NHỮNG BÀI HỌC DẠY CON LÀM GIÀU - 4 potx

Khi tôi còn nh , ng i b giàu th ng khuy n khích tôi dám ch p nh n r iỏ ườ ố ườ ế ấ ậ ủ
ro v i ti n b c và h c h i cách đ u t . Ng i hay nói, “N u con mu n giàu, con ph iớ ề ạ ọ ỏ ầ ư ườ ế ố ả
h c cách tr thành m t nhà đ u t . Hãy h c cách tr thành m t nhà đ u t chuyênọ ở ộ ầ ư ọ ở ộ ầ ư
nghi p”.ệ
Khi v già, tôi đã k l i ng i b h c th c c a tôi nh ng gì mà ng i b kiaề ể ạ ườ ố ọ ứ ủ ữ ườ ố
đ ngh h c cách đâu t và ki m soát r i ro. B ru t tôi tr l i, “Ta không c n ph i h cề ị ọ ư ể ủ ố ộ ả ờ ầ ả ọ
cách đ u t con . Ta đang tham gia ch ng trình b o hi m c a chính ph và có m tầ ư ạ ươ ả ể ủ ủ ộ
k ho ch đ u v h u c a công đoàn giáo d c mà nh ng ngu n b o hi m xã h i đóế ạ ầ ề ư ủ ụ ữ ồ ả ể ộ
đ u đ c đ m b o. V y đâu có lý do gì ta c n ph i ch i trò ch i r i ro v i ti n c aề ượ ả ả ậ ầ ả ơ ơ ủ ớ ề ủ
mình?”
B ru t tôi r t tin t ng vào k ho ch v h u nh th c a th i đ i Côngố ộ ấ ưở ế ạ ề ư ư ế ủ ờ ạ
nghi p, nh ch ng trình b o hi m xã h i c a chính ph cho ng i lao đ ng.ệ ư ươ ả ể ộ ủ ủ ườ ộ
Cho nên khi tôi gia nh p vào h i quân M , Ng i r t sung s ng. Thay vì loậ ả ỹ ườ ấ ướ
l ng cho đ a con có th b m ng Vi t Nam, Ng i ch nói, “Ch c n ráng tr trognắ ứ ể ỏ ạ ở ệ ườ ỉ ỉ ầ ụ
quân đ i 20 năm, con s đ c đ m b o phúc l i y t và h u trí su t đ i”.ộ ẽ ượ ả ả ợ ế ư ố ờ
M c dù v n còn đang đ c áp d ng, nh ng k ho ch h u trí nh th đã trặ ẫ ượ ụ ữ ế ạ ư ư ế ở
lên l i th i và l c h u. Quan đi m cho r ng công ty ph i ch i trách nhi m v tài chínhỗ ờ ạ ậ ể ằ ả ụ ệ ề
cho cu c s ng c a b n sau khi v h u và chính ph s chăm lo cho nh ng nhu c u c aộ ố ủ ạ ề ư ủ ẽ ữ ầ ủ
b n tu i v h u thông qua ch ng trình b o hi m xã h i, là m t quan ni m cũ vàạ ở ổ ề ư ươ ả ể ộ ộ ệ
không còn có giá tr trong th i đ i m i này. ị ờ ạ ớ
M I NG I C N TR THÀNH NH NG NHÀ Đ U TỌ ƯỜ Ầ Ở Ữ Ầ Ư
Khi chúng ta thay đ i t k ho ch h u trí phúc l i b o đ m mà tôi g i là kổ ừ ế ạ ư ợ ả ả ọ ế
ho ch th i Công nghi p, k ho ch h u trí đóng góp b o đ m mà tôi g i là k ho chạ ờ ệ ế ạ ư ả ả ọ ế ạ
th i thông tin, h u qu là gi đây b n ph i t lo chăm sóc t i mình cho tu i v h u c aờ ậ ả ờ ạ ả ự ớ ổ ề ư ủ
b n. Đi u không may là r t ít ng i nh n th y s thay đ i đó.ạ ề ấ ườ ậ ấ ự ổ
K HO CH H U TRÍ TH I Đ I CÔNG NGHI PẾ Ạ Ư Ở Ờ Ạ Ệ
Trong th i đ i công nghi p, m t k ho ch h u trí phúc l i b o đ m quy đ nhờ ạ ệ ộ ế ạ ư ợ ả ả ị
công ty s đ m b o cho b n, ng i lao đ ng, m t kho n ti n nh t đ nh (th ng đ cẽ ả ả ạ ườ ộ ộ ả ề ấ ị ườ ượ
136
tr hàng tháng) m t khi b n còn s ng. M i ng i đ u c m th y an toàn b i vì nh ngả ộ ạ ố ọ ườ ề ả ấ ở ữ
k ho ch đó đ m b o cho b n m t ngu n thu nh p n đ nh. ế ạ ả ả ạ ộ ồ ậ ổ ị

K HO CH H U TRÍ TH I Đ I THÔNG TINẾ Ạ Ư Ở Ờ Ạ
M t vài nhân v t nào đó thay đ lu t pháp, và các công ty gi đây không cònộ ậ ổỉ ậ ờ
ch i trách nhi m đ m b o tài chánh cho b n khi b n đ n tu i v h u. Thay vào đó, cácụ ệ ả ả ạ ạ ế ổ ề ư
công ty áp d ng hình th c h u trí đóng góp b o đ m “Đóng góp b o đ m ” là m t thu tụ ứ ư ả ả ả ả ộ ậ
ng ch cho vi c b n có th h ng đ c nh ng kho n ti n mà b n và công ty đã đóngữ ỉ ệ ạ ể ưở ượ ữ ả ề ạ
góp v qu h u trí trong su t th i gian b n làm vi c. Nói cách khác, ngu n thu nh pề ỹ ư ố ờ ạ ệ ồ ậ
khi b n v h u s đ c quy t đ nh ch y u t nh ng kho n đã đóng góp và qu h uạ ề ư ẽ ượ ế ị ủ ế ừ ữ ả ỹ ư
trí tr c đây. N u b n và công ty không đóng góp gì h t, b n s không đ c kho nướ ế ạ ế ạ ẽ ượ ả
ti n v h u. ề ề ư
M t tin m ng là trong th i đ i thông tin tu i th c a con ng i đã tăng lênộ ừ ờ ạ ổ ọ ủ ườ
đáng k . Th nh ng, tu i th c a b n có th s lâu h n ngu n thu nh p h u trí c aể ế ư ổ ọ ủ ạ ể ẽ ơ ồ ậ ư ủ
b n, và n u qu h u trí này còn không đ c b o đ m an toàn do nh ng bi n đ ng vàạ ế ỹ ư ượ ả ả ữ ế ộ
r i ro c a th tr ng tài chính.ủ ủ ị ườ
KI U Đ U T C A NH NG NG I KHÔNG PH I LÀ NHÀ Đ U TỂ Ầ Ư Ủ Ữ ƯỜ Ả Ầ Ư
Hi n nay, th tr ng ch ng khoàn luôn là đ u t câu chuy n c a c th gi i.ệ ị ườ ứ ầ ư ệ ủ ả ể ớ
S dĩ nh th là vì có nhi u đã làm sôi n i th tr ng, mà m t trong nh ng y u t đóở ư ế ề ổ ị ườ ộ ữ ế ố
chính là l c l ng nh ng ng i không chuyên đang c tr thành nh ng nhà đ u t trênự ượ ữ ườ ố ở ữ ầ ư
th tr ng. Con đ ng tài chánh c a h có th đ c v nh th này.ị ườ ườ ủ ọ ể ượ ẽ ư ế
H u h t nh ng ng i này, v n là nh ng ng i thu c nhóm L hay T, th ng có b nầ ế ữ ườ ố ữ ườ ộ ườ ả
ch t khuynh h ng thiên v s n đ nh. Đi u đó gi i thích t i sao h đi tìm ki mấ ướ ề ự ổ ị ề ả ạ ọ ế
nh ng công vi c an toàn, nh ng ngh nghi p n đ nh, hay b t đ u nh ng vi c làm ănữ ệ ữ ề ệ ổ ị ắ ầ ữ ệ
T
L C
D
137
nh mà h có th ki m soát đ c. Do s bi n đ ng trong k ho ch h u trí, h bu cỏ ọ ể ể ượ ự ế ộ ế ạ ư ọ ộ
ph i l n sang nhóm Đ mà n i đó h hy v ng có th tìm th y đ c “An toàn” choả ấ ở ơ ọ ọ ể ấ ượ
nh ng năm tháng v h u s p t i c a mình. Đi u b t h nh là nhóm Đ không ph i làữ ề ư ắ ớ ủ ề ấ ạ ả
nhóm nh m t i s an toàn, mà chính n i đ ng đ u t và ch p nh n r i ro. ắ ớ ự ơ ườ ầ ư ấ ậ ủ
Tr c hi n t ng “Di c t” c a nh ng ng i t phía bên trái t đ đ nướ ệ ượ ư ồ ạ ủ ữ ườ ừ ứ ồ ế

tìm s an toàn, trên th tr ng ch ng khoán xu t hi n nhi u ki u đ u t mà b nự ị ườ ứ ấ ệ ề ể ầ ư ạ
th ng nghe nh th này. ườ ư ế
1. “Đa d ng hoá” - Nh ng ng i đi tìm nh ng s an toàn r t hay dùng nhómạ ữ ườ ữ ự ấ
t này. T i sao v y? Vì đó là m t ki u chi n l c đ u t nh m m c đích “Không bừ ạ ậ ộ ể ế ượ ầ ư ằ ụ ị
m t ti n”. Vì đó không ph i là chi n l c đ th ng, cho nên nh ng ng i nhóm Đấ ề ả ế ượ ể ắ ữ ườ
thành công hay nh ng ng i giàu không h đa d ng hoá mà h l l c t p chung b ngữ ườ ề ạ ọ ỗ ự ậ ằ
h t m i c g ng c a mình.ế ọ ố ắ ủ
Warren Buffet, m t trong nh ng nhà đ u t xu t chúng c a th gi i đ nóộ ữ ầ ư ấ ủ ế ớ ẫ
nh th này v ki u ‘đ d ng hoá’: “Chi n l c mà chùng tôi áp d ng không theoư ế ề ể ạ ạ ế ượ ụ
tr ng phái đa d ng hoá giáo đì u. Nhi u ngu i phê bình chi n l c đó có nhi u r i roườ ạ ề ề ờ ế ượ ề ủ
h n nh ng chi n l c thông th ng. Chúng tôi không đ ng ý v i l i phê bình đó.ơ ữ ế ượ ườ ồ ớ ờ
Chúng tôi tin r ng m i chính sách đ u t danh m c t p chung có l a ch n có kh năngằ ọ ầ ư ụ ậ ự ọ ả
gi m m c r i ro r t nhi u n u chính sách đó có th khi n cho ng i đ u t đ t v nả ứ ủ ấ ề ế ể ế ườ ầ ư ặ ấ
đ h t s c nghiêm túc nh v i chuy n làm ăn, mà đ ng th i v n làm cho ng i đ u tề ế ứ ư ớ ệ ồ ờ ẫ ườ ầ ư
c m th y yên tâm đ i v i nh ng khía c nh kinh t c a danh m c tr c khi anh taả ấ ố ớ ữ ạ ế ủ ụ ướ
quy t đ nh mua nó”. Nói cách khác, Warren Buffet cho r ng ki u đ u t nh m vào m tế ị ằ ể ầ ư ắ ộ
danh m c t p chung là m t chi n l c t t h n ki u đa d ng hoá theo ý c a ông, thay vìụ ậ ộ ế ượ ố ơ ể ạ ủ
gi n tr i, s t p trung s khi n b n suy nghĩ và hành đ ng m t cách khôn ngoan h n,ả ả ự ậ ẽ ế ạ ộ ộ ơ
c n th n h n. Bài báo cáo c a ông còn đ c p t i m t ng i đ u t trung bình th ngẩ ậ ơ ủ ề ậ ớ ộ ườ ầ ư ườ
a tránh s bi n đ ng vì h th ng đ ng nh t s bi n đ ng v i r i ro, thay vào đó,ư ự ế ộ ọ ườ ồ ấ ự ế ộ ớ ủ
Warren Buffet đã vi t, “Trong th c t , nh ng ng i đ u t chuyên nghi p l i thích cóế ự ế ữ ườ ầ ư ệ ạ
bi n đ ng”. Đ i v i hai v ch ng tôi, đ thoát kh i s nghèo nàn và đ t đ n s t doế ộ ố ớ ợ ồ ể ỏ ự ạ ế ự ự
hoàn toàn v ti n b c, chúng tôi đã không đa d ng hoá mà t p chung vào m t s ítề ề ạ ạ ậ ộ ố
kho n đ u t c a mình.ả ầ ư ủ
138
“C phi u blue chip” - Nh ng ng i đ u t theo ki u ch i an toàn th ngổ ế ữ ườ ầ ư ể ơ ườ
hay mua nh ng c phi u blue chip. T i sao v y? B i vì trong đ u h luôn cho r ngữ ổ ế ạ ậ ở ầ ọ ằ
nh ng lo i c phi u này an toàn h n. Trong khi nh ng công ty đó an toàn, th tr ngữ ạ ổ ề ơ ữ ị ườ
ch ng khoán l i không an toàn tí nào.ứ ạ
3. “Qu h t ng” - Nh ng ng i có ít ki n th c v đ u t th ng c mỹ ỗ ươ ữ ườ ế ứ ề ầ ư ườ ả

