NHỮNG BÀI HỌC DẠY CON LÀM GIÀU - 6 doc

- Tôi mua bán các quy n h p đ ng Future hàng hoá.ề ợ ồ
- Tôi là ng i mua bán hàng ngày.ườ
- Tôi tin t ng vào ti n g i ngân hàng.ưở ề ử
Đó chính là ví d v các lo i đ u t khác nhau, s n ph m đ u t chuyên bi t và cácụ ề ạ ầ ư ả ẩ ầ ư ệ
ki u đ u t khác nhau c a h . T t c nh ng đi u đó càng làm tăng s r i r m c a đ uể ầ ư ủ ọ ấ ả ữ ề ự ố ắ ủ ầ
t , b i vì núp d i thu t ng “đ u t ” nh ng ng i y ch th c s là:ư ở ướ ậ ữ ầ ư ữ ườ ấ ỉ ự ự
- Nh ng k c b cữ ẻ ờ ạ
- Nh ng tay đ u c tích trữ ầ ơ ữ
- Nh ng ng i mua bánữ ườ
- Nh ng ng i ti t ki mữ ườ ế ệ
- Nh ng k m m ngữ ẻ ơ ộ
- Nh ng k th t b iữ ẻ ấ ạ
CH NG CÓ AI LÀ K SÀNH S I M I THẲ Ẻ Ỏ Ọ Ứ
“Đ u t có ý nghĩa khác nhau đ i v i nh ng ng i khác nhau”, ng i b giàu nói.ầ ư ố ớ ữ ườ ườ ố
“Không có ai sành s i v m i th b i vì có r t nhi u s n ph m đ u t và ki u đ u tỏ ề ọ ứ ở ấ ề ả ẩ ầ ư ể ầ ư
khác nhau”.
M I NG I Đ U CÓ M T KHUYNH H NG RIÊNG C A MÌNHỌ ƯỜ Ề Ộ ƯỚ Ủ
M t ng i th ng ch i ch ng khoán s nói, “C phi u là hình th c đ u t tuy t v iộ ườ ườ ơ ứ ẽ ổ ế ứ ầ ư ệ ờ
nh t”. M t ng i đam mê đ a c s nói, “B t đ ng s n chính là n n t ng c a m i sấ ộ ườ ị ố ẽ ấ ộ ả ề ả ủ ọ ự
giàu có”. Còn m t ng i không a vàng s phát bi u: “Vàng là m t th hàng hoá đã quáộ ườ ư ẽ ể ộ ứ
l i th i”.ỗ ờ
Và n u nh b n thêm vào đó các ki u đ u t khác nhau, ch c ch n b n s b r i ngay.ế ư ạ ể ầ ư ắ ắ ạ ẽ ị ố
M t s ng i cho r ng: “Hãy đa d ng hoá. Đ ng b h t m i qu tr ng b n có trongộ ố ườ ằ ạ ừ ỏ ế ọ ả ứ ạ
m t cái t ”. Th nh ng nh ng ng i khác nh Warren Buffet – nhà đ u t vĩ đ i nh tộ ổ ế ư ữ ườ ư ầ ư ạ ấ
c a n c M ch ng h n, l i nói: “Đ ng đa d ng hoá. Hãy b h t qu tr ng b n cóủ ướ ỹ ẳ ạ ạ ừ ạ ỏ ế ả ứ ạ
vào trong m t cái t và theo dõi nó c n th n”.ộ ổ ẩ ậ
T t c nh ng khuynh h ng r t cá nhân c a nh ng ng i đ c g i là chuyên gia đ uấ ả ữ ướ ấ ủ ữ ườ ượ ọ ầ
t , càng làm cho đ u t tr thành m t đ tài r c r i và h t s c khó hi u.ư ầ ư ở ộ ề ắ ố ế ứ ể
CÙNG M T TH TR NG NH NG CÓ NHI U H NG KHÁC NHAUỘ Ị ƯỜ Ư Ề ƯỚ
226
M i ng i có m t cái nhìn, cách đánh giá khác nhau v h ng chuy n đ ng c a thỗ ườ ộ ề ướ ể ộ ủ ị

tr ng và t ng lai n n kinh t th gi i, đi u này càng làm cho vi c đâu t thêm r iườ ươ ề ế ế ớ ề ệ ư ố
r m. N u b n th ng xem các chuyên m c tài chính tr n tivi, b n s th y m t vắ ế ạ ườ ụ ể ạ ẽ ấ ộ ị
chuyên gia nào đó hùng h phát bi u: “Th tr ng đã quá nhi u r i. Trong vòng sáuổ ể ị ườ ề ồ
tu n t i, chúng ta s s p đ ” Th nh ng ch m i phút sau m t v chuyên gia khác l iầ ớ ẽ ụ ổ ế ư ỉ ườ ộ ị ạ
xu t hi n trên màn hình và tr n an: “Th tr ng s còn đi lên n a. S không có kh ngấ ệ ấ ị ườ ẽ ữ ẽ ủ
ho ng x y ra”.ả ả
NH P CU C TRẬ Ộ Ễ
M t ng i b n g n đây đã h i tôi: “C m i l n tôi nghe th y m t c phi u h p d nộ ườ ạ ầ ỏ ứ ỗ ầ ấ ộ ổ ế ấ ẫ
nào đó, khi tôi nh y vào mua là giá th tr ng l i s p. Đi u đó ch ng khác nào tôi điả ị ườ ạ ụ ề ẳ
mua giá cao và ngày hôm sau, c phi u đ c giao là h p d n đó l i b t đ u t t giá.ở ổ ế ượ ấ ẫ ạ ắ ầ ụ
T i sao tôi c luôn b nh p cu c tr v y anh?”.ạ ứ ị ậ ộ ễ ậ
M t than phi n khác mà tôi th ng nghe là: “C phi u y gi m giá nên tôi bán đi. Thộ ề ườ ổ ế ấ ả ế
mà qua ngày hôm sau, nó leo lên tr l i. T i sao v y?”.ở ạ ạ ậ
Tôi g i đó là hi n t ng “nh p cu c tr ” ho c hi n t ng “bán quá s m”.V n đ v iọ ệ ượ ậ ộ ễ ặ ệ ượ ớ ấ ề ớ
đ u t th ng ch m t khi c phi u hay m t qu đ u t nào đó đ c đánh giá, x pầ ư ườ ở ỗ ộ ổ ế ộ ỹ ầ ư ượ ế
h ng s m t trên th tr ng trong vòng hai năm qua th ng là c phi u đó, hay qu đóạ ố ộ ị ườ ườ ổ ế ỹ
đã đ c các nhà đ u t th c s ki m l i r i. Nh ng ng i y đã bi t nh y vào cu cượ ầ ư ự ự ế ờ ồ ữ ườ ấ ế ả ộ
ch i ngay t đ u và bi t nh y ra khi m c giá cao nh t. Đ i v i tôi, ch ng có gì đángơ ừ ầ ế ả ở ứ ấ ố ớ ẳ
s h n khi nghe m t ng i nào đó huênh hoang: “Tôi mua c phi u m c giá 2 đô vàợ ơ ộ ườ ổ ế ở ứ
hi n đang là 35 đo.” Nh ng câu chuy n nh th , hay nh ng mách n c nh th ch ngệ ữ ệ ư ế ữ ướ ư ế ẳ
làm cho tôi đ c l i l c gì c mà ch làm tôi kinh khi p. Đó chính là lý do t i sao màượ ợ ộ ả ỉ ế ạ
ngày nay m i khi tôi nghe câu chuy n ki m ti n hay làm giàu nhanh chóng nh th trênỗ ệ ế ề ư ế
th tr ng tôi ch l ng l b đi mà không c n ph i nghe thêm gì c . Đ i v i tôi, nh ngị ườ ỉ ặ ẽ ỏ ầ ả ả ố ớ ữ
đi u đó không ph i là đ u t th c s .ề ả ầ ư ự ự
ĐÂY CHÍNH LÀ LÝ DO T I SAO Đ U T L I TR NÊN R I R M PH C T PẠ Ầ Ư Ạ Ở Ố Ắ Ứ Ạ
Ng i b giàu th ng nói: “Đ u t s dĩ tr nên r i r m, ph c t p b i vì nó là m t đườ ố ườ ầ ư ở ở ố ắ ứ ạ ở ộ ề
tài r ng l n. N u con nhìn quanh con s th y m i ng i đ u t vào nh ng th khácộ ớ ế ẽ ấ ọ ườ ầ ư ữ ứ
nhau. hãy nhìn nh ng thi t b đi n trong nhà con xem. Chúng chính là nh ng s n ph mữ ế ị ệ ữ ả ẩ
227
c a nh ng công ty mà ng i khác b ti n vào đ u t . Ngu n đi n mà con đang sàiủ ữ ườ ỏ ề ầ ư ồ ệ

chính là t m t công ty đi n l c cung c p mà ng i ta đ u t vào. M t khi con hi uừ ộ ệ ự ấ ườ ầ ư ộ ể
đ c đi u đó con s nhìn ra cùng m t b c tranh đ i v i chi c xe c a con, bình ga, vượ ề ẽ ộ ứ ố ớ ế ủ ỏ
xe, dây th t an toàn, cây g t n c, b đ máy, đ ng xá, các gi i phân cách trênắ ạ ướ ộ ề ườ ả
đ ng, lon n c ng t, đ đ c n i th t, trung tâm th ng m i, cao c văn phòng, ngânườ ướ ọ ồ ạ ộ ấ ươ ạ ố
hàng, khách s n, v.v T t c nh ng th đó s dĩ xu t hi n và t n t i do m t ng i nàoạ ấ ả ữ ứ ở ấ ệ ồ ạ ộ ườ
đó đã đ u t s n xu t ra chúng, làm cho s n ph m hàng hóa xã h i phong phú và đ iầ ư ả ấ ả ẩ ộ ờ
s ng con ng i ngày m t văn minh. Đó m i chính là đ u t th c s đ y con ”.ố ườ ộ ớ ầ ư ự ự ấ ạ
Và ng i b giàu đã k t thúc bài h c c a mình v đ u t v i câu nói th này, “Đ i v iườ ố ế ọ ủ ề ầ ư ớ ế ố ớ
h u h t m i ng i đ u t là m t v n đ ph c t p và r i r m ch b i vì nh ng gì màầ ế ọ ườ ầ ư ộ ấ ề ứ ạ ố ắ ỉ ở ữ
m i ng i g i là đ u t không ph i là đ u t th c s ”.ọ ườ ọ ầ ư ả ầ ư ự ự
Trong nh ng ch ng ti p theo ng i b già đã h ng d n tôi gi m b t s ph c t pữ ươ ế ườ ố ướ ẫ ả ớ ự ứ ạ
khó hi u c a đ u t và ch cho tôi th y đ u t th c s là gì.ể ủ ầ ư ỉ ấ ầ ư ự ự
228
Để có khởi đầu thuận lợi về tài chính
Lời Giới Thiệu
Ngày nay, trong th i đ i công ngh thông tin, giáo d c đóng vai trò h t s c quanờ ạ ệ ụ ế ư
tr ng .Nguyên t c c a nh ng th i tr c đi h c, ra tr ng ki m vi c làm, đeo bám sọ ắ ủ ữ ờ ướ ọ ườ ế ệ ự
n đ nh lâu dài c a công vi c, dành d m ti n g i ti t ki m và hi v ng v h u đ c xãổ ị ủ ệ ụ ề ử ế ệ ọ ề ư ượ
h i chăm lo đã l i th i. Cái th i “G ng càng già càng cay “đã qua r i. Th i đ i này đòiộ ỗ ờ ờ ừ ồ ờ ạ
h i chúng ta ph i không ng ng h c h i đ nâng cao ki n th c và trình đ . Chúng taỏ ả ừ ọ ỏ ể ế ứ ộ
ph i ch u trách nhi m tr c cu c s ng c a mình vì ngày nay chúng ta có r t nhi u sả ị ệ ướ ộ ố ủ ấ ề ự
l a ch n. Nh ng gì ta đã h c đ c là quan tr ng, nh ng không quan tr ng b ng t c đự ọ ữ ọ ượ ọ ư ọ ằ ố ộ
chúng ta h c h i, thay đ i và thích nghi v i l ng thông tin m i . Chúng ta đã th yọ ỏ ổ ớ ượ ớ ấ
nhi u t m g ng c a nh ng ng i tr trên th gi i bi t l m b t c h i và đã thànhề ấ ươ ủ ữ ườ ẻ ế ớ ế ắ ắ ơ ộ
công trong th i kỳ có nhi u thay đ i. H đã tr thành t phú (Bill Gates ), hay t iờ ề ổ ọ ở ỉ ở ưổ
U45 làm giám đ c c a T p đoàn l n nh AOL, Time Warrnerố ủ ậ ớ ư
N n kinh t ngày nay đang c n nh ng ng i tr có kh năng đ t phá b ng sề ế ầ ữ ườ ẻ ả ộ ằ ự
linh ho t, sáng t o h n là nh ng con ng i ch h c theo khuôn m u. Nh v y, li uạ ạ ơ ữ ườ ỉ ọ ẫ ư ậ ệ
vi c giáo d c tr ng không thôi có cung c p đ nh ng gì c n thi t đ chúng ta b cệ ụ ở ườ ấ ủ ữ ầ ế ể ướ
vào đ i thành công trong cu c s ng và thích nghi v i s thay đ i hay không? Li uờ ộ ố ớ ự ổ ệ

