Mùa Hè băng giá và tu viện Phật giáo lớn nhất Mông Cổ docx

Mùa Hè băng giá và tu viện Phật giáo lớn nhất
Mông Cổ
Điều gì đã gây nên sự tan vỡ của đế chế Mông Cổ hùng mạnh mà vó ngựa đã
in dấu từ châu Á sang tới châu Âu? Có một văn hóa, một triết lý sống, một
nhân sinh quan rất hiện đại của người Mông Cổ từ nhiều thế kỷ trước mà
bạn có thể nghiệm ra trên con đường khám phá đất nước thảo nguyên này…
Amarbayasgalant Khiid là một trong ba tu viện Phật giáo lớn nhất ở Mông Cổ, xây
dựng vào thế kỷ 18 trong thời kỳ nhà Mãn Châu (ở phía Đông Bắc Trung Quốc –
lập ra nhà Thanh) đã lớn mạnh thành một đế chế, tiêu diệt nhà Nguyên do Hốt Tất
Liệt – một đại hãn Mông Cổ lập nên. Tu viện được xây dựng thời đó với số tiền
tương đương gần 4 tấn bạc nén, là nơi tu hành và giảng dạy Phật giáo. Cho tới đầu
thế kỷ 20, tu viện đã là một thư viện, một kho tàng các sách vở, tư liệu, kinh kệ
nhà Phật lớn hàng đầu ở Mông Cổ. Không may, những biến cố lịch sử trong
những năm cuối thập kỷ 30 của thế kỷ trước đã tàn phá hầu hết những gì nó đã tích
giữ được trong gần 200 năm. Tuy thế, cũng còn may mắn so với nhiều công trình
kiến trúc Phật giáo khác cùng thời trên đất nước này bị phá hủy gần như hoàn
toàn. Những gì còn lại của tu viện dễ mang đến cho bạn cảm giác bùi ngùi trước
những thăng trầm của lịch sử. Con người xây nên hết cả rồi cũng phá đi hết!

Tu viện Amarbayasgalant Khiid lớn nhất Mông Cổ
Zanabazar, người đã xây dựng nên tu viện này, là con trai của một Hãn Mông Cổ
thời đó, theo Phật giáo Tây Tạng và cũng lại là một lãnh đạo tinh thần Phật giáo
của xứ Đông Mông Cổ, vậy nên dấu vết Phật giáo ở đây đậm nét Tây Tạng mà
ngay tại tu viện còn nhìn thấy rất rõ. Có nhiều sự trái ngược về Zanabazar, tỉ như
đã dựa vào thế quân Mãn Châu để chống lại chính hãn Mông Cổ phía Tây, mở đầu
cho sự phụ thuộc vào Mãn Châu và cuối cùng bị Mãn Châu thôn tính, trở thành
thuộc địa của nhà Thanh, đến tận đầu thế kỷ 20 mới độc lập thành đất nước Mông
Cổ ngày nay. Nhưng về mặt nghệ thuật, Zanabazar lại được coi là Michelangelo
của châu Á với những đóng góp cho sự phát triển của nghệ thuật, ngôn ngữ, thiên
văn, hội họa. Ngày nay, nếu bạn gõ chữ “Zanabazar” trên Google thì dường như
những cảm nhận của Phật giáo và nghệ thuật sẽ lấn át hết những dấu vết về lịch sử