th y an toàn h n khi đ u t s ti n giành gi m c a h vào các qu h t ng, b i vì hấ ơ ầ ư ố ề ụ ủ ọ ỹ ỗ ươ ở ọ
nghĩ nh ng nhà qu n lý các qu này có chi n l c đ u t gi i h n h . Đ i v i nh ngữ ả ỹ ế ượ ầ ư ỏ ơ ọ ố ớ ữ
ng i không có ý đ nh tr thành nh ng nhà đ u t chuyên nghi p, đây là m t cách r tườ ị ở ữ ầ ư ệ ộ ấ
khôn ngoan. Th nh ng v n đ ch là các qu h t ng này ch a ch c là ít r i roế ư ấ ề ở ỗ ỹ ỗ ươ ư ắ ủ
h n. Trong th c t , n u x y ra m t cu c kh ng ho ng trên th tr ng ch ng khoàn,ơ ự ế ế ả ộ ộ ủ ả ị ườ ứ
chúng ta v n có th th y m t cu c bi n đ ng mà tôi tuyên đoán đó là “M t cu c kh ngẫ ể ấ ộ ộ ế ộ ộ ộ ủ
ho ng c a th tr ng qu h t ng”, mà nh h ng tai ho c a nó s ch ng kémả ủ ị ườ ỹ ỗ ươ ả ưở ạ ủ ẽ ẳ
kh ng khi p nh cu c kh ng ho ng đ i v i các th tr ng tài chính khác đã t ng x yủ ế ư ộ ủ ả ố ớ ị ườ ừ ả
ra trong l ch s , ch ng h n nh cu c kh ng ho ng th tr ng mua bán hoa tulip vàoị ử ẳ ạ ư ộ ủ ả ị ườ
năm 1610, cu c kh ng ho ng South Seas Bubble vào năm 1620, và cu c kh ng ho ngộ ủ ả ộ ủ ả
th tr ng trái phi u vào năm 1990. ị ườ ế
Ngày hôm nay, th tr ng đ y p hàng tri u ng i, v m t b n ch t là nh ng ng iị ườ ầ ắ ệ ườ ề ộ ả ấ ữ ườ
đi tìm ki m s an toàn, nh ng do áp l c c a nh ng bi n đ ng kinh t đã khi n h tế ự ư ự ủ ữ ế ộ ế ế ọ ừ
phía bên trái c a kim t đ ph i “v t rào” đi sang phía bên ph i mà đó không h choủ ứ ồ ả ượ ả ở ề
phép s t n t i c a nh ng ý t ng v s an toàn, đ m b o. Chính đi u đó m i làm choự ồ ạ ủ ữ ưở ề ự ả ả ề ớ
tôi c m th y lo l ng nh t. Nhi u ng i v n cho r ng các ch ng trình h u trí mà hả ấ ắ ấ ề ườ ẫ ằ ươ ư ọ
đang tham gia là an toàn, nh ng th c t l i không h an toàn tí nào. M t khi x y ra m tư ự ế ạ ề ộ ả ộ
cu c s p đ hay kh ng ho ng l n, nh ng k ho ch h u trí đó c a h s tan thành mâyộ ụ ổ ủ ả ớ ữ ế ạ ư ủ ọ ẽ
khói. Nh ng k ho ch h u trí đó c a h không an toàn nh nh ng ch ng trình h u tríữ ế ạ ư ủ ọ ư ữ ươ ư
c a nh ng th h tr c. ủ ữ ế ệ ướ
NH NG B C NGO T THAY Đ I L N V KINH T ĐANG T I G NỮ ƯỚ Ặ Ổ Ớ Ề Ế Ớ Ầ
Đã xu t hi n nh ng d u hi u cho th y có m t b c ngo t thay đ i l n v m t kinhấ ệ ữ ấ ệ ấ ộ ướ ặ ổ ớ ề ặ
t đang t i g n. B c ngo t đó th ng đánh d u s k t thúc th i đ i cũ và m r ngế ớ ầ ướ ặ ườ ấ ự ế ờ ạ ở ộ
m t k nguyên m i. cu i th i đ i, luôn có nh ng ng i ti n b tiên phong, nh ngộ ỷ ớ Ở ố ờ ạ ữ ườ ế ộ ư
cũng có ng i khác ti n b tiên phong, nh ng v n có nhi u ng i khác v n bám khườ ế ộ ư ẫ ề ườ ẫ ư
139
kh vào nh ng quan ni m c a th i đ i cũ. Tôi e r ng nh ng ng i con v n trông mongư ữ ệ ủ ờ ạ ằ ữ ườ ẫ
s b o đ m tài chính c a mình vào trách nhi m c a m t đ i công ty hay chính ph , hự ả ả ủ ệ ủ ộ ạ ủ ọ
s th t v ng trong nh ng năm t i đây. Nh ng ý t ng đó thu c v th i đ i côngẽ ấ ọ ữ ớ ữ ưở ộ ề ờ ạ
nghi p ch không ph i th i đ i thông tin. ệ ứ ả ờ ạ

Không ai có th tiên đoán vào t ng lai. Tôi đăng ký báo v nhi u công ty d ch vể ươ ề ề ị ụ
tin t c đ u t . Công ty nào cũng đ a ra l i c đoàn không gi ng nhau. Công ty này choứ ầ ư ư ờ ướ ố
r ng t ng lai g n đ t sáng s a, trong khi m t công ty khác thì tiên đoán m t cu cằ ươ ầ ấ ủ ộ ộ ộ
kh ng ho ng th tr ng và suy thoái toàn c u đang s p x y ra. Đ có th khách quan,ủ ả ị ườ ầ ắ ả ể ể
tôi ph i l ng nghe t c hai phía b i vì c hai quan đi m trái ng c đó đ u có c s lýả ắ ừ ả ở ả ể ượ ề ơ ở
lu t ch t ch và thuy t ph c. V n đ c n l m b t không ph i là ki u ch i coi bói, cậ ặ ẽ ế ụ ấ ề ầ ắ ắ ả ể ơ ố
đoán nh ng gì s x y đ n trong t ng lai mà tôi c n ph i thông tin k p th i c haiữ ẽ ả ế ươ ầ ả ị ờ ở ả
nhóm C và Đ và chu n b tinh th n đ i phó v i b t kỳ nh ng gì có th x y ra. M tẩ ị ầ ố ớ ấ ữ ể ả ộ
ng i n u đ c chu n b đ y đ v n có kh năng phát tri n t t cho dù n n kinh t điườ ế ượ ẩ ị ầ ủ ẫ ả ể ố ề ế
theo h ng nào đi chăng n a. ướ ữ
N u l ch s có th đ c coi là m t trong nh ng công c phân tích, m t ng i thế ị ử ể ượ ộ ữ ụ ộ ườ ợ
t i 75 tu i s tr i qua m t l n kh ng hoàng và hai l n suy thoái kinh t . Dĩ nhiên, bớ ổ ẽ ả ộ ầ ủ ầ ế ố
m c a tôi đ u đã tr i qua trong th i đ i c a h , nh ng th h dân M trong giai đo nẹ ủ ề ả ờ ạ ủ ọ ư ế ệ ỹ ạ
cu c chi n Vi t Nam v n ch a h tr i qua m t cu c kh ng ho ng l n v kinh t nàoộ ế ệ ẫ ư ề ả ộ ộ ủ ả ớ ề ế
nh v y c . Và các chuyên gia kinh t cho r ng c trung bình m i 60 năm s x y raư ậ ả ế ằ ứ ỗ ẽ ả
m t cu c đ i kh ng ho ng.ộ ộ ạ ủ ả
Ngày nay, t t c chúng ta c n ph i quan tâm đ n nh ng v n đ khác, ch khôngấ ả ầ ả ế ữ ấ ề ứ
ph là s b o đ m vi c làm. Tôi cho r ng đi u mà chúng ta c n quan tâm chính là sảỉ ự ả ả ệ ằ ề ầ ự
b o đ m v tài chính lâu dài cho chính mình, và không giao khoán trách nhi m cho côngả ả ề ệ
ty hay chính ph . Th i đ i đã th c s thay đ i khi các công ty đ ng lo t công b h sủ ờ ạ ự ự ổ ồ ạ ố ọ ẽ
không còn ch i trách nhi m đ i v i cu c s ng c a b n khi b n v h u. M t khi cácụ ệ ố ớ ộ ố ủ ạ ạ ề ư ộ
công ty đ u chuy n sang k ho ch h u trí đóng góp b o đ m h đã đ a ra thông đi pề ể ế ạ ư ả ả ọ ư ệ
là t nay tr đi b n ph i t lo cho chuy n v h u c a mình. Ngày hôm nay, t t cừ ở ạ ả ự ệ ề ư ủ ấ ả
chúng ta c n ph i tr thành nh ng nhà đ u t khôn ngoan h n, và c n ph i c n th nầ ả ở ữ ầ ư ơ ầ ả ẩ ậ
h n v i nh ng bi n đ ng lên xu ng đ n chóng m t c a th tr ng tài chính. Tôi thànhơ ớ ữ ế ộ ố ế ặ ủ ị ườ
th c đ ngh v i các b n ch ng thà chúng ta b th i gian h c h i cách đ u t h n làự ề ị ớ ạ ẳ ỏ ờ ọ ỏ ầ ư ơ
140
giao ti n c a mình cho ng i khác đ u t giùm b n. N u b n ch giao ti n cho qu hề ủ ườ ầ ư ạ ế ạ ỉ ề ỹ ỗ
t ng hay m t chuyên viên t v n , b n có th ph i đ i đ n 65 tu i m i bi t đ cươ ộ ư ấ ạ ể ả ợ ế ổ ớ ế ượ
nh ng ng i y có làm t t công vi c b n giao phó hay không. N u nh h b t bát, b nữ ườ ấ ố ệ ạ ế ư ọ ế ạ