tr ng h c có trang b đ ki n th c v tài chính đ chúng ta có th làm giàu? Và chúngườ ọ ị ủ ế ứ ề ể ể
ta hãy nh r ng cho dù chúng ta có rât nhi u ti n nh ng thi u ki n th c đ làm giàuớ ằ ề ề ư ế ế ứ ể
đ c; r ng ngân hàng không đòi h i h c b mà h mu n xem b n báo cáo tài chính c aượ ằ ỏ ọ ạ ọ ố ả ủ
chúng ta. H mu n bi t thành tích v tài chính c a chúng ta ch không c n bi t chúngọ ố ế ề ủ ứ ầ ế
ta h c gi i nh th nào. Do v y, vi c b m truy n đ t cho chúng ta thành công vàọ ỏ ư ế ậ ệ ố ẹ ề ạ
giàu có.
Quy n sách này s cung c p nh ng ki n th c và bí qu t quí báu đ chúng ta t tinể ẽ ấ ữ ế ứ ế ể ự
b c vào th gi i th c th gi i chúng ta ph i đ i đ u khi ra tr ng, quy n sách nàyướ ế ớ ự ế ớ ả ố ầ ườ ể
đăc bi t dành cho nh ng ai:ệ ữ
- Mu n có kh i đ u th n l i v tài chính trong cu c s ng đ làm giàu,ố ở ầ ậ ợ ề ộ ố ể
229
- Mu n phát hi n và phát huy tài năng c a mình,vàố ệ ủ
- Mu n tr thành ng i h c su t đ i.ố ở ườ ọ ố ờ
“TI N B C LÀ LÝ T NG” Ề Ạ ƯỞ
Khi tôi còn bé, ng i b giàu th ng nói : “Ti n b c là ý t ng. Ti n b c có th là b tườ ố ườ ề ạ ưở ề ạ ể ấ
kỳ th gì con mu n.N u con nói, ‘Con s ch ng bao gi giàu,’ thì h n là con không trứ ố ế ẽ ẳ ờ ẳ ả
n i.”ổ
Ng i b thông thái c a tôi l i nói nhi u v giáo d c.ườ ố ủ ạ ề ề ụ
Có ph i m i đ a tr sinh ra đ u giàu có và gi i giang không? M t s ng i nghĩ là cóả ỗ ứ ẻ ề ỏ ộ ố ườ
th nh v y và cũng có m t s ng i nghĩ là không th . Ý ki n c a b n ra sao?ể ư ậ ộ ố ườ ể ế ủ ạ
CHƯƠNG 1 Mọi đưa trẻ sinh ra đều thông minh và giàu có
C hai ng i b c a tôi là nh ng ng i th y có nh h ng r t l n đ n tôi . C haiả ườ ố ủ ữ ườ ầ ả ưở ấ ớ ế ả
đ u tin r ng t t c m i đ a tr sinh ra dã có s n thông minh và giàu có. H là nh ngề ằ ấ ả ọ ứ ẻ ẵ ọ ữ
ng i th y vĩ đ i vì h tin vào s b c l tài năng c a đ a tr .ườ ầ ạ ọ ự ộ ộ ủ ứ ẻ
T education (giáo d c) xu t phát t ti ng Latin educare, có nghĩa là “làm b c l ra”.ừ ụ ấ ừ ế ộ ộ
Không may là nhi u ng i trong chúng ta ký c v giáo gi c ch là nh ng năm h c dài,ề ườ ứ ề ụ ỉ ữ ọ
kh s v i nh ng kỳ thi, nh ng bài ki m tra, đ nh i nhét m t đ ng ki n th c vào đ u,ổ ở ớ ữ ữ ể ể ồ ộ ố ế ứ ầ
và r i quên béng m t nh ng gì đã h c đ c. Hai ng i b c a tôi th ng nói r t ít, chồ ấ ữ ọ ượ ườ ồ ủ ườ ấ ờ
tôi h i khi mu n tìm hi u đi u gì m i tr l i. Ho c h h i tôi, đ xem tôi bi t đ nỏ ố ể ề ớ ả ờ ặ ọ ỏ ể ế ế
đâu,thay vì ch nói cho tôi bi t nh ng gì h bi t.ỉ ế ữ ọ ế

M tôi cũng là m t ng i th y l n và t m g ng sáng cho tôi. Ng i th y c a tôiẹ ộ ườ ầ ớ ấ ươ ườ ầ ủ
v lòng yêu th ng, lòng t t và s quan tâm đ n ng i khác. ch ng may m tôi m tề ươ ố ự ế ườ ẳ ẹ ấ
s m lúc m i b n m i tám t i . M đau m liên miên, v t l n v i m t trái tim đauớ ớ ố ươ ưổ ẹ ố ậ ộ ớ ộ
y u t c n s t th p kh p h i bé. Chính s ân c n, yêu th ng ng i khác b t ch pế ừ ơ ố ấ ớ ồ ự ầ ươ ườ ấ ấ
đau b nh c a m đã d y tôi m t bài h c s ng đ ng. R t nhi u l n tôi b t n th ng vàệ ủ ẹ ạ ộ ọ ố ộ ấ ề ầ ị ổ ươ
230
mu n tr mi ng l i ng i khác,thì tôi l i nghĩ v m và nh ra ph i t t b ng… thay vìố ả ế ạ ườ ạ ề ẹ ớ ả ố ụ
gi n d . Và đ i v i tôi, đó là bài h c quan tr ng mà tôi c n nh h ng ngày.ậ ữ ố ớ ọ ọ ầ ớ ằ
NH NG BÀI H C T B VÀ MỮ Ọ Ừ Ố Ẹ
Có c b và m làm th y nh th là r t may m n đ i v i tôi. Tôi to con và n ngả ố ẹ ầ ư ế ấ ắ ố ớ ặ
h n h u h t nh ng đ a tr cùng l a khác. M tôi luôn lo ng i tôi th b con đi b tơ ầ ế ữ ứ ẻ ứ ẹ ạ ỷ ế ự ắ
l t b n bè, nên m đã ép tôi phát tri n thành d ng mà ngày nay ng i ta hay g i là thạ ạ ẹ ể ạ ườ ọ ỏ
đ . M mu n tôi t t b ng và nhân ái nh ng i,nên tôi đã theo th . Năm cu i l p m t,ế ẹ ố ố ụ ư ườ ế ố ớ ộ
tôi đem h c b v nhà, trong đó th y giáo ghi: “Robert c n m nh m h n. T t cọ ạ ề ầ ầ ạ ẽ ơ ấ ả
nh ng em trai khác hay trêu ch c em m c dù em to con h n các em đó nhi u!”ữ ọ ặ ơ ề
Khi m tôi xem h c b , bà không có ý ki n gì. B tôi đi làm v và đ c nó, ng iẹ ọ ạ ế ố ề ọ ườ
n i điên. “Nh ng đ a khác trêu ch c con là sao? T i sao con đ cho chúng trêu ch c?ổ ữ ứ ọ ạ ể ọ
Con là th đ h ?” Ng i la m ng và đ ý đ n nh ng nh n xét v hành vi c a tôi chỏ ế ả ườ ắ ể ế ữ ậ ề ủ ứ
không m y đ ý đ n đi m s . Khi tôi gi i thích v i b là tôi ch nghe theo l i d y c aấ ể ế ể ố ả ớ ố ỉ ờ ạ ủ
m , b quay sang m và nói: “H c cách đ i phó v i chuy n b c hi p là quan tr ngẹ ố ẹ ọ ố ớ ệ ị ứ ế ọ
đ i v i t t c tr con, n u không khi l n lên chúng s hay b c hi p. T t b ng cũng làố ớ ấ ả ẻ ế ớ ẽ ị ứ ế ố ụ
m t cách đ i phó v i nh ng đ a hay b t n t, nh ng nh v y là ph n tác d ng v i lòngộ ố ớ ữ ứ ắ ạ ư ư ậ ả ụ ớ
t t không đ c trân tr ng.”ố ượ ọ
Quay sang tôi, b h i: “Còn con c m th y th nào khi b b n trêu ch c?”ố ỏ ả ấ ế ị ạ ọ
Ràn r a n c m t, tôi tr l i: “Con c m th y khi p s . Con c m th y b v ,ụ ướ ắ ả ờ ả ấ ế ợ ả ấ ơ ơ
ho ng lo n. Con không mu n đ n tr ng. Con mu n ch ng tr , nh ng con cũng mu nả ạ ố ế ườ ố ố ả ư ố
là m t đ a tr ngoan nh b m mu n v y. Con ghét b g i là “th ng m p” và “th ngộ ứ ẻ ư ố ẹ ố ậ ị ọ ằ ậ ằ
kh ” hay b trêu ch c. Con ghét nh t là đ ng ch u tr n. Con c m th y mình là th đ .ờ ị ọ ấ ứ ị ậ ả ấ ỏ ế
Th m chí m y b n gái còn c i con vì con ch bi t đ ng khóc. Con bi t con có thậ ấ ạ ườ ỉ ế ứ ế ể
đánh l i t i nó. T i nó ch là m y đ a hay ki m chuy n v i ng i khác, và t i nó thíchạ ụ ụ ỉ ấ ứ ế ệ ớ ườ ụ

ki n chuy n v i con vì con là đ a to con nh t trong l p. M i ng i nói đ ng đánhế ệ ớ ứ ấ ớ ọ ườ ừ
chúng vì con l n h n, nh ng con ghét đ ng ch u tr n. Con c gì mình có th làm gì đó.ớ ơ ư ứ ị ậ ướ ể
T i nó bi t con s không làm gì h t nên t i nó m i chêu ch c con tr c m t nh ng đ aụ ế ẽ ế ụ ớ ọ ướ ặ ữ ứ
khác hoài. Con mu n th p c và đ m t i nó.”ố ộ ổ ấ ụ
231
“Đ c r i, đ ng đánh chúng. Nh ng b ng b t c cách gì có th đ c, con ph iượ ồ ừ ư ằ ấ ứ ể ượ ả
cho chúng bi t r ng con s không ch u đ b ch c gh o n a. Con đang h c m t bài h cế ằ ẽ ị ể ị ọ ẹ ữ ọ ộ ọ
r t quan tr ng v lòng t tr ng và h c cách đ ng lên vì l ph i. Đ ng đánh chúng. Hãyấ ọ ề ự ọ ọ ứ ẽ ả ừ
nghĩ ra cách cho chúng bi t là con s không đ b b t n t n a.”ế ẽ ể ị ắ ạ ữ
Tôi ng ng khóc. Tôi c m th y khá h n nhi u và l y l i đ c ph n nào dũngừ ả ấ ơ ề ấ ạ ươ ầ
c m và t tin. Bây gi tôi đã sãn sàng quay tr l i tr ng h c.ả ự ờ ở ạ ườ ọ
Hôm sau, b m tôi b m i vào tr ng vì tôi đã n hai tên ‘đ i bàng’ xu ng vũngố ẹ ị ờ ườ ấ ạ ố
bùn sau khi đã kiên nh n yêu c u chúng thôi trêu ch c tôi, nh ng chúng v n c ti pẫ ầ ọ ư ẫ ứ ế
di n.ễ
T đó tr đi, năm h c c a tôi d ch u h n nhi u. Tôi đã có m t chút t tin, tôi đãừ ở ọ ủ ễ ị ơ ề ộ ư
có đ c s n tr ng trong l p, và cô b n xinh nh t l p tr thành b n gái c a tôi.ượ ự ể ọ ớ ạ ấ ớ ở ạ ủ
Nh ng thú v nh t là hai ‘đ i bàng’ cu i cùng cũng tr thành b n c a tôi. Tôi đã h cư ị ấ ạ ố ở ạ ủ ọ
đ c cách s ng hoà mình b ng s m nh m thay vì s hãi dai d ng. ượ ố ằ ự ạ ẽ ợ ẳ
M y tu n sau, tôi đã h c thêm đ c m t s bài h c đáng giá trong cu c s ng tấ ầ ọ ượ ộ ố ọ ộ ố ừ
c b và m tôi. Tôi h c đ c r ng trong cu c s ng không có câu tr l i đúng ho cả ố ẹ ọ ượ ằ ộ ố ả ờ ặ
sai. Tôi h c đ c r ng trong cu c s ng, chúng ta có s ch n l a, và m i ch n l a cóọ ượ ằ ộ ố ự ọ ự ỗ ọ ự
m t h qu . N u chúng ta không thích ch n l a này và h qu c a nó thì chúng ta cóộ ệ ả ế ọ ự ệ ả ủ
th tìm ki m m t ch n l a khác v i m t h qu d ch u h n. T v vũng bùn, tôi đãể ế ộ ọ ự ớ ộ ệ ả ễ ị ơ ừ ụ
nghi m ra t m quan tr ng c a c t t b ng, nhân ái t m , và m nh m , chu n bệ ầ ọ ủ ả ố ụ ừ ẹ ạ ẽ ẩ ị
ch ng tr t b . Tôi đã h c đ c r ng quá nhi u cái này ho c cái khác, ho c ch cáiố ả ừ ố ọ ượ ằ ề ặ ặ ỉ
này mà không ph i cái khác có th làm ra t h n ch mình. Gi ng nh quá nhi u n cả ể ự ạ ế ố ư ề ướ
có th làm ch t m t cái cây đang khô héo, con ng i chúng ta có khuynh h ng đi quáể ế ộ ườ ướ
xa v m t h ng này ho c h ng khác. T i hôm chúng tôi t phòng hi u tr ng về ộ ướ ặ ướ ố ừ ệ ưở ề
nhà, b tôi nói: “R t nhi u ng i s ng trong m t th gi i tr ng đen ho c đúng sai. R tố ấ ề ườ ố ộ ế ớ ắ ặ ấ
nhi u ng i s khuyên con, ‘đ ng bao gi đánh tr ’, và cũng có nh ng ng i khác nói,ề ườ ẽ ừ ờ ả ữ ườ

