làng nghề truyền thống - Bến Tre - Bánh tráng Mỹ Lồng, bánh phồng Sơn Ðốc docx

Bến Tre - Bánh tráng Mỹ Lồng, bánh
phồng Sơn Ðốc
Bánh tráng Mỹ Lồng, bánh phồng Sơn Ðốc là niềm tự hào của người dân xứ
dừa Bến Tre. Trải qua hàng thế kỷ, từ đời này truyền đời khác, những sản
phẩm truyền thống đó giờ đây vẫn được ưa chuộng.
Bánh tráng Mỹ Lồng
Hiện nay mối lái các tỉnh hằng ngày vẫn về Mỹ Lồng (xã Mỹ Thạnh, huyện Giồng
Trôm, tỉnh Bến Tre) nhận bánh rồi tỏa đi khắp nơi. Bánh Mỹ Lồng nổi danh nhất
là loại bánh tráng dừa vừa béo vừa xốp, vừa đặt lên lò than đã tỏa hương thơm
lừng. Thứ bánh tráng dừa đó, dân Mỹ Lồng chia làm ba loại, bánh đặc biệt có sữa,
trứng gà, dừa; bánh ngang chỉ có dừa không sữa; bánh sữa không dừa
Chẳng ai biết nghề bánh tráng có từ bao giờ. Anh Thanh Phong vốn là cán bộ phụ
trách văn hóa thông tin xã, kể chuyện: "Hồi xưa ông sơ tui mê đánh bài, đất đai cò
bay thẳng cánh mà cũng "teo" hết. Bà sơ nhỏ mới xoay qua nghề bánh tráng, riết
rồi cũng chuộc được số đất đai mà ông sơ cầm cố. Chứng tỏ nghề tráng bánh hồi
đó cũng hưng thạnh lắm ". Lan man bên câu chuyện có vẻ như "thần thoại" đó,
ông Tư Măng dẫn tôi về nhà bà Trần Thị Chống để thấy một nhân chứng lâu năm
của nghề tráng bánh: Cái ghế làm bằng gỗ gõ mà bà chống chân lên cho đỡ mỏi
khi ngồi tráng bánh đã lõm xuống nguyên hình bàn chân.Xã Mỹ Thạnh có hơn 150
lò bánh, nổi danh có lò Tư Măng, Hữu Tâm, Thanh Tâm, Ngọc Xuân Các lò
bánh tráng Mỹ Lồng tập trung nhiều nhất ở ấp Nghĩa Huấn. Kỳ lạ, cũng ở trong ấp
Nghĩa Huấn nhưng bánh thuộc các lò ở khu II, khu IV vẫn được đánh giá là ngon
hơn. Người quanh vùng cho rằng tại dừa khu II, khu IV ngọt hơn, ngon hơn nên
bánh tráng Mỹ Lồng của các lò ở đây cũng được trời cho như vậy. Người ở Mỹ
Lồng đi xa xứ làm ăn cũng mang theo nghề tráng bánh, nhưng bánh không ngon
bằng bánh Mỹ Lồng trong khi người ở nơi khác đến học nghề rồi hành nghề tại địa
phương thì bánh cũng ngon như vậy. Bí quyết ở đâu? Ông Tư Măng cười: "Nghề
truyền thống, ông bà để sao con cháu làm vậy, cũng khó nói lắm. Nhưng có lẽ đây
là vùng nguyên liệu phong phú, chất lượng nên bánh ngon hơn chăng? Cái khác rõ
rệt nhất của bánh tráng Mỹ Lồng với bánh các vùng khác là bánh được làm từ gạo
dẻo và nước cốt dừa đậm đặc ".

Công việc của nghề làm bánh tráng bắt đầu từ lúc ba giờ chiều. Ngâm bột, nạo dừa.