sé ph i làm vi c l i cho t i cu i cu c đ i mình. Hàng tri u ng i s lâm vào tr ngả ệ ạ ớ ố ộ ờ ệ ườ ẽ ườ
h p đó b i vì khi y đã quá mu n cho h t đ u t hay h c h i cách đ u t .ợ ở ấ ộ ọ ự ầ ư ọ ỏ ầ ư
HÃY H C CÁCH QUI N LÝ R I ROỌ Ả Ủ
Luôn có cách đ u t ít r i ro nh ng v n sinh l i cao. T t c nh ng gì b n c n làmầ ư ủ ư ẫ ờ ấ ả ữ ạ ầ
là h c cách làm sao có th th c hi n đ c. Đi u đó không khó. Trong th c t , cách h cọ ể ự ệ ượ ề ự ế ọ
h i y ch ng khác gì v i cách t p ch y xe đ p. Bn đ u, b n có th v p ngã, té lên téỏ ấ ẳ ớ ậ ạ ạ ầ ạ ể ấ
xu ng, nh ng d n d n sau đó b n s không b ngã, và vi c đ u t s tr thành m tố ư ầ ầ ạ ẽ ị ệ ầ ư ẽ ở ộ
b n năng t nhiên th hai gi ng nh vi c c i xe đ p.ả ự ứ ố ư ệ ưỡ ạ
V n đ l n nh t đ i v i nh ng ng i thu c nhóm bên trái c a Km t đ là khấ ề ớ ấ ố ớ ữ ườ ộ ủ ứ ồ ả
năng ch p nh n r i ro. S dĩ ph n l n m i ng i đ u tr thành nhóm L hay T là vì hấ ậ ủ ở ầ ớ ọ ườ ề ở ọ
nh ng nhóm đó h có th tránh đ c nh ng r i ro v ti n b c. Thay vì né tránh r iở ữ ọ ể ượ ữ ủ ề ề ạ ủ
ro, tôi đ ngh các b n hãy nên h c cách ki m soát đ u t v tài chính.ề ị ạ ọ ể ầ ư ề
HÃY CH P NH N R I ROẤ Ậ Ủ
Nh ng ng i ch p nh n r i ro là nh ng ng i làm thay đ i th gi i. Hi m có ai trữ ườ ấ ậ ủ ữ ườ ổ ế ớ ế ở
lên giàu có mà không bi t ch p nh n r i ro. Có quá nhi u ng i v n d a vào chính phế ấ ậ ủ ề ườ ẫ ự ủ
né tránh nh ng r i ro v ti n b c trong cu c đ i. Nh chúng ta đã bi t, khi th i đ iữ ủ ề ề ạ ộ ờ ư ế ờ ạ
Thông tin b t đ u cũng là lúc ch m d t vi c t n t i nh ng b máy chính ph c ngắ ầ ấ ứ ệ ồ ạ ữ ộ ủ ồ
k nh đ n gi n là vì chính ph càng l n ch ng nào thì chi phí ngân sách nhà n c sề ơ ả ủ ớ ừ ướ ẽ
tiêu hao ch ng đ y. Đi u không may là hàng tri u ng i trên th gi i v n còn d a vàoừ ấ ề ệ ườ ế ớ ẫ ự
nh ng ý t ng vào phúc l i hay an sinh xã h i s b r t l i phía sau v m t ti n b c.ữ ưở ợ ộ ẽ ị ớ ạ ề ặ ề ạ
Thông đi p c a th i đ i thông tin là t t c chúng ta ph i t l c gánh sinh cho chínhệ ủ ờ ạ ấ ả ả ự ự
mình, ph i tr ng thành trong m i v n đ ti n b c cá nhân c a mình.ả ưở ọ ấ ề ề ạ ủ
Quan đi m “Hãy r ng h c và tìm m t công vi c an toàn” là m t quan đi m sinh raể ẳ ọ ộ ệ ộ ể
t th i đ i công nghi p. Chúng ta không còn s ng trong th i đ i đó n a. Th i đ i đangừ ờ ạ ệ ố ờ ạ ữ ờ ạ
thay đ i. Th nh gn v n đ là nh ng quan đi m c a con ng i l i không thay đ i hổ ế ư ấ ề ữ ể ủ ườ ạ ổ ọ
v n nghĩ h có quy n đ c h ng m t đi u gì đó. H v n cho r ng nhóm Đ không cóẫ ọ ề ượ ưở ộ ề ọ ẫ ằ
141
liên quan gì đ n h c . H c nghĩ chính ph , đ i công ty, công đoàn lao đ ng, qu hế ọ ả ọ ứ ủ ạ ộ ỹ ỗ
t ng hay gia đình h s chăm sóc cho h m t khi h không còn kh năng làm vi cươ ọ ẽ ọ ộ ọ ả ệ
n a. Tôi r t hy v ng là nh ng suy nghĩ đó c a h s đúng. Và nh ng ng i nh thữ ấ ọ ữ ủ ọ ẽ ữ ườ ư ế

không ph i đ c ti p quy n sách này. ả ọ ế ể
Chính vì quan tâm đ n nh ng ng i nh n th c đ c nhu c u tr thành nh ng nhàế ữ ườ ậ ứ ượ ầ ở ữ
đ u t đã thôi thúc tôi vi t lên quy n sách này. Quy n sách vi t cho nh ng ai mu nầ ư ế ể ể ế ữ ố
“v t rào” t phía bên trái sang phía bên ph i c a Kim t đ nh ng không bi t b t đ uượ ừ ả ủ ứ ồ ư ế ắ ầ
b ng cách nào. B t c ai cũng có th đi h t cu c hành trình “xé rào” y n u có nh ngằ ấ ứ ể ế ộ ấ ế ữ
k năng thích h p và m t ý chí quy t đ nh d t khoát.ỹ ợ ộ ế ị ứ
N u b n đã tìm th y con đ ng đi đ n t do cho chính b n, tôi xin th t lòng chúcế ạ ấ ườ ế ự ạ ậ
m ng b n, và mong b n hãy chia s kinh nghi m c a mình v i nh ng ng i khác, vàừ ạ ạ ẻ ệ ủ ớ ữ ườ
h ng d n h n u h c n s giúp đ c a b n. Hãy h ng d n nh ng ng i y,ướ ẫ ọ ế ọ ầ ự ỡ ủ ạ ướ ẫ ữ ườ ấ
nh ng hãy đ h t ki m l y m t con đ ng cho chính mình b i vì có r t nhi u conư ể ọ ự ế ấ ộ ườ ở ấ ề
đ ng d n đ n s gi i thoát t do v tài chính. ườ ẫ ế ự ả ự ề
Dù cho b n có quy t đ nh nh th nào đi chăng n a, mong b n hãy nh cho m tạ ế ị ư ế ữ ạ ớ ộ
đi u này là s t do v tài chính có th đ t đ c mi n phí, nh ng cái giá đ t đ cề ự ự ề ể ạ ượ ễ ư ạ ượ
không ph i r . Đ i v i tôi cái giá mà tôi ph i tr hoàn toàn x ng đáng v i s t do màả ẻ ố ớ ả ả ứ ớ ự ự
tôi đ t đ c. M t bí quy t l n nh th này: Không c n ph i có ti n hay m t n n h cạ ượ ộ ế ớ ư ế ầ ả ề ộ ề ọ
th c cao m i có th đ t đ c s t do v tài chính. Mà con đ ng đi đ n s t do đóứ ớ ể ạ ượ ự ự ề ườ ế ự ự
cũng không nh t thi t có nhi u r i ro đâu. Thay vào đó, cái giá c a s t do v ti n b cấ ế ề ủ ủ ự ự ề ề ạ
chính là đ c t do b ng nh ng gi c m , khao khát cháy b ng, và m t kh năng th ngượ ự ằ ữ ấ ơ ỏ ộ ả ắ
đ c nh ng n i th t v ng s x y đ n v i chúng ta trong cu c hành trình. B n có s nượ ữ ỗ ấ ọ ẽ ả ế ớ ộ ạ ẵ
sàng ch p nh n tr cái giá đó không?ấ ậ ả
M t ng i b c a tôi đã gi m ch p nh n tr cái giá đó, trong khi ng i kiaộ ườ ố ủ ả ấ ậ ả ườ
không giám nh ng l i tr m t cái giá khác h n hoàn toànư ạ ả ộ ẳ
CHƯƠNG 3 Tại sao mọi người chọn sự an toàn hơn là sự tự do
TÌM KI M S T DOẾ Ự Ự
142
Tôi bi t nhi u ng i tìm ki m s t do và h nh phúc. V n đ là h u h t m i ng iế ề ườ ế ự ự ạ ấ ề ầ ế ọ ườ
không đ c đào t o đ ho t đ ng hay t n t i trong nhóm C và Đ. Vì thi u s trang bượ ạ ể ạ ộ ồ ạ ế ự ị
này, vì đã đ c cách d y đ p khuân v b o đ m công vi c và vì s m c n , ph n l nượ ạ ậ ề ả ả ệ ự ắ ợ ầ ớ
m i ng i đã h n ch cu c tìm ki m s t do v tài chính trong gi i h n ph n bên tráiọ ườ ạ ế ộ ế ự ự ề ớ ạ ầ
T đ . Không may là s đ m b o hay s t do v tài chính ít khi nào đ t đ c trongứ ồ ự ả ả ự ự ề ạ ượ

nhóm L và T, mà s b o đ m và t do th c s y ch đ c tìm th y ph n bên trái tự ả ả ự ự ự ấ ỉ ượ ấ ầ ứ
đ .ồ
TÌM KI M T DO TRONG VÒNG LU N QU N C A CÔNG ĂN VI C LÀMẾ Ự Ẩ Ẩ Ủ Ệ
M t đi u ích l i c a kim t đ là có th quan sát l i s ng c a m t ng i. Nhi uộ ề ợ ủ ứ ồ ể ố ố ủ ộ ườ ề
ng i b c đ i mình đi ki m s n đ nh hay t do, nh ng rút cu c ch qu n quanhườ ỏ ả ờ ế ự ổ ị ự ư ộ ỉ ẩ
gi a công ăn vi c làm. D i đây là m t ví d minh ho :ữ ệ ướ ộ ụ ạ
Tôi có m t ng i b n quen t th i đi h c. C m i năm, tôi l i nghe tin v anh yộ ườ ạ ừ ờ ọ ứ ỗ ạ ề ấ
lúc nào cũng ph n kh i vì tìm đ c công vi c tuy t v i. Anh ta ngây ng t khi xin đ cấ ở ượ ệ ệ ờ ấ ượ
m t vi c làm v i m t công ty m c c a anh ta. Anh yêu quý công ty vì đã làm côngộ ệ ớ ộ ơ ướ ủ
vi c mình thích. Anh yêu công vi c c a mình vì anh đ c m t ch c v cao, có l ngệ ệ ủ ượ ộ ứ ụ ươ
b ng h u hĩ, làm v i các đ ng nghi p gi i, h ng phúc l i d i dào và có c h i thăngổ ậ ớ ồ ệ ỏ ưở ợ ồ ơ ộ
ti n đ u đ n. Nh ng r i kho ng 40 năm r i sau, tôi l i nghe tin v anh, nh ng l nế ề ặ ư ồ ả ưỡ ạ ề ư ầ
này là hoàn toàn th t v ng. Theo anh, công ty anh gi đây làm ăn th t t h i và b tấ ọ ờ ậ ệ ạ ấ
l ng, không đ i x t t v i nhân viên c p d i. Anh không a ch c a mình vì anhươ ố ử ố ớ ấ ướ ư ủ ủ
không đ c đ b t thăng ti n, công ty không tr anh x ng đáng. R i sáu tháng trôi qua,ượ ề ạ ế ả ứ ồ
anh l i c m th y h nh phúc và h i sinh vì tìm đ c m t công ty tuy t v i khác. M iạ ả ấ ạ ồ ượ ộ ệ ờ ọ
vi c c l p đi l p l i nh th .ệ ứ ặ ặ ạ ư ế
L i s ng nh th c a ng i b n có th đ c minh ho :ố ố ư ế ủ ườ ạ ể ượ ạ
143
L i s ng c a anh là m t s lu n cu n trong công ăn vi c là. Hi n t i, anh s ng kháố ố ủ ộ ự ẩ ổ ệ ệ ạ ố
tho i mái vì anh ta là m t ng i khôn ngoan và nhanh nh n. Nh ng ch ng bao lâu, nămả ộ ườ ẹ ư ẳ
tháng s b t k p v i tu i đ i anh, và nh ng ng i tr khác s d n d n thay th anhẽ ắ ị ớ ổ ờ ữ ườ ẻ ẽ ầ ầ ế
nh ng v trí công vi c mà anh đã làm qua. Anh có vài ngàn đô la trong tài kho n ti tữ ị ệ ả ế
ki m nh ng ch ng có gì chu n b o cho tu i v h u c a mình. Anh trong m t căn nhàệ ư ẳ ẩ ị ổ ề ư ủ ở ộ
mà anh ch a làm ch th c s , m i ngày ph i trang tr i chi phí nuôi con và v n ch a trư ủ ự ự ỗ ả ả ẫ ư ả
d t s n h c đ i h c. Đ a con nh nh t c a anh ta đ c 8 tu i và hi n s ng v iứ ố ợ ọ ạ ọ ứ ỏ ấ ủ ượ ổ ệ ố ớ
ng i v tr c c a anh, còn anh thì đang nuôi n ng m t đ a con khác 18 tu i.ườ ợ ướ ủ ấ ộ ứ ổ
Anh nói v i tôi, “Tôi không c n ph i lo l ng . Tôi còn tr và có nhi u th i gianớ ầ ả ắ ẻ ề ờ
tr c m t.”ướ ắ
Gi đây, tôi đang t h i là không bíêt anh có th nói nh th đ c n a không.ờ ự ỏ ể ư ế ượ ữ

