Giản dị và bình yên Ulan Bator potx

Giản dị và bình yên Ulan Bator
Ulan Bator có lẽ là thủ đô nhỏ và giản dị nhất mà chúng tôi từng đi qua. Qua
nhiều thế hệ, nếp sinh hoạt đô thị cuối cùng cũng thay cho nếp sống du mục
nay đây mai đó trên thảo nguyên bao la. Đối với những du khách có dịp ghé
qua thành phố còn yên ắng này thì đây là vùng đất có nhiều điều không thể
quên…
Thành phố giữa thung lũng xanh

Quảng trường Soukhe Bator thênh thang
Chúng tôi đến Ulan Bator vào lúc đã gần trưa. Sân bay quốc tế duy nhất của Mông
Cổ nhỏ và không mấy hiện đại. Bù lại, thủ tục nhập cảnh dễ dàng, nhanh chóng,
nhân viên hải quan tươi tắn, thân thiện. Ra khỏi sân bay, đường phố hiện ra dần
nhưng thưa vắng người. Dưới bầu trời cao xanh lồng lộng, thành phố hầu như
không có cây lớn.
Ulan Bator theo tiếng Mông Cổ là Ulaanbaatar, có nghĩa là “anh hùng đỏ”, nằm
trong một thung lũng xanh có dòng sông Tuul chảy qua, được bao bọc bởi bốn dãy
núi, người dân coi đây là bốn dãy núi thiêng nên không dám đặt tên. Ngay cả
người hướng dẫn viên khi được du khách hỏi cũng không dám trả lời miệng, mà
chỉ viết lên giấy.
Núi thiêng có đường đi lên, nhưng tuyệt đối không được nhặt đá hay hái bất kỳ lá
cây ngọn cỏ nào. Ý thức tôn trọng thiên nhiên và cách sống thật thong thả là ấn
tượng đầu tiên của chúng tôi về người dân Ulan Bator. Các dải núi đều thấp và có
sườn thoai thoải, một trong bốn dãy có tạc chân dung Thành Cát Tư Hãn.
Thời gian gần đây, người Mông Cổ thường cố gắng đưa hình ảnh Thành Cát Tư
Hãn trở thành biểu tượng của dân tộc để thế giới thấy được hình ảnh của họ sau
những năm dài ngủ quên. Hình ảnh Thành Cát Tư Hãn xuất hiện trên tiền giấy và
nhãn của nhiều loại rượu mạnh. Các hãn (vua) Mông Cổ sau này còn hướng dân
chúng tưởng niệm đến ông như một vị thánh tôn giáo.

Một góc Ulan Bator
Không hổ danh là đất nước của người du mục, Mông Cổ đã 28 lần di chuyển thủ

đô trước khi Ulan Bator phát triển đủ lớn để không thể di dời (vào cuối thế kỷ
XVIII). Hiện nay vẫn có ý kiến cho rằng nên dời thủ đô về lại kinh đô cũ là thành
phố Kharakhorum, bởi Ulan Bator bị núi bao bọc cả bốn phía nên không thể mở
rộng được. Hơn nữa, thành phố nằm lọt thỏm ở vị trí thấp nên bao nhiêu chất thải
đều bị đọng lại, khiến môi trường bị ô nhiễm. Thường chỉ sau một trận mưa rào là
nhiều đường xá đã ngập nước, còn ngày nắng thì bụi đất và khói xe mù mịt.
Phôi pha dần đời du mục
Là một trong những thủ đô lạnh nhất thế giới với nhiệt độ trung bình thấp hơn -1
độ C, đất đai lại khô cằn, Ulan Bator nói riêng và Mông Cổ nói chung không thể
trồng được nhiều loại rau, thức ăn chỉ có khoai tây, cà rốt, hành, bắp cải và… thịt!
Đặc biệt thịt bò Mông Cổ rất mềm, có lẽ chỉ thua bò Kobe Nhật Bản.
Các doanh nghiệp Hàn Quốc đến đầu tư ở Ulan Bator khá nhiều, kéo theo sự hiện
diện của một số nhà hàng xứ Hàn. Chúng tôi đã ăn một bữa đáng nhớ tại một nhà
hàng Hàn Quốc mà nguyên liệu chủ yếu là thịt bò. Mức sống tại Ulan Bator chưa
cao, nhưng nhờ thực phẩm chủ yếu là thịt và sữa nên người dân rất to lớn.

Toàn cảnh thành phố
Đến đây vào những ngày nóng nhất trong năm nên chúng tôi có dịp ngắm nhìn
những thiếu nữ Mông Cổ cao ráo, khỏe mạnh diện váy ngắn, quần soọc, áo hai dây
trông đầy sức sống. Thành phố tuy chậm phát triển nhưng giới trẻ ở Ulan Bator có
vẻ chịu ảnh hưởng phong cách sống của phương Tây: tích cực học tiếng Anh, ăn
mặc khá mốt, tóc nhuộm vàng hoe. Phong trào du học cũng khá phổ biến.
Tuy nhiên, có một số phong tục gần như giới trẻ vẫn bắt buộc phải tuân theo,
chẳng hạn theo phong tục thì khi anh chị lớn trong nhà chưa kết hôn các em có
muốn lập gia đình lắm vẫn cứ phải chờ.
Ngày xưa, cứ đến mùa hè, người du mục Mông Cổ lại phải tính toán đến mùa
đông sẽ đi đâu, theo hướng nào. Căn cứ vào màu sắc của một loài hoa trên sa mạc
mà người ta sẽ ra quyết định. Loài hoa đặc biệt này mỗi năm lại có một màu khác
như trắng, vàng hoặc hồng. Chẳng hạn nếu hoa nở màu trắng, người Mông Cổ sẽ
đi về hướng Bắc, nơi có núi thấp hơn, ít gió hơn.