Khuya đến xay bột, ép nước cốt, gần sáng tráng bánh đi phơi. Nói thì đơn giản,
nhưng để có một cái bánh tráng vừa tròn, vừa mỏng đều phải nhờ bàn tay khéo léo
và biết bao giọt mồ hôi Lúc trước, bánh tráng Mỹ Lồng được làm từ gạo địa
phương, pha thêm nếp cho có độ dẻo vừa phải. Cách đây hơn chục năm, lúc Bến
Tre mất mùa lúa vì dịch rầy nâu, dân Mỹ Lồng phải lặn lội đi tìm gạo nơi khác.
Ðến Cầu Ngang, Trà Vinh, tìm được thứ gạo sỏi trắng, thứ gạo này không thể nấu
cơm vì cơm chưa sôi gạo đã nát, nhưng lại là nguyên liệu rất tuyệt của bánh tráng
Về sau, bánh Mỹ Lồng còn có thêm loại bánh nem (bánh tráng cuốn) vừa mỏng,
vừa dai, vừa tay cuốn. Loại bánh nem này hiện có mặt ở rất nhiều các nhà hàng
sang trọng chốn thị thành
Bánh phồng Sơn Ðốc
Từ Mỹ Thạnh đi tiếp về hướng Ba Tri mười cây số, gặp ngã ba có bày bán thiệt
nhiều dừa, rẽ tay phải chưa đầy cây số là về đến Sơn Ðốc. Ngôi chợ xã tuy nhỏ
nhưng khang trang nằm lọt thỏm giữa rừng dừa xanh mát và những ngôi nhà mới
tường xây mái ngói chứng tỏ sự hưng thịnh của Sơn Ðốc
Chỉ với ba, bốn lò bánh trong vòng vài chục năm trước đây, bánh phồng Sơn Ðốc
vẫn giữ vững được truyền thống và danh tiếng của mình. Trong cả thế kỷ trước,
tấm bánh phồng Sơn Ðốc thơm lừng, vừa ngọt, vừa giòn, vừa bùi vừa béo vẫn là
thứ quà mà trẻ nhỏ ở những vùng quê miền tây trông đợi khi bà, khi mẹ đi chợ về.
Bánh phồng Sơn Ðốc nổi danh hơn cả cũng với thứ bánh phồng dừa ngọt, dù bây
giờ có nhiều loại khác như bánh hành, bánh mặn Có lẽ làm bánh phồng còn cực
hơn cả bánh tráng. Nguyên liệu chính được làm từ nếp, nhưng phải đồ thành xôi,
cho vào cối "quết" nhuyễn cùng với các phụ liệu khác, rồi mới cán mỏng đem phơi.
Cũng như bánh tráng, phơi bánh phồng là một kỳ công. Phải vừa nắng, nắng quá
bánh sẽ chai, gặp mưa xuống là kể như bỏ. Một chục lít nếp (1 lít bằng khoảng
600 gam) cán chừng hơn ba trăm bánh, công việc bắt đầu khoảng 3 giờ sáng và kết
thúc khi nắng vừa lên. Khó nhất là khâu quết bánh, năm người đàn ông làm cật lực
để quết mỗi mẻ năm lít nếp. Vào làng nghề quết bánh phồng mỗi sáng, tiếng chày
thậm thịch rộn rã khác thường. Bình thường mùa mưa mỗi lò quết khoảng ba bốn

chục lít nếp mỗi ngày. Cao điểm nhất là vào dịp Tết, có khi đến hai trăm lít.
Sơn Ðốc hiện có khoảng gần ba chục nhà làm bánh, nhưng có truyền thống và lâu
năm ba bốn đời trở lên thì đếm chưa đầy đầu ngón tay. Ông Ba Thành thừa hưởng
nghề từ cha mình là ông Sáu Chôm, nuôi năm người con, trong đó dựng vợ gả
chồng ba người nhờ nghề bánh. Vậy mà bà Ba vẫn âu lo: "Nghề quết bánh phồng
làm việc theo thời vụ. Nắng làm nhiều mưa là ít. Tui chưa thấy ai quết bánh phồng
mà giàu có bao giờ". Nói thì nói vậy, chứ cái nghề cha ông truyền lại cũng khó mà
dứt được. Mỗi lò ngoài việc tận dụng hết nhân công trong gia đình còn phải thuê
thêm khoảng gần chục người để phụ việc. Chính từ những người phụ việc này sau
khi thành nghề đã "ra riêng" để nghề quết bánh phồng Sơn Ðốc phát triển như hôm
nay.
