Yên Bái: Miền đất của sắc màu trang phục pdf

Yên Bái: Miền đất của sắc màu trang phục

Theo điều tra dân tộc học gần đây, tỉnh
Yên Bái có khoảng 30 dân tộc chung sống.
Hầu hết cộng đồng dân tộc thiểu số thường
cư trú ở những triền núi, hay những vùng
đất bằng ven chân núi. Mỗi dân tộc cơ bản
vẫn giữ được nét đặc thù riêng về văn hóa
tộc người, trong đó có văn hóa trang phục.
Đây là một yếu tố quan trọng giúp dễ
dàng nhận diện về các tộc người và sự đa dạng về trang phục tộc người trong cùng
một không gian văn hóa.
Chẳng hạn, đến vùng sâu, vùng xa của huyện Văn Yên, có thể nhận thấy cộng
đồng người Dao đã xuất hiện nhiều loại trang phục của người Dao Đỏ, Dao Nga
hoàng, Dao Quần trắng, Dao Quần chẹt, Dao Tuyển. Vùng dọc theo sông Chảy
thuộc huyện Yên Bình, Lục Yên, ta sẽ vẫn gặp trang phục tiêu biểu của người
Dao, Tày nhưng lại biết thêm về đặc thù trang phục của người Cao Lan, Sán Dìu,
Nùng.
Riêng ở vùng phía tây, có lẽ là một vùng có một không hai ở nước ta thể hiện sự
đa dạng về văn hóa trang phục tộc người. Ngoài trang phục của các ngành trong
tộc người Dao, người Tày còn có trang phục của người Thái Đen, Thái Trắng,
người Mường, người Khơ Mú, người Giáy, người Mông Đơ, Mông Si, người Hoa
v.v
Một nét rất chung trong văn hóa trang phục tộc người ở Yên Bái là đều có nguồn
gốc lâu đời và được làm ra từ hình thái kinh tế tự túc tự cấp. Trang phục của mỗi
tộc người đạt đến trình độ khá tinh xảo từ sản xuất nguyên liệu, dệt, nhuộm, in,
thêu may do kỹ năng này được truyền dạy trực tiếp từ đời này đến đời khác.

Đối với các tộc người, trang phục không chỉ đơn giản là để mặc mà còn phải thỏa
mãn cả về mỹ thuật, tín ngưỡng và tâm linh. Như với người Thái, những hoa văn
thêu trên trang phục đều là những nét đẹp được cảm nhận từ thế giới tự nhiên:

hình hoa gấc, ngọn rau dớn, dấu chân ngựa Hoặc khuy áo của họ vì sao không
làm bằng gỗ hay thắt nút vải mà lại là hình con bướm đực và bướm cái ngoắc đầu
vào nhau? Vì sao số khuy áo của phụ nữ có chồng là những cặp bướm theo số
chẵn, còn của người chưa có chồng là số lẻ? Đó chính là ước nguyện của con
người luôn muốn âm dương giao hòa để cuộc sống sinh sôi.
Còn trang phục của người Dao vì sao lại nhiều màu sắc như vậy? Truyền thuyết kể
rằng, khởi thủy của họ là dân của nước do Bàn Vương cai trị nhưng luôn bị nước
của Cao Vương áp bức dồn đuổi. Bàn Vương đã cố sức chống lại nhưng thất bại.
Giữa lúc đó, tướng quân Bàn Hồ hình dạng xấu xí nhưng có tài thao lược đã tâu
với Cao Vương xin được hóa thành con long khuyển mình rồng ngũ sắc (con chó
thân rồng có 5 màu) để tiếp cận thành lũy của Cao Vương. Cao Vương đi tuần du
thấy con chó rất đẹp mang về nuôi trong cung. Lợi dụng lúc Cao Vương say rượu,
Bàn Hồ hiện nguyên hình và giết chết Cao Vương.
Từ đó trở đi, người Dao được sống hòa bình và Bàn Vương đã gả công chúa cho
Bàn Hồ, ban cho một vùng đất đai rộng lớn, tặng nhiều vải quý và dặn dò người
dân may quần áo có màu ngũ sắc để đời đời ghi nhớ công lao của Bàn Hồ tướng
quân.
Người Khơ Mú thì mặc trang phục màu đen vì có liên quan đến sự tích quả bầu
tiên. Truyền thuyết của họ kể rằng, mọi tộc người đều sinh ra từ một quả bầu tiên,
nhưng người Khơ Mú ở phía ngoài cùng nên khi ông trời lấy dùi nung chọc thủng
quả bầu để mọi người chui ra thì người Khơ Mú bị khói của dùi nung làm cháy vỏ
bầu bám vào nên da thịt, quần áo bị ám khói đen. Và còn nhiều câu chuyện khác
xung quanh trang phục của các tộc người ở Yên Bái.
Sự đa dạng, độc đáo về sắc màu trang phục là một yếu tố quan trọng tạo những nét
trực quan sinh động trong đời sống thường nhật. Cứ thử hình dung, nếu đi vào
vùng phía Tây của tỉnh - nơi có nhiều tộc người sinh sống, nếu tất cả đều mặc
chung một loại trang phục thì sẽ thấy chẳng có gì hấp dẫn.
Nghiên cứu về văn hóa tộc người đang được chú trọng và du lịch văn hóa tộc
người đang hấp dẫn du khách trong cũng như ngoài nước. Vì vậy, nơi nào có
nhiều tộc người chung sống thì đó sẽ là nơi họ muốn tìm đến. Ngoài việc thăm

quan các di tích, danh thắng, du khách được khám phá sự mới lạ trong đời sống
văn hóa của mỗi tộc người. Riêng về trang phục, vải vóc của đồng bào dân tộc
thiểu số, nhiều nơi năng động đã biến thành các loại hàng hóa, đáp ứng thị hiếu và
thu bộn tiền từ khách du lịch.
Tuy nhiên, việc dệt may và sử dụng trang phục của nhiều tộc người ở Yên Bái
đang có xu hướng giảm mạnh. Đây là điều có phần tất yếu do sự hội nhập văn hóa
và biến đổi hình thái kinh tế. Để bảo tồn được nét đặc thù giá trị văn hóa truyền
thống của trang phục tộc người, giữ được sự đa dạng sắc thái văn hóa, tạo được sự
hài hòa giữa truyền thống và hiện đại, đồng thời phát huy được tiềm năng kinh tế
của trang phục tộc người - đó là những thách thức lớn đối với mỗi tộc người và đối
với cả công tác quản lý Nhà nước trong hiện tại cũng như trong tương lai.