Thuốc cloramphenicol nhỏ mắt và tai biến thiếu máu bất sản pps

Thuốc cloramphenicol nhỏ mắt và
tai biến thiếu máu bất sản


Ở nước ta, thuốc cloramphenicol dạng dung dịch nhỏ mắt đang
được bán tự do tại các nhà thuốc không cần đơn của bác sĩ. Việc nhiều
người có thể mua dễ dàng loại thuốc này và sử dụng thường xuyên để
rửa mắt như hiện nay là một thực tế đáng lo ngại do dung dịch này có
thể gây thiếu máu bất sản không hồi phục.
Dung dịch cloramphenicol nhỏ mắt 0,4% được đưa vào sử dụng từ
năm 1948 và hiện nay vẫn đang được sử dụng thường quy tại nhiều quốc
gia. Đây là một kháng sinh kìm khuẩn có hoạt phổ rộng, tác dụng trên nhiều
vi khuẩn gram dương và gram âm. Thuốc có tác dụng trên hầu hết các tác
nhân gây viêm kết mạc cấp tính ở người lớn và trẻ em.
Cho đến nay, có rất ít báo cáo về hiện tượng kháng thuốc, mặc dù
thuốc đã được dùng trong nhiều thập kỷ. Những ý kiến về sự liên quan giữa
việc dùng cloramphenicol nhỏ mắt và thiếu máu bất sản đã xuất hiện tại Mỹ
từ năm 1965. Sau khi có công bố một trường hợp tử vong do thiếu máu bất
sản có liên quan đến thuốc nhỏ mắt cloramphenicol vào năm 1982, ở Mỹ
việc chỉ định dùng thuốc nhỏ mắt cloramphenicol đã giảm đi 90%. Năm
1995, tại Anh đã có tạp chí y khoa đề cập đến vấn đề thuốc nhỏ mắt
cloramphenicol có liên quan đến thiếu máu bất sản và kêu gọi các bác sĩ cần
hạn chế chỉ định dùng cloramphenicol nhỏ mắt.
Về lý thuyết, cloramphenicol nhỏ mắt có thể hấp thu qua hệ mạch
máu ở kết mạc. Mặt khác, một phần thuốc chuyển vào hệ ống dẫn mũi - hầu
(vì thế người sử dụng có thể cảm nhận vị đắng của thuốc sau khi nhỏ mắt)
rồi vào ống tiêu hóa để hấp thu.
Các y văn trong nước và thế giới đều ghi nhận, bằng đường dùng toàn
thân, cloramphenicol gây ra nhiều tác dụng phụ đáng kể: hội chứng xanh
xám (nôn, nhịp thở nhanh, căng bụng, tím xanh, phân xanh, ngủ lịm tiến tới
trụy mạch và tử vong); với thần kinh, cloramphenicol gây viêm dây thần

kinh thị giác, viêm thần kinh ngoại biên, mê sảng; trên tiêu hóa,
cloramphenicol gây viêm lưỡi, vị khó chịu, viêm miệng, buồn nôn;
cloramphenicol còn gây trạng thái quá mẫn với các biểu hiện ban đỏ, mày
đay, phù mạch và phản vệ. Tuy nhiên, có hai tai biến nghiêm trọng rất đáng
quan ngại khiến cho việc sử dụng cloramphenicol nhỏ mắt cần được cân
nhắc một cách cẩn trọng về tính an toàn, hiệu quả và kinh tế.
Cloramphenicol gây suy tủy: Hậu quả nhẹ của tình trạng này là thiếu
máu với các triệu chứng giảm hồng cầu lưới, tăng sắt trong huyết tương,
ngừng trưởng thành các tiền chất của hồng cầu. Tình trạng này có thể phục
hồi sau khi ngừng thuốc từ 1-3 tuần. Tuy nhiên thiếu máu bất sản là biến
chứng nguy hiểm nhất do dùng cloramphenicol nhỏ mắt. Tai biến này không
phụ thuộc vào liều lượng cloramphenicol, xảy ra ngay cả khi đã ngừng thuốc
hàng tuần, thậm chí hàng tháng. Mặc dù thuốc nhỏ mắt cloramphenicol rất ít
hấp thu vào máu nhưng những bệnh nhân có tiền sử bản thân hay gia đình có
suy tủy xương không nên dùng.
Cloramphenicol gây suy tuần hoàn cấp ở trẻ sơ sinh: Với trẻ nhỏ dưới
1 tháng tuổi, việc dùng cloramphenicol đường toàn thân có thể gây ra hội
chứng suy tuần hoàn cấp. Không dùng cho trẻ em dưới 2 tuổi.
Thuốc nhỏ mắt cloramphenicol mặc dù vẫn còn nguyên tính hiệu quả
lại rẻ tiền nhưng vấn đề an toàn phải được đặt lên hàng đầu vì đã có trường
hợp sử dụng bị thiếu máu bất sản không hồi phục suốt đời.