Báo cáo khoa học: "xây dựng đội ngũ kiểm toán viên nội bộ doanh nghiệp vận tải ôtô" doc

xây dựng đội ngũ kiểm toán viên nội bộ
doanh nghiệp vận tải ôtô


ThS. lê thu hằng
Trờng đo tạo, bồi dỡng CBCC - GTVT
Tóm tắt: Một trong những khó khăn, vớng mắc khi xây dựng bộ máy kiểm toán nội bộ ở
các doanh nghiệp ở nớc ta hiện nay l vấn đề kiểm toán viên nội bộ. Bi báo phân tích thực
trạng kiểm toán viên nội bộ của Việt nam hiện nay v đề xuất cách thức xây dựng đội ngũ kiểm
toán viên nội bộ doanh nghiệp vận tải ô tô.
Summary: Human resource is the one of crirical issues of setting up the internal audit
funtion. This paper analizes the current situation of Vietnamese auditors and proposal for
developing the internal audit team in the road transpot enterprises.

1. Những khó khăn trong việc xây
dựng đội ngũ kiểm toán viên nội bộ
tại các doanh nghiệp Việt Nam
Từ thực tế vị trí của kiểm toán viên nội
bộ
Từ những năm 1998, Chính phủ, Bộ
Tài chính Việt Nam đã cố gắng đa kiểm
toán nội bộ (KTNB) một trong những
công cụ quản lý kinh tế, quản trị kinh
doanh hiện đại trên thế giới vào cuộc
sống của các tổ chức kinh doanh nớc ta,
mà trớc hết là các doanh nghiệp Nhà
nớc. Tuy nhiên, đến nay kết quả thu đợc
cha mấy khả quan: Việc tổ chức cũng nh
thực hiện KTNB gặp nhiều khó khăn, vớng
mắc và cha thực sự có hiệu quả; khả năng
phát triển của KTNB Việt Nam hiện khá mờ

nhạt.
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình
trạng này trên cả phơng diện vĩ mô và vi
mô (Tác giả đã có dịp phân tích trong bài
Cần thực hiện kiểm toán nội bộ ở các
doanh nghiệp vận tải - Tạp chí KHGTVT
9/2004). Bài báo này chỉ đề cập đến một
trong những yếu tố quan trọng của việc tổ
chức bộ máy KTNB ở các doanh nghiệp là:
Kiểm toán viên nội bộ (KTVNB).
Trớc hết, cũng nh ở nhiều quốc gia
trên thế giới, KTVNB tại các đơn vị thờng
gặp phải một số định kiến nhất định xuất
phát từ vị thế của mình, đó là:
Với vai trò là tai mắt của các Nhà
quản lý cấp cao, KTVNB thờng đợc coi
nh là ngời xoi mói vào các lĩnh vực, các
vấn đề cụ thể. Do vậy, một số cá nhân, bộ
phận trong doanh nghiệp coi KTVNB nh
một mối đe dọa, dần dần hình thành cách
nhìn nhận KTVNB nh kẻ đối kháng - một
cảnh sát chuyên bới lông tìm vết. ở nớc
ta, KTNB còn là hoạt động mới mẻ, việc
thực hiện công tác này ở những điều kiện
cụ thể còn có nhiều bất cập, vì vậy định
kiến trên có phần thêm nặng nề.
Một số KTVNB cha thực sự thực hiện
đúng chức năng, nhiệm vụ của mình hoặc
có nơi, có lúc còn lạm dụng vị thế của mình
gây ra những hiện tợng tiêu cực và tạo

nên hình ảnh cha tốt về KTVNB qua công
việc và các mối quan hệ cá nhân.
Những định kiến này có thể gây nên
các hậu quả tiêu cực trong doanh nghiệp:
- Tạo ra tâm lý lo ngại ở các bộ phận

