Bài giảng chuyển hóa các chất - Chuyển hóa Xenobiotic part 4 pdf

* * ĐĐặc tính của các chất gây cảm ứngặc tính của các chất gây cảm ứng::
Có cấu trúc rất khác nhauCó cấu trúc rất khác nhau >td dợc lý cũng khác nhau. Hiện nay >td dợc lý cũng khác nhau. Hiện nay
xác định đợc hơn 600 chất gây cảm ứng enzym X.xác định đợc hơn 600 chất gây cảm ứng enzym X.
Khả nKhả năăng cảm ứng của các chất là khác nhau : có chất nhanh cóng cảm ứng của các chất là khác nhau : có chất nhanh có
chất chậm, có chất mạnh có chất yếu.chất chậm, có chất mạnh có chất yếu.
Tan trong lipid ở pH=7 và cần có nồng độ tới mức mới gây đợc Tan trong lipid ở pH=7 và cần có nồng độ tới mức mới gây đợc
cảm ứng.cảm ứng.
Tác dụng cảm ứng trên các loài khác nhau là khác nhau: vd:Tác dụng cảm ứng trên các loài khác nhau là khác nhau: vd:
Tobutamid chỉ gây cảm ứng enzym X ở chó còn ở thỏ thTobutamid chỉ gây cảm ứng enzym X ở chó còn ở thỏ thìì ko.ko.
*Phân loại chất gây cảm ứng*Phân loại chất gây cảm ứng::
+ Các chất lạ từ thức + Các chất lạ từ thức ăăn: trong thức n: trong thức ăăn thô có các chất có td cảm ứng n thô có các chất có td cảm ứng
E ch.hoá X nh peroxxide, các steroid dạng oxy hoá nh ergosterol .E ch.hoá X nh peroxxide, các steroid dạng oxy hoá nh ergosterol .
+ Các hydrocarbua đa vòng làm t+ Các hydrocarbua đa vòng làm tăăng độc tính của etylng độc tính của etyl parapara
nitrophenyl thiobenzen phosphat bằng cách cảm ứng E khử sulfo các nitrophenyl thiobenzen phosphat bằng cách cảm ứng E khử sulfo các
thiophosphat, chuyển cơ chất ban đầu thành chất hoạt động.thiophosphat, chuyển cơ chất ban đầu thành chất hoạt động.
+ + Các chất gây cảm ứng là XCác chất gây cảm ứng là X: nhiều X lại là chất gây cảm ứng E : nhiều X lại là chất gây cảm ứng E
ch.hoá X. Cơ chất đợc tch.hoá X. Cơ chất đợc tăăng CH có thể là X khác với X gây cảm ng CH có thể là X khác với X gây cảm
ứng nhng cũng có trờng hợp là một. Vd: chất gây cảm ứng thuốc ứng nhng cũng có trờng hợp là một. Vd: chất gây cảm ứng thuốc
nh Phenobarbital (PB), dới tác dụng của nó sau 24h lợng nh Phenobarbital (PB), dới tác dụng của nó sau 24h lợng
cyt.Pcyt.P
450450
ở microsome gan tở microsome gan tăăng 3 lần, tng 3 lần, tăăng tốc độ đổi mới của cyt.Png tốc độ đổi mới của cyt.P
450 450
lên 1,5 lần.lên 1,5 lần.