‘đánh tr đi’. Nh ng con c n nh cái chính đ thành công trong đ i là: N u con ph iả ư ầ ớ ể ờ ế ả
đánh tr , con ph i bi t chính xác đánh khó khăn th nào. Đ bi t đi u đó đòi h i ph iả ả ế ế ể ế ề ỏ ả
thông minh h n nhi u so v i vi c nói, ‘đ ng đánh tr ’, hay ‘đánh tr đi.’ ”ơ ề ớ ệ ừ ả ả
232
B tôi th ng nói: “Thông minh th c s là bi t cái gì t ng t n và tho đáng h nố ườ ự ự ế ườ ậ ả ơ
là ch đ n gi n bi t cái gì là đúng ho c sai.” Là m t đ a tr sáu tu i, tôi đã h c đ c tỉ ơ ả ế ặ ộ ứ ẻ ổ ọ ượ ừ
m r ng tôi c n ph i t t b ng và hoà nhã… nh ng tôi cũng h c đ c r ng không lênẹ ằ ầ ả ố ụ ư ọ ượ ằ
quá t t b ng và hoà nhã. T b tôi, tôi h c s m nh m , nh ng tôi cũng nghi m raố ụ ừ ố ọ ự ạ ẽ ư ệ
r ng tôi c n ph i thông minh, s d ng đúng s c m nh c a mình. Tôi đã th ng nóiằ ầ ả ử ụ ứ ạ ủ ườ
r ng đ ng ti n có hai m t. Tôi ch a bao gi th y đ ng ti n m t m t. Nh ng t t cằ ố ề ặ ư ờ ấ ồ ề ộ ặ ư ấ ả
chúng ta th ng hay quên đi u đó. Chúng ta th ng nghĩ m t chúng ta đang đ ng trênườ ề ườ ặ ứ
đó là m t duy nh t ho c là m t ph i. Khi đó, chúng ta có th thông thái, chúng ta có thặ ấ ặ ặ ả ể ể
bi t s th t c a chúng ta, nh ng chúng ta cũng có th gi i h n s thông minh c a mình.ế ự ậ ủ ư ể ớ ạ ự ủ
Có l n m t th y giáo c a tôi nói: “Th ng đ cho chúng ta chân ph i và chânầ ộ ầ ủ ượ ế ả
trái. Th ng đ không cho chúng ta chân ph i và chân sai. Con ng i ti n lên b ngượ ế ả ườ ế ằ
cách b c chân ph i tr c r i đ n chân trái. Ng i nào nghĩ r ng h luôn luôn ph iướ ả ướ ồ ế ườ ằ ọ ả
cũng gi ng nh ngu i ch có chân ph i. H nghĩ h đang ti n lên, nh ng thông th ngố ư ờ ỉ ả ọ ọ ế ư ườ
h đang b l n qu n trong vòng tròn.”ọ ị ẩ ẩ
Chúng ta đang trong m t th i đ i Công ngh thông tin và các b n tr có thở ộ ờ ạ ệ ạ ẻ ể
“th o th i” h n b m mình, nh ng chúng ta có th h c đ thông minh h n b ng chínhạ ờ ơ ố ẹ ư ể ọ ể ơ ằ
thông tin và c m xúc c a chúng ta. Chúng ta c n ph i h c t c b và m mình, b i vìả ủ ầ ả ọ ừ ả ố ẹ ở
m i thông tin nhi u h n, chúng ta c n ph i thông minh h n m i s lý h t đ c.ớ ề ơ ầ ả ơ ớ ử ế ượ
CHƯƠNG 2 Con bạn là một thiên tài?
B TÔI ĐÃ TIN R NG M I Đ A TR SINH RA Đ U CÓ TI M NĂNG Ố Ằ Ọ Ứ Ẻ Ề Ề
Tôi luôn tin r ng b tôi là m t h c sinh r t có tài. Ng i là m t ng i mê đ cằ ố ộ ọ ấ ườ ộ ườ ọ
sách, m t cây vi t vĩ đ i, m t nhà hùng bi n xu t chúng, và là m t ng i th y l n.ộ ế ạ ộ ệ ấ ộ ườ ầ ớ
Th i đi h c Ng i luôn đ ng đ u và n m trong ban cán s l p.Ng i t t nghi p thờ ọ ườ ứ ầ ằ ự ớ ườ ố ệ ủ
khoa Đ i h c Hawaii,và sau đó đã tr thành m t hi u tr ng tr nh t trong l ch s c aạ ọ ở ộ ệ ưở ẻ ấ ị ử ủ
Hawaii. Ng i đ c m i là nghiên c u sinh các tr ng Đ i h c Stanford, Chicago vàườ ượ ờ ứ ở ườ ạ ọ
Tây B c. vào cu i th p niên 80,Ng i đ c các đ ng nghi p b u là m t trong hai nhàắ ố ậ ườ ượ ồ ệ ầ ộ

giáo d c hàng đ u trong l ch s giáo gi c c ng đ ng 150 năm qua c a Hawaii và đ cụ ầ ị ử ụ ộ ồ ủ ượ
233
c p b ng ti n sĩ danh d . Măc dù tôi g i Ng i là b nghèo b i vì ng i luôn coiấ ằ ế ự ọ ườ ố ở ườ
th ng ti n b c làm ra, nh ng tôi r t hãnh di n vì ng i.Ng i th ng nói: “Ta khôngườ ề ạ ư ấ ệ ườ ườ ườ
quan tâm đ n ti n b c. Ta s không bao gi giàu.”và nh ng l i đó tr thành nh ng l iế ề ạ ẽ ờ ữ ờ ở ữ ờ
tiên chi đúng nh ý ng i.ư ườ
Sau khi đ c cu n D y Con Làm Giàu t p 1,nhi u ng i đã nói: “Ta không quanọ ố ạ ậ ề ườ
tâm đ n ti n b c. Ta s không bao gi giàu.” Và nh ng l i đó tr thành nh ng l i tiênế ề ạ ẽ ờ ữ ờ ở ữ ờ
tri đúng nh ý Ng i.ư ườ
Sau khi đ c cu n D y Con Làm Giàu tâp 1, nhi u ng i đã nói: “Giá nh tôi đ cọ ố ạ ề ườ ư ọ
đ c sách này hai m i năm tr c.” R i m t s ng i h i: “T i sao ông không vi t nóươ ươ ướ ồ ộ ố ườ ỏ ạ ế
s m h n?”. Câu tr l i c a tôi là: “B i vì tôi đ i cho b tôi m t tôi m i vi t.”Tôi bi tớ ơ ả ờ ủ ở ợ ố ấ ớ ế ế
qu n sách s làm Ng i đau lòng n u Ng i đ c th y khi còn s ng… nh ng trongể ẽ ườ ế ườ ọ ấ ố ư
thâm tâm mình, tôi nghĩ Ng i ng h nh ng bài h c mà t t c chúng ta có th h c tườ ủ ộ ữ ọ ấ ả ể ọ ừ
cu c đ i c a Ng i.ộ ờ ủ ườ
IQ LÀ GÌ?
Khi b n nói ai đó có IQ r t cao, thì có nghĩa là gì? IQ c a b n th hi n đi u gì?ạ ấ ủ ạ ể ệ ề
Có ph i có IQ cao s đ m b o r ng b n s thành công? Có ph i n u b n có IQ cao thìả ẻ ả ả ằ ạ ẽ ả ế ạ
h n là b n s giàu có?ẳ ạ ẽ
Khi tôi h c l p b n, cô giáo thông báo v i c l p: “Các em, chúng ta t hào vì cóọ ớ ố ớ ả ớ ự
m t thiên tài trong l p. B n y là m t c u bé đ y tài năng, và b n y có IQ r tộ ớ ạ ấ ộ ậ ầ ạ ấ ấ
cao.”R i cô ti p t c thôi đó chính là m t trong nh ng b n thân nh t c a tôi, Andrew, làồ ế ụ ộ ữ ạ ấ ủ
m t trong nh ng h c xinh thông minh nh t mà cô t ng d y.Chúng tôi hay g i Andrewộ ữ ọ ấ ừ ạ ọ
là Andy Ki n, vì c u nh con và đeo c p kính dày c p nên b d ng gi ng nh m t conế ậ ỏ ặ ộ ộ ạ ố ư ộ
ki n. Bây gi chúng tôi đã g i nó là “Andy Ki n Trí Tu ”ế ờ ọ ế ệ
Ch ng hi u IQ có nghĩa là gì,tôi gi tay lên và h i cô: “Th a cô, IQ là gì ?”ẳ ể ơ ỏ ư ạ
Cô giáo l p b p m t chút và tr l i: “IQ là ch s thông minh.”ắ ắ ộ ả ờ ỉ ố
“D , nh th nghĩa là gì ?”ạ ư ế ạ
234
M t l n n a cô l i lăp b p, v i m t chút kiên nh n. “Tôi đã b o v i em n u emộ ầ ữ ạ ắ ớ ộ ẫ ả ớ ế