Ngày nay, đã có một triệu người du mục chỉ còn một hướng: mùa hè đến thảo
nguyên xa để tìm lại hương đồng gió nội, còn mùa đông trở về nơi thị tứ để tránh
cái lạnh và cho con cái đi học. Có lẽ vì thế mà Ulan Bator cứ phát triển… từ từ!
Nơi lưu giữ nghệ thuật của thảo nguyên

Kiến trúc chùa chiền Mông Cổ
Trái tim của thành phố là quảng trường Soukhe Bator rộng thênh thang, có nhà
Quốc hội bề thế với nhiều cửa sổ thật lớn. Ngay chính giữa tòa nhà là bức tượng
Thành Cát Tư Hãn đang ngồi uy nghi. Xung quanh quảng trường đã xuất hiện một
số cao ốc sáng choang, chấm phá những nét hiện đại đầu tiên cho Ulan Bator.
Nhưng chỉ cách trung tâm vài trăm mét, đường phố bắt đầu trông không mấy hấp
dẫn bởi hai bên đường chủ yếu là những tòa nhà do các chuyên gia Liên Xô xây
dựng từ ba, bốn thập niên về trước, hình khối vuông vức, đơn điệu, nay đã cũ kỹ.
Đẹp nhất có lẽ là những ngôi chùa, tu viện có kiến trúc Tây Tạng với mái ngói
xanh, tường sơn đỏ rực rỡ.

Bên trong một ngôi chùa
Từ hàng ngàn năm nay, Phật giáo Tây Tạng là quốc giáo của Mông Cổ. Trước thế
kỷ XX, một phần ba nam giới nước này là tu sĩ, riêng đức Đạt Lai Lạt Ma thứ tư
cũng là người Mông Cổ (1588). Vào năm 1924, Mông Cổ dựa vào Liên Xô để
thoát khỏi sự thống trị của triều đình Trung Quốc và tiến hành xây dựng chế độ xã
hội chủ nghĩa.
Trong thời kỳ này, hoạt động tôn giáo giảm dần, số tu sĩ ít đi. Từ năm 1989 đến
nay, các hoạt động của Phật giáo mới từng bước được khôi phục, nhiều chùa chiền
đã trở lại hoạt động bình thường. Trên đường phố dễ gặp những vị sư cao lớn mặc
áo đỏ, đi giày lông thú, gương mặt trông rất hiền từ.
Ghé thăm Bảo tàng Lịch sử Mông Cổ, chúng tôi biết thêm nhiều loại sinh vật ngộ
nghĩnh chỉ sống trên sa mạc và thảo nguyên, có cả xương khủng long hóa thạch,
nhạc cụ làm bằng xương người, vũ khí của các chiến binh ngày xưa…
Bảo tàng về Đức Lạt Ma thứ tư người Mông Cổ cũng có rất nhiều cổ vật đặc sắc

cho thấy đời sống tinh thần phong phú của những người du mục. Nhiều bức tranh
đẹp miêu tả sống động tình yêu, hội hè và cả những thử thách trong những cuộc
đời trên thảo nguyên. Những bức tượng, mặt nạ, phù điêu đều rực rỡ và rất có hồn,
thể hiện trình độ thẩm mỹ tinh tế của người xưa.
Bảo tàng này trước đây vốn là một ngôi chùa lớn mang phong cách kiến trúc Tây
Tạng. Trên tường, mái vòm và nội thất đều được trang trí cầu kỳ bằng nhiều vật
linh thiêng. Bên cạnh những mái chùa cổ kính là vài chiếc lều hiện đại để tín đồ
cầu nguyện.

Tín ngưỡng là nguồn cảm hứng quan
trọng cho nghệ thuật trang trí Mông Cổ
Từ trung tâm thành phố mất công đi xa một chút là đến cung điện Mùa Đông. Đây
là cung điện duy nhất còn nguyên vẹn của các đời vua Mông Cổ. Quần thể kiến
trúc này khá lộng lẫy và còn lưu giữ nhiều vật dụng giúp du khách hình dung được
phần nào đời sống của giới quý tộc ngày xưa. Nơi đây thường có các tiết mục ca
múa nhạc truyền thống phục vụ du khách.

Một điệu múa truyền thống Mông Cổ
Nhạc cổ truyền Mông Cổ nghe vui tai và hùng tráng, rầm rập như tiếng đàn ngựa
phi trên đồng cỏ, làm người nghe phấn chấn và hình dung đến không gian khoáng
đạt nơi thảo nguyên. Đặc biệt ca sĩ ở đây có một lối hát bằng cách ém giọng trong
cổ họng, âm phát ra chỉ là tiếng u…u như gió thổi qua sa mạc, nhưng giọng trầm
bổng rất hay và đầy cảm xúc.
Ra khỏi thủ đô là hầu như không còn thấy nhà cửa nữa. Trước mắt chúng tôi chỉ
có đồng cỏ mênh mông, tận chân trời là những đỉnh núi nhấp nhô. Thỉnh thoảng,
những cơn gió tung cát mù trời. Chợt nghĩ: Liệu những người rời bỏ kiếp sống du
mục có bao giờ thấy nhớ những vùng không gian bao la?