Niềm vui những làng nghề
Ngày càng phát triển, đó là niềm vui chung và lớn nhất của làng nghề Mỹ Lồng,
Sơn Ðốc. Số lượng những lò bánh cứ ngày một tăng lên, càng ngày càng có nhiều
máy móc, phương tiện khoa học kỹ thuật đưa vào phục vụ cho nghề truyền thống
Người làm bánh Mỹ Lồng đã có dịp tham quan những làng nghề bánh tráng ở Củ
Chi, Trảng Bàng, để học hỏi kinh nghiệm, công nghệ Dân Mỹ Lồng đã đầu tư
mua máy nạo dừa, ép dừa với giá khoảng bảy triệu đồng. Lò nào muốn vay tiền
đều được ngân hàng xem xét và tạo điều kiện giúp đỡ. Sở Khoa học - Công nghệ
và Môi trường Bến Tre cũng tổng kết công thức chung, công bố phương pháp cho
bà con nâng thời gian bảo quản bánh từ ba tháng lên sáu tháng; trang bị ống đo độ
đậm đặc của bột trước khi tráng bánh. Bánh tráng Mỹ Lồng vì thế đều hơn, "công
nghiệp" hơn Bánh phồng Sơn Ðốc cũng vậy. Sau chuyến tham quan làng bánh
phồng ở Cái Bè, ông Bảy Viên đã nhanh chóng trang bị cho mình hai máy quết
bánh, mỗi máy khoảng gần chục triệu đồng chỉ chuyên để quết thuê, một chục lít
nếp giá 5.000 đồng.
Bến Tre - Làng Kềm Mỹ Thạnh
Làng nghề kềm kéo Mỹ Thạnh, huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre ban đầu tập
trung ở Ấp Chợ rồi tỏa ra khắp làng xã Mỹ Thạnh và trở thành nghề truyền thống
của người dân địa phương.

Cây kềm ra đời sau khi đã trải qua hơn chục công đoạn để đạt đến độ tinh xảo,
đáp ứng tối đa nhu cầu của người sử dụng. Tất cả đều là gia công từ dập phôi,
phai trụ, phai dĩa cho đến lăn cán, bo khoan, chạy dốc, xốc mũi, chui, đánh bóng,
xi mạ, mài bén và cuối cùng là đóng gói bao bì hoàn chỉnh. Vì thế, người lao
động của làng nghề đủ mọi thành phần, ai cũng có thể tham gia một hay nhiều
công đoạn. Nhiều gia đình cả nhà đều làm kềm: chồng dập phôi, con phai dĩa…
Hiện tại, làng kềm Mỹ Thạnh thu hút 658 thợ tham gia 72 cơ sở sản xuất trên
địa bàn xã, mỗi năm cung cấp cho thị trường hơn 3 triệu sản phẩm, tạo thu nhập
bình quân từ 750.000 - 900.000 đồng/người/tháng. Thợ lành nghề nhất là thợ
chuyên mài bén có thu nhập đến hơn 2 triệu đồng/tháng. Sản phẩm của làng nghề
gồm kềm và kéo, ngoài ra còn một số hộ sản xuất thêm mặt hàng dũa móng tay,
móng chân. Tuy vậy, cây kềm Mỹ Thạnh vẫn giữ vai trò chủ lực trong chiến lược
phát triển kinh tế của làng nghề, chiếm hơn 90% thị phần tại Bến Tre, tiêu thụ
trên cả nước qua chợ Bình Tây (thành phố Hồ Chí Minh) và còn xuất ra nước
ngoài theo đường tiểu ngạch.