không bi t đ nh nghĩa đi u gì thì em nên tìm hi u trong t đi n. Gi em hãy ki mế ị ề ể ừ ể ờ ế
quy n t đi n và t tra l y.”ể ừ ể ự ấ
“D ,” tôi nhe răng c i tr l i khi nh n ra cô cũng không bi t đ nh nghĩa. N u côạ ườ ả ờ ậ ế ị ế
bi t,cô h n đã t hào nói cho c l p nghe. Chúng tôi bi t là khi cô không bi t đi u gìế ẳ ự ả ớ ế ế ề
đó, cô th ng không bao gi th a nh n đi u đó ngo i tr vi c b o t chúng tôi tìmườ ờ ừ ậ ề ạ ừ ệ ả ự
hi u.ể
Cu i cùng sau khi tra t “ch s thông minh” trong t đi n, tôi đ c to đ nh nghĩaố ừ ỉ ố ừ ể ọ ị
lên. Tôi đ c: “Ch s thông minh - m t th ng s c a s so sánh m c thông minh th cọ ỉ ố ộ ươ ố ủ ự ứ ự
t và m c thông minh theo l a tu i, đ c xác đ nh b ng cách l y tu i trí tu c a ng iế ứ ứ ổ ượ ị ằ ấ ổ ệ ủ ườ
đó, theo k t qu c a m t bài ki m tra IQ, chia cho tu i sinh h c tăng tr ng hàng nămế ả ủ ộ ể ổ ọ ưở
(Tu i đ i) c a ng i đó nhân cho 100.”Khi đ c xong đ nh nghĩa,tôi ng c lên và nói:ổ ờ ủ ườ ọ ị ướ
“Em v n ch a hi u đ c.”ẫ ư ể ượ
N n lòng, cô giáo cao gi ng nói: “Em không hi u vì không mu n hi u. N u emả ọ ể ố ể ế
không hi u thì em c n nghiên c u thêm.”ể ầ ứ
“Nh ng cô là ng i nói nó quan tr ng,” tôi ph n công. “N u cô nghĩ nó có quanư ườ ọ ả ế
tr ng, thì ít ra có th nói cho chúng em nghe nó là gì và tai sao nó quan tr ng.”ọ ể ọ
Luc đó, Andy Ki n đ ng lên và nói: “tôi s gi i thích nó cho c l p.” Nó ra kh iế ứ ẽ ả ả ớ ỏ
bàn và ti n lên b ng.R i nó vi t lên b ng:ế ả ồ ế ả
“Ng i ta nói tôi là m t thiên tài b i vì tôi 10 tu i nh ng có đi m ki m tra IQ r t cao,ườ ộ ở ổ ư ể ể ấ
ngang b ng v i m c thông minh c a m t ng i 18 tu i.” ằ ớ ứ ủ ộ ườ ổ
C l p ng i im m t lúc đ tiêu hoá thông tin mà Andy v a đ a lên b ng. “Nóiả ớ ồ ộ ể ừ ư ả
cách khác, n u b n không tăng c ng h c h i thì khi b n già đi IQ c a b n s bế ạ ườ ọ ỏ ạ ủ ạ ẽ ị
gi m,” tôi nói.ả
IQ
=
18 (Tu i trí tu )ổ ệ
18 (Tu i đ i)ổ ờ
x 100 =180
235
“Đó là cách tôi có th gi i thích,”Andy nói. “Tôi có th là m t thiên tài ngày hômể ả ể ộ

nay, th nh ng n u tôi không nâng s hi u bi t c a mình, IQ c a tôi s gi m d n m iế ư ế ự ể ế ủ ủ ẽ ả ầ ỗ
năm, đó nh ng gì ph ng trình này cho th y.”ữ ươ ấ
“B n s là m t thiên tài ngày hôm nay nh ng là m t th ng đ n ngày mai,” tôiạ ẽ ộ ư ộ ằ ầ
l m b m và c i to.ẩ ẩ ườ
“R t bu n c i. nh ng đúng v y. Tuy v y t v n không lo l ng v vi c c u cóấ ồ ườ ư ậ ậ ớ ẫ ắ ề ệ ậ
th đánh b i đ c t .”ể ạ ượ ớ
“T s tr đũa sau gi h c. T s g p c u sân bóng chày r i chúng ta s xemớ ẽ ả ờ ọ ớ ẽ ặ ậ ở ồ ẽ
ai có IQ cao h n.”Tôi c i và c l p cũng c i theo. Andy Ki n là m t trong nh ngơ ườ ả ớ ườ ế ộ ữ
ng i b n thân c a tôi.T t c chúng tôi đ u bi t r ng nó thông minh,và chúng tôi bi tườ ạ ủ ấ ả ề ế ằ ế
nó không ph i là m t v n đ ng viên xu t s c. Dù nó không đ đánh bóng và b t bóng,ả ộ ậ ộ ấ ắ ể ắ
nh ng nó v n là m t ph n quan tr ng c a chúng tôi .xet cho cùng, c đám đ u tán thànhư ẫ ộ ầ ọ ủ ả ề
truy n đó.ệ
IQ TÀI CHÍNH LÀ GÌ?
V y thì làm cách nào đo đ c IQ tài chính c a m t ng i? có ph i chúng ta đoậ ượ ủ ộ ườ ả
chúng b ng giá tr chi phi u, thu nh p ,lo i xe hay căn nhà c a chúng ta?ằ ị ế ậ ạ ủ
M y năm tr c, tôi h i ng i b giàu xem IQ tài chính là gì.ấ ướ ỏ ườ ố
Ng i nhanh chóng tr l i: “Ch s thông minh tài chính không ph i đo qua s ti n conườ ả ờ ỉ ố ả ố ề
ki m đ c, mà qua s ti n con gi đ c và vi c nó giúp ích cho con nh th nào.”ế ượ ố ề ữ ượ ệ ư ế
V sau ng i b sung thêm đ nh nghĩa v IQ tài chính. Có l n, Ng i nói: “IQ tàiề ườ ổ ị ề ầ ườ
chính c a con tăng vì khi càng già thì ti n b c càng đem l i cho con s t do h n, h nhủ ề ạ ạ ự ự ơ ạ
phúc h n, m nh m h n, và nhi u l a ch n h n trong cu c s ng.” Ng i ti p t c gi iơ ạ ẽ ơ ề ự ọ ơ ộ ố ườ ế ụ ả
thích r ng nhi u ng i ki m đ c nhi u ti n khi h có tu i, nh ng đi u đó ch làmằ ề ườ ế ượ ề ề ọ ổ ư ề ỉ
cho h càng ít t do h n, nghĩa là có nhi u hoá đ n n ng đô h n c n thanh toán. Nhọ ự ơ ề ơ ặ ơ ầ ư
v y ng i đó ph i làm vi c c t l c h n đ thanh toán chúng. Theo ng i, nh thậ ườ ả ệ ậ ự ơ ể ườ ư ế
không ph i là ng i có đ u óc kinh t . Ng i đã th y nhi u ng i làm ra đ c hàngả ườ ầ ế ườ ấ ề ườ ượ
đ ng ti n, nh ng ti n đó l i ch ng làm cho h h nh phúc h n. Ng i nói: “T i saoố ề ư ề ạ ẳ ọ ạ ơ ườ ạ
236
ph i làm vi c cho đ ng ti n và ch u b t h nh? N u con ph i làm vi c vì đ ng ti n, thìả ệ ồ ề ị ấ ạ ế ả ệ ồ ề
hãy tìm cách làm vi c tho i mái và h nh phúc. Đó m i là đ u óc kinh t .”ệ ả ạ ớ ầ ế
V s c kho , Ng i nói: “Có nhi u ng i làm vi c c t l c vì ti n và bán d nề ứ ẻ ườ ề ườ ệ ậ ự ề ầ

bán mòn s c kho c a mình. T i sao ph i làm th ? Đó không ph i là cách làm giàu. Hứ ẻ ủ ạ ả ế ả ọ
nghĩ đ n vi c làm l ng c c kh đ ki m ti n h n là làm th nào đ có nh ng ni m vuiế ệ ụ ự ổ ể ế ề ơ ế ể ữ ề
trong cu c s ng.”ộ ố
V s l a ch n, Ng i nói th này: “B bi t khu v c h ng nh t trên máy bayề ự ự ọ ườ ế ố ế ự ạ ấ
cũng c p cánh cùng lúc v i khu v c h ng th ng. Đi u đó không thành v n đ . V nấ ớ ự ạ ườ ề ấ ề ấ
đ ch con ch n vé bay h ng nh t hay vé bay h ng th ng? H u h t nh ng ng iề ở ỗ ọ ạ ấ ạ ườ ầ ế ữ ườ
dùng vé h ng th ng không có s l a ch n. Có ti n là có quy n, b i vì càng nhi u ti nạ ườ ự ự ọ ề ề ở ề ề
càng có nhi u ch n l a. ”ề ọ ự
Nh ng bài h c v h nh phúc đ c ng i càng nh n m nh khi v già. Càng vữ ọ ề ạ ượ ườ ấ ạ ề ề
cu i đ i, có đ c nhi u ti n h n mong c, ng i b t đ u l p đi l p l i: “Ti n b cố ờ ượ ề ề ơ ướ ườ ắ ầ ặ ặ ạ ề ạ
không làm cho con h nh phúc. Đ ng bao gi nghĩ con s h nh phúc khi con tr nên giàuạ ừ ờ ẽ ạ ở
có. N u con không h nh phúc khi đang làm giàu, thì h n là khi giàu hay nghèo, cũng hãyế ạ ẳ
đ m b o là con đang đ c h nh phúc.”ả ả ượ ạ
Ng i b giàu thích đ c t do tho i mái làm vi c và t do ch n ng i làm vi cườ ố ượ ự ả ệ ự ọ ườ ệ
chung. Ng i thích t do mua b t c th gì mình mu n. Ng i thích có s c kh e, h nhườ ự ấ ứ ứ ố ườ ứ ỏ ạ
phúc và nh ng s l a ch n. Ng i thích có kh năng tài chính đ làm t thi n theo ýữ ự ự ọ ườ ả ể ừ ệ
nguy n. Và thay vì than vãn v nh ng nhà chính tr và c m th y b t l c không thay đ iệ ề ữ ị ả ấ ấ ự ổ
đ c h th ng thì ng i l i khi n nh ng nhà chính tr tìm đ n đ xin l i khuyên (và hyượ ệ ố ườ ạ ế ữ ị ế ể ờ
v ng vào s đóng góp c a ng i cho chi n d ch v n đ ng). Ng i thích có quy n l cọ ự ủ ườ ế ị ầ ộ ườ ề ự
thông qua nh ng ng i đó. Nh ng đi u ng i tâm đ c nh t là th i gian r nh r i màữ ườ ư ề ườ ắ ấ ờ ả ỗ
ti n b c đã đem l i cho ng i. Ng i thích giành th i gian nhìn ng m nh ng đ a conề ạ ạ ườ ườ ờ ắ ữ ứ
l n lên và theo đu i nh ng d án mà ng i thích, dù nó có đem l i l i nhu n hayớ ổ ữ ự ườ ạ ợ ậ
không. Cho nên ng i b giàu c a tôi đo IQ tài chính c a mình b ng th i gian h n làườ ố ủ ủ ằ ờ ơ
b ng ti n b c. Nh ng năm cu i đ i là nh ng năm tháng vui thú nh t b i vì ng i giànhằ ề ạ ữ ố ờ ữ ấ ở ườ
ph n l n th i gian đ chi ti n thay vì c g ng gi chúng. Có v nh ng i có nhi uầ ớ ờ ể ề ố ằ ữ ẻ ư ườ ề
ni m vui khi chi ti n ra nh m t m nh th ng quân hay nh m t nhà đ u t . Ng iề ề ư ộ ạ ườ ư ộ ầ ư ườ
237
s ng m t cu c s ng giàu có, h nh phúc và r ng l ng. Quan tr ng nh t là ng i đã cóố ộ ộ ố ạ ộ ượ ọ ấ ườ
m t cu c s ng hoàn toàn t do, và đó là cách ng i đo IQ tài chính c a mình.ộ ộ ố ự ườ ủ
S THÔNG MINH LÀ GÌ?Ự