Theo tôi, anh c n ph i nghiêm túc nghĩ ngay đ n vi c sé rào sang nhóm C ho c Đ.ầ ả ế ệ ặ
Anh c n ph i làm vi c v i m t cách s ng m i, m t quá trình h c h i m i. Tr phi sầ ả ệ ớ ộ ố ớ ộ ọ ỏ ớ ừ ố
anh đ trúng s đ c đ c hay c i m t ng i v giàu, n u nh l i s ng cũ anh ph iỏ ố ộ ắ ướ ộ ườ ợ ế ư ố ố ả
làm vi c su t đ i.ệ ố ờ
HÃY LO LÀM VI C C A MÌNHỆ Ủ
Khi nhóm L tr thành nhóm T m t h ng đi ph bi n mà nhi u ng i hay theo là tở ộ ướ ổ ế ề ườ ừ
nhóm L chuy n sang nhóm T. Trong giai đo n kh ng ho ng và sa th i nhân công, nhi uể ạ ủ ả ả ề
ng i tìm ra thông đi p chung r i b v trí trong nh ng công ty l n và b t đ u sườ ệ ờ ỏ ị ữ ớ ắ ầ ự
nghi p kinh doanh cho chính mình. Lúc này có m t trào l u kinh doanh ph bi n làệ ộ ư ổ ế
“kinh doanh t i nhà”. R t nhi u ng i quy t đ nh d t khoát “làm vi c cho chính mình”,ạ ấ ề ườ ế ị ứ ệ
“t kinh doanh” và “t mình làm ch ”.ự ự ủ
Trong t t c nh ng s l a ch n y, tôi c m th y đáng ti c cho l i s ng này nhi uấ ả ữ ự ự ọ ấ ả ấ ế ố ố ề
nh t. Theo tôi, tr thành m t ng i nhóm T có th g t hái đ c nhi u thành côngấ ở ộ ườ ể ạ ượ ề
nh ng l i ph i đ i nhi u r i ro. Tôi nghĩ nhóm T là m t nhóm khó s ng nh t. M c đư ạ ả ổ ề ủ ộ ố ấ ứ ộ
th t b i r t cao. Và n u nh b n ch n l i s ng đó, thành công t i t h n khi b n th tấ ạ ấ ế ư ạ ọ ố ố ồ ệ ơ ạ ấ
b i r t cao. Đó là b i vì khi b n thành đ t, b n s ph i làm vi c c h n so v i nh ngạ ấ ở ạ ạ ạ ẽ ả ệ ự ơ ớ ữ
ng i làm vi c nhóm khác, và b n ph i làm vi c trong m t th i gian dài, n u b nườ ệ ạ ả ệ ộ ờ ế ạ
mu n ti p t c duy trì s thành công y.ố ế ụ ự ấ
144
Lý do khi n nh ng ng i nhóm T làm vi c c c là vì “và n u c m v r a chén”.ế ữ ườ ệ ự ấ ơ ầư ử
H ph i đ m nhi m và quán xuy n nhi u công vi c mà nh ng ng i qu n lý và nhânọ ả ả ệ ế ề ệ ữ ườ ả
viên trong m t công ty l n th ng làm. Ng i nhóm T ph i lo b t đi n tho i, x lýộ ớ ườ ườ ả ắ ệ ạ ử
khách hàng, thuê m n nhân công, …ướ
Cho nên b n thân tôi th ng hay ph n ng khi nghe m t ng i nào đó tuyên b sả ườ ả ứ ộ ườ ố ẽ
t kinh doanh cho mình. Tôi thành tâm chúc ng i đó nhi u may m n, th nh ng toi r tự ườ ề ắ ế ư ấ
lo ng i cho ng i đó. Toi ch ng ki n nhi u ng i đem s ti n dành d m c a mình,ạ ườ ứ ế ề ườ ố ề ụ ủ
hay vay m n c a b n bè ra kinh doanh. Ch trogn vòng 3 năm sau khi làm vi c v t vượ ủ ạ ỉ ệ ấ ả
vi c kinh doanh th t b i. Và thay vì ki m đ c ti n cho tu i v h u, h ph i gánh baoệ ấ ạ ế ượ ề ổ ề ư ọ ả
nhiêu n ch ng ch t.ợ ồ ấ
Theo m e con s th ng kê trên toàn n c M , c trung bình trong 10 h cá th kinhộ ố ố ướ ỹ ứ ộ ể

doanh, h t 9 h phá s n sau năm 5. Và nh ng h kinh doanh còn l i sau 5 năm k ti pế ộ ả ữ ộ ạ ế ế
b phá s n. Nói cách khác 99% h cá th này phá s n sau 10 năm.ị ả ộ ể ả
Tôi nghĩ ph n l n nguyên nhân c a s th t b i là do thi u kinh nghi m th c t làmầ ớ ủ ự ấ ạ ế ệ ự ế
ăn và thi u v n. M t trong nh ng nguyên nhân mà các h b phá s n trong 10 năm sauế ố ộ ữ ộ ị ả
không ph i do h t v n mà do h t sinh l c kinh doanh. Nh ng gi làm vi c căng th ngả ế ố ế ự ữ ờ ệ ẳ
và c c nh c g m nh m d n mòn năng l c c a h . Nhi u ng i nhóm T b v t ki tự ọ ặ ấ ấ ự ủ ọ ề ườ ị ắ ệ
s c. Đó là lý do nhi u chuyên viên có trình đ th ng hay thay đ i ch làm, ho c tứ ề ộ ườ ổ ỗ ặ ự
kh i s cho mình m t công vi c kinh doanh cho mình, và thê th m h nlà ch t s m. Cóở ự ộ ệ ả ơ ế ớ
l đi u đó lý gi i t i sao tu i th c a giáo s và bác sĩ th ng th p h n 58 tu i trongẽ ề ả ạ ổ ọ ủ ư ườ ấ ơ ổ
khi tu i th trung bình c a ng i th ng khác là 70.ổ ọ ủ ườ ườ
Đ i v i nh ng ng i s ng sót, d ng nh h ch quen thu c v i l i s ng mòn m iố ớ ữ ườ ố ườ ư ọ ỉ ộ ớ ố ố ỏ
c a vi c sáng d y đi làm và làm vi c c n cù su t đ i. Và đó có l là t t c nh ng gì hủ ệ ậ ệ ầ ố ờ ẽ ấ ả ữ ọ
bi t.ế
Nhi u ng i nhóm T trong th i đi m kinh doanh cao troà nh ng l i cho ng iề ườ ờ ể ườ ạ ườ
khác có nhi u sinh l c và ti n b c h n, tr c khi h v t ki t s c vì làm vi c quá t i.ề ự ề ạ ơ ướ ọ ắ ệ ứ ệ ả
H nghĩ x h i m t th i gian, đi du l ch r i sau đó tr v xây d ng công vi c kinhọ ả ơ ộ ờ ị ồ ở ề ự ệ
doanh khác. H c làm nh th và t o ra c s kinh doanh cho chính mình, h yêu quýọ ứ ư ế ạ ơ ở ọ
quy trình y. Th nh ng, h ph i bi t lúc nào h rút ngay.ấ ế ư ọ ả ế ọ
145
L i khuyên t nh t cho con c a b nờ ệ ấ ủ ạ
N u b n sinh tr c th p niên 30, l i khuyên đi h c và l y đi m cao là m t l iế ạ ướ ậ ờ ọ ấ ể ộ ờ
khuyên t t. Nh ng sau đó thì l i khuyên đó không còn h p thì n a. ố ư ờ ợ ữ
T i sao v y?ạ ậ
Câu tr l i n m hai chi phí l n nh t c a b n: ả ờ ằ ở ớ ấ ủ ạ
1. Thuế
2. Nợ
Đ i v i nh ng ng i có thu nh p t nhóm L, h th ng không t n d ng đ c cố ớ ữ ườ ậ ừ ọ ườ ậ ụ ượ ơ
h i gi m thu . Hi n nay M , khi b n làm m t công nhân thì có nghĩa là b n đangộ ả ế ệ ở ỹ ạ ộ ạ
h p tác 50/50 v i chính ph . Nghĩa làm tr c sau gì chính ph cũng s l y đi h t m tợ ớ ủ ướ ủ ẽ ấ ế ộ
n a thu nh p b n ki m đ c, và nh ng kho n thu nh p đó đã b l y tr c khi b n lĩnhử ậ ạ ế ượ ữ ả ậ ị ấ ướ ạ

l ng.ươ
Khi b n cho r ng chính ph đang t o c h i gi m thu nh ng cũng đ y b n sâuạ ằ ủ ạ ơ ộ ả ế ư ẩ ạ
h n vào n , con đ ng đi đ n s tho i mái v tài chính tr lên hoàn toàn xa v i v iơ ợ ườ ế ự ả ề ở ờ ớ
h u h t ng i thu c nhóm L và nhóm T. Tôi th ng nghe chuyên viên t v n tài chínhầ ế ườ ộ ườ ư ấ
t v n khách hàng c a h tăng thêm thu nh p t nhóm L b ng cách mua m t căn nhàư ấ ủ ọ ậ ừ ằ ộ
m i đ có th l i d ng nh ng kho n lãi xu t vay t thu . Trong khi v i nh ng ng iớ ể ể ợ ụ ữ ả ấ ừ ế ớ ữ ườ
thu c nhóm bên trái t đ , đi u đó có lý, còn bên ph i thì ch ng h p lý tí nào.ộ ứ ồ ề ả ẳ ợ
Ai tr thu nhi u nh t?ả ế ề ấ
Ng i giàu không b đánh thu nhi u. T i sao v y? Đ n gi n ng i giàu khôngườ ị ế ề ạ ậ ơ ả ườ
ki m ti n nh ng i làm công. Nh ng nhà t phú bi t r t rõ ràng r ng cách tránh thuế ề ư ườ ữ ỷ ế ấ ằ ế
h p phát nh t là ki m thu nh p t nhóm C hay Đ.ợ ấ ế ậ ừ
N u ki m ti n t nhóm L, cách gi m thu duy nh t đ i v i m i ng i là mua m tế ế ề ừ ả ế ấ ố ớ ọ ườ ộ
căn nhà to h n, nh ng đi u đó khi n h m c n nhi u. Đ i v i nh ng ng i thu cơ ư ề ế ọ ắ ợ ề ố ớ ữ ườ ộ
nhóm L c a t đ , gi i pháp đó ch ng khôn ngoan tí nào v m t tài chính. Gi i pháp yủ ứ ồ ả ẳ ề ặ ả ấ
đ i v i h ch ng khác nào ki u “anh cho tôi m t đ ng, tôi s đ a cho anh 50 xu”.ố ớ ọ ẳ ể ộ ồ ẽ ư
LÀM TH NÀO Đ T Đ N S T DOẾ Ạ Ế Ự Ự
146
Thu và n là là hai trong nh ng s lý do khi n ph n l n m i ng i không bao giế ợ ữ ố ế ầ ớ ọ ườ ờ
c m th y yên tâm v ti n b c không bao gi đ t đ n s t do th c s v ti n b c.ả ấ ề ề ạ ờ ạ ế ự ự ự ự ề ề ạ
Con đ ng đi đ n s an toàn cũng nh s gi i thích v tài chính ch đ c tìm th y phíaườ ế ự ư ự ả ề ỉ ượ ấ
bên trái c a t đ . B n c n ph i v t qua l i mòn c a suy nghĩ v s n đ nh vi củ ứ ồ ạ ầ ả ượ ố ủ ề ự ổ ị ệ
làm. Đã đ n lúc chúng ta c n ph i bi t s khác nhau gi a n đ nh và s t do v tàiế ầ ả ế ự ữ ổ ị ự ự ề
chính.
ĐÂU LÀ S KHÁC NHAUỰ
Đâu là s khác giau gi a:ự ữ
1. n đ nh vi c làm;Ổ ị ệ
2. n đ nh tài chính; vàỔ ị
3. T do tài chínhự
Nh b n đã bi t, ng i b h c th c c a tôi c bàm vào l i suy nghĩ n đ nh vi cư ạ ế ườ ố ọ ứ ủ ố ố ổ ị ệ
làm ph n l n gi ng nh ng i khác đ ng th h v i ng i. Ng i cho r ng nầ ớ ố ư ườ ồ ế ệ ớ ườ ườ ằ ổ

