Chuyên đề tốt nghiệp: Lênin và những đề án chống lại thời kỳ quá độ tại Việt Nam phần 1 docx

1

Lời nói đầu

Phát triển kinh tế là vấn đề quan trọng nhất từ trớc tới nay của xã hội
loai ngời. Kể từ khi con ngời xuất hiện , xã hội loài ngời đã trải qua và
hình thành xã hội : cuộc sống nguyên thuỷ , chiếm hữu nô lệ , phong kiến , t
bản chủ nghĩa và đỉnh cao đang huớng tới xã hội chủ nghĩa . Tơng ứng với
mỗi tình thái xã hội trong một hình thái kinh tế mang nét đặc trng riêng . T
bản chủ nghĩa cũng vậy , đây là một giai đoạn mà của cải vật chất của xã hội
đợc sản xuất ra nhiều hơn tất cả các giai đoạn trớc cộng lại . Một giai đoạn
chứng kiến bao sự biến đổi cả về mặt chất lẫn về mặt lợng của xã hội loài
ngời : kinh tế , khoa học kĩ thuật , chính trị , văn hoá Tuy nhiên trong giai
đoạn này cũng là một giai đoạn phát triển còn nhiều thiếu sót nh phân biệt
giàu nghèo , khủng hoảng king tế , chiến tranh bất công bằng trong xã hội
Từ những khuyết tật đó , con ngời muốn hớng tới một xã hội ở đó con ngời
có quyền bình đẳng , không còn đói nghèo và áp bức bóc lột , vật chất sản
xuất ra có thể đáp ứng mọi nhu cầu của con ngời đó chính là chế độ xã hội
chủ nghĩa.
Nhng liệu xã hội tiến lên cộng sản chủ nghĩa bằng con đờng nào và
trong bao lâu , đây là một bài toán nan giải đã đang và sẽ đặt ra với tất cả nhân
loại. Để tiến lên xã hội chủ nghĩa thì cần phải trải qua hai giai đoạn : đó là giai
đoạn chủ nghĩa xã hội và giai đoạn chủ nghĩa cộng sản. Hiện nay nớc ta đang
ở trong thời kì quá độ lên chủ nghĩa xã hội ; một thời kì mang tính chất quá độ
, cái mới thì cha thành cái cũ thì ch hoàn toàn dứt bỏ , thời kí này có sự giao
nhập của nhiều t tởng . Dới ngọn cờ của Đảng là kim chỉ nam la Mác - Lê
nin và t tởng Hồ Chí Minh chúng ta cúng khong thể đốt cháy giai đoạn hay
phủ nhận hoàn toàn những thành tựu mà chủ nghĩa t bản đạt đợc , nhất là c3
MacLennin v nhng ỏn chng li thi k quỏ ti Vit Nam

2

chủ nghĩa t bản nhà nớc . Theo Lênin thì trong giai đoạn quá độ lên xã hội
chủ nghĩa , chúng ta không thể vuứt bỏ hoàn toàn chủ nghĩa t bản nhà nớc
mà phải thấy đợc những điểm mạnh của nó dể phát huy.
Sau sự sụp đổ của Liên xô và các nớc Đông Âu , hệ thống các nớc
theo chủ nghĩa xã hội bị ảnh hởng rất lớn . Tuy nhiên Đảng và nhân đân Việt
Nam vẫn kiên định đi theo con đờng đã chọn và bảo vệ thành quả Cách mạng
. Để tiến lên Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam phải trải qua rất nhiều khó khăn do
xuất phát điểm rất thấp , nền kinh tế lạc hậu , khoa học kĩ thuật thấp , trình độ
quản lí còn yếu kém Vì vậy muốn phát triển xã hội chúng ta phải áp dụng
mô hình kinh tế nhà nớc t bản vào sản xuất và quản lý . Đây là một vấn đề
cần giải quyết làm sao cho phù hợp với nền kinh tế nớc ta , tình hình phát
triển kinh tế khu vực và thé giới trong sự chuyển hoá mạnh mẽ của nền kinh tế
toàn cầu , chúng ta phải đuổi kịp đợc guồng quay của toàn cầu hoákinh tế .
Cũng vì thế nên đề án kinh tế chính trị :
((
Chủ nghĩa Mác - Lênin về xã hội
chủ nghĩa và thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, thời kỳ quá độ đi lên chủ
nghĩa ở Việt Nam
))
là một đề án rất cấp bách không chỉ đặt ra cho các nhà
kinh tế và quản lý mà còn là một vấn đề đặt ra cho chúng ta , những cử nhân
kinh tế tơng lai một kết luận nhận thức và thực tế của nền kinh tế nớc ta
hiện nay đó là phát triển nền kinh tế TT theo định hờng Xã hội chủ nghĩa .


