Quá trình hình thành và phương pháp đấu tranh cho quy luật thống nhất của các mặt đối lập trong việc phân tích hệ thống các mâu thuẫn biện chứng của nền kinh tế p3 docx

11

không phải kinh tế thị trờng tự do theo kiểu t bản chủ nghĩa , cũng không
phải kinh tế bao cấp quản lý theo kiểu tập trung quan liêu bao cấp và cũng
cha hoàn toàn là kinh tế thị trờng xã hội chủ nghĩa ,bởi vì Việt Nam đang ở
trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội , vừa có vừa cha có các yếu tố của
chủ nghĩa xã hội .
Chủ trơng phát triển kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa
là sự tiếp thu có chọn lọc thành tựu của văn minh nhân loại , phát huy vai trò
tích cực của kinh tế thị trờng trong việc thúc đẩy sức sản xuất , xã hội hoá lao
động , cả tiến kỹ thuật công nghệ , nâng cao chất lợng sản phẩm , tạo ra
nhiều của cải , góp phần làm giàu cho xã hội và cải thiện đời sống nhân dân :
đồng thời phải có những biện pháp hữu hiệu nhằm hạn chế mặt tiêu cực của
kinh tế thị trờng . Đây cũng là sự lựa chọn tự giác con đờng và mô hình phát
triển trên cơ sở quán triệt lý luận Mác Lênin nắm bắt đúng quy luật khách
quan và vận dụng vào điều kiện cụ thể của Việt Nam .
Mục đích của nền kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa là
phát triển lực lợng sản xuất , phát triển kinh tế để xây dựng cơ sở vật chất- kỹ
thuật của chủ nghĩa xã hội , nâng cao đời sống nhân dân .Phát triển lực lợng
sản xuất hiện đại gắn liền với phát triển quan hệ sản xuất mới , tiên tiến.
Kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa có nhiều hình thức sở
hữu ,, nhiều thành phần kinh tế , trong dó kinh tế nhà nớc giữ vai trò chủ đạo
: kinh tế nhà nớc cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững
chắc .
Kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa có sự quản lý của Nhà
nớc , Nhà nớc xã hội chủ nghĩa quản lý nền kinh tế bằng chiến lợc , quy
hoạch , kế hoạch , chính sách , pháp luật , và bằng cả sức mạnh vật chất của
kinh tế nhà nớc : đồng thời sử dụng cơ chế thị trờng , áp dụng các hình thức
kinh tế và phơng pháp quản lý của kinh tế thị trờng để kích thích sản xuất ,
12

giải phóng sức sản xuất , phát huy mặt tích cực , hạn chế mặt tiêu cực của cơ
chế thị trờng , bảo vệ lợi ích của nhân dân lao động , của toàn thể nhân dân .
Kinh tế thị rờng định hớng xã hội chủ nghĩa thực hiện phân phối
chủ yếu theo kết quả lao động và hiệu quả kinh tế , đồng thời phân phối theo
mức đóng góp vốn và các nguồn lực khác vào sản xuất , kinh doanh và thông
qua phúc lợi xã hội . Tăng trởng kinh tế gắn liền với đảm bảo tiến bộ và công
bằng xã hội ngay trong từng bớc phát triển . Tăng trởng kinh tế đi đôi với
phát triển văn hoá và giáo dục , xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến ,
đậm đà bản sắc dân tộc , nâng cao dân trí , giáo dục và đào tạo con ngời , xây
dựng và phát triển nguồn nhân lực đất nớc .
C.Mác khẳng định rằng:sản xuất hàng hoá và lu thông hàng hoá
là những hiện tợng thuộc về nhiều phơng thức sản xuất hết sức khác nhau,
tuy rằng quy mô và tầm quan trọng của chúng không giống nhauChúng ta
hoàn toàn cha biết gì về những đặc điểm riêng của những phơng thức sản
xuất ấy và chúng ta cha thể nói gì về những phơng thức sản xuất ấy, nếu
chúng ta chỉ có những phạm trù trừu tợng của lu thông hàng hoá , những
phạm trù chung của tất cả các phơng thức ấy.
Lựa chọn mô hình kinh tế thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa
không phải là sự gán ghép chủ quan giữa kinh tế thị trờng vàchủ nghĩa xã hội
, mà là sự nắm bắt và vận dụng xu thế vận động khách quan của kinh tế thị
trờng trong thời đại hiện nay . Đảng cộng sản Việt nam trên cơ sở nhận thức
tính quy luật phát triển của thời đại và sự khái quát đúc rút kinh nghiệm phát
triển kinh tế thị trờng thế giới , đặc biệt là từ thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã
hội ở Trung Quốc và Việt Nam , để đa ra chủ trơng phát triển nền kinh tế thị
trờng định hớng xã hội chủ nghĩa , nhằm sử dụng kinh tế thị trờng để thực
hiện mục tiêu từng bớc tiến lên chủ nghĩa xã hội . Kinh tế thị trờng định
hớng xã hội chủ nghĩa là mô hình kinh tế trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa
13