đ nh vi c làm cũng gi ng nh n đ nh tài chính và Ng i c s ng theo quan đi m đóị ệ ố ư ổ ị ườ ứ ố ể
cho t i khi ng i m t vi c không th tìm ra m t công vi c khác. Trong khi đó,ớ ườ ấ ệ ể ộ ệ
ng i b giàu không bao gi đ c p đ n khái ni m n đ nh hay s t do v vi cườ ố ờ ề ậ ế ệ ổ ị ự ự ề ệ
làm, mà ch bi t s t do v tài chính.ỉ ế ự ự ề
Chìa khóa c a vi c tìm ki m công vi c n đ nh hay s t do nào b n mu n,ủ ệ ế ệ ổ ị ự ự ạ ố
có th đ c tìm th y trong nh ng l i s ng khác nhau d i đây đ c th hi n tể ượ ấ ữ ố ố ướ ượ ể ệ ừ
kim t đ .ứ ồ
1. Đây là con đ ng đi đ n s n đ nh vi c làmườ ế ự ổ ị ệ
Tr ng ườ
h cọ
147
Nh ng ng i s ng theo l i s ng này th ng làm vi c r t gi i. H b nhi uữ ườ ố ố ố ườ ệ ấ ỏ ọ ỏ ề
năm trong tr ng r i nhi u năm làm vi c đ l y kinh nghi m. V n đ là ch h bi tườ ồ ề ệ ể ấ ệ ấ ề ở ỗ ọ ế
r t ít v nhóm C hay Đ cho dù h có k ho ch lâu dài. H th ng c m th y b t n vấ ề ọ ế ạ ọ ườ ả ấ ấ ổ ề
ti n b c b i vì h ch đ c giáo d c v vi c làm ho c s an toàn trong ngh nghi pề ạ ở ọ ỉ ượ ụ ề ệ ặ ự ề ệ
chuyên môn.
Đ NG HAI CHÂN BAO GI CŨNG V NG H N 1 CHÂNỨ Ờ Ữ Ơ
Đ có th n đ nh h n v tài chính, tôi đ ngh làm vi c t i nhóm L hay T, m t cáể ể ổ ị ơ ề ề ị ệ ạ ộ
nhân nên h c h i thêm v nh ng nhóm C hay Đ. M t khi có s t tin ki m ti n bên cọ ỏ ề ữ ộ ự ự ế ề ả
hai bên c a t đ , t nhiên ng i ta th y s n đ nh h n chop dù hi n t i h ki mủ ứ ồ ự ườ ấ ự ổ ị ơ ệ ạ ọ ế
đ c ít ti n. Hi u bi t là s c m nh… và t t c nh ng gì h c n làm là đ i ch th i cượ ề ể ế ứ ạ ấ ả ữ ọ ầ ợ ờ ờ ơ
v n d ng ki n th c đó, và th là h s ki m đ c ti n.ậ ụ ế ứ ế ọ ẽ ế ượ ề
Đó là lý do t i sao mà T o hoá đã t ng cho chúng ta đôi chân. Gi d chúng ta ch cóạ ạ ặ ả ụ ỉ
m t chân, ch c ch n con ng i s th n xuyên c m th y b t n và lo ng cho ng. Cóộ ắ ắ ườ ẽ ườ ả ấ ấ ổ ạ ạ
hi u bi t c hai phái t đ , m t bên trái và m t bên ph i, chúng ta s có khuynhể ế ở ả ứ ồ ộ ộ ả ẽ
h ng c m th y an toàn h n. Nh ng ng i ch bi t có m t công vi c hay ngh nghi pướ ả ấ ơ ữ ườ ỉ ế ộ ệ ề ệ
chuyên môn c a mình, nh ng ng i y đang đ ng trên m t chân. C m i l n n n kinhủ ữ ườ ấ ứ ộ ứ ỗ ầ ề
t có bi n đ ng, cu c s ng h s chao đ o h n và so v i nh ng ng i bi t đ ng b ngế ế ộ ộ ố ọ ẽ ả ơ ớ ữ ườ ế ứ ằ
hai chân.
3. Đây là con đ ng đi đ n s n đ nh v tài chínhườ ế ự ổ ị ề

S đ minh ho con đ ng đi đ n s n đ nh v tài chính đ i v i m t ng iơ ồ ạ ườ ế ự ổ ị ề ố ớ ộ ườ
làm công:
148
Thay vì b ti n vào qu h u trí và mong ch lãi, vòng chu kỳ trên cho th y m i ng iỏ ề ỹ ư ờ ấ ọ ườ
s c m th y t tin v ki n th c hi u bi t c a mình trong t th v a làm công v a làmẽ ả ấ ự ề ế ứ ể ế ủ ư ế ừ ừ
nhà đ u t . Ngay khi chúng ta ng i trên gh nhà tr ng đ làm vi c cho đ i, tôi h i t iầ ư ồ ế ườ ể ệ ờ ỏ ạ
sao chúng ta không tranh th c h i h c cách tr thành nhà đ u t chuyên nghi p nh .ủ ơ ộ ọ ở ầ ư ệ ỉ
M t con đ ng khác cũng d n đ n s n đ nh v tài chính:ộ ườ ẫ ế ự ổ ị ề
Và đây là con đ ng đi đ n s n đ nh v tài chính đ i v i m t ng i làm t :ườ ế ự ổ ị ề ố ớ ộ ườ ư
H ng đi này đã đ c đ c p trong “Nhà tri u phú hàng xóm” c a Thomasướ ượ ề ậ ệ ủ
Stanley. Đó là m t quy n sách tuy t v i. M t nhà tri u phú M trung bình th ng làmộ ể ệ ờ ộ ệ ỹ ườ
L
C
T Đ
149
L C
T Đ
m t nhà làm t , s ng ti t ki m và đ u t lâu dài. H ng đi này cũng ph n ánh conộ ư ố ế ệ ầ ư ướ ả
đ ng tài chính trong đ i m t con ng i.ườ ờ ộ ườ
Con đ ng đó, con đ ng “xé rào” t nhóm T sang nhóm C cũng chính là conườ ườ ừ
đ ng mà nhi u nhà kinh doanh tài gi i đã qua, ch ng h n Bill Gates. Con đ ng đóườ ề ỏ ẳ ạ ườ
không ph i là con đ ng d nh t, nh ng theo tôi đó là con đ ng ng n nh t.ả ườ ễ ấ ư ườ ắ ấ
HAI T T H N M TỐ Ơ Ộ
Nh v y có hi u bi t v các nhóm khác, đ c bi t m t nhóm bên ph i và m tư ậ ể ế ề ặ ệ ộ ả ộ
nhóm bên trái, s có ích l i nhi u h n thay vì ch bi t v nhóm c a mình. Trongẽ ợ ề ơ ỉ ế ề ủ
ch ng 2, tôi có nêu m t th c t là m t ng i giàu trung bình giàu có thu nh p h t 70ươ ộ ự ế ộ ườ ậ ế
ph n trăm t phía bên ph i và 30% t phía bên trái. Tôi nh n th y cho dù bao nhiêu ti nấ ừ ả ừ ậ ấ ề
ki m đ c, m t ng i s c m th y n đ nh h n n u h ho t đ ng trên cùng lúc c haiế ượ ộ ườ ẽ ả ấ ổ ị ơ ế ọ ạ ộ ả
phía. S n đ nh v tài chính ch ng qua là m t th đ ng v ng vàng c hai phái Kimự ổ ị ề ẳ ộ ế ứ ữ ở ả
t đ .ứ ồ

NH NG NHÂN VIÊN C U HOÀ TRI U PHÚỮ Ứ Ệ
Tôi có hai ng i b n là đi n hình thành đ t c hai phía kim t d . H khôngườ ạ ể ạ ở ả ứ ồ ọ
nh ng có vi c làm đ m b o v i nhi u phúc l i, mà đ ng th i ki m đ c m t gia tàiữ ệ ả ả ớ ề ợ ồ ờ ế ượ ộ
đáng k t phía bên ph i c a kim t đ . C hai đ u là nhân viên c u ho làm vi c choể ừ ả ủ ứ ồ ả ề ứ ả ệ
chính quy n thành ph . H có m t m c l ng khá n, nhièu phúc l i và ch làm vi cề ố ọ ộ ứ ươ ổ ợ ỉ ệ
hai ngày m t tu n. Trong ba ngày còn l i h là nhà đ u t th c th . Và cu i tu n hộ ầ ạ ọ ầ ư ự ụ ố ầ ọ
ngh cùng gia đình.ỉ
M t ng i mua nh ng ngôi nhà cũ, s a ch a l i và cho thuê. Khi tôi vi t cu n nàyộ ườ ữ ử ữ ạ ế ố
thì anh ta là ch c a 45 căn nhà, ki m m i tháng 10.000 đô sau thu và sau khi trang tr iủ ủ ế ỗ ế ả
m i chi phí duy trì, qu n lý và b o hi m. L ng c u ho c a anh ta kho ng 3.500 đóọ ả ả ể ươ ứ ả ủ ả
m i tháng nh v y t ng thu nh p m i tháng 13.000 USD. Đi u đó không ph i là quá tỗ ư ậ ố ậ ỗ ề ả ệ
đ i v i nhân viên nhà n c có 4 con.ố ớ ướ
Ng i khác b th i gian phân tích tìm hi u công ty và mua các c phi u và cácườ ỏ ờ ể ổ ế
quy n mua bán c ph n. Danh m c đ u t c a anh ta hi n nay là 1 tri u đô. Gi s anhề ổ ầ ụ ề ư ủ ệ ệ ả ử
ta ki m 10% , m i năm thì thu nhâp kho ng 300.000 đô cho đ n khi x y ra kh ngế ỗ ả ế ả ủ
ho ng.ả
150
C hai ng i c a tôi đ u có thu nh p th đ ng đ có th v h u s m tu i 40ả ườ ủ ề ậ ụ ộ ể ể ề ư ớ ở ổ
sau 20 năm đ u t liên t c. Th nh ng c hai đ u yêu thích công vi c c a chính mìnhầ ư ụ ế ư ả ề ệ ủ
và mu n v h u đúng tu i đ tr n v n ki m phúc l i t đ a ph ng. Kh i c n nóiố ề ư ổ ể ọ ẹ ế ợ ừ ị ươ ỏ ầ
cu c s ng c a h khi v h u s hoàn toàn t do vì h đã g t hái thành công c haiộ ố ủ ọ ề ư ẽ ự ọ ặ ở ả
phía.
B N THÂN TI N B C KHÔNG ĐEM L I S N Đ NH VÀ AN TOÀNẢ Ề Ạ Ạ Ự Ổ Ị
Tôi cũng đã g p nhi u ng i có hàng tri u đô trong tài kho n h u trí nh ng v nặ ề ườ ệ ả ư ư ẫ
không tìm th y s an toàn. T i sao v y? B i vì s ti n đ c t o ra t công vi c hayấ ự ạ ậ ở ố ề ượ ạ ừ ệ
chuy n kinh doanh c a h . H đ u có ti n trong tài kho n h u trí nh ng h l i bi t r tệ ủ ọ ọ ề ề ả ư ư ọ ạ ế ấ
ít v đ u t . N u s ti n đó t nhiên bi n m t và tu i lao đ ng c a h l i không còn,ề ầ ư ế ố ề ự ế ấ ổ ộ ủ ọ ạ
h có th làm gì đây?ọ ể
Trong nh ng giai đo n kh ng ho ng kinh t , luôn có nh ng lu ng chuy n giao l nữ ạ ủ ả ế ữ ồ ể ớ
v c a c i. Cho dù h không có nhi u ti n, đi u quan tr ng là c n đ u t cho dù ki nề ủ ả ọ ề ề ề ọ ầ ầ ư ế