B ru t c a tôi, m t nhà lãnh đ o trong nghành giáo d c và là m t th y giáo cóố ộ ủ ộ ạ ụ ộ ầ
tài,cu i cùng đã tr thành gia s riêng cho Andy Ki n. Andy thông minh và h c l p caoố ở ư ế ọ ớ
h n tôi thay vì h c l p năm. B m c u y đã b nhi u áp l c ph i đ c u nh y nhi uơ ọ ớ ố ẹ ậ ấ ị ề ự ả ể ậ ả ề
l p,trong khi h mu n c u v n h c đúng tu i.Vì b ru t tôi cũng là m t thiên tài, m tớ ọ ố ậ ẫ ọ ổ ố ộ ộ ộ
ng i đã t t nghi p ch ng trình b n năm đ i h c ch trong hai năm, nên ng i đãườ ố ệ ươ ố ạ ọ ỉ ườ
hi u r ng Andy đang tr i qua đi u gì và đã tôn tr ng nguy n v ng c a b m c u.ể ằ ả ề ọ ệ ọ ủ ố ẹ ậ
Ng i đ ng ý v i b m Andy là c u nên hoàn thi n th ch t và tình c m h n là lênườ ồ ớ ố ẹ ậ ệ ể ấ ả ơ
tr ng h c hay cao đ ng h c v i nh ng xinh viên g p đôi tu i. Cho nên, sau khi h cườ ọ ẳ ọ ớ ữ ấ ổ ọ
ch ng trình ti u h c v i nh ng đ a tr bình th ng,Andy s đ n b tôi, m t thanh traươ ể ọ ớ ữ ứ ẻ ườ ẽ ế ố ộ
giáo d c và dành bu i tr a đ h c v i ng i. Và tôi đ n ch ng i b giàu và b t đ uụ ổ ư ể ọ ớ ườ ế ỗ ườ ố ắ ầ
ch ng trình đ h c nâng cao ki n th c v tài chính c a mình.ươ ể ọ ệ ứ ề ủ
Th t l , nh ng ng i b b th i gian ra đ d y con c a ng i khác. Trong cu cậ ạ ữ ườ ố ỏ ờ ể ạ ủ ườ ộ
s ng nhi u b c cha m u tiên th i gi c a mình đ d y th thao, ngh thu t, âmố ề ậ ẹ ư ờ ờ ủ ể ạ ể ệ ậ
nh c , khiêu vũ , ngh th công, k năng kinh doanh, và nhi u th n a cho ng i khác.ạ ề ủ ỹ ề ứ ữ ườ
T t c nh ng ng i l n đ u là ng i th y theo cách này hay cách khác…Là ng i l n,ấ ả ữ ườ ớ ề ườ ầ ườ ớ
trúng ta là nh ng ng i th y qua vi c làm c a chúng ta h n là qua l i nói. Khi cô giáoữ ườ ầ ệ ủ ơ ờ
c a chúng tôi thông báo v i c l p Andy là m t thiên tài IQ cao,có nghĩa là cô cũng nóiủ ớ ả ớ ộ
v i chúng tôi nh ng trò còn l i không ph i là thiên tài. Tôi v nhà h i b đ nh nghĩa c aớ ữ ạ ả ề ỏ ố ị ủ
ng i v s thông minh. Câu tr l i c a ng i th t đ n gi n. Ng i ch nói th này:ườ ề ự ả ờ ủ ườ ậ ơ ả ườ ỉ ế
“thông minh là kh năng v t tr i đ phân bi t m i chuy n t t h n”ả ượ ộ ể ệ ọ ệ ố ơ
Nh bi t tôi không hi u nên ng i gi i thích thêm. Ng i h i: “con có bi t tư ế ể ườ ả ườ ỏ ế ừ
th thao nghĩa là gì không ?”ể
“Ch c ch n con bi t. Con khoái th thao”ắ ắ ế ể
“T t. Có gì khác nhau gi a đá bóng, golF và l t ván không?”ố ữ ướ
“Dĩ nhiên là có . Có s khác nhau r t l n gi a các môn th thao này.”ạ ự ấ ớ ữ ể
238
“T t. Nhũng s khác nhau này đ c g i là nh ng s phân bi t. “Ý b là nh ngố ự ượ ọ ữ ự ệ ố ữ
s phân bi t t ng t khác bi t ?”ự ệ ươ ự ệ
B tôi g t đ u. ố ậ ầ
“Cho nên con có th k ra càng nhi u s khác bi t gi a s v t gì đó thì con càngể ể ề ự ệ ữ ự ậ

thông minh à ?” tôi ti p t c h i. ế ụ ỏ
“Đúng r i,”b tôi tr l i. “con gi i th thao h n Andy… nh ng Andy h c gi iồ ố ả ờ ỏ ể ơ ư ọ ỏ
h n con. Nghĩa là Andy h c t t nh t b ng cách đ c và con hoc t t nh t b ng cách làm.ơ ọ ố ấ ằ ọ ố ấ ằ
Vì th Andy th y tho i mái khi h c trong l p còn con th y tho i mái khi h c sân v nế ấ ả ọ ớ ấ ả ọ ở ậ
đ ng. Andy s h c l ch s và khoa h c nhanh chóng và con s ti p thu nhanh môn bóngộ ẽ ọ ị ử ọ ẽ ế
chày và bóng đá.”
Tôi đ ng l ng đi m t lúc. B tôi đ tôi đ ng đó m t h i. Cu i cùng tôi t nh chíứ ặ ộ ố ể ứ ộ ồ ố ỉ
l i và nói: “cho nên con h c b ng cách ch i còn Andy h c b ng cách đ c sách.”ạ ọ ằ ơ ọ ằ ọ
M t l n n a b tôi g t đ u. ộ ầ ữ ố ậ ầ
Tôi ti p l i : “khi cô giáo con nói r ng Andy là m t thiên tài, có nghĩa là c u taế ờ ằ ộ ậ
gi i h n con trong vi c h c b ng cách đ c, còn con gi i h n trong vi c h c b ng cáchỏ ơ ệ ọ ằ ọ ỏ ơ ệ ọ ằ
làm.”
“ ,” b tôi tán thành.Ừ ố
“V y con c n ph i tìm nh ng gì c n h c thích h p nh t v i cách h c c a con.” ậ ầ ả ữ ầ ọ ợ ấ ớ ọ ủ
B tôi g t đ u đ ng ý. “Con v n c n ph i h c b ng cách đ c, nh ng có v nhố ậ ầ ồ ẫ ầ ả ọ ằ ọ ư ẻ ư
con s h c nhanh h n b ng cách làm.Trên nhi u ph ng di n, Andy g p v n đ là c uẽ ọ ơ ằ ề ươ ệ ặ ấ ề ậ
có th đ c ch không th làm, c u ta có th th y th c t cu c s ng là m t n i khóể ọ ứ ể ậ ể ấ ự ế ộ ố ộ ơ
thích nghi h n con. C u v n gi i khi còn trong môi tr ng khoa h c và giáo d c. Vàơ ậ ẫ ỏ ở ườ ọ ụ
đó là lý do c u ch t v t khi ngoài sân bóng chày ho c khi nói truy n v i nh ng đ aậ ậ ậ ở ặ ệ ớ ữ ứ
tr khác. B nghĩ th t tuy t khi con và các b n r c u cùng vào đ i bóng. Con s d yẻ ố ậ ệ ạ ủ ậ ộ ẽ ạ
cho c u nh ng th mà trong sách giáo khoa không bao gi d y… nh ng môn h c vàậ ữ ứ ờ ạ ữ ọ
nh ng kĩ năng c c kỳ quan tr ng đ thành công trong cu c đ i.”ữ ự ọ ể ộ ơ
239
“Andy là m t ng i b n t t. Nh ng nó thích đ c sách h n ch i bóng chày. Cònộ ườ ạ ố ư ọ ơ ơ
con thích ch i bóng chày h n đ c sách. Nó thông minh h n khi trong l p, nh ngơ ơ ọ ơ ở ớ ư
không có nghĩa là nó thông minh h n con. IQ cao c a nó có nghĩa là nó có tài h c b ngơ ủ ọ ằ
m t. Con c n ph i tìm cách phân bi t nhanh h n đ con có th h c nhanh h n… theoắ ấ ả ệ ơ ể ể ọ ơ
cách t t nh t đ i v i con”.ố ấ ố ớ
NHÂN LÊN B NG CÁCH CHIA BAẰ
Ng i b h c th c c a tôi nói: “Cũng nh m t t bào sinh s n b ng cách chiaườ ố ọ ứ ủ ư ộ ế ả ằ

đôi… trí thông minh cũng v y. Khi chúng ta chia m t ch đ ra làm 2, chúng ta đã làmậ ộ ủ ề
tăng s thông minh c a mình lên. N u sau đó chúng ta l i chia, thì ta có b n, và chíự ủ ế ạ ố
thông minh c a chúng ta đã đ c nhân lên b n l n… nhân lên b ng cách chia ra. ‘Đóủ ượ ố ầ ằ
g i là cách h c l ng t ’ ch không ph i ‘cách h c tuy n tính’. ”ọ ọ ượ ử ứ ả ọ ế
Tôi g t đ u, nh hi u ra tôi nói: “Khi con ch i bòng chày l n đ u, con không bi tậ ầ ư ể ơ ầ ầ ế
gì nhi u. Nh ng con mau chóng phát hi n ra s khác nhau gi a đánh bóng, ch y về ư ệ ự ữ ạ ề
ch . Có ph i đó là đi u b mu n nói trí thông minh c a con tăng lên b ng cách đ a raỗ ả ề ố ố ủ ằ ư
nh ng phân bi t t t h n?”ữ ệ ố ơ
“Đúng v y. Không ph i con t th y mình ti n b khi con h c nhi u h n sao?”ậ ả ự ấ ế ộ ọ ề ơ
“R t đúng. Andy h c r t gi i nh ng c u ta không th ch m vào bóng.”ấ ọ ấ ỏ ư ậ ể ạ
“Andy có th bi t s khác nhau gi a ch n bóng và ch y v ch , nh ng nó khôngể ế ự ữ ặ ạ ề ỗ ư
th th c hi n đ c cú nào c .”ể ự ệ ượ ả
“Và đó là v n đ v i vi c đánh giá m t ng i ch th ng qua vi c h c t p xu tấ ề ớ ệ ộ ườ ỉ ườ ệ ọ ậ ấ
s c c a ng i đó. Thông th ng ng i h c xu t s c không thành công l m trong cu cắ ủ ườ ườ ườ ọ ấ ắ ắ ộ
s ng th c t .”ố ự ế
“T i sao v y ?” tôi h i.ạ ậ ạ ỏ
“Đó là m t câu h i hay mà b không có câu tr l i. B nghĩ b i vì nh ng nhà sộ ỏ ố ả ờ ố ở ữ ư
ph m ch y u chú tr ng vào nh ng k năng trí tu ch không ph i k năng th c hành.ạ ủ ế ọ ữ ỹ ệ ứ ả ỹ ự
B cũng nghĩ là nh ng nhà s ph m ph t ng i ta vì s ph m l i, và n u con s bố ữ ư ạ ạ ườ ự ạ ỗ ế ự ị
ph m l i, con s không làm đ c gì c . Chúng ta đang trong h th ng giáo d c chúạ ỗ ẽ ượ ả ở ệ ố ụ
tr ng quá nhi u vào s c n thi t c a vi c ph i làm đúng và s b sai. Chính sách đó đãọ ề ự ầ ế ủ ệ ả ợ ị
240
ngăn c n ng i ta hành đ ng. T t c nh ng gì chúng ta h c đ c là thông qua hànhả ườ ộ ấ ả ữ ọ ượ
đ ng. tr ng đ y nh ng ng i có th nói v i con t t c nh ng gì con có th bi tộ Ở ườ ầ ữ ườ ể ớ ấ ả ữ ể ế
v bóng chày, nh ng h không th ch i bóng chày đ c.”ề ư ọ ể ơ ượ
CÓ BAO NHIÊU D NG TÀI NĂNG KHÁC NHAU?Ạ
Đ u th p niên 80, trong quy n sách Frame ò Mind (Khung trí tu ), Howardầ ậ ể ệ
Gardner đã xác đ nh b y d ng tài năng khác nhau trong lĩnh v c.ị ả ạ ự
1. H c t pọ ậ : Đó là kh năng đ c vi t b m sinh c a m t ng i, là m t năng l cả ọ ế ẩ ủ ộ ườ ộ ự
quan tr ng b i vì nó là m t trong nh ng cách c b n nh t đ con ng i thu th p vàọ ở ộ ữ ơ ả ấ ể ườ ậ

