữu khác nhau: Sở hữu tư
nhân Tư Bản Chủ Nghóa , Sở hữu tập thể Tư Bản Chủ Nghóa , Sở hữu nhà
nước ,Sở hữu hợp tác , Sở hữu không mang tính chất Tư bản Nhà nước
.Tương ứng với các loại hình thức khác nhau là sự đa dạng về các thành
phần kinh tế. Đây cũng là một phần nội dung của chính sách kinh tế mới
mà Lênin đã đề ra.Và nó cũng phù hợp với nền kinh tế thời kỳ quá
độ.Quan hệ sở hữu Tư Bản Chủ Nghóa với hình thức phổ biến nhất là sở
hữu cổ phần đựoc C.Mác coi là bước quá độ để “biến tất cả những chức
năng của quá trình tái sản xuất hiện còn gắn với quyền sở hữu tư bản giản
đơn than chức năng của người sản xuất đã liên hiệp lại với nhau ,tức là

18

thanh chức năng của xã hội.,và do đó xí nghiệp của nó cũng biểu hiện ra
là những xí nghiệp xã hội.
Điều kiện thứ hai để phát triển Chủ Nghóa Tư Bản Nhà Nước có sự can
thiệp của nhà nước vào nền kinh tế .Điều này có ý nghóa rất quan trọng vì
Chủ Nghóa Tư Bản Nhà Nước trong thời kỳ quá độ lên Chủ Nghóa Xã Hội
phản ánh mối quan hệ giữa giai cấp công nhân và nhà nước của họ với nhà
nước tư bản .Kinh tế tư bản nhà nước là một kiểu tổ chức kinh tế do nhà
nước của họ với các nhà tư bản.Kinh tế tư bản nhà nước là một kiểu tổ
chức kinh tế do nhà nước của giai cấp công nhân chủ động tạo ra để khai

thác ,thu hút các nguồn lực đònh hướng các thành phần kinh tế khác phát
triển theo con đường Xã Hội Chủ Nghóa .Khi áp dụng Chủ Nghóa Tư Bản
Nhà Nước vào nền kinh tế Nga thì Chủ Nghóa Tư Bản sẽ có điều kiện phát
triển trong lòng một nước đi theo đònh hướng Xã Hội Chủ Nghóa .và như
vậy thì Chủ Nghóa Tư Bản hay giai cấp vô sản sẽ chiến thắng? Liệu rằng
nhà nước vô sản có khống chế được các nhà tư sản mà phát triển theo
những đònh hướng ,kế hoạch mà mình đặt ra hay không hay lại bi lật đổ và
bò chế nhạo.Ở đây vai trò của nhà nước là rất to lớn .Để đònh hướng sự
phát triển của Chủ Nghóa Tư Bản theo chế độ Xã Hội Chủ Nghóa thì nhà
nước vô sản không chỉ đơn thuần đóng vai trò người quản lý,điều hành
kinh tế quốc dân mà còn phải có thực lực kinh tế làm cơ sở .Do đó nhà
nước cần trực tiếp đầu tư vào những lónh vực , những ngành trọng yếu ,
những vò trí “pháo đài” ,”huyết mạch” của nền kinh tế quốc dân như: kết
cấu hạ tầng kinh tế xã hội , hệ thống tài chính ngân hàng, quốc phòng an
ninh…