xã hội . Đây là một kiểu kinh tế thị trờng mới trong lịch sử phát triển của

kinh tế thị trờng .
II.2.Những mâu thuẫn tồn tại trong nền kinh tế thị trờng ở Việt Nam .
*Mâu thuẫn giữa lực lợng sản xuất và quan hệ sản xuất .
Trong công cuộc xây dựng và phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều
thành phần , vận hành theo cơ chế thị trờng có sự quản lý của nhà nớc , theo
định hớng xã hội chủ nghĩa ở nớc ta hiện nay , vấn đề lực lợng sản xuất và
quan hệ sản xuất là một vấn đề hết sức phức tạp , mâu thuẫn giữa hai lực
lợng này và những biểu hiện của nó xét trên phơng diện triết học Mac-
Lênin , theo đó lực lợng sản xuất là nội dung của sự vật còn quan hệ sản xuất
là ý thức của sự vật , lực lợng sản xuất là yếu tố quyết định quan hệ sản xuất
, lực lợng sản xuất là yếu tố động , luôn thay đổi. Khi lực lợng sản xuất phát
triển đến một trình độ nhất định thì quan hệ sản xuất sẽ không còn phù hợp
nữa và trở thành yếu tố kìm hãm sự phát triển của lực lợng sản xuất . Để mở
đờng cho lực lợng sản xuất phát triển , cần thay thế quan hệ sản xuất cũ
băng quan hệ sản xuất mới phù hợp với tính chất và trình độ phát triển của lực
lợng sản xuất .Chính quan hệ sản xuất tự phát triển để để phù hợp với lực
lợng sản xuất , quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ của lực
lợng sản xuất , đó là quy luật kinh tế chung cho sự phát triển của xã hội .
Quá trình mâu thuẫn giữa lực lợng sản xuất tiên tiến với quan hệ sản
xuất lạc hậu kìm hãm nó diễn ra gay gắt , quyết liệt và cần đợc giải quyết .
Nhng giải quyết nó bằng cách nào ? Đó chính là các cuộc cách mạng xã hội
,các cuộc chuyển đổi kinh tế mà các cuộc chuỷên đổi kinh tế ở nớc ta là một
ví dụ . Khi một mục tiêu , một nhiệm vụ cực kỳ quan trọng , thể hiện tính chất
cách mạng của công cuộc đổi mới hiện nay ở Việt Nam là phấn đấu xây dựng
nớc ta trở thành quốc gia công nghiệp hoá , hiện đại hoá , xã hội công bằng ,
dân chủ , văn minh .
14

Công nghiệp hoá , hiện đại hoá đất nớc là chủ trơng , biện pháp vừa
mang tính cách mạng vừa mang tính khoa học để xây dựng chủ nghĩa xã hội .