chia s thông tin. Nhà báo, nhà văn, lu t s , giáo viên th ng đ c tr i ban cho d ng tàiẻ ậ ư ườ ượ ờ ạ
năng này.
2. Tính toán: Là d ng tài năng liên quan đ n d li u s . M t nhà toán h c hi nạ ế ữ ệ ố ộ ọ ể
nhiên đ c tr i ban t ng cho d ng tài năng này. M t k s đ c đào t o chính quy cóượ ờ ặ ạ ộ ỹ ư ượ ạ
th c n ph i gi i c hai d ng tài năng này.ể ầ ả ỏ ở ả ạ
3. Không gian: Đây là d ng tài năng th ng g p nh ng ng i có đ u óc sángạ ườ ặ ở ữ ườ ầ
t o, nh ngh sĩ, nhà thi t k . M t ki n trúc s gi i ph i có ba d ng tài năng trên b iạ ư ệ ế ế ộ ế ư ỏ ả ạ ở
vì ngh nghi p c a h đòi h i c t ng , con s , và thi t k sáng t o.ề ệ ủ ọ ỏ ả ừ ữ ố ế ế ạ
4. Th l cể ự : Đây là d ng tài năng th ng g p nhi u v n đ ng viên và vũ s .ạ ườ ặ ở ề ậ ộ ư
Nhi u ng i tuy không h c gi i tr ng nh ng có tài này. Nhi u lúc ng i có tài nàyề ườ ọ ỏ ở ườ ư ề ườ
b hút v h ng kinh doanh đ a c hay máy móc. H có l thích các s ng m c hay cácị ề ướ ị ố ọ ẽ ưở ộ
l p h c n u ăn. Nói cách khác, h là nh ng thiên tài khi m t th y, tay ch m và làm m iớ ọ ấ ọ ữ ắ ấ ạ ọ
th . M t ng i thi t k có th c n có c b n d ng tài năng trên.ứ ộ ườ ế ế ể ầ ả ố ạ
5. N i tâmộ : D ng tài năng này th ng đ c g i là “Thông minh trong c m xúc”ạ ườ ượ ọ ả
(hay thông minh tâm h n). Đó là nh ng gì chúng ta t nói v i b n thân, nh khi chúng taồ ữ ự ớ ả ư
s hay gi n d . Thông th ng, ng i ta không thành công m t s m t nào đó khôngợ ậ ữ ườ ườ ở ộ ố ặ
ph i vì thi u ki n th c mà b i vì h s th t b i. Ví d , tôi bi t nhi u ng i thôngả ế ế ứ ở ọ ợ ấ ạ ụ ế ề ườ
minh sáng láng, h c th ng đ t đi m cao nh ng l i kém thành công trong cu c s ng, lýọ ườ ạ ể ư ạ ộ ố
do là h s ph m sai l m hay th t b i.ọ ợ ạ ầ ấ ạ
241
Tôi hoàn toàn ch c ch n r ng h u h t chúng ta đ u đã tr i nghi m s c m nhắ ắ ằ ầ ế ề ả ệ ứ ạ
c a c m xúc v t xa lý trí, đ c bi t khi chúng ta s hãi m t c ý trí ho c chúng ta nóiủ ả ượ ặ ệ ợ ấ ả ặ
đi u gì đó mà chúng ta không nên nói.ề
Tôi đ ng ý r ng s thông minh c m xúc là m t tài năng quan tr ng nh t trong t tồ ằ ự ả ộ ọ ấ ấ
c các d ng tài năng tôi nói v y là ví n i tâm là s ki m soát c a chúng ta đ i v iả ạ ậ ộ ự ể ủ ố ớ
nh ng gì chúng ta nói v i b n thân. Đó là tôi nói chuy n v i chính tôi và b n nóiữ ớ ả ệ ớ ạ
chuy n v i chính b n.ệ ớ ạ
6. Giao tế: Đây là d ng tài năng tìm th y nh ng ng i có tài ăn nói. Ch ngạ ấ ở ữ ườ ẳ
h n nh nh ng nhà giao t , các ngôi sao ca nh c, nhà thuy t giáo, nhà chính tr , ngh sĩ,ạ ư ữ ế ạ ế ị ệ
ng i ti p th bán hàng và nh ng ng i d n ch ng trình.ườ ế ị ữ ườ ẫ ươ

7. Môi tr ngườ : Đây là d ng tài năng giúp g n k t con ng i v i m i th xungạ ắ ế ườ ớ ọ ứ
quanh h . D ng này th ng có nh ng nhà nông l n, các nhà hu n luy n thú, các nhàọ ạ ườ ở ữ ớ ấ ệ
đ a h i d ng h c và nh ng ng i qu n lý công viên. ị ả ươ ọ ữ ườ ả
N u chia nh các d ng tài năng c b n trên b ng cách phân bi t rõ h n, ta có thế ỏ ạ ơ ả ằ ệ ơ ể
có đ n h n ba m i d ng tài năng.ế ơ ươ ạ
NG I TH T B I TRONG H C T PƯỜ Ấ Ạ Ọ Ậ
Ng i nào h c không gi i tr ng, ngay c khi h r t chăm ch , thì th ngườ ọ ỏ ở ườ ả ọ ấ ỉ ườ
không có tài h c t p. Nh ng ng i này không th h c b ng cách ng i ì m t ch , ngheọ ậ ữ ườ ể ọ ằ ồ ộ ỗ
gi ng, ho c đ c sách. H ch c ch n là có năng khi u trong lĩnh v c khác.ả ặ ọ ọ ắ ắ ế ự
B ru t tôi rõ ràng có tài h c t p, đó là lý do ng i có k năng đ c, vi t r t t tố ộ ọ ậ ườ ỹ ọ ế ấ ố
và có IQ cao. Ng i cũng là m t nhà giao t tài năng. ườ ộ ế
Còn ng i b giàu l i có tài tính toán. Và ng i còn là m t di n gi r t gi i vàườ ố ạ ườ ộ ễ ả ấ ỏ
r t có tài giao ti p. Ng i có hàng trăm nhân viên thích làm vi c cho ng i. Ng iấ ế ườ ệ ườ ườ
cũng không e ng i nói v r i ro, đi u đó có nghĩa là tài năng n i tâm c a ng i cũng r tạ ề ủ ề ộ ủ ườ ấ
m nh. Nói cách khác, ng i có kh năng t p chung r t cao vào các chi ti t g n li n v iạ ườ ả ậ ấ ế ắ ề ớ
kh năng th p nh n r i ro trong đ u t ; và ng i có kh năng xây d ng các công ty màả ấ ậ ủ ầ ư ườ ả ự
ng i ta thích vào làm.ườ
242
Ng i b ru t c a tôi tuy r t có tài, nh ng n i s b thu l ti n b c chính là m tườ ố ộ ủ ấ ư ỗ ợ ị ỗ ề ạ ộ
đi m y u c a ng i. Khi ng i c g ng b t đ u s nghi p kinh doanh, sau đó b thuaể ế ủ ườ ườ ố ắ ắ ầ ự ệ ị
l , ng i đau lòng và quay tr v đi làm công. M t đi u mà ng i ch doanh nghi pỗ ườ ở ề ộ ề ườ ủ ệ
ph i có, đ c bi t khi b t tay xây d ng m t doanh nghi p mà không có ti n là tài năngả ặ ệ ắ ự ộ ệ ề
trong n i tâm.ộ
Ng i b té ngã và bi t đ ng lên đ c g i là ng i v ng vàng, ngoan c ng hayườ ị ế ứ ượ ọ ườ ữ ườ
qu quy t. Ng i gi m làm nh ng đi u mà ng i khác th y kinh hãi đ c g i là cóả ế ườ ả ữ ề ườ ấ ượ ọ
khí phách hay dũng c m. M t ng i ph m sai l m, nh ng giám ch p nh n sai l m đóả ộ ườ ạ ầ ư ấ ậ ầ
và xin l i, đ c g i là ng i khiêm t n… đó cũng là d ng tài năng khác.ỗ ượ ọ ườ ố ạ
T I SAO CÓ NH NG NG I THÀNH CÔNG H N NG I KHÁC?Ạ Ữ ƯỜ Ơ ƯỜ
Vào cu i th p niên 1930 m t nghiên c u trên nh ng ng i thành đ t c a vi nố ậ ộ ứ ữ ườ ạ ủ ệ
Carnegie cho th y, trình đ chuyên môn k thu t chi m đ n 15% trong thành công c aấ ộ ỹ ậ ế ế ủ

m t ng i. Nói cách khác, m t s ti n s thành công h n nh ng ng i khác khôngộ ườ ộ ố ế ỹ ơ ữ ườ
nh t thi t vì h h c tr ng nào hay h c thông minh đ n đâu. T t c chúng ta đ u bi tấ ế ọ ọ ườ ọ ế ấ ả ề ế
ng i h c gi i tr ng và r t thông minh, ch a h n đã thành công trong cu c s ng.ườ ọ ỏ ở ườ ấ ư ẳ ộ ố
Khi b n nhìn vào 7 d ng tài năng khác nhau, b n có th y có nhi u lý do khác nhau đạ ạ ạ ấ ề ể
m t ng i thành công. Nói cách khác, b n có th phân bi t rõ n n t ng c a s thôngộ ườ ạ ể ệ ề ả ủ ự
minh.
M t nghiên c u khác đ c ti n hành trên 3000 ông ch qua ph ng v n tr l iộ ứ ượ ế ủ ỏ ấ ả ờ
câu h i: “Hai k năng hàng đ u mà b n tìm ki m khi tuy n nhân viên là gì?”. Sáu kỏ ỹ ầ ạ ế ể ỹ
năng đ c đ c p nhi u nh t là: Thái đ t t; k năng giao tíêp t t; kinh nghi m làmượ ề ậ ề ấ ộ ố ỹ ố ệ
vi c; nh ng ý ki n c a c quan cũ; nh ng k năng đ c hu n luy n ra sao; t ng th iệ ữ ế ủ ơ ữ ỹ ượ ấ ệ ổ ờ
gian đ n tr ng.ế ườ
M t l n n a, thái đ và k năng giao ti p l i đ c x p cao h n năng l c vộ ầ ữ ọ ỹ ế ạ ượ ế ơ ự ề
chuyên môn trong vi c xác đ nh m t vi c làm thành công.ệ ị ộ ệ
PHÁT HI N RA NĂNG KHI U C A B N VÀ TR THÀNH M T NG IỆ Ế Ủ Ạ Ở Ộ ƯỜ
CÓ TÀI.
243
B tôi bi t r ng vi c ng i yên trong phòng, nghe gi ng, đ c sách và đ c nh ngố ế ằ ệ ồ ả ọ ọ ữ
môn mà không v n đ ng c th không ph i là cách h c t t nh t c a tôi. Ng i taậ ộ ơ ể ả ọ ố ấ ủ ườ
th ng nói: “Ta không tin b t kỳ đ a con nào c a ta s h c gi i tr ng”. Ng i bi tườ ấ ứ ủ ẽ ọ ỏ ở ườ ườ ế
là t t c tr con không h c cùng m t ki u. M t ng i ch c a tôi là ho s tài ba, s cấ ả ẻ ọ ộ ể ộ ườ ị ủ ạ ỹ ắ
s o v màu s c và b c c. Bây gi ch y làm vi c nh m t ho s th ng m i.ả ề ắ ố ụ ờ ị ấ ệ ư ộ ạ ỹ ươ ạ
Ng i ch khác c a tôi là m t n tu sĩ và r t yêu thiên nhiên. Anh trai tôi là m t h c giườ ị ủ ộ ữ ấ ộ ọ ả
gi i. Anh thích làm và h c v i hai bàn tay mình. Đ a anh m t cái tua - vít là anhỏ ọ ớ ư ộ
mu n .ch a ch a m i th . Anh cũng là m t nhà giao ti p tài ba, đó là lý do anh làm vi cố ữ ữ ọ ứ ộ ế ệ
t i ngân hàng Máu. Anh thích tr n an nh ng ng i b n ch n lo l ng và đ nghĩ c a hạ ấ ữ ườ ồ ồ ắ ề ủ ọ
hi n máu đ c u ng i khác. Còn tôi tôi s nói r ng n i tâm c a tôi r t t t đi u đó choế ể ứ ườ ẽ ằ ộ ủ ấ ố ề
phép tôi v t qua n i s hãi và hành đ ng. Đó là lý do tôi thích làm m t ng i phượ ỗ ự ộ ộ ườ ụ
trách hãng buôn và m t nhà đ u t . Tôi đã h c cách th ng tr n i s và chuy n chúngộ ầ ư ọ ố ị ỗ ợ ể
thành s hào h ng.ự ứ
B tôi thông minh đ đ khuy n khích con mình nh n ra đ c năng khi u c a taố ủ ể ế ậ ượ ế ủ