3

Phần nội dung

A. Lý luận của V.I.Lê Nin về c CNTB nhà nớc trong thời kỳ quá độ
lên CNXH
I- Chính sách kinh tế mới và sự cần thiết phải sử dụng Chủ
nghĩa T bản Nhà nớc .
1. Chính sách kinh tế mới và sự cần thiết phải sử dụng Chủ nghĩa T bản
Nhà nớc .
Sau khi giành đợc chính quyền từ tay phong kiến lại bớc vào cuộc
chiến nhằm lật đổ chế độ thành quả cách mạng vừa đạt đợc . Một nớc nga
vừa bớc ra khỏi cuộc nội chiến với nền kinh tế lâm vào tình trang khủng
hoảng trầm trọng : Thiếu lơng thực , thiếu năng lợng , sản xuất đình đốn ,
nông dân nghèo đói , khối liên minh công nông có nguy cơ tan vỡ thì chỉ
sau một thời gian ngắn hầu hết các ngành đều đã đạt và vợt mức trớc chiến
tranh , nền kinh tế đợc phục hồi dần , nhân dân hăng hái thi đua lao động sản
xuất . Nớc Nga nh đợc thổi một luồng sinh lực mới kể từ khi chính sách
kinh tế mới ra đời . Thực tiễn đó đã bác bỏ những kể thù của Nhà nớc Xô viết
và những bọn hoài nghi khách coi chính sách kinh tế mới nh là một chính
sách quay về chủ nghĩa t bản .
Khi kế thừa những lý luận của Mác- Anghen , Lê Nin đã nói đến một
thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Đặc điểm nổi bật của thời kỳ này là
những nhân tố của xã hội mới và những tàn tích của xã hội cũ tồn tại đan xen

4

lẫn nhau , đấu tranh với nhau trên mọi lĩnh vực của đời sống chính trị, kinh tế,
văn hoá, xã hội , t tởng , tập quán trong xã hội trong giai đoạn này, cha
có một lực lợng nào thắng thé tuyệt đối , có nghĩa là việc tiếp tục áp dụng
phơng thức sản xuất và phân phối cộng sản chủ nghĩa là một sai lầm đáng
tiếc và ngay giai đoạn thấp của Chủ nghĩa cộng sản chúng ta cũng không thể

đạt tới đợc .
Sự thiên tài của Lê Nin đợc thểhiện ở việc ngời đã nhận ra sự ấu trĩ ấy
và đã phát triển ngay lý luận của Mác khi cách mạng Xã hội Chủ nghĩa mới
giành đợc thắng lợi chỉ trong một thời gian rất ngắn . Lênin nhấn mạnh việc
cần phải xác định xem mình đang ở giai đoạn nào của quá trình phát triển.
Những xí nghiệp nhỏ trớc đây bị Quốc hữu hoá nay cho t nhân thuê hay
mua lại đẻ kinh doanh tự do , chủ yếu là xí nghiệp sản xuất hàng tiêu dùng .
Cho phép mở rộng trao đổi hàng hoá giữa thành thị và nông thôn , giữa công
nghiệp và nông nghiệp cho thơng nhân đợc tự do hoạt động ( chủ yếu là bán
lẻ ) để góp phần khôi phục kinh tế thay thế chính sách trng thu lơng thực
bằng chính sách thuế lơng thực . Theo chính sách này ngời nông dân phải
nộp thuế lơng thực với một mức cố định trong nhiều năm . Mức thuế này căn
cứ vào điều kiện tự nhiên của đất đai canh tác . Nói cách khác thuế nông
nghiệp chính là địa tô mà ngời nông dân canh tác trên ruộng đất thuộc sỏ hữu
toàn dân phải trả cho nhà nớc . Số lợng lơng thực còn lại ngời nông dân
đợc tự do trao đổi , mua bán trên thị trờng . Tổ chức thị trờng , thơng
nghiệp , thiết lập quan hệ hàng hóa - tiền tệ giữa nhà nớc và nông dân , giữa
thành thị và nông thôn , giữa công nghiệp và nông nghiệp . Sử dụng sức mạnh
kinh tế nhiều thành phần , các hình thức kinh tế quá đọ nh khuyến khích phát
triển sản xuất nhỏ của nông dân , thợ thủ công , khuyến khích kinh tế t bản t
nhân , sử dụng chủ nghĩa T bản Nhà nớc, củng cố lại các doanh nghiệp nhà
nớc , chuyển sang chế độ hạch toán kinh tế. Đồng thời, V.I.Lênin chủ trơng
phát triển mạnh mẽ quan hệ hợp tác kinh tế với các nớc t bản phơng tây để