Bảng 5:Bảng 5: Một số X gây cảm ứng E ch.hoá X trên ngời:Một số X gây cảm ứng E ch.hoá X trên ngời:
Chất gây cảm ứng là XChất gây cảm ứng là X Cơ chấtCơ chất
PhenobarbitalPhenobarbital
Phenylbutazon, ChloranhydratPhenylbutazon, Chloranhydrat
MeprobamatMeprobamat
DDT, 666DDT, 666
Diphenylhydantoin, PhenobarbitalDiphenylhydantoin, Phenobarbital

Niketamid, PhenylbutazonNiketamid, Phenylbutazon
DiphenylhydantoinDiphenylhydantoin
DicoumaronDicoumaron
MeprobamatMeprobamat
AntipyrinAntipyrin
CortisolCortisol
BilirubinBilirubin
* * ýý nghĩa thực tiễnnghĩa thực tiễn của hiện tợng cảm ứng E ch.hoá Xcủa hiện tợng cảm ứng E ch.hoá X
+ Khi BN dùng 1 thứ thuốc nhiều và trong thời gian dài, thuốc đó + Khi BN dùng 1 thứ thuốc nhiều và trong thời gian dài, thuốc đó
gây hiện tợng cảm ứng E ch.hoá thuốc đó làm cho nó mất t/dụng. gây hiện tợng cảm ứng E ch.hoá thuốc đó làm cho nó mất t/dụng.
Khi BN chuyển sang dùng loại thuốc Khi BN chuyển sang dùng loại thuốc cùng t/d nhng cũng ko cócùng t/d nhng cũng ko có
kết quả vkết quả vìì CH thuốc này bị thuốc ban đầu c/ứng. CH thuốc này bị thuốc ban đầu c/ứng. ĐĐây chính là cơ ây chính là cơ
chế của hiện tợng chế của hiện tợng nhờn thuốcnhờn thuốc trong điều trị.trong điều trị.
VDVD: Trớc đây BN dùng : Trớc đây BN dùng LuminalLuminal, lâu ngày thuốc gây cảm ứng Cyt.P450, dần , lâu ngày thuốc gây cảm ứng Cyt.P450, dần
> mất tác dụng. BN chuyển dùng > mất tác dụng. BN chuyển dùng meprobamatmeprobamat nhng cũng ko kết quả vnhng cũng ko kết quả vìì chuyểnchuyển
hoá chúng đã bị luminal cảm ứng.hoá chúng đã bị luminal cảm ứng.
+ + ááp dụng hiện tợng cảm ứng thuốc có lợi cho điều trị, tránh đợcp dụng hiện tợng cảm ứng thuốc có lợi cho điều trị, tránh đợc
việc kết hợp các thuốc c/ứng ch.hoá lẫn nhau, làm việc kết hợp các thuốc c/ứng ch.hoá lẫn nhau, làm / mất tác dụng / mất tác dụng
điều trị chính. Vd: ko kết hợp dùng dicoumaron với phenobarbitalđiều trị chính. Vd: ko kết hợp dùng dicoumaron với phenobarbital
(PB) để tránh chảy máu d(PB) để tránh chảy máu dữữ dội nội tạng khi dùng PB.dội nội tạng khi dùng PB.
Nếu BN điều trị dài ngày dicoumaron (liều 75 mg/ngày) thNếu BN điều trị dài ngày dicoumaron (liều 75 mg/ngày) thìì do tác dụng gây do tác dụng gây
cảm ứng của PB, nồng độ dicoumaron cảm ứng của PB, nồng độ dicoumaron (nó bị (nó bị chuyển hoá)chuyển hoá) tác dụng chống tác dụng chống
đông máu đông máu . Thấy vậy lại . Thấy vậy lại liều dicoumaron đến khi dừng PB đột ngột thliều dicoumaron đến khi dừng PB đột ngột thìì hết hết
tác dụng cảm ứng, làm cho nồng độ dicoumaron tác dụng cảm ứng, làm cho nồng độ dicoumaron chảy máu dchảy máu dữữ dội.dội.
VV. Các yếu tố ảnh hởng đến biến đổi sinh học X. Các yếu tố ảnh hởng đến biến đổi sinh học X
Gồm:Gồm:
Yếu tố bên trong cơ thể, hoặc do chính bản thân X nh cấu Yếu tố bên trong cơ thể, hoặc do chính bản thân X nh cấu
trúc hoá học, dạng bào chế, liều lợng.trúc hoá học, dạng bào chế, liều lợng.