và ch n cách h c cho riêng chúng. Khi ng i phát hi n ra là tôi th c s quan tâm đ nọ ọ ườ ệ ự ự ế
ti n b c, ch nghĩa t b n và kinh t h c nh ng môn mà ng i không a, ng iề ạ ủ ư ả ế ọ ữ ườ ư ườ
khuy n khích tôi tìm nh ng th y giáo có th d y tôi nh ng mà ng i không a, ng iế ữ ầ ể ạ ữ ườ ư ườ
khuy n khích tôi tìm nh ng th y giáo có th d y tôi nh ng môn đó. V dó là lý do ế ư ầ ể ạ ư ả ở
tu i nên chín, tôi b t đ u h c h i t ng i b giàu. M c dù ng i b ru t c a tôi tônổ ắ ầ ọ ỏ ừ ườ ố ặ ườ ố ộ ủ
tr ng ng i b giàu, nh ng h không đ ng quan đi m v i nhau trong nhi u v n đ .ọ ườ ố ư ọ ồ ể ớ ề ấ ề
B ru t tôi bi t ràng n u m t đ a tr thích thú m t môn h c nào, thì đ a tr đó có cố ộ ế ế ộ ứ ẻ ộ ọ ứ ẻ ơ
h i t t h n đ phát hi n ra tài năng b m sinh c a nó. Ng i cho phép tôi h c nh ngộ ố ơ ể ệ ẩ ủ ườ ọ ữ
môn tôi a thích m c dù ng i không đ c bi t thích môn đó . Và khi tôi không đ t đi mư ặ ườ ặ ệ ạ ể
cao tr ng, ng i không bu n, m c dù Ng i là m t lãnh đ o trong ngành giáo d c. ở ườ ườ ồ ặ ườ ộ ạ ụ
Ng i bi t r ng m c dù tr ng h c là quan tr ng, nh ng đó không ph i là n iườ ế ằ ặ ườ ọ ọ ư ả ơ
tài năng c a tôi đ c nh n ra. ng i bi t n u tr con h c và làm nh ng gì chúng aủ ươ ậ ườ ế ế ẻ ọ ữ ư
thích thì chúng s nh n ra nh ng tài năng c a chúng và s thành công. Ng i bi t vàẽ ậ ữ ủ ẽ ườ ế
nói chúng tôi thông minh, m c dù chúng tôi th ng b đi m th p tr ng. là m t nhàặ ườ ị ể ấ ở ườ ộ
giáo có uy tín, Ng i bi t r ng giáo d c th c s là làm b c l lăng khi u c a tr ra,ườ ế ằ ụ ự ự ộ ộ ế ủ ẻ
ch không ph i nh i nhét thông tin vào.ứ ả ồ
244
B O V NĂNG KHI U C A CON B N.Ả Ệ Ế Ủ Ạ
B tôi r t nghiêm túc trong viêc b o v năng khi u c a t t c nh ng đ a con.ố ấ ả ệ ế ủ ấ ả ữ ứ
Ng i bi t r ng tr ng h c ch phát hi n ra đ c năng khi u giao ti p. Ng i quanườ ế ằ ườ ọ ỉ ệ ượ ế ế ườ
tâm đ n tôi b i vì tôi là m t đ a tr hi u đ ng và ghét nh ng môn h c t t , chánế ở ộ ứ ẻ ế ộ ữ ọ ừ ư
ng t. Ng i bi t tôi có kh năng t p trung ng n và s g p r c r i khi đi h c. Vì nh ngắ ườ ế ẳ ậ ắ ẽ ặ ắ ố ọ ữ
lý do đó, ng i khuy n khích tôi ch i th thao và h c h i ng i b giàu. Ng iườ ế ơ ể ọ ỏ ở ườ ố ườ
mu n tôi v n r t năng đ ng và h c m t môn mà tôi r t h ng thú đ đ m b o s t tinố ẫ ấ ộ ọ ộ ấ ứ ể ả ả ự ự
c a tôi, đi u nay có liên quan m t thi t đ n vi c gi cho năng khi u c a tôi nguyênủ ề ậ ế ế ệ ữ ế ủ
v n. Ng i đã áp d ng nh v y v i anh ch em tôi.ẹ ườ ụ ư ậ ớ ị
Khi xem truy n hình n u chúng ta c m th y chán, chúng ta ch vi c nh n nút vàề ế ả ấ ỉ ệ ấ
xem ch ng trình khác h ng thú h n bu n thay, con cái chúng ta l i không có đ c cươ ứ ơ ồ ạ ượ ơ
h i đó tr ng h c.ộ ở ườ ọ
RÙA VÀ THỎ

B tôi thích câu chuy n ng ngôn Rùa và Th .Ng i th ng nói v i con gái: “Cóố ệ ụ ỏ ườ ườ ớ
nh ng b n h c tr ng thông minh, nhanh nh n h n các con môt vài m t nào đó.ữ ạ ọ ở ườ ẹ ơ ở ặ
Nh ng không có nghĩa là h d n đ u tr c các con. Hãy luôn nh câu chuy n rùa vàư ọ ẫ ầ ướ ớ ệ
th .N u các con h c hành theo ti n đ c a mình và c h c mãi thì con s v t qua m tỏ ế ọ ế ộ ủ ứ ọ ẽ ượ ặ
nh ng k h c nhanh nh ng r i ng ng l i. Đ n gi n b i vì m t đ a tr có đi m cao ữ ẻ ọ ư ồ ư ạ ơ ả ở ộ ứ ẻ ể ở
tr ng không có nghĩa là đ a tr có cu c s ng. nên nh , n n giáo d c th t s s b tườ ứ ẻ ộ ố ớ ề ụ ậ ự ẽ ắ
đ u khi con ra tr ng.” đó là cách khuy n khích c a b tôi đ con cái tr thành ng iầ ườ ế ủ ố ể ở ườ
h c su t đ i nh ng i. ọ ố ờ ư ườ
IQ C A B N CÓ TH GI M.Ủ Ạ Ể Ả
Tôi nghi m ra r ng cu c s ng là m t bài h c ph i h c không ng ng. Cũng gi ngệ ằ ộ ố ộ ọ ả ọ ừ ố
nh m t con th n m ng , nhi u ng i s n m ng sau khi ra tr ng. Trong cu cư ộ ỏ ằ ủ ề ườ ẽ ằ ủ ườ ộ
s ng thay đ i đ n chóng m t ngày nay, thái đ nh v y ph i tr giá r t đ t. H y ki mố ổ ế ặ ộ ư ậ ả ả ấ ắ ẵ ể
tra l i công th c xác đ nh IQ:ạ ứ ị
Tu i trí tu ổ ệ
IQ= x 100
245
tu i đ iổ ờ
B ng cách tính đó, IQ c a b n s gi m vì tu i đ i c a b n m i năm m i tăng.ằ ủ ạ ẽ ả ổ ờ ủ ạ ỗ ỗ
Đó là lý do câu chuy n v rùa và th c a b tôi luôn đúng. Khi b n h p m t b n bèệ ề ỏ ủ ố ạ ọ ặ ạ
th i trung h c, b n luôn có th nh n ra nh ng con th ng g t trên đ ng. R t nhi uờ ọ ạ ể ậ ữ ỏ ủ ậ ườ ấ ề
l n h đã là nh ng sinh viên đ c b u là “Tài năng tr ”… nh ng bây gi h đã khôngầ ọ ữ ượ ầ ẻ ư ờ ọ
còn d c nh v y n a. h quên s giáo d c ngoài đ i di n ra sau khi ra tr ng.ượ ư ậ ữ ọ ự ụ ờ ễ ườ
PHÁT HI N RA NĂNG KHI U C A CON B NỆ Ế Ủ Ạ
“Con b n là m t thiên tài ”. tôi nghĩ là v y và tôi hy v ng b n cũng nghĩ th .ạ ộ ậ ọ ạ ế
Th c ra, có l con b n có nhi u năng khi u khác nhau. V n đ ch , n n giáo d cự ẽ ạ ề ế ấ ề ở ỗ ề ụ
hi n t i c a chúng ta ch phát hi n ra m t d ng năng khi u thôi. n u năng khi u c aệ ạ ủ ỉ ệ ộ ạ ế ế ế ủ
con b n không ph i là năng khi u do giáo d c phát hi n, con b n có th c m th y nguạ ả ế ụ ệ ạ ể ả ấ
d t tr ng thay vì th y mình thông minh. t h i nh t là năng khi u đó có th b l điố ở ườ ấ ệ ạ ấ ế ể ị ờ
ho c có th b c n tr phát huy trong n n giáo d c. Tôi bi t có nhi u đ a tr b làm choạ ể ị ả ở ề ụ ế ề ứ ẻ ị
c m th y kém thông minh b i vì chúng b so sánh v i nh ng đ a tr khác. Thay vì phátả ấ ở ị ớ ữ ứ ẻ

hi n ra t ng năng khi u riêng c a m i đ a tr thì chúng ta l i áp d ng m t tiêu chu nệ ừ ế ủ ỗ ứ ẻ ạ ụ ộ ẩ
chung v IQ cho m i đ a tr . Tr con đi h c v i c m giác mình không thông minh.ề ọ ứ ẻ ẻ ọ ớ ả
đi u nay s gây b t l i l n trong cu c s ng. đi u quan tr ng các b c b m c n làm làề ẽ ấ ợ ớ ộ ố ề ọ ậ ố ẹ ầ
xác đ nh năng khi u b m sinh c a con mình ngay nh ng năm tháng đ u đ i, khuy nị ế ẩ ủ ữ ầ ờ ế
khích phát tri n nh ng năng khi u đo, và b o v chúng kh i “năng khi u cào b ng ”ể ữ ế ả ệ ỏ ế ằ
c a n n giáo d c. Nh b c a tôi t ng nói v i các con .“n n giáo d c c a chúng taủ ề ụ ư ố ủ ừ ớ ề ụ ủ
đ c thi t k đ d y tr con nh ng bu n thay nó không đ c thi t k đ d y t t cượ ế ế ể ạ ẻ ư ồ ượ ế ế ể ạ ấ ả
m i đ a tr .”ọ ứ ẻ
Khi ng i ta h i tôi có nghĩ t t c m i tr con đ u thông minh không, tôi đáp:ườ ỏ ấ ả ọ ẻ ề
“Tôi ch a t ng th y đ a tr nào mà không háo h c tò mò h c h i. tôi ch a t ng th yư ừ ấ ứ ẻ ứ ọ ỏ ư ừ ấ
đ a tr nào ph i đ c b o h c đi h c nói. Tôi ch a t ng th y đ a tr nào té ngã trongứ ẻ ả ượ ả ọ ọ ư ừ ấ ứ ẻ
khi h c đi mà l i không mu n đ ng nên l i và nói trong khi m t úp su ng sàn, ‘Con l iọ ạ ố ứ ạ ặ ố ạ
th t b i n a r i. Con nghĩ là con không bao gi h c đi đ c.’ Tôi ch th y nh ng đ aấ ạ ữ ồ ờ ọ ượ ỉ ấ ữ ứ
tr té lên té xu ng nh ng cu i cùng v n đ ng lên và b t đ u đi đu c , r i sau đó cònẻ ố ư ố ẫ ứ ắ ầ ợ ồ
ch y n a. Tr con là nh ng xinh linh bé b ng có kh năng h c h i r t cao. Tuy nhiên,ạ ữ ẻ ữ ỏ ả ọ ỏ ấ
246
tôi cũng đã g p n t s đ a tr r t ngán tr ng h c ho c t c gi n khi ra tr ng, ho c raặ ộ ố ứ ẻ ấ ườ ọ ặ ứ ậ ườ ặ
tr ng v i c m giác th t b i, ho c ra tr ng v i l i th không bao gi đi h c n a .” ườ ớ ẳ ấ ạ ặ ườ ớ ờ ề ờ ọ ữ
Hi n nhiên, đ i v i nh ng đ a tr này, chuy n gì đó đã x y ra v i s yêu thíchể ố ớ ữ ứ ẻ ệ ả ớ ự
h c h i t nhiên c a chúng t khi sinh ra cho đ n khi h c song. ng i b h c th c c aọ ỏ ự ủ ừ ế ọ ườ ố ọ ứ ủ
tôi đã nói: “M t công vi c quan tr ng nh t c a các b c cha m là phát hi n và phát huyộ ệ ọ ấ ủ ậ ẹ ệ
năng khi u c a con mình và gi lòng đam mê h c h i c a nó s ng mãi, d c bi t n uế ủ ữ ọ ỏ ủ ố ặ ệ ế
đ a tr đó không thích tr ng h c.” N u b tôi đã không làm v y, có l tôi đã raứ ẻ ườ ọ ế ố ậ ẽ
tr ng tr c khi t t nghi p t lâu r i. Ng i đã gi cho ng n l a h c t p c a tôi cháyườ ướ ố ệ ừ ồ ườ ữ ọ ử ọ ậ ủ
mãi, và luôn tìm cách khuy n khích tôi phát tri n năng khi u c a mình. Tôi đã l iế ể ế ủ ở ạ
tr ng, m c dù tôi ghét tr ng h c!ườ ặ ườ ọ
CHƯƠNG 3 CHO CON SỨC MẠNH-TRƯỚC KHI CHO CON TIỀN
M t ngày n , đ a b n cùng l p –Richie m i tôi đ n ngh cu i tu n t i nhà ngh ộ ọ ứ ạ ớ ờ ế ỉ ố ầ ạ ỉ ở
bãi bi n c a gia đình nó. Tôi c m đ ng l m, Richie là m t nh ng đ a giàu nh t l p, vàể ủ ả ộ ắ ộ ữ ứ ấ ớ
ai cũng mu n k t b n v i nó. Và tôi l i may m n nh n đ c l i m i đ n nhà ngh bố ế ạ ớ ạ ắ ậ ượ ờ ờ ế ỉ ờ