th c hi u bi t c a mình, cho đ n khi có bi n đ ng l n x y ra, b n có th chu n b đ iứ ể ế ủ ế ế ộ ớ ả ạ ể ẩ ị ố
phó chúng d dàng. Đ ng bao gi m t c nh giác và s hãi. Nh tôi đã đ c p, không aiễ ừ ờ ấ ả ợ ư ề ậ
có th đoán tr c đi u gì x y ra, cho nên hãy chu n b cho mình nh ng hi u bi t để ướ ề ả ẩ ị ữ ể ế ể
đ ng đ u v i bi n đ ng đó. B n nên h c h i ngay t bây gi .ươ ầ ớ ế ộ ạ ọ ỏ ừ ờ
4. Đây là con đ ng đi đ n s t do v ti n b cườ ế ự ự ề ề ạ
Đây chính là con đ ng mà ng i b giàu luôn khuy n khích tôi đi theo. Đó là conườ ườ ố ế
đ ng đi đ n s t do v tài chính, s t do th c s b i vì trong nhóm C, ng i khácườ ế ự ự ề ự ự ự ự ở ườ
s làm vi c cho b n trong khi nhóm Đ, ti n b c làm vi c cho b n. B n hoàn toàn tẽ ệ ạ ở ề ạ ệ ạ ạ ự
do v i công vi c, có th ch n làm vi c theo ý c a mình. Hi u bi t c a b n v haiớ ệ ể ọ ệ ủ ể ế ủ ạ ề
nhóm này đã mang l i cho b n s t do hoàn toàn trong vi c b công s c c a mình choạ ạ ự ự ệ ỏ ứ ủ
công vi c.ệ
151
N u b n quan sát nhà t phú, b n s th y h đang đi trên con đ ng này nh s đế ạ ỷ ạ ẽ ấ ọ ườ ư ơ ồ
trên. Vòng chu kỳ gi a nhóm C và Đ chính là c u trúc thu nh p c a Bill Gates, Rupertữ ấ ậ ủ
Murdoch, Ross Perot.
Tuy nhiên tôi cũng mu n l u ý b n m t đi u. Nhóm C # Đ. Tôi đã ch ng ki nố ư ạ ộ ề ứ ế
nhi u ng i nhóm C r t thành công sang nh ng công ty c a mình hàng tri u đô.ề ườ ấ ượ ủ ệ
Nh ng ng i này có khuynh h ng cho r ng s ti n kh ng l h ki m đ c đã ch ngữ ườ ướ ằ ố ề ổ ồ ọ ế ượ ứ
minh cho ch s thông minh IQ c a h , cho nên h huyênh hoang đ h t ti n vào nhómỉ ố ủ ọ ọ ổ ế ề
Đ đ r i phá s n. Cu c ch i cũng nh lu t ch i đ u r t khác nhau m i nhóm. Và đóể ồ ả ộ ơ ư ậ ơ ề ấ ở ỗ
chính là lý do t i sao tôi hoàn toàn đ cao s h c h i lên trên b n ngã c a mình.ạ ề ự ọ ỏ ả ủ
Và cũng gi ng nh tr ng h p tìm ki m s n đ nh v tài chính, có th đ ng haiố ư ườ ợ ế ự ổ ị ề ể ứ ở
nhóm s mang l i nhi u n đ nh h n trên con đ ng đi đ n s t do v tài chính.ẽ ạ ề ổ ị ơ ườ ế ự ự ề
CH N L A Đ NG ĐIỌ Ự ƯỜ
Đó là nh ng l i ki m ti n khác nhau mà b n có th l a ch n. Đi u không may làữ ố ế ề ạ ể ự ọ ề
h u h t m i ng i đ u ch n con đ ng tìm ki m s n đ nh ầ ế ọ ườ ề ọ ườ ế ự ổ ị
vi c làm. Khi n n kinh t b t đ u trao đ o, h l i càng bám nhi u h n vào s đ mệ ề ế ắ ầ ả ọ ạ ề ơ ự ả
b o vi c làm đ y tuy t v ng. Cu i cùng, c cu c đ i h b k t mãi đó. ả ệ ầ ệ ọ ố ả ộ ờ ọ ị ẹ ở
m t m c t i thi u, tôi đ ngh chúng ta nên h c h i v s n đ nh v tài chính,Ở ộ ứ ố ể ề ị ọ ỏ ề ự ổ ị ề
mà t đó s đem l i cho chúng ta s t tin không nh ng cho công vi c mà c kh năngừ ẽ ạ ự ự ữ ệ ả ả

ki m đ c ti n c a chính mình tr c b t c m i thăng tr m. H s ki m đ c ti nế ượ ề ủ ướ ấ ứ ọ ầ ọ ẽ ế ượ ề
khi nh ng k đ u t tay m ho ng s và bán tháo m i th mà l ra khi y, nh ng tayữ ẻ ầ ư ơ ả ợ ọ ứ ẽ ấ ữ
đó nên t n d ng c h i mua vào. Đi u đó gi i thích t i sao tôi không c m th y s hãiậ ụ ơ ộ ề ả ạ ả ấ ợ
L C
T Đ
152
khi có bi n đ ng kinh t x y ra, b i vì s bi n đ ng cũng đ ng nghĩa v i s sang tayế ộ ế ả ở ự ế ộ ồ ớ ự
c a c i trong xã h i t nhóm ng i này sang nhóm khác.ủ ả ộ ừ ườ
NG I CH KHÔNG LÀM CHO B N GIÀU CÓƯỜ Ủ Ạ
Nh ng bi n đ ng kinh t đang x y ra trên th gi i nguyên do m t ph n t vi cữ ế ộ ế ả ế ớ ộ ầ ừ ệ
sang nh ng hay mua đ t gi a các công ty. M i đây không lâu, m t ng i b n sangượ ứ ữ ớ ộ ườ ạ
nh ng công ty c a mình. Ng i b n c a tôi ki m đ c 15 tri u đô b vào tài kho nượ ủ ườ ạ ủ ế ượ ệ ỏ ả
ngân hàng, trong khi các nhân viên c a anh ph i đi ki m vi c khác. ủ ả ế ệ
B a ti c chia tay đ y n c m t c ng m ng m ch c trào nh ng đ t sóng ph n nữ ệ ầ ướ ắ ứ ấ ầ ự ữ ợ ẫ ộ
và oán gi n. M c dù anh ta tr l ng các nhân viêcn l ng cao, h u h t các nhân viênậ ặ ả ươ ươ ầ ế
ch ng kh m khá gì h n so v i ngày đ u h vào làm vi c cho công ty. Nhi u ng i cayẳ ấ ơ ớ ầ ọ ệ ề ườ
đ ng phát hi n ông ch c a mình đã tr lên giàu có trong su t nh ng năm tháng h làmắ ệ ủ ủ ở ố ữ ọ
vi c qu n qu t, lãnh l ng và trang tr i chi phí sinh ho t hàng ngày.ệ ầ ậ ươ ả ạ
Th c t ng i ch không có b n ph n làm cho b n giàu, mà ch có b n ph n làmự ế ườ ủ ổ ậ ạ ỉ ổ ậ
sao cho m i tháng b n lãnh l ng theo h p đ ng. N u b n mu n giàu đó là công vi cỗ ạ ươ ợ ồ ế ạ ố ệ
c a b n. Và công vi c làm giàu đó l ra lên b t đ u t lúc b n lãnh l ng. N u b nủ ạ ệ ẽ ắ ầ ừ ạ ươ ế ạ
không bi t qu n lý ti n b c, cho dù có bao nhiêu ti n trên th gi i này cũng không làmế ả ề ạ ề ế ớ
cho b n giàu đ c. Còn ng c l i, n u b n bi t sài ti n khôn ngoan và h c h i cáchạ ượ ượ ạ ế ạ ế ề ọ ỏ
làm giàu nhóm C hay Đ, b n đang đi trên con đ ng t mình làm giàu và nh t là đ tở ạ ườ ự ấ ạ
đ n s t do v tài chính.ế ự ự ề
Ng i b giàu th ng nói v i tôi và con cái c a mình: “S khác nhau duy nh tườ ố ườ ớ ủ ự ấ
gi a ng i giàu và ng i nghèo là h làm gì trong lúc r nh r i.”ữ ườ ườ ọ ả ỗ
Tôi đ ng ý nh n xét đó. Tôi nh n th y có nhi u ng i m i lúc m t b n r n, vàồ ậ ậ ấ ề ườ ỗ ộ ậ ộ
th i gian r nh tr lên quý nh vàng. Th nh ng, tôi đ ngh n u b n lúc nào cũng b nờ ả ở ư ế ư ề ị ế ạ ậ
r n, hãy c b n r n hai bên t đ . N u banh th c hi n đi u đó, b n s có nhi u cộ ố ậ ộ ở ứ ồ ế ự ệ ề ạ ẽ ề ơ

h i tìm đ c nhi u th i gian r nh h n và s t do v ti n b c. Khi công s , b n hãyộ ượ ề ờ ả ơ ự ự ề ề ạ ở ở ạ
làm vi c chăm ch . Làm n đ c t p chí “WallStreet” trong lúc làm vi c. Ch c a h sệ ỉ ơ ọ ạ ệ ủ ủ ọ ẽ
tôn tr ng b n h n và đánh giá b n cao h n. Nh ng gì b n làm giàu sau nh ng gi làmọ ạ ơ ạ ơ ữ ạ ữ ờ
vi c cùng đ ng l ng c a mình trong lúc r nh r i m i th c s quy t đ nh t ng laiệ ồ ươ ủ ả ồ ớ ự ự ế ị ươ
153
c a b n. N u b n c lo làm vi c qu n qu t bên trái t đ , b n s làm vi c su t đ i.ủ ạ ế ạ ứ ệ ầ ậ ứ ồ ạ ẽ ệ ố ờ
Còn n u b n làm vi c bên trái thì b n s đ t đ n s t do.ế ạ ệ ạ ẽ ạ ế ự ự
CON Đ NG TÔI Đ NGHƯỜ Ề Ị
Nhi u ng i thu c bên trái t đ th ng h i tôi, “Theo ông tôi nên đi h c theoề ườ ộ ứ ồ ườ ỏ ọ
đ ng nào?” Tôi đ ngh con đ ng mà b giàu đã ch cho tôi, con đ ng Perot, Bill vàườ ề ị ườ ố ỉ ườ
nh ng nhà t phú khác đã theo. Con đ ng đó là nh v y: ữ ỉ ườ ư ầ
Đôi khi tôi nh n th y th này, “Tôi mu n tr thành nhà đ u t h n”.ậ ấ ế ố ở ầ ư ơ
Khi đó tôi tr l i, “V y thì b n c ‘xé rào’ th ng đ n nhóm Đ n u nh b n cóả ờ ậ ạ ứ ẳ ế ế ư ạ
nhi u ti n và nhi u th i gian r nh. Còn không, con đ ng mà tôi đ ngh v i b n s anề ề ề ờ ả ườ ề ị ớ ạ ẽ
toàn h n r t nhi u”ơ ấ ề
H u h t m i ng i đ u không có nhi u ti n và nhi u th i gian, cho nên h đãầ ế ọ ườ ề ề ề ề ờ ọ
ph n ng l i, “V y thì lý do nào mà ông nghĩ tôi nên ‘xé rào’ t i nhóm C tr c?”ả ứ ạ ậ ớ ướ
CHƯƠNG 4 Ba kiểu hệ thống kinh doanh
Trên con đ ng ‘xé rào’ vào nhóm C, hãy luôn ghi nh m c đích c a b n là làmườ ớ ụ ủ ạ
ch m t h th ng và m n ng i v n hành h th ng đó cho b n. B n có th t mìnhủ ộ ệ ố ướ ườ ậ ệ ố ạ ạ ể ự
l p m t h th ng riêng ho c tìm mua m t h th ng có s n. Hãy coi h th ng đó nhậ ộ ệ ố ặ ộ ệ ố ẵ ệ ố ư
m t cây c u n i mà nh đó b n có th v t qua m t cách an toàn t phía bên trái sangộ ầ ố ờ ạ ể ượ ộ ừ
bên ph i t đ . Cây c u đó s giúp b n đi đ n b t do v tài chính.ả ứ ồ ầ ẽ ạ ế ờ ự ề
Có 3 ki u h th ng kinh doanh hi n đang đ c áp d ng ph bi n hi n nay là:ể ệ ố ệ ượ ụ ổ ế ệ
1- Nh ng t p đoàn thu c mô hình công ty truy n th ng – đây là n i b n t o m tữ ạ ộ ề ố ơ ạ ạ ộ
h th ng cho mình.ệ ố
L C
T Đ
154
2- Hãy mua l i đ c quy n kinh doanh – đây là n i b n mua m t h th ng có s nạ ặ ề ơ ạ ộ ệ ố ẵ