rằng những lỗi lầm, sai sót hoặc gian lận
trong công việc có thể bị phát hiện và đợc
sử dụng để gây áp lực hoặc chống lại họ.
- Việc bất mãn với sự có mặt của
KTVNB có thể gây ra nguy cơ cuốn hút thời
gian và sức lực của công nhân viên ở các
bộ phận trong doanh nghiệp vào việc đối
phó.
- Các nhân viên, bộ phận trong doanh
nghiệp thiếu tin tởng vào chất lợng công
việc của chính họ, sợ rằng chất lợng đó sẽ
không đợc chấp nhận khi bị xem xét quá
kỹ lỡng.
Những thái độ, tâm lý kiểu này sẽ làm
mất lòng tin, nhụt chí đội ngũ nhân viên,
giảm năng suất, tìm cách che giấu công
việc, ảnh hởng rất không tốt tới môi
trờng chung của doanh nghiệp, vô hình đã
đi ngợc lại bản chất và mục tiêu của
KTNB là hỗ trợ cho sự phát triển của doanh
nghiệp. Nớc ta mới bắt đầu tiếp cận với
KTNB trong bối cảnh tệ quan liêu bao cấp
vẫn cha đợc thanh toán hoàn toàn,
những định kiến và xu hớng tiêu cực trên

đây càng có nhiều điều kiện lan rộng.
Đến chính sách, quy định của Nh
nớc
KTVNB là khâu chính yếu trong bộ máy
KTNB nên các văn bản pháp lý (dù còn ít ỏi)
về KTNB nớc ta đều chú trọng đến vấn đề
này. Tuy vậy, theo tác giả, những nội dung
tham chiếu về KTVNB trong hệ thống văn bản
pháp lý hiện nay cần đợc xem xét lại. Thực
hiện quyết định 832/TC/QĐ/CĐKT - văn bản
đầu tiên về KTNB - Bộ Tài chính đã ban hành
thông t 52/1998-TT-BTC hớng dẫn tổ chức
bộ máy KTNB. Sau đó, với việc ban hành
thông t 171/1998-TT-BTC. Nhà nớc đã sửa
đổi, bổ sung một số tiêu chuẩn tỏ ra quá cao
tại thông t 52/1998-TT-BTC, nhng những
quy định về KTVNB ở nớc ta hiện nay vẫn
cha thật thực tế và cha gắn với các nội
dung KTNB. Có thể thấy:
- Việc quy định KTVNB doanh nghiệp
phải có bằng trung cấp Tài chính kế toán trở
lên và đã công tác trong lĩnh vực Tài chính
kế toán ít nhất 5 năm là cha phù hợp với
thực tế, hơn thế quy định này đã góp phần
làm cho việc thực hiện nội dung KTNB không
đúng hớng và do đó thiếu hiệu quả. Đối
chiếu theo quy định này, lực lợng KTVNB
chỉ có thể là các nhân viên có kinh nghiệm ở
phòng Tài chính kế toán của các doanh
nghiệp chuyển sang, do đó gây ra nhiều xáo

trộn và khó khăn trong việc xây dựng đội ngũ
KTVNB. Mặt khác, là bộ phận hỗ trợ doanh
nghiệp nhằm đạt đợc các mục tiêu, KTNB
cần tập trung trớc hết vào kiểm toán hoạt
động và chỉ thực hiện các loại hình kiểm toán
tuân thủ, kiểm toán Tài chính trong những
trờng hợp cần thiết cụ thể. Do vậy, nếu chỉ
quá chú trọng kiến thức, kinh nghiệm về lĩnh
vực Tài chính - kế toán của KTVNB nh các
văn bản trên thì e rằng điều này là vừa thừa,
vừa thiếu, thậm chí dẫn đến cách hiểu không
đúng về KTNB là kiểm tra kế toán nh thực
tế ở nhiều doanh nghiệp lớn nớc ta trong
thời gian qua.
- ở khía cạnh khác, quy định KTVNB
phải có ít nhất 3 năm làm việc tại doanh
nghiệp cũng tỏ ra khá cứng nhắc và làm hạn
chế khả năng xây dựng đội ngũ KTVNB.
Trong những trờng hợp nhất định, doanh
nghiệp có thể tuyển chọn KTVNB từ các kiểm
toán viên hoặc chuyên gia bên ngoài có
những hiểu biết, kinh nghiệm nhất định về loại
hình hoạt động sản xuất, kinh doanh mà
doanh nghiệp đang tiến hành hoặc về đặc
điểm, điều kiện cụ thể của doanh nghiệp.
Trong bối cảnh đó, quy định nh trên là không
phù hợp.