5

tranh thủ kỹ thuật , vốn và khuyến khích kinh tế phát triển . Danh từ nớc
cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xôviết có nghĩa là chính quyền Xôviết quyết tâm
thực hiện bớc chuyển lên chủ nghĩa xã hội, chứ hoàn toàn không có nghĩa là
đã thừa nhận chế độ kinh tế hiện nay là chế độ xã hội chủ nghĩa

((
điều này có
một ý nghĩa đặc biệt quan trọng , nhất là sau thất bại nặng nề của chính sách
cộng sản thời chiến hồi mùa xuân năm 1921 . Nó chỉ là một chính sách tạm
thời trong thời chiến còn khi đất nớc đã giành lại thắng lợi thì chẳng ngời
dân nào còn muốn thực hiện nó nữa . Còn lúc này Nga là một nớc trung nông
chú không phải là một nớc t bản phát triênt nh Đức hay Anh , Pháp để mà
có thể chuyển lên ngay chủ nghĩa xã hội . Muốn duy trì đợ chủ ngihã xã hội
thì phải có những cơ sở kinh tế , xã hội nhất định . Sai lầm ở đây là những
ngời cộng sản tởng rằng chỉ cần thiết lập chế độ sản xuất quốc doanh và chế
đọ nhà nớc phân phối là đã bắt đầu một chế độ kihn tế mới khác với chế độ
trớc .
Nh vậy đến thời kỳ hoà bình xây dựng chủ nghĩa xã hội thì chính sách
kinh tế công sản thời chiến không còn thích hợp là một điều tất yếu và cần
phải đợc thay thế bằng một chính sách khác phù hợp hơn với quy luật của sự
phát triển
Theo Lênin , nền kinh tế xã hội chủ nghĩa vẫn cần phải đợc tổ chức
theo kiểu sản xuất hàng hoá và vận động theo các quy luật kinh tế hoàng hoá ,
kinh tế thị trợng . Giai cấp vô sản lãnh đạo cần thiết phải biết sử dụng tốt các
quan hệ hàng - tiền , các phạm trù kinh tế của sản xuất hàng hoá để thực hiện
đợc mục đích của mình . chính sách kinh tế mới ( NEP ) ra đời . Vậy thực
chất của chính sách này là nh thê nào và nó có u điểm gì hơn so với chính
sáchsách cộng sản thời chiến.
Có thể khái quát toàn bộ nội dung của chính sách kinh tế mới thành
chính sách phát triển mạnh mẽ lực lợng sản xuất , đặc biệt đối với một nớc

6

tiểu nông quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Đây đợc coi là nhiệm vụ cơ bản và
bức thiết nhất , phù hợp với cơng lĩnh mà Đảng đã đề ra .

Chúng ta biết rằng bất cứ một lí luận nào đa ra đều phải dựa trên những
cơ sở thực tế khách quan . Nớc Nga lúc bấy giờ là một nớc trung nông ,
nông dân chiếm đại đa số nhng sau chiến tranh nó lại rơi vào tình trạng thiếu
lơng thực trầm trọng , nạn đầu cơ tích trữ lúa mì gia tăng khiến cho chính
phủ không thể kiểm soát đợc tình hình . Các hoạt động sản xuất đều bị đình
trệ , toàn bbộ nền đại công nghiệp bị phá huỷ toàn bbộ sau chiến tranh , công
nhân thiếu việc làm , thiếu lơng thực , đời sống hết sức khó khăn . Kể cả đối
với một nớc giàu nhất và phát triển nhất thì sau cuộc chiến tranh đế quốc tàn
phá cũng chỉ có thể khôi phục đợc nền đại sản xuất công nghiệp sau nhiều
năm . Vậy với một nớc tiểu nông , giải pháp tối u để khôi phục nền kinh tế
phải chăng là cải thiện đời sống của ngời nông dân và nâng cao lực lợng sản
xuất của họ , đồng thời trong một chừng mực nào đó có thể khôi phục nền tiểu
công nghiệp để giúp đỡ ngay một phần nào đó cho nền king tế nông dân ?
Lênin khẳng định
((
phải bắt đầu đầu t nông dân , ngời nào không
hiểu điều đó , ngời nào có ý đa vấn đề nông đân lên hàng đầu nh thế là
một sự từ bỏ hoặc tơng tự nh sự từ bỏ chuyên chính vô sản , thì chẳng qua là
vì ngời đó không chịu suy nghĩ kĩ càng vấn đề đó và bị loèi nói chống rỗng
chi phối
))
. Tuy giai cấp vô sản nắm chính quyền nhng một sự liên kết chặt
chẽ giữa giai cấp nông dân trong một nớc tiểu nông sẽ là điều kiện cần để
thực hiện đợc chủ nghĩa xã hội . Giai cấp t sản với t cách là giai cấp lãnh
đạo cần thiết phải biết hớng chính sách vào việc giải quyết trớc tiên những
vấn đề cấp thiết nhất , mấu chốt nhất . Mà
((
vấn đề cấp thiết nhất hiện nay là
dùng các biện pháp có thể khôi phục ngay lực lợng sản xuất cuả kinh tế nông
dân