3- Ti p th m ng l i – đây là n i b n mua đ hoà nh p thành m t ph n c a hế ị ạ ướ ơ ạ ể ậ ộ ầ ủ ệ
th ng có s n.ố ẵ
M i ki u h th ng đ u có u đi m và khuy t đi m riêng nh ng c ba đ u d nỗ ể ệ ố ề ư ể ế ể ư ả ề ẫ
đ n m t m c đích. N u đ c v n hành đúng cách, m i h th ng s t o cho b n m tế ộ ụ ế ượ ậ ỗ ệ ố ẽ ạ ạ ộ
ngu n thu nh p n đ nh mà không đòi h i ch nhân c a nó ph i b s c ra v n hànhồ ậ ổ ị ỏ ủ ủ ả ỏ ứ ậ
m t h th ng đ c thi t l p và đi vào ho t đ ng. V n đ n m ch thi t l p đ cộ ệ ố ượ ế ậ ạ ộ ấ ề ằ ở ỗ ế ậ ượ
h th ng và đ a nó vào qu v n hành.ệ ố ư ỹ ậ
Vào năm 1985, khi m i ngh i h i: “T i sao anh ch lâm vào tình c nh khôngọ ườ ỏ ạ ị ả
nhà?”, hai v ch ng chúng tôi ch tr l i, “Chúng tôi đang xây d ng cho mình m t hợ ồ ỉ ả ờ ự ộ ệ
th ng kinh doanh”.ố
H th ng kinh doanh đó c a chúng tôi là m t s pha tr n gi a ki u qu n lý côngệ ố ủ ộ ự ộ ữ ể ả
ty theo mô hình truy n th ng v i ki u mua l i đ c quy n kinh doanh. Nh đã trình bày,ề ố ớ ể ạ ặ ề ư
nhóm C đòi h i ph i có nhi u hi u bi t và kinh nghi m trong vi c qu n lý h th ngỏ ả ề ể ế ệ ệ ả ệ ố
con ng i.ườ
Quy t đ nh xây nên m t h th ng riêng cho mình đòi h i m t r t nhi u công s c. Tôiế ị ộ ệ ố ỏ ấ ấ ề ứ
đã t ng th nghi m cách làm này và k t qu công ty do tôi thành l p đã th t b i. M cừ ử ệ ế ả ậ ấ ạ ặ
dù trong nh ng năm đ u công ty đã phát tri n r t t t, nh ng đ n năm th năm công tyữ ầ ể ấ ố ư ế ứ
b t ng lâm vào tình tr ng ph i tuyên b phá s n. Khi chúng tôi thành công, chúng tôiấ ờ ạ ả ố ả
155
C
L
T Đ
H th ng con ng iệ ố ườ
đã không chu n b k p cho m t h th ng đ y đ . H th ng đã b t đ u tan v cho dùẩ ị ị ộ ệ ố ầ ủ ệ ố ắ ầ ỡ
chúng tôi có làm vi c c đi h n n a. Chúng tôi có c m giác mình đang trên con tàuệ ự ơ ữ ả ở
l ng l y b th ng đáy và chúng tôi không th nào tìm đ c ch n t, chúng tôi v nộ ẫ ị ủ ể ượ ỗ ứ ẫ
không th tát n c ra k p đ phát hi n ch n t đó. Nh ng cho dù chúng tôi có phát hi nể ướ ị ể ệ ỗ ứ ư ệ
đ c, chúng tôi v n không ch c mình có th bít đ c ch th ng đó.ượ ẫ ắ ể ượ ỗ ủ
CON CÓ TH M T T 2-3 DOANH NGHI PỂ Ấ Ừ Ệ
Lúc còn đi h c, ng i b giàu đã k cho tôi và con c a ng i là ng i đã t ngọ ườ ố ể ủ ườ ườ ừ

làm m t m t doanh nghi p lúc tu i 20. “Đó là m t s ki n đau đ n nh t cũng đáng giáấ ộ ệ ổ ộ ự ệ ớ ấ
nh t trong đ i ta”, ng i k . “Ta càng chán ghét k ni m đó bao nhiêu, ta l i càng h cấ ờ ườ ể ỷ ệ ạ ọ
thêm đ c nhi u b y nhiêu làm cách nào s a ch a th t b i đó đ có th th ng l i l nượ ề ấ ử ữ ấ ạ ể ể ắ ợ ớ
sau này”.
Khi bi t tôi đang r p tâm m cho mình m t doanh nghi p riêng, ng i b giàu đãế ấ ở ộ ệ ườ ố
nói. “Con có th m t t hai đ n ba doanh nghi p tr c khi con có th l p ra m t doanhể ấ ừ ế ệ ướ ể ậ ộ
nghi p th c s thành công và t n t i lâu dài”.ệ ự ự ồ ạ
Ng i đã hu n luy n Mike, con c a ng i đ có th th a h ng c nghi p c aườ ấ ệ ủ ườ ể ể ừ ưở ơ ệ ủ
ng i. Trong khi đó, b ru t c a t i ch là m t công ch c nhà n c và ng i ch ng cóườ ố ộ ủ ộ ỉ ộ ứ ướ ườ ẳ
m t c ng i nào giao l i cho tôi. Tôi ph i l p nghi p t chính đôi tay c a mình. ộ ơ ơ ạ ả ậ ệ ừ ủ
TH T B I LÀ M T THÀNH CÔNGẤ Ạ Ộ
“Th t b i là m thành công” ng i b giàu luôn nh c. “Các con ch có th h cấ ạ ẹ ườ ố ắ ỉ ể ọ
đ c nhi u nh t v chính b n thân mình khi các con b th t b i. Do đó, các con đ ngượ ề ấ ề ả ị ấ ạ ừ
bao gi s b th t b i. Th t b i ch là m t ph n trong quá trình thành công. Các conờ ợ ị ấ ạ ấ ạ ỉ ộ ầ
không th nào thành công mà không bao gi b th t b i. Nh ng ng i th t b i chính làể ờ ị ấ ạ ữ ườ ấ ạ
nh ng ng i ch a n m mùi th t b i bao gi ”.ữ ườ ư ế ấ ạ ờ
L i nói đó c a ng i có l là m t c nh báo tr c đ i v i tôi, b i vì cho đ n nămờ ủ ườ ẽ ộ ả ướ ố ớ ở ế
1984, tôi đã làm m t doanh nghi p th ba c a mình. Khi tôi g p Kim - v tôi, tôi đãấ ệ ứ ủ ặ ợ
t ng ki m đ c hàng tri u đô đ r i hoàn toàn tay tr ng và làm l i m i th t đ u. Tôiừ ế ượ ệ ể ồ ắ ạ ọ ứ ừ ầ
bi t ch c ch n là nàng đã không c i tôi vì ti n b i vì lúc y tôi không còn m t đ ngế ắ ắ ướ ề ở ấ ộ ồ
xu dính túi. Khi tôi tâm s v i Kim là tôi s l p l i m t doanh nghi p l n th t nàngự ớ ẽ ậ ạ ộ ệ ầ ứ ư
đã không b r i tôi. ỏ ơ
156
“Em s sát cánh bên anh cùng xây d ng nó”, và nàng đã gi đúng l i h n nh ngẽ ự ữ ờ ẹ ữ
gì đ i v i tôi. Cũng v i m t ng i b n khác, chúng tôi đã l p lên m t h th ng kinhố ớ ớ ộ ườ ạ ậ ộ ệ ố
doanh có 11 chi nhánh kh p th gi i, c t o ra ti n cho chúng tôi b t k chúng tôi cóắ ế ớ ứ ạ ề ấ ể
b s c ra làm vi c hay không. Con đ ng đi đ n s thành công y t tay tr ng đã t cỏ ứ ệ ừ ế ự ấ ừ ắ ướ
bao m hôi, n c m t và s ng máu c a chúng tôi. Khi chúng tôi thành công, c haiồ ướ ắ ươ ủ ả
ng i b đ u r t vui m ng và thành th t chúc m ng tôi, m c dù c hai đã b m t ti nườ ố ề ấ ừ ậ ừ ặ ả ị ấ ề
khi đ u t vào nh ng công ty th nghi m ban đ u c a tôi lúc tôi còn t p t nh b c điầ ư ữ ử ệ ầ ủ ậ ễ ướ

trong th gi i c a nhóm C.ế ớ ủ
CH NG NG I KHÓ NH TƯỚ Ạ Ấ
Mike, còn ng i b giàu, th ng nói v i tôi, “Mình s không bao gi bi t đ cườ ố ườ ớ ẽ ờ ế ượ
là mình có th th c hi n đ c nh ng gì mà b n và b c a mình đã làm v i mình hayể ự ệ ượ ữ ạ ố ủ ớ
không. Mình đ c giao cho m t h th ng, và nh ng gì mình làm ch là h c cách v nượ ộ ệ ố ữ ỉ ọ ậ
hành h th ng đó mà thôi”. ệ ố
Tôi ch c ch n là anh có th t o ra cho mình m t h th ng thành công vì anh đãắ ắ ể ạ ộ ệ ố
ti p thu h t nh ng gì mà b anh d y. Th nh ng tôi hoàn toàn hi u ý anh mu n anh chế ế ữ ố ạ ế ư ể ố ỉ
đi u gì. Khi xây d ng m t doanh nghi p t tay tr ng ph n khó nh t n m hai ch ngề ự ộ ệ ừ ắ ầ ấ ằ ở ướ
ng i: H th ng, và nh ng ng i xây d ng h th ng đó. N u c h th ng l n nhân sạ ệ ố ữ ườ ự ệ ố ế ả ệ ố ẫ ự
không ch t ch , kh năng th t b i s r t cao. Đôi khi, th t khó mà bi t ph n đ phátặ ẽ ả ấ ạ ẽ ấ ậ ế ầ ề
sinh t đâu - t ngu n nhân s hay t h th ng, đã gây ra s th t b i đó. ừ ừ ồ ự ừ ệ ố ự ấ ạ
TR C TH I CÓ HÌNH TH C FRANCHISEƯỚ Ờ Ứ
Khi ng i b giàu b t đ u d y tôi và cách tr thành m t ng i nhóm C, th i yườ ố ắ ầ ạ ở ộ ườ ờ ấ
ch có m t ki u kinh doanh. Đó là ki u làm ăn l n c a m t đ i công ty gân nh đ cỉ ộ ể ể ớ ủ ộ ạ ư ộ
quy n trong m t t nh l . Ch chúng tôi Hawaii có m t nhà máy s n xu t đ ngề ộ ỉ ẻ ỗ ở ộ ả ấ ườ
nh ng l i g n nh kh ng ch h t m i th , bao g m nh ng chuy n kinh doanh l nư ạ ầ ư ố ế ế ọ ứ ồ ữ ệ ớ
khác. Th i y, ho c là làm ăn l n v i hình th c đ i công ty ho c là theo ki u gia đìnhờ ấ ặ ớ ớ ứ ạ ặ ể
ch r t ít có nh ng hình th c làm ăn khác n m trong kho ng gi a. ứ ấ ữ ứ ằ ả ữ
Đ có th đ t đ n b c thang lãnh đ o trong nh ng đ i công ty l n y ch c ch nể ể ạ ế ậ ạ ữ ạ ớ ấ ắ ắ
không ph i là nh ng m c tiêu c a nh ng ng i b c a tôi. Nh ng c ng đ ng ti u sả ữ ụ ủ ữ ườ ố ủ ữ ộ ồ ể ố
157
trên cánh đ ng và không bao gi đ c phép đ ng vào hàng ngũ qu n lý c a công ty c .ồ ờ ượ ứ ả ủ ả
Cho nên ng i b giàu đã h c m i th b ng cách th nghi m và s a sai. ườ ố ọ ọ ứ ằ ử ệ ử
Khi tôi b t đ u vào trung h c, chúng tôi đã nghe đ n v khái ni m “franchise”ắ ầ ọ ồ ề ệ
nh ng hình th c kinh doanh ki u y không xu t hi n th ch n bé xúi ch chúng tôi .ư ứ ể ấ ấ ệ ở ị ấ ỗ ở
Chúng tôi không bi t gì c v ti m bánh mì k p th t MacDonald hay gà rán KFC. Khi tôiế ả ề ệ ẹ ị
h c h i v i ng i b giàu, nh ng khái ni m y hoàn toàn l đ i v i chúng tôi. Và r iọ ỏ ớ ườ ố ữ ệ ấ ạ ố ớ ồ
chúng tôi c liên ti p nghe tin d n v nh ng hình th c kinh doanh ki u y, nào đó “B tứ ế ồ ề ữ ứ ể ấ ấ
h p pháp” , nào là “Chò l a g t b p b m”, “nguy hi m”. T t nhiên, m t khi nh ng l iợ ừ ạ ị ợ ể ấ ộ ữ ờ

