Rối loạn giới tính, vì sao? pdf

Rối loạn giới tính, vì sao?
Bệnh của tuyến thượng thận gây ra hội chứng thượng thận –
sinh dục (adrenogenital syndrome), là bệnh do rối loạn sự tổng
hợp hormon vỏ thượng thận, tăng tiết các androgen. Bệnh gây
ra tình trạng ái nam ái nữ, mất muối, tăng huyết áp và đôi khi
tử vong. Tỷ lệ nữ mắc bệnh nhiều gấp 4 - 6 lần so với nam.
Trong bệnh này, người ta phân biệt hai thời kỳ mắc bệnh là thể bào
thai (tức là mắc bệnh khi còn ở trong tử cung) và thể mắc bệnh sau
khi sinh. Mặt khác, dựa vào biểu hiện chính người ta lại phân biệt
3 thể bệnh là thể nam hóa ở bé gái, thể mất muối và thể tăng huyết
áp.

Các thể bệnh
Biểu hiện của bệnh phụ thuộc vào tuổi và đặc điểm rối loạn tổng
hợp hormon của tuyến thượng thận (corticosteroid). Thực tế lâm
sàng thường gặp thể bào thai, ít gặp thể sau khi sinh.
Thể nam hóa ở các bé gái: hay gặp nhất, chiếm tỷ lệ 60% các ca
bệnh. Trường hợp thứ nhất, bệnh gây tăng tiết androgen trước khi
phát triển hoàn chỉnh cơ quan sinh dục nên dẫn đến phát triển cơ
quan sinh dục kiểu giả ái nam ái nữ. Biểu hiện trên cơ thể: âm vật
phì đại giống như dương vật, môi lớn, môi bé to, âm đạo, tử cung
không phát triển. Trường hợp thứ hai, tăng tiết androgen sau khi đã
biệt hóa các cơ quan sinh dục và các ống sinh dục, ở bé gái bị bệnh
lúc này chỉ thấy phì đại âm vật. Trường hợp thứ ba, tăng tiết
androgen sau khi sinh: ở bé gái sơ sinh, cơ quan sinh dục phát triển
bình thường, nhưng về sau, cơ quan sinh dục bị biến đổi tùy thuộc
vào tình trạng rối loạn chức năng vỏ thượng thận. Vì vậy trên lâm
sàng có thể có các triệu chứng: trẻ mọc lông sớm theo kiểu đàn
ông, âm vật phì đại, tử cung, tuyến vú không phát triển, rối loạn
Khối u thượng thận trên siêu âm.
chu kỳ kinh nguyệt hoặc vô sinh. Ở trẻ trai sau khi sinh, rối loạn

phát triển sinh dục với các biểu hiện: phát triển sớm các triệu
chứng sinh dục thứ phát, dương vật to, tuyến tiền liệt to, nhưng
tinh hoàn không phát triển và không có hiện tượng tạo tinh trùng.
Trẻ sớm có ham muốn sinh dục, cường dương, trường hợp bệnh
xảy ra trong thời kỳ dậy thì, thường có tăng huyết áp. Ở các trẻ bị
bệnh, cả nam và nữ do tác dụng đồng hoá của androgen nên lớn
nhanh, cơ thể phát triển mạnh. Tuy phát triển mạnh khung xương,
nhưng do sụn đầu xương sớm cốt hoá, nên chiều cao của trẻ vẫn
thấp, nửa thân trên dài, hai chi dưới ngắn. Ở trẻ nữ, cấu trúc cơ thể
kiểu đàn ông, giọng nói trầm, trên mặt có nhiều mụn trứng cá.
Thể mất muối: ít gặp, chiếm 30 - 33% trường hợp, thường phát
hiện ra bệnh ngay thời kỳ trẻ sơ sinh hoặc 1 năm tuổi và hay gặp ở
trẻ nam. Bệnh nhi thường có các triệu chứng: rối loạn tiêu hoá như
ợ, nôn, đi tiêu lỏng, gầy yếu, huyết áp thấp, rối loạn chuyển hóa
nước, điện giải thường có những cơn co giật, tím tái, truỵ mạch,
mất nước, tăng kali huyết, có thể gây tử vong.
Thể tăng huyết áp: hiếm gặp, chỉ có khoảng 7% số ca bệnh. Trẻ bị
bệnh có biểu hiện: cùng với các triệu chứng nam hóa ở trẻ nữ và
phát dục sớm ở trẻ nam, còn kèm theo tăng huyết áp sớm, có các
biến chứng ở thận, đáy mắt, tim bị phì đại thất trái.
Thể bệnh này còn có thể xảy ra ở những phụ nữ đứng tuổi với các
triệu chứng nam hóa như: phì đại âm vật, mọc lông toàn thân, mọc
lông cằm, lông mu vệ kiểu đàn ông, tuyến vú teo, kinh nguyệt rối
loạn, vô kinh, vô
sinh.
Vì sao cần phát hiện bệnh sớm?
Nếu phát hiện bệnh sớm, điều trị đúng, kịp
thời thì bệnh nhân vẫn phát triển sinh dục
trở lại bình thường. Ngược lại việc chẩn
đoán được bệnh muộn và điều trị muộn thì

tuy bệnh nhân có thể phát triển sinh dục
bình thường, nhưng triệu chứng rậm lông
vẫn còn, bệnh nhân vẫn bị lùn, vẫn còn các
Cách chữa bệnh có
gì đặc biệt?
Điểm đặc biệt là
người bệnh cần phải
uống thuốc liên tục
kéo dài suốt đời với
các loại thuốc
glucocorticoid như:
hydrocortison, prednisolon, dexamethason Các thuốc này một
mặt có tác dụng giảm tiết ACTH nên sẽ giảm tiết các androgen
thượng thận, từ đó mà giảm bệnh, mặt khác bù lại tình trạng thiếu
glucocorticoid trong cơ thể. Muốn có sự phát triển sinh dục và sinh
lý bình thường, cần điều trị glucocorticoid sớm ngay sau khi chẩn
đoán được bệnh. Liều lượng thuốc cũng thay đổi tuỳ thuộc vào
từng bệnh nhân và biểu hiện của các triệu chứng lâm sàng, sự mẫn
cảm của bệnh nhân đối với thuốc. Khi điều trị glucocorticoid cần
biến chứng của tăng huyết áp.
Trường hợp bệnh nhân không được phát
hiện, không được điều trị có thể bị suy vỏ
thượng thận cấp, đặc biệt khi có nhiễm
khuẩn, nhiễm độc, chấn thương Bệnh
nhân có thể tử vong đột ngột do truỵ mạch
nặng, mất nước, do tăng kali huyết.
phải kiểm tra chiều cao, cân nặng, huyết áp, các chất oestrogen,
pregnandiol, pregnantriol, ethiocholanolon trong nước tiểu.
Đối với các khuyết tật ở cơ quan sinh dục trẻ gái sẽ phải phẫu thuật
tạo hình sau 1 năm điều trị glucocorticoid. Trong thể bệnh mất

muối, ngoài glucocorticoid còn dùng muối NaCl, DOCA để điều
trị. Đối với thể tăng huyết áp cũng vừa điều trị bệnh như các thể
khác vừa điều trị bệnh tăng huyết áp. Nếu bệnh nhân có suy vỏ
thượng thận cấp tính thì điều trị như khi điều trị cơn suy thượng
thận cấp ở bệnh nhân bị bệnh Addison.
ThS. Phạm Vũ Hoàng