))
. Chính sách thuế lơng thực và tự do trao đổi ra đời chính là sự biểu
hiện quan điểm đó của Lênin . Đối với những ngời tiểu nông thì chế độ xã

7

hội chủ nghĩa hay chế độ t bản không quan trọng , điều mà họ quan tâm là
họ sẽ đợc lợi nh thế nào . Việc tự do trao đổi hàng hoá và lơng thực thừa
đẫ tạo ra một động lực thúc đẩy tinh thần hăng say lao động của ngời nông
dân . Đối với nớc Nga lúc bấy giờ , nông nghiệp phát triển tất sẽ kéo theo các
ngành khác phát triển . Chính điều đó đã củng cố thêm mối liên minh công
nông và vô sản đợc sự ủng hộ của những nông dân nghèo khổ . Tuy nhiên
nói đến tự do trao đổi là tự do buôn bán , mà tự do buôn bán theo quan điểm
của Lênin thời đó - tức là lùi lại chủ nghĩa t bản. Lênin chỉ rõ , tự do buôn
bán là khôi phục chủ nghĩa t bản trên một mức độ lớn , là tự do của chủ
nghĩa t bản . Điều đó có phải là một thất bại nặng nề của giai cấp vô sản hay
không hay chỉ là một bớc lùi mang tính chiến lợc mà chính quyền Xô Viết
thi hành nhằm đạt đợc cái mà mình muốn .
Cần thấy ngay rằng với chính sách tự do trao đổi , từng lớp sản xuất nhỏ
đã phát triển nhanh chóng và chủ nghĩa t bản là cần cho đông đảo quần
chúng nông dân và cho t bản t nhân là ngời phải buôn bán để thoã mãn
nhu cầu nông dân . Để vừa khuyến khích sản xuất phát triển mà vẫn giữ đợc
bản chất chuyên chính của mình , giai cấp vô sản chỉ có thể thừa nhận cho chủ
nghĩa t đợc phát triển ở một chừng mực nào đó . T bản t nhân cần phải
đợc phát triển theo sự điều tiết của Nhà nớc , và điều đó tất dẫn đến sự ra
đời của chủ nghĩa t bản Nhà nớc .
Một nguyên nhân nữa dẫn đến sự ra đời của chủ nghĩa t bản nhà nớc
là ở ngay tình trạng sản xuất của nớc Nga lúc bấy giờ . Mác và Anghen dự
báo rằng : Cách mạng vô sản và do đó chủ nghĩa xã hội và Chủ nghĩa cộng sản
sẽ nổ ra và thắng lợi cùng một lúc , hoặc trong phần lớn các nớc t bản tiên

tiến ở tây âu . Thế nhng nớc Nga là một nớc t bản trung bình - theo cách
đánh giá của Lênin - đang muốn tiến lên con đờng chủ nghĩa xã hội . Nó
không phải là nớc Anh xã hội chủ nghĩa hay nớc Đức xã hội chủ nghĩa . Vì