của con người này.
Chiều tà, những tia nắng cuối cùng nghiêng bóng trên những vách tường, ô cửa
lặng lẽ của tu viện. Một nhà sư nép mình bước dưới bóng đổ xiêu xẹo của những
mái nhà cong vút, nơi đã từng có tới 2.000 nhà sư tu hành. Ngày nay, ở đây chỉ
còn vài chục người mà hiếm hoi lắm du khách mới nhìn thấy bóng dáng của họ.
Tu viện u tịch như chốn không người. Vẻ quạnh hiu của nó càng được đè nặng với
bóng đêm rộng lớn đang lan dần từ khe núi phía Đông Bắc.
Phật giáo, cũng giống các tôn giáo khác, không có những dấu hiệu rõ ràng ở
những bộ tộc du mục Mông Cổ cho tới khi Thành Cát Tư Hãn xây dựng được đế
chế của mình. Trên hành trình chinh phục các vùng đất khác nhau với các tín
ngưỡng khác biệt, Hãn đã ngạc nhiên khi gặp các ngôi chùa Phật giáo, các thánh
đường Hồi giáo hay nhà thờ Thiên chúa: “Trên mặt đất này đâu chẳng có Trời, cần
gì phải đến một địa điểm nhất định để tỏ lòng tôn kính?”. Đây cũng là nhân sinh
quan của các bộ tộc du mục, nơi mà cuộc sống nay đây mai đó, ngẩng mặt là trời,
cúi mặt là đồng cỏ, xung quanh là gia súc. Và ngay khi đã xây dựng được đế chế
trải rộng từ Đông sang Tây, từ Bắc xuống Nam tới hàng chục ngàn cây số với sự
khác biệt về văn hóa, tôn giáo, dân tộc, luật của Hãn cũng định rõ: “Trong đế quốc
của ta, ai cũng có quyền tin tưởng nơi thượng đế của họ, nhưng phải tuân theo luật
do Thành Cát Tư Hãn ban hành”. Do vậy, dưới thời Đại Hãn, các tôn giáo được tự
do phát triển. Thế nhưng, chính sự rộng mở về mặt tư tưởng này cũng dẫn tới sự
khác biệt lớn lao về sau giữa các Hãn. Các Hãn được Đại Hãn giao cai quản các
phần đất phía Tây và Tây Bắc của đế quốc, dần dần ảnh hưởng và theo đạo Hồi,
trong khi đó, các Hãn ở trung tâm đế quốc hoặc cai quản miền đất phía Nam, mà
sau này trở thành đế quốc Nguyên Mông, lại chịu tác động sâu sắc của đạo Phật và
Khổng giáo Trung Hoa. Điều này cũng chính là một trong những nguyên nhân gây
ra sự tan vỡ của đế chế vào giữa thế kỷ 13, khi mà mỗi Hãn, cai quản một vùng
rộng lớn, bị ảnh hưởng của các tôn giáo khác nhau, đã có sự xa lạ về văn hóa, triết
lý, nhân sinh quan, không còn như xuất phát từ một dòng họ nữa mà đã là những
đế quốc khác biệt.

Bình minh trên thảo nguyên, với những “ger” (lều) màu trắng lạ mắt
Đêm nay, chúng tôi không phải cắm trại ngoài cánh đồng mà được ở trong một
khu lều Mông Cổ (ger ), nằm gần tu viện. Quanh tu viện có một vài khu nghỉ,
cũng giống như nhiều nơi khác, không có nhà mà phần lớn là ger. Lều này được
dựng nguyên trạng như khu lều của người dân, chỉ khác là nó sạch sẽ hơn. Trong
lều không nhiều đồ đạc lỉnh kỉnh, đơn giản chỉ có những chiếc giường đơn và ở
giữa là lò sưởi. Quen thói khách sạn, đầu tiên cả đội cũng hỏi han đủ thứ kiểu như
có toilet, có nước nóng… không. À, có tất nhưng nó là một dãy phòng vệ sinh
công cộng riêng ở ngoài. Cái toilet thì như một cái thùng có nắp chứ ở đây nước
không có nhiều để mà xa xỉ xây cái toilet giật nước xoành xoạch như ở ta. Còn
nước nóng cho mỗi người là một ấm nước sôi muốn tắm chỗ nào thì tắm! Trong
giá phòng bao gồm các bữa ăn. Mà thật ra thì không ăn ở đó thì cũng chả biết ăn
đâu. Vậy nên khi tới đây, bao giờ cũng phải trù tính xem mình ở lại mấy đêm, ăn
mấy bữa thì người ta mới biết đường mà tính giá.
Đêm, nhiệt độ ngoài trời xuống tới suýt soát 0 độ, vang váng một làn băng trong
không gian, dù vẫn đang mùa Hè. Bên trong lều, hơi lửa ấm sực lên xóa tan cái giá
lạnh ngoài kia, dù chỉ cách nhau bằng một lớp dạ lông cừu làm vách…
Gần tu viện, có một xóm nhỏ. Khác với các làng xóm ở ta, đầu làng bao giờ cũng
chợ, thì ngay cả những xóm nhỏ Mông Cổ, nơi dân sống tập trung hơn, thay cho
chợ chỉ là một vài cửa hàng bách hóa cung cấp những nhu yếu phẩm cần thiết
nhưng đơn giản cho cuộc sống du mục, từ kim chỉ, xà phòng đến ắc quy ô tô.
Ngoài ra, mỗi làng đều có một “trung tâm giải trí” ở một quán nhỏ, nơi có một vài
bàn bi-a, bán ít rượu Chingis hoặc những thứ tương tự, nơi mà thanh niên trong
vùng gặp nhau, trò chuyện, uống rượu và bàn chuyện tán gái. Còn các cô gái,
dường như họ chỉ loanh quanh với đàn ngựa, đàn bò của mình!