bi n c a nó, trên m nh đ t riêng cách nhà tôi kho ng 45km.ể ủ ả ấ ả
M giúp tôi chu n b hành lý và c m n b m c a Richie có du thuy n riêng vàẹ ẩ ị ả ơ ố ẹ ủ ề
r t nhi u đ ch i hi n đ i. Chúng tôi ch i t sáng đ n t i. Lúc b m Richie đ a tôiấ ề ồ ơ ệ ạ ơ ừ ế ố ố ẹ ư
v nhà l i, da tôi đã rám n ng, lòng ph n kh i và đ y c m kích.ề ạ ắ ấ ở ầ ả
M y hôm sau, đâu tôi cũng c huyên thuyên v nh ng ngày cu i tu n đó. Tôiấ ở ứ ề ữ ố ầ
k v nh ng trò ch i, nh ng món đ ch i, chi c du thuy n, nh ng món ăn ngon, vàể ề ữ ơ ữ ồ ơ ế ề ữ
ngôi nhà tuy t đ p ven bi n. Đ n ngày th t c nhà tôi ngán đ n t n c khi ngheệ ẹ ể ế ứ ư ả ế ậ ổ
nh ng chuy n đó. T i th năm, tôi h i b m xem chúng tôi có th mua m t ngôi nhàữ ệ ố ứ ỏ ố ẹ ể ộ
ngoài bãi bi n g n nhà c a Richie không. ch có th mà b tôi n i d n lôi đình “B nể ầ ủ ỉ ế ố ổ ậ ố
ngày nay, t t c nh ng gì c nhà nghe đ c là m y ngày ngh cu i tu n c a con nhàấ ả ữ ả ượ ấ ỉ ố ầ ủ ở
ngh ngoài bãi bi n c a nhà Richie. Ta m t m i vì nghe ba cái th đó r i. bây gi conỉ ể ủ ệ ỏ ứ ồ ờ
mu n chúng ta mua m t ngôi nhà bãi bi n. Con nghĩ b ta in ra ti n h ? ta ch có khố ộ ể ộ ề ả ỉ ả
năng thanh toán h t hoá đ n và gi cho c nhà còn c m đ mà ăn.Ta còng l ng làmế ơ ữ ả ơ ể ư
247
l ng su t ngày cho c nhà có đ c m ăn áo m c và thanh toán h t hoá đ n tính ti nụ ố ả ủ ơ ặ ế ơ ề
hàng tháng. N u con mu n s ng nh Richie thì sao không qua bên đó luân đi?”ế ố ố ư ở
Khuya đó, m rón rén vào phòng tôi. Trên tay m là m t tr ng phong bì. Ghé ng iẹ ẹ ộ ồ ồ
xu ng gi ng tôi, bà nói: “b con đang căng th ng v tài chính.”ố ườ ố ẳ ề
Tôi n m đó trong bóng đêm, r i tung vi nh ng c m giác l n l n và ng c nhìnằ ố ữ ả ẫ ộ ướ
m . là đ a bé m i chín tu i, tôi đã bu n, s c, gi n, và th t v ng. Tôi không có ý ch cẹ ứ ớ ổ ồ ố ậ ấ ọ ọ
gi n b . Tôi bi t chúng tôi đang trong giai đo n khó khăn v kinh t . Tôi ch mu n chiaậ ố ế ạ ề ế ỉ ố
s m t chút v i c nhà v li m h nh phúc c a tôi và v b c tranh c a m t cu c s ngẻ ộ ớ ả ề ề ạ ủ ề ứ ủ ộ ộ ố
t t đ p… m t cu c s ng mà ti n b c có th đem l i… m t cu c s ng mà có l chúngố ẹ ộ ộ ố ề ạ ể ạ ộ ộ ố ẽ
tôi cũng khao khát đ t đ c.ạ ượ
M b t đ u cho tôi xem nh ng hoá đ n, r t nhi u con s đ c đánh d u đ .ẹ ắ ầ ữ ơ ấ ề ố ượ ấ ỏ
“Chúng ta đã rút quá s ti n g i trong ngân hàng, nh ng hoá đ n này ch a thanh toán vàố ề ử ữ ơ ư
còn m t s hoá đ n đã tr h n hai tháng.”ộ ố ơ ễ ạ
“T i sao:”Tôi h i, g n nh nài n m t s gi i thích nào đó. “Chúng ta xài quáạ ỏ ầ ư ỉ ộ ự ả
nhi u, nh ng b con l i không ki m ra nhi u ti n đ n th . Và m c a b , bà n i con,ề ư ố ạ ế ề ề ế ế ẹ ủ ố ộ
l i đ ngh chúng ta g i ti n đ giúp đ h . b con v a nh n đ c th hôm nay, và bạ ề ị ử ề ể ỡ ọ ố ừ ậ ượ ư ố

con r t lo l ng vì chúng ta cũng đang g p khó khăn. Chúng ta không th tr n i nh ngấ ắ ặ ể ả ổ ữ
th ma b m Richie có th tr .”ứ ố ẹ ể ả
“Nh ng t i sao?”ư ạ
“M không bi t t i sao. M ch bi t chúng ta không th tr n i nh ng th nhẹ ế ạ ẹ ỉ ế ể ả ổ ữ ứ ư
h . Chúng ta không giàu nh h . Bây gi thì nh m m t và ng đi con.Ngày mai conọ ư ọ ờ ắ ắ ủ
ph i đi h c r i, và con c n ph i h c th t gi i n u con mu n thành công trong cu cả ọ ồ ầ ả ọ ậ ỏ ế ố ộ
s ng. N u con có h c v n cao thì con có th giàu nh b m Richie.”ố ế ọ ấ ể ư ố ẹ
“Nh ng b có h c v n cao, m cũng có h c v n cao,” tôi cãi l i. “v y t i saoư ố ọ ấ ẹ ọ ấ ạ ậ ạ
chúng ta không giàu? t t c nh ng gì chúng ta có là m t đ ng hoá đ n ch a tr n i. conấ ả ữ ộ ố ơ ư ả ổ
không hi u n i.”ể ổ
“Đ ng b n tâm, con yêu. Đ ng lo nghĩ v ti n b c. B m s gi i quy t v n đừ ậ ừ ề ề ạ ố ẹ ẽ ả ế ấ ề
ti n b c. Sáng mai con ph i đi h c, nên con c n ph i ngon gi c t i nay.”ề ạ ả ọ ầ ả ấ ố
248
Lúc b y gi tôi chín tu i và g p đ a b n h c nh Richie, tôi bi t đó là s khácấ ờ ổ ặ ứ ạ ọ ư ế ự
bi t l n giũa gia đình tôi và nhi u gia đình c a cácc b n h c. Trong d y con làm giàuệ ớ ề ủ ạ ọ ạ
t p 1, th t may là tôi đ c h c tr ng ti u h c c a nh ng đ a tr giàu thay vìậ ậ ượ ọ ở ườ ể ọ ủ ữ ứ ẻ
tr ng ti u h c c a nh ng đ a tr nghèo hay trung l u. Có nh ng đ a b n con nhàườ ể ọ ủ ữ ứ ẻ ư ữ ứ ạ
giàu trong khi gia đình mình n ng p đ u, và vào đ tu i nh y c m đó, nh n th c nàyợ ậ ầ ở ộ ổ ạ ả ậ ứ
tr thành m t b c ngo c trong đ i tôi.ở ộ ướ ặ ờ
CÓ PH I C N CÓ TI N M I LÀM RA TI N KHÔNG?Ả Ầ Ề Ớ Ề
M t trong nh ng câu h i th òng xuyên nh t mà tôi nhân đ c là : “có ph i c nộ ữ ỏ ư ấ ượ ả ầ
có ti n m i làm ra ti n không?”ề ớ ề
Câu tr l i c a tôi là: “Không, không ph i v y.Ti n b c đ n t ý t ng c a b nả ờ ủ ả ậ ề ạ ế ừ ưở ủ ạ
b i vì ti n b c ch là ý t ng.”ở ề ạ ỉ ưở
M t câu h i khác là: “Tôi đ u t th nào n u tôi không có ti n? Làm sao tôi cóộ ỏ ầ ư ế ế ề
th đ u t khi th m chí tôi không th tr n i nh ng hoá đ n c a mình ?”ể ầ ư ậ ể ả ổ ữ ơ ủ
Tôi bi t r ng v i nhi u ng i câu tr l i c a tôi là không tho mãn, trong khi hế ằ ớ ề ườ ả ờ ủ ả ọ
đang tìm ki m nh ng câu tr lòi v cách nhanh chóng kiém m t vài đ ng b c đ h cóế ữ ả ề ộ ồ ạ ể ọ
th đ u t và ti n lên trong đ i. tôi mu n ng i ta bi t r ng h có quy n l c và khể ầ ư ế ờ ố ườ ế ằ ọ ề ự ả
năng đ có ti n nh ý mu n… n u h mu n và s c m nh đó không có trong ti n b c,ể ề ư ố ế ọ ố ứ ạ ề ạ

không có bên ngoài con ng i h . s c m nh đó có trong ý t ng c a h … s c m nhở ườ ọ ứ ạ ưở ủ ọ ứ ạ
c a ý t ng. đáng m ng là chuy n đó không c n dùng đ n ti n b c… nó ch c n sủ ưở ừ ệ ầ ế ề ạ ỉ ầ ự
s n lòng thay đ i m t vài ý t ng, và b n có th đ t đ c s c m nh và ti n b c, thayẵ ổ ộ ưở ạ ể ạ ượ ứ ạ ề ạ
vì đ cho ti n b c kh ng ch b n. ể ề ạ ố ế ạ
Ng i b giàu c a tôi th ng nói: “ng i ta nghèo vì h có nh ng ý t ngườ ố ủ ươ ườ ọ ữ ưở
nghèo. h u h t nh ng ng i nghèo có ý t ng v ti n b c và cu c s ng t b m c aầ ế ữ ườ ưở ề ề ạ ộ ố ư ố ẹ ủ
h . vì chúng ta không đ c d y d gi c v ti n b c tr ng h c, nên ý t ng vọ ượ ạ ỗ ả ề ề ạ ở ườ ọ ưở ề
ti n b c đ c chuy n t b m sang con cái, qua nhi u th h . ”ề ạ ượ ề ư ố ẹ ề ế ệ
M c dù lúc đó tôi không hi u t i sao nhà Richie giàu h n nhà tôi, nh ng m y nămặ ể ạ ơ ư ấ
sau thì tôi hi u ra. nh Richie bi t cách b t ti n làm viêc cho h , và h chuy n l i ki nể ả ế ắ ề ọ ọ ề ạ ế
th c đó cho con cái. Richie v n đang r t giàu và s còn giàu n a. Ngày nay, b t c khiứ ẫ ấ ẽ ữ ấ ứ
nào chúng tôi g p l i nhau chúng tôi v n là nh ng ng i b n thân thi t nh t , và đã h nặ ạ ẫ ữ ườ ạ ế ấ ơ
249
b n m i năm k t khi chúng tôi k t b n v i nhau. Th ng 5 năm chúng tôi m i g pố ươ ể ừ ế ạ ơ ườ ớ ặ
nhau m t l n, th mà c nh là m i g p nhau hôm qua v y. Bây gi tôi đã hi u t i saoộ ầ ế ứ ư ớ ặ ậ ờ ể ạ
nhà c u y giàu h n nhà tôi; tôi th y c u chuy n đ t l i ki n th c đó cho con mình.ậ ấ ơ ấ ậ ề ạ ạ ế ứ
Nh ng không nh ng chuy n l i cách “ki m ti n”, c u còn chuy n đ t l i s c m nh vư ữ ề ạ ế ề ậ ề ạ ạ ứ ạ ề
ti n b c. và đó là s c m nh v tiên b c… ch không ch ti n, khi n ng i ta giàu có.ề ạ ứ ạ ề ạ ứ ỉ ề ế ườ
s c m nh v ti n b c – đó là đi u mà tôi mu n quy n sách này chuy n đ t l i cho b nứ ạ ề ề ạ ề ố ể ề ạ ạ ạ
đ b n có th chuy n đ t lai cho con cháu.ể ạ ể ề ạ
NGU I GIÀU KHÔNG C N TI N.Ờ Ầ Ề
M c dù ng i b giàu cho nh ng đ a con khác c a ng i m t kho n ti n,ặ ườ ố ữ ứ ủ ườ ộ ả ề
nh ng ng i không cho MiKe đ ng nào c , và ng i không tr ti n không cho chúngư ườ ồ ả ườ ả ề
tôi khi chúng tôi làm vi c cho ng i. Ng i nói: “cho m t đ a tr ti n, đó là con đãệ ườ ườ ộ ứ ẻ ề
d y nó làm vi c cho đ ng ti n thay vì h c