Nói đến công nghiệp hoá , hiện đại hoá đất nớc chính là nói đến nền sản xuất
tiên tiến và đó chính là lực lợng sản xuất và quan hệ sản xuất , nói đến khoa
học , đến sự anh minh của trí tuệ là nói đến một phơng thức tối u để thoát
khỏi tình trạng sản xuất nhỏ , nông nghiệp lạc hậu , tạo điều kiện và cơ sở vật
chất kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội đợc xây dựng và phát triển. Không thể
ăn đói mặc rách với cái cuốc trên vai cộng thêm tấm lòng cộng sản để kiến
thiết chủ nghĩa xã hội , chuyển sang nền kinh tế thị trờng . Khẳng định cái
mới , đúng đắn tự bản thân nó đã bao gồm cả ý nghĩa phủ định , gạt bỏ cả
quan niệm cũ sai lầm về điều kiện xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nớc ta .
Trớc đây , chúng ta thiếu quan tâm tới vai trò của trí tuệ , khoa học đến việc
tạo lập cơ sở vật chất kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội . Bằng chứng là một
thời chúng ta coi trọng không đúng mức tầng lớp trí thức và khoa học trong
môi trờng tơng quan với đội ngũ những ngời lao động khác . Do thế , hậu
quả tất yếu sảy ra là khoa học ở nớc ta chậm hoặc không có điều kiện phát
triển , đất nớc không thoá khỏi nền sản xuất nhỏ , nông nghiệp lạc hậu và
cũng không thể nói tới công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nớc .
*Mâu thuẫn giữa các hình thức sở hữu trớc đây và trong kinh tế thị trờng .
Trớc đây , ngời ta quan niệm những hình thức sở hữu trong chủ
nghĩa xã hội là: sở hữu chủ nghĩa xã hội tồn tại dới hai hình thức là sở hữu
toàn dân và sở hữu tập thể . Sự tồn tại hai hình thức sở hữu đó là tất yếu khách
quan bởi hoàn cảnh lịch sử khi tiến hành cách mạng xã hội chủ nghĩa và xây
dựng xã hội chủ nghĩa . Sau khi giành đợc chính quyền giai cấp công nhân
đứng trớc hai hình thức sở hữu t nhân khác nhau: sở hữu t nhân t bản chủ
nghĩa và sở hữu t nhân của những ngời sản xuất nhỏ. Thực tế đòi hỏi giai
cấp công nhân phải có thái độ giải quyết khác nhau. Đối vơí hình thức sở hữu
t nhân t bản chủ nghĩa bằng cách tớc đoạt hoặc chuộc lại để đa thẳng lên
sở hữu toàn dân , còn đối với hình thức sở hữu t nhân của những ngời sản
15

xuất nhỏ thì không thể dùng những biện pháp nh trên , mà pỉai kiên trì giáo

dục , thuyết phục tổ chức họ trên cơ sở tự nguyện chuyển lên sở hữu tập thể
bằng việc hợp tác hoá hai hình thức . Sở hữu đó là đặc thù tiến lên chủ nghĩa
cộng sản của giai cấp công và nông dân tập thể.
Các hình thức sở hữu trớc đây và trong thời kỳ quá độ chuyển sang
kinh tế thị trờng ở Việt Nam.
Hơn 10 năm đổi mới đất nớc theo định hớng xã hội chủ nghĩa ở
nớc ta đã chứng minh tính đúng đắn của đờng lối đổi mới , của chính sách
đa dạng hoá các hình thức sở hữu do Đảng ta khởi xớng và lãnh đạo toàn dân
thực hiện . Thực tiễn đã cho thấy một nền kinh tế nhiều thành phần đơng
nhiên phải bao gồm nhiều hình thức sở hữu , chứ không phải chỉ bao gồm hai
hình thức sở hữu là sở hữu toàn dân và sở hữu tập thể nh quan niệm trớc đây
.
Trong giai đoạn hiện nay , nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần theo
định hớng xã hội chủ nghĩa mà chúng ta đang xây dựng và phát triển bao
gồm nhiều hình thức sở hữu nh: sở hữu toàn dân , sở hữu tập thể , sở hữu nhà
nớc , sở hữu cá thể và sở hữu hỗn hợp . Trong các hình thức sở hữu này , khái
quát lại chỉ có hai hình thức sở hữu đó là : công hữu và t hữu , còn các hình
thức sở hữu khác chỉ là hình thức trung gian, quá độ hoặc hỗn hợp . ở đây mỗi
hình thức sở hữu lại có nhiều hình thức biểu hiện về trình độ thể hiện khác
nhau. Chúng đợc hình thành trên cơ sở có cùng bản chất kinh tế và tuỳ theo
trình độ phát triển của lực lợng sản xuất và năng lực quản lý .
Về sở hữu toàn dân.
Trớc đây , ngời ta quan niệm sở hữu toàn dân trùng với sở hữu nhà
nớc . Nền kinh tế nhiều thành phần đơng nhiên bao gôm nhiều hình thức sở
hữu, trong đó kinh tế quốc doanh giữ vị trí then chốt liên kết và hỗ trợ các
thành phần kinh tế khác phát triển theo hớng có lợi cho quốc tế dân sinh .