8

vậy nếu chỉ muốn không thôi mà không có nền tảng kinh tế vững chắc thì con
đờng tiến lên chủ nghĩa xã hội đột phá vào tơng lai là một điều không tởng
. Lênin nói rõ thêm không có kĩ thuật t bản chủ nghĩa đựoc xây dựng trên
những trên những phát minh mới nhất của khoa học hiện đại thì không thể nói
đến chủ nghĩa xã hội đợc . Nhiệm vụ của chính quyền vô sản Nga là hết sức
nặng nề . Làm sao để nớc Nga vốn lạc hậu về khoa học kĩ thuật , trình độ dân
chí thấp lên một nớc có trình độ khoa học kĩ thuật phát triển , khoa học kĩ
thuật tiến tiến khi mà đại đa số nhân dân là nông dân nghèo chỉ có biết sản
xuất nông nghiệp . Mối quan hệ giữa công nghiệp và nông nghiệp , nông dân
với công nhân không chỉ mang tính chất một chiều mà ngời nông dân cũng
cần những sản phẩm , hàng hoá của công nghiệp và thủ công nghiệp, điều đó
sẽ kích thích cả công nghiệp và nông nghiệp phát triển . Thế nhng sau chiến
tranh nớc Nga còn lại gì ?
Chỉ nh " một ngời bị đánh gần chết và may mà nó vẫn có thể chống
nạng mà đi đợc " . Không có bất kỳ sự ủng hộ của cách mạng xã hội chủ
nghĩa ở một nớc hay một số nớc nào, nuớc Nga phải dựa vào nỗ lực của
mình là chính nhng điều đó vẫn chua đủ . Dân tộc Nga cần phải dựa vào thời
đại để tồn tại , để xây dựng lý tởng của mình . Trong khi chủ nghĩa t bảnvẫn
mạnh thì tại sao ta không dựa vào nó để sống ? Lênin nói rõ điều đó chúng ta
không thể tự mình làm đợc nếu không có sự giúp đỡ của t bản nớc ngơài .
Ngời nào không chìm đắm trong ảo tởng mà nhìn vào thực tế , thì phải hiểu
rõ điều đó . Theo Lênin cần phải du nhập chủ nghĩa t bản từ bên ngoài bằng
những hợp đồng buôn bán với các nớc t bản lón bằng chính sách tônhợng .
Tóm lại bằng những hình thức khác nhau của chủ nghĩa t bản nhà nớc , chủ

nghĩa t bản nhà nớc sẽ làm một bớc tiến so với tình hình hiện nay trong
nớc cộng hoà Xô Viết của chúng ta . Nếu chẳng hạn trong nửa năm nữa
chúng ta thiết lập đợc chủ nghĩa t bản nhà nớc thì đó sẽ là thắng lợi to lớn

9

và sẽ đảm bảo chắc chắn rằng qua một năm sau chủ nghĩa xã hội sẽ đợc củng
cố hoần toàn và trở nên vững chắc .
Tại sao một nớc xã hội chủ nghĩa lại có thể tồn tại một hình thứccủa
chủ nghĩa t bản nhng đó lại là nhận xét của V.I.Lênin , ngời đã sáng lập ra
Đảng cộng sản Xô Viết đa dân Nga đi theo con đờng chủ nghĩa t bản .
Bằng những chính sách tiến bộ và những thành quả đạt đợc sau một thời gian
ngắn thực hiện chính sách kinh tế mới ( NEP ) mà nội dung chủ yếu của chính
sách này là việc thực hiện chủ nghĩa t bản nhà nớc. Lênin đã chứng minh
đợc rằng nhận định trên là hoàn toàn đúng đắn với một nớc Nga có chính
quyền mới non trẻ và một nền kinh tế đi lên từ lạc hậu .
2/ Thành tựu của chính sách kinh tế ( NEP ) .
Chính sách kinh tế mới đã tạo điều kiện phát triển lực lợng sản xuất ở cả
thành thị lẫn nông thôn , vì nó đắp ứng đợc nhu cầu của qui luật kinh tế của
nền sản xuất xã hội chủ nghĩa còn mang tính chất hàng hoá và có nhiều thành
phần . Nhờ đó , trong một thời gian ngắn , Nhà nớc Xô Viết đã khôi phục
đợc nền kinh tế quốc dân bị chiến tranh tàn phá , ã tiến đợc một bứoc dài
trong việc củng cố khối liên minh công nông ; một Nhà nớc công nông nhiều
dân tộc đầu tiên trên thế giới đã đợc thành lập , đó là liên bang cộng hoà xã
hội chủ nghĩa Xô Viết .
Chính sách kinh tế mới còn có ý nghĩa quốc tế của nó . Đối với các nớc
tiên tiến lên chủ nghĩa xã hội đều cần thiết vận dụng tinh thần cơ bản của
chính sách đó bchẳng hạn nh vấn đề quan hệ hàng hoá - tiền tệ , nguyên tắc
liên minh công nông , sử dụng nền kinh tế nhiều thành phần .
Chính sách kinh tế mới đợc quán triệt trong các ngành kinh tế và lấy

việc khôi phục nông nghiệp làm nhiệm vụ hàng đầu , là vấn đề cấp bách trớc