BÀN VỀ CÁCH XƯNG HÔ TRONG GIA ĐÌNH pps

BÀN VỀ CÁCH XƯNG HÔ TRONG GIA ĐÌNH
Cách xưng hô trong một số gia đình hiện nay thường không thống
nhất, đôi khi tuỳ tiện, thiếu chuẩn mực. Điều tưởng như nhỏ ấy lại là
một trong những nguyên nhân làm cho quan hệ gia đình trở nên lỏng
lẻo, thiếu bền vững. Hậu quả tất yếu xảy ra sau đó là các quan hệ gia
đình bị phá vỡ và các hậu quả xấu thì hết sức khó lường.
Trong gia đình Việt Nam truyền thống, quan hệ xưng hô là một trong
những nét đặc trưng, không kể đó là miền Bắc, miền Trung hay miền
Nam, miền xuôi hay miền ngược. Các thế hệ sống chung dưới một mái
nhà với các mối quan hệ như: ông bà - cha mẹ ; ông bà - cháu; cha mẹ -
con cái; anh chị em với nhau với cách xưng hô tương ứng đã tạo nên
một lối hành xử bất thành văn nhưng được đảm bảo thực hiện bằng bổn
phận và trách nhiệm. Đây được xem là “luật pháp” của gia đình mà ta
thường gọi là gia pháp, gia phong hay gia giáo. Truyền thống “tôn sư
trọng đạo”, “trên kính dưới nhường”, “gọi dạ bảo vâng”, qua những cách
xưng hô thể hiện tính trật tự, văn hoá và điều đó tạo nên sự bền vững
trong cơ cấu của gia đình. Đất nước có luật pháp, gia đình có gia pháp,
có như vậy mới giữ được nếp nhà, truyền thống đạo lý của dân tộc, ổn
định xã hội, đất nước.
Ngày nay, khi mà mô hình gia đình ngày càng có xu hướng hạt nhân hoá
mạnh, thì cơ cấu gia đình cũng có sự thay đổi nhanh chóng và theo đó là
quan hệ trong gia đình cũng thay đổi. Gia đình hạt nhân với cơ cấu có
hai thế hệ là vợ chồng và con, đã tỏ ra thích nghi với xu thế xã hội mới,
các thành viên ít chịu sự “giám sát” lẫn nhau, mặt khác sự năng động để
thích nghi với môi trường xã hội luôn tạo cho các thành viên sự tự do
theo cả nghĩa chủ quan và khách quan. Tuy nhiên bên cạnh những mặt
tích cực của mô hình gia đình hạt nhân, đã bộc lộ những nét khiếm
khuyết. Một trong các mặt hạn chế đó là quan hệ xưng hô giữa các thành
viên với nhau đã “có vấn đề”, chính điều này đã tạo ra sự lỏng lẻo trong
quan hệ gia đình. Trong quan hệ vợ chồng đã có sự thay đổi trong đại từ
nhân xưng một cách phong phú và đa dạng hơn, đôi khi còn mang tính

tuỳ tiện, thiếu chuẩn mực. Tôi đã chứng kiến hai vợ chồng hàng xóm nọ,
sau một hồi khẩu chiến đã lôi ra hết các “mỹ từ” trút lên nhau, điều nguy
hiểm là họ đã công khai chỉ trích nhau ngay trước mặt đứa bé, họ đâu
nghĩ rằng những từ ngữ đó sẽ in đậm trong đầu óc đứa bé sau này. Trong
quan hệ vợ chồng đã vậy, quan hệ cha mẹ - con cái, anh em còn phức
tạp hơn, họ gọi nhau là “mày, tao; đồ này, đồ nọ ”, chính những ngôn
từ đó đã làm cho đứa trẻ khi ra ngoài xã hội, khi ứng xử đã trở nên thiếu
tính mềm mỏng, thô lỗ, cục cằn và chống đối.
Chúng ta không hoàn toàn bi quan khi đề cập đến vấn đề này, nhưng rõ
ràng nếu thiếu tế nhị trong giao tiếp, xưng hô trong gia đình, thì từ các
vấn đề tưởng như vô hại ấy sẽ trở thành một tiền lệ gây tác hại không
nhỏ trong đời sống gia đình xã hội, nhất là thế hệ trẻ sau này.
Đi tìm nguyên nhân cũng như biện pháp khắc phục hiện tượng trên đã có
nhiều ý kiến khác nhau, theo tôi lý do cơ bản là do cơ cấu gia đình thay
đổi. Trước đây, trong gia đình có nhiều thế hệ nên trong cuộc sống các
chủ thể có sự quan tâm chăm sóc nhau; ông dạy cháu khi cha mẹ đi
vắng, anh bảo em Tóm lại thời gian mà các thành viên dành cho nhau
nhiều hơn, một cách thường xuyên hơn, mặt khác các chuẩn mực lễ giáo
vẫn còn ảnh hưởng rất lớn đến các quan hệ trong gia đình. Ngược lại,
trong tình hình kinh tế xã hội mới với xu hướng hạt nhân hoá gia đình
cộng với các quan niệm chuẩn mực mới về lối sống đạo đức nên trong
một chừng mực nào đó, đã làm thay đổi các nề nếp, truyền thống nói
trên.
Các nhà xã hội học cho rằng: Không nên đỗ lỗi cho hoàn cảnh xã hội,
cái chính là mỗi chúng ta phải nhận thức được vấn đề và tìm cách khắc
phục các vấn đề trên một cách hợp lý. Trước hết nên có cách giáo dục
con cái đúng đắn, mặt khác nên dành thời gian quan tâm đến nhau nhiều
hơn, đặc biệt nên tự xem xét lại mình trong mọi hoàn cảnh sinh hoạt thì
vấn đề sẽ đơn giản hơn nhiều.
Xây dựng cơ cấu gia đình bền vững bao gồm nhiều yếu tố, nhưng rõ

ràng quan hệ xưng hô trong gia đình là một yếu tố rất quan trọng, vì
thông qua đó chúng ta có thể dạy bảo con cái biết lễ phép, kính trọng,
tuân thủ các chuẩn mực xã hội, còn mỗi chúng ta sẽ tự hoàn thiện mình
hơn. Đồng thời, thông qua cách xưng hô trong gia đình, chúng ta có thể
đánh giá một gia đình có nề nếp, gia phong hay một con người có văn
hoá khi ra ngoài xã hội, làm tốt từ những việc tưởng như nhỏ đó cũng sẽ
góp phần xây dựng một đời sống văn hoá mới trong gia đình và cộng
đồng xã hội.