2. Phơng hớng xây dựng đội ngũ
kiểm toán viên nội bộ doanh nghiệp

vận tải ô tô.
Để có thể xây dựng đợc đội ngũ
KTVNB doanh nghiệp nói chung, doanh
nghiệp vận tải ô tô (VTOT) nói riêng, góp
phần phát triển KTNB, vấn đề then chốt là
cần tháo gỡ những khó khăn cơ bản đã nêu
trên đây trên hai phơng diện chính:
- Xây dựng cách hiểu đúng về KTNB
và KTVNB: Cần làm rõ bản chất và theo đó
mục tiêu của KTNB là hỗ trợ doanh nghiệp
và do đó là từng bộ phận, từng cá nhân
trong doanh nghiệp hoàn thiện tốt nhiệm
vụ của mình, đạt tới mục tiêu chung. Với ý
nghĩa đó, KTVNB có vai trò là một Nhà
chuyên môn rộng, phục vụ cho phúc lợi
chung của cả doanh nghiệp chứ không phải
là cảnh sát, càng không phải là kẻ đối
kháng.
- Xây dựng và ban hành hệ thống văn
bản pháp lý KTNB một cách đầy đủ, đồng
bộ, phù hợp, chú trọng việc thiết lập hệ
thống chuẩn mực KTNB trong đó có các
chuẩn mực về KTVNB .
Đối chiếu với đặc điểm hoạt động
sản xuất kinh doanh cụ thể của doanh
nghiệp VTOT, tác giả cho rằng KTVNB
doanh nghiệp VTOT cần phải đáp ứng
đợc các yêu cầu sau:
Về phẩm chất cá nhân: Về cơ bản, các
tiêu chuẩn phẩm chất đạo đức đối với

KTVNB do Nhà nớc quy định hiện hành là
phù hợp, nh: Có phẩm chất trung thực,
khách quan, cha có tiền án và cha bị kỷ
luật từ mức cảnh cáo trở lên do sai phạm
trong quản lý kinh tế, tài chính, kế toán
Về trình độ nghiệp vụ: KTVNB nói
chung và doanh nghiệp VTOT nói riêng
phải có kiến thức, kỹ năng và kỷ luật cần
thiết để thực hiện công việc kiểm toán. Cụ
thể:
- Theo quy định của Nhà nớc:
+ Đã qua huấn luyện về nghiệp vụ kiểm
toán, KTNB theo nội dung chơng trình thống
nhất của Bộ Tài chính và đợc cấp chứng
chỉ.
+ Trong quá trình thực hiện công việc,
KTVNB phải tuân thủ luật pháp, tuân thủ
các nguyên tắc và chuẩn mực nghề nghiệp
về kiểm toán, các chính sách, chế độ hiện
hành của Nhà nớc.
+ Tuân thủ nguyên tắc bảo mật các
số liệu, tài liệu đã đợc kiểm toán.
- Tác giả thấy nên bổ sung và sửa đổi
một số tiêu chuẩn sau:
+ Không chỉ tuân thủ mà KTVNB cần
có sự tinh thông nghiệp vụ trong việc áp
dụng các chuẩn mực, thủ tục và kỹ thuật
KTNB. Hiện nay, Việt Nam cha xây dựng
đợc hệ thống chuẩn mực KTNB, do đó
cần tham khảo chuẩn mực của hoạt động

kiểm toán độc lập và KTNB quốc tế. Trong
thời gian tới cần khẩn trơng xây dựng các
chuẩn mực KTNB.
+ Để có thể đo lờng, đánh giá hiệu
quả hoạt động của doanh nghiệp, KTVNB
phải có kiến thức chuyên sâu về các lĩnh
vực hoạt động của doanh nghiệp. Đơng
nhiên, họ vẫn cần có sự am hiểu và trình
độ nhất định về Tài chính - kế toán, nhng
không nhất thiết mọi trờng hợp đều phải
đòi hỏi ở mức là chuyên gia về tài chính -
kế toán nh quy định hiện hành. Chẳng
hạn: Nhiệm vụ kiểm toán hoạt động bảo
dỡng sửa chữa tại doanh nghiệp VTOT sẽ
cần đến các chuyên gia về kỹ thuật ô tô có
hiểu biết về tài chính - kế toán. Trong
trờng hợp khác, các cán bộ kinh doanh có
kinh nghiệm hoặc đội trởng đội xe đã
đợc đào tạo thêm kiến thức tài chính hoàn