đ n y đ n tai ng i b giàu, ng i đã mua vé máy bay đ n California đ ki m tra tinồ ấ ế ườ ố ườ ế ể ể
đ n h n là ch nghe theo m t cách mù quáng. Khi tr v , ng i ch nói v i chúng tôi.ồ ơ ỉ ộ ở ề ườ ỉ ớ
“Franchises s là m t cu c cách m ng c a t ng lai,” và ng i đã mua l i đ c quy nẽ ộ ộ ạ ủ ươ ườ ạ ặ ề
kinh doanh c a c hai th ng hi u y. Khi xã h i b t đ u d y lên trào l u “franchise”ủ ả ươ ệ ấ ọ ắ ầ ấ ư
và hình th c y bát đ u tr lên ph bi n, cũng là lúc ng i tr thành tri u phú ng iứ ấ ầ ở ổ ế ườ ở ệ ườ
bán l i nh ng đ c quy n kinh doanh cho nh ng ng i khác mu n l m l y c h i làmạ ữ ặ ề ữ ườ ố ắ ấ ơ ộ
ăn riêng cho mình.
Tôi nh có l n đã h i ng i mua l i m t đ c quy n kinh doanh đó cho riêng tôiớ ầ ỏ ườ ạ ộ ặ ề
ng i c n ngay: “Ta không bán cho con. Con đã h c đ c t ta r t nhi u cách xâyườ ả ọ ượ ừ ấ ề
d ng riêng cho mình m t h th ng kinh doanh. Con đ ng nh ng l i đó hình th cự ộ ệ ố ừ ườ ạ ở ứ
franchise ch dành cho nh ng ai không mu n t mình t o ra hay không bi t cách t o raỉ ữ ố ự ạ ế ạ
m t h th ng cho riêng mình. H n n a, con làm gì có 250.000 đô đ mua l i đ cộ ệ ố ơ ữ ể ạ ặ
quy n đó”. ề
Ngày nay, th t khó mà t ng t ng không có thành ph hi n đ i nào trên thậ ưở ượ ố ệ ạ ế
gi i l i không có bánh mì k p th t McDonald, gà rán KFC, hay bánh pizza Hut m i gócớ ạ ẹ ị ở ỗ
ph . Th nh ng cách đây không lâu thôi, nh ng c a hàng kinh doanh ki u y li u cóố ế ư ữ ủ ể ấ ệ
t n t i và tôi v n còn nh mãi cái th i “ti n s ” y trong su t cu c đ i c a mình .ồ ạ ẫ ớ ờ ề ử ấ ố ộ ờ ủ
LÀM SAO H C Đ TR THÀNH M T NHÀ DOANH NGHI PỌ Ể Ở Ộ Ệ
Tôi đã h c tr thành m t nhà doanh nghi p b ng cách ph vi c cho ng i bọ ở ộ ệ ằ ụ ệ ườ ố
giàu. C con c a ng i l n tôi đ u là nh ng ng i làm công lãnh l ng h c cách trả ủ ườ ẫ ề ữ ườ ươ ọ ở
thành ch doanh nghi p. Đó cũng là con đ ng mà nhi u ng i đã đi qua, con đ ngủ ệ ườ ề ườ ườ
158
“v a làm v a h c”. Và đó cũng chính là cách mà nhi u gia đình giàu đã v n d ng đừ ừ ọ ề ậ ụ ể
giáo d c và truy n đ t kinh nghi m qua bao th h . ụ ề ạ ệ ế ệ
V n đ ch , không ph i ai cũng có may m n đ u đ c h c h i nh ng kinhấ ề ở ỗ ả ắ ề ượ ọ ỏ ữ
nghi m “sau h u tr ng” y trong th gi i c a nhóm C. H u h t các “ch ng trìnhệ ậ ườ ấ ế ớ ủ ầ ế ươ
đ o t o qu n lý” trong các công ty l n ch d ng l i m c đích c a ch ng trình – đóạ ạ ả ớ ỉ ừ ạ ở ụ ủ ươ
là công ty ch đào t o b n tr thành nhà qu n lý mà thôi. R t ít công ty giám đào t o choỉ ạ ạ ở ả ấ ạ
nhân viên mình tr thành nh ng ng i thu c nhóm C đ ng nghĩa.ở ữ ườ ộ ứ
Thông th ng, m i ng i hay b k t l i nhóm T trong cu c hánh trình đ n thườ ọ ườ ị ẹ ạ ở ộ ế ế

gi i nhóm C. S dĩ nh v y ch y u là m i ng i không phát tri n đ c m t h th ngớ ở ư ậ ủ ế ọ ườ ể ượ ộ ệ ố
v ng m nh, cho nên h đành ch i ch m d t cu c hành trình b ng cách tr thành m tữ ạ ọ ụ ấ ứ ộ ằ ở ộ
ph n hoà nh p v i h th ng. Nh ng ng i nhóm C chính là nh ng ng i thi t l pầ ậ ớ ệ ố ữ ườ ữ ườ ế ậ
đ c h th ng v n hành mà không c n có s can thi p hay b s c c a h vào. ượ ệ ố ậ ầ ự ệ ỏ ứ ủ ọ
Có ba cách b n có th rút ng n con đ ng đi đ n th gi i c a nhóm C.ạ ể ắ ườ ế ế ớ ủ
1. Tìm m t ng i đ đ u. ộ ườ ỡ ầ Ng i b giàu là ng i đ đ u c a tôi. ng i đườ ố ườ ỡ ầ ủ ườ ỡ
đ u là ng i đã làm qua nh ng gì b n mu n làm… và đã thành công. Đ ng tìm ng iầ ườ ữ ạ ố ừ ườ
c v n. Ng i c v n ch là k bi t b o b n là thê nào trong khi b n thân ng i y cóố ấ ườ ố ấ ỉ ẻ ế ả ạ ả ườ ấ
th ch a t ng làm qua bao gi . H u h t nh ng ng i c v n đ u thu c nhóm T. thể ư ừ ờ ầ ế ữ ườ ố ấ ề ộ ế
gi i lúc nào cũng đ y p nh ng ng i nhóm T thích c v n cho b n làm th nào trớ ầ ắ ữ ườ ố ấ ạ ế ở
thành ng i nhóm C hay L.Ng i b giàu c a tôi là ng i đ đ u nh ng không ph i làườ ườ ố ủ ườ ỡ ầ ư ả
ng i c v n. ườ ố ấ
M t trong nh ng bí quy t l n nh t c a ng i là: ộ ữ ế ớ ấ ủ ườ
“Hãy th n tr ng v i ng i t v n mà con nghe đ c. Trong khi con ph i luôn r ng mậ ọ ớ ườ ư ấ ượ ả ộ ở
đ u óc đ s n sàng ti p thu cái m i, hãy dè ch ng xem tr c h t l i khuyên đó đ n tầ ể ẵ ế ớ ừ ướ ế ờ ế ừ
nhóm nào.”
Ng i b giàu đã d y tôi v nh ng h th ng và làm th nào lãnh đ o m i ng i,ườ ố ạ ề ữ ệ ố ế ạ ọ ườ
ch không ph i qu n lý m i ng i. Các nhà qu n lý th ng nhìn c p d i nh hàngứ ả ả ọ ườ ả ườ ấ ướ ư
th y u kém. Trong khi đó các nhà lãnh đ o ph i ch đ o nh ng ng i khác khôn ngoanứ ế ạ ả ỉ ạ ữ ườ
h n mình.ơ
159
N u b n mu n tìm đ c nh ng quy n sách tuy t v i v nh ng bài h c tuy t v iế ạ ố ọ ữ ể ệ ờ ề ữ ọ ệ ờ
v nh ng bài h c c b n đ t l p cho mình m t h th ng cho riêng mình, hãy tìm đ cề ữ ọ ơ ả ể ự ậ ộ ệ ố ọ
quy n “Huy n tho i E” c a Michael Gerber. Đ i v i nh ng ai mu n h c cách l p choể ề ạ ủ ố ớ ữ ố ọ ậ
mình m t h th ng, quy n sách đó th t hay.ộ ệ ố ể ậ
M t l i h c truy n th ng v nh ng h th ng là l y b ng MBA (Cao h c vộ ố ọ ề ố ề ữ ệ ố ấ ằ ọ ề
qu n tr kinh doanh) c a m t tr ng n i ti ng và nhanh chóng leo thang c p b c conả ị ủ ộ ườ ổ ế ấ ậ
đ ng s nghi p v i t p đoàn l n. B ng MBA tr lên quan tr ng vì b n s h c đ cườ ự ệ ớ ậ ớ ằ ở ọ ạ ẽ ọ ượ
nh ng c b n v k toán, cũng nh nh ng con s liên quan đ n tài chính và h th ngữ ơ ả ề ế ư ữ ố ế ệ ố
kinh doanh trong doanh nghi p b n. Tuy nhiên, ch có b ng MBA không nh t thi t b nệ ạ ỉ ằ ấ ế ạ

có th tr lên sành s i trong vi c v n hành t t c các h th ng, v n cũng t o thành m tể ở ỏ ệ ậ ấ ả ệ ố ố ạ ộ
gu ng máy kinh doanh hoàn h o. ồ ả
Đ có th h c đ c m i h th ng c n thi t có đ c trong m t công ty, b n ph iể ể ọ ượ ọ ệ ố ầ ế ượ ộ ạ ả
m t t 10 đ n 15 năm làm vi c và h c h t các khía c nh ngóc ngách trong chuy n kinhấ ừ ế ệ ọ ế ạ ệ
doanh. Sau đó, b n có th chu n b t ch c và thành l p doanh nghi p cho mình. Làmạ ể ẩ ị ừ ứ ậ ệ
vi c cho m t đ i công ty thành công cũng gi ng nh vi c h c h i v i ng i đ đ uệ ộ ạ ố ư ệ ọ ỏ ớ ườ ỡ ầ
c a b n.ủ ạ
Cho dù b n có ng i đ đ u ho c cho dù có tích luũy nhi u kinh nghi m,ạ ườ ỡ ầ ặ ề ệ
ph ng pháp này đ u đòi h i b n ph i b ra nhi u công s c. T o ra m t h th ngươ ề ỏ ạ ả ỏ ề ứ ạ ộ ệ ố
riêng cho mình đòi h i có nhi u th nghi m sai - s a, chi phí v m t pháp lý ban đ u vàỏ ề ử ệ ử ề ặ ầ
các côgn vi c th t c gi y t khác. T t c nh ng chuy n này s phát sinh đ ng th iệ ủ ụ ấ ờ ấ ả ữ ệ ẽ ồ ờ
khi b n đang phát tri n và tranh th ngu n nhân l c làm vi c cho b n.ạ ể ủ ồ ự ệ ạ
2. Đ c quy n kinh doanh (franchises). ặ ề M t cách khác h c v h th ng là muaộ ọ ề ệ ố
l i m t đ c quy n kinh doanh. Khi b n mua l i đ c quy n kinh doanh, b n cũng đangạ ộ ặ ề ạ ạ ặ ề ạ
mua l y m t h th ng kinh doanh “đã th nghi m và ch ng minh thành công”. Cóấ ộ ệ ố ử ệ ứ
nhi u đ c quy n kinh doanh hoàn h o.ề ặ ề ả
Khi mua l i m t h th ng b ng đ c quy n kinh doanh, thay vì th t o cho mìnhạ ộ ệ ố ằ ặ ề ử ạ
m t h th ng, b n có th t p trung vào vi c phát tri n ngu n nhân l c cho mình. Muaộ ệ ố ạ ể ậ ệ ể ồ ự
l i h th ng đã giúp cho b n gi m b t m t gánh n ng khi b n ch đang t p t nh h cạ ệ ố ạ ả ớ ộ ặ ạ ỉ ậ ễ ọ
cách tr thành m t doanh nghi p. Lý do t i sao nhi u ngân hàng cho vay ti n mua đ cở ộ ệ ạ ề ề ặ
160