Yếu tố bên ngoài X nh đặc điểm SL, SH ngời dùng thuốc, Yếu tố bên ngoài X nh đặc điểm SL, SH ngời dùng thuốc,
đặc điểm môi trờng.đặc điểm môi trờng.

Dới đây đề cập tới nhDới đây đề cập tới nhữững yếu tố chính ảnh hởng bên ngoài X:ng yếu tố chính ảnh hởng bên ngoài X:
1. Tuổi1. Tuổi: Các lứa tuổi khác nhau có mức độ ch.hoá X khác nhau:: Các lứa tuổi khác nhau có mức độ ch.hoá X khác nhau:
Trẻ sơ sinh: ch.hoá X diễn ra chậm do hệ thống MMFO sau khi Trẻ sơ sinh: ch.hoá X diễn ra chậm do hệ thống MMFO sau khi
sinh 3sinh 3 6 tuần mới hoàn chỉnh. Từ tháng thứ 76 tuần mới hoàn chỉnh. Từ tháng thứ 7 10 hàm lợng Cyt.P 10 hàm lợng Cyt.P
450450
tiến tới trị số của ngời trởng thành.tiến tới trị số của ngời trởng thành.
Tuổi thanh thiếu niên: E ch.hoá X đạt cả số lợng và chất Tuổi thanh thiếu niên: E ch.hoá X đạt cả số lợng và chất
lợng nh ngời trởng thành [8].lợng nh ngời trởng thành [8].
Ngời trởng thành:20Ngời trởng thành:20 50 tuổi ch.hoá X mạnh v50 tuổi ch.hoá X mạnh vìì hệ thống E hệ thống E
đã hoàn chỉnh cả số lợng và chất lợng .đã hoàn chỉnh cả số lợng và chất lợng .
Ngời già: do nhNgời già: do nhữững thay đổi về trạng thái tinh thần, SL nên khả ng thay đổi về trạng thái tinh thần, SL nên khả
nnăăng hấp thu và bài tiết giảm.ng hấp thu và bài tiết giảm.
2.Giới:2.Giới:
ởở ĐĐV giới tính có ảnh hởng đến ch.hóa X. NhV giới tính có ảnh hởng đến ch.hóa X. Nhììn chung, ở giống n chung, ở giống
đực ch.hóa X mạnh hơn ở giống cái. Vd:thực nghiệm trên chuột nhắt đực ch.hóa X mạnh hơn ở giống cái. Vd:thực nghiệm trên chuột nhắt
trắng đã chứng minh rằng chloroform ở con đực có độc tính nhiều trắng đã chứng minh rằng chloroform ở con đực có độc tính nhiều
hơn so với con cái.hơn so với con cái.
ở ở ngời : phụ nngời : phụ nữữ thờng nhạy cảm hơn với X và gặp nhiều td thờng nhạy cảm hơn với X và gặp nhiều td
phụ hơn so với nam giới [10] .phụ hơn so với nam giới [10] .
3. Trạng thái tinh thần:3. Trạng thái tinh thần:
Trạng thái tinh thần bất thờng cũng ảnh hởng đến ch.hóa X .Trạng thái tinh thần bất thờng cũng ảnh hởng đến ch.hóa X .
Vd: ở chuột nhắt trắng bị nhốt cùng với nhau trong 1 lồng hẹp thVd: ở chuột nhắt trắng bị nhốt cùng với nhau trong 1 lồng hẹp thìì
độc tính của Emphetamin cao hơn là ở chuột nhắt đợc nhốt riêng lẻ.độc tính của Emphetamin cao hơn là ở chuột nhắt đợc nhốt riêng lẻ.
Cũng thu đợc kết quả tơng tự đối với td của Hexobarbital.Cũng thu đợc kết quả tơng tự đối với td của Hexobarbital.