toàn có thể đảm đơng công tác kiểm toán
hoạt động sản xuất vận tải
+ Nhận thức rõ những nguyên tắc cơ bản
của các vấn đề kế toán, kinh tế, luật doanh
nghiệp, hệ thống thuế, tài chính, đặc điểm và
kỹ thuật chuyên ngành (VTOT), các phơng
pháp định lợng và hệ thống thông tin. Trong
đó, tuỳ thuộc nhiệm vụ kiểm toán cụ thể mà
KTVNB phải am hiểu sâu sắc đến mức là
chuyên gia về một hoặc một số vấn đề nêu

trên. Vì hầu hết các tình huống đều ít nhiều
liên quan đến lĩnh vực tài chính, nên yêu cầu
kiểm toán viên phải nắm vững nguyên tắc và
nghiệp vụ kế toán.
+ Hiểu biết nguyên tắc quản lý và quản lý
chuyên ngành (VTOT) để nhận thức và đánh
giá thực chất cũng nh tầm quan trọng của
những sai lệch thực tế trong sản xuất, kinh
doanh vận tải, đồng thời đề ra những biện
pháp cải tiến hiệu quả.
Các yêu cầu khác: Cùng với những
tiêu chuẩn về phẩm chất và trình độ nghiệp
vụ, KTVNB doanh nghiệp VTOT còn phải
có một số kỹ năng và yêu cầu khác nh
sau:
- Không ngừng cập nhật kiến thức, nâng
cao năng lực chuyên môn, rèn luyện đạo đức
nghề nghiệp.
- Có cách ứng xử khéo léo nhằm nắm
vững và duy trì mối quan hệ thỏa đáng với các
bộ phận, cá nhân trong doanh nghiệp khi kiểm
toán cũng nh khi trao đổi ý kiến kiểm toán.
- Do tính chất của hoạt động kiểm toán
kết hợp với đặc điểm hoạt động sản xuất, kinh
doanh VTOT nên KTVNB doanh nghiệp
VTOT còn phải có khả năng đi công tác
thờng xuyên.
3. Tuyển chọn kiểm toán viên nội bộ
doanh nghiệp Vận tảI ô tô
Để đáp ứng những yêu cầu trên, đối

tợng lựa chọn KTVNB doanh nghiệp
VTOT nên là:
- Cán bộ làm công tác tài chính - kế
toán có hiểu biết về chuyên ngành VTOT,
chú ý tới các nhân viên là các kỹ s kinh
tế VTOT.
- Cán bộ kỹ thuật về VTOT đợc đào
tạo thêm về tài chính - kế toán (1 năm hay
có bằng đại học, trung cấp thứ hai về tài
chính - kế toán ).
- Cán bộ có kinh nghiệm, am hiểu sâu
sắc về sản xuất kinh doanh VTOT và các
hoạt động khác của doanh nghiệp.
- Các chuyên gia về lĩnh vực VTOT
bên trong hoặc ngoài doanh nghiệp.
- Các kiểm toán viên độc lập đã có
kinh nghiệm kiểm toán cho các doanh
nghiệp VTOT cũng có thể là đối tợng lựa
chọn, đặc biệt trong trờng hợp doanh
nghiệp thuê ngoài KTVNB.
Tất cả các đối tợng đợc lựa chọn
đều phải có đủ các tiêu chuẩn về phẩm
chất cá nhân và các yêu cầu khác đã nêu
trên đây.
Sau khi lựa chọn, doanh nghiệp phải
có chơng trình tập huấn, đào tạo bồi
dỡng phù hợp để có đội ngũ KTVNB đáp
ứng yêu cầu của công việc kiểm toán.

Tài liệu tham khảo

[1]. Bộ Tài chính (2005). Hệ thống chuẩn mực kiểm
toán Việt Nam.
[2]. Bộ Tài chính (1997). Quy chế kiểm toán nội bộ
ban hành kèm theo quyết định 832/TC/QĐ/CĐKT.
[3]. Bộ Tài chính (1998). Thông t 52/1998/TT/BTC
hớng dẫn tổ chức bộ máy kiểm toán nội bộ.
[4]. Bộ Tài chính (1998). Thông t 171/1998/TT/BTC
hớng dẫn thực hiện kiểm toán nội bộ tại doanh
nghiệp Nhà nớc.
[5]. Victor Z.Brink and Herbert Witt (2000). Kiểm
toán nội bộ hiện đại, Nhà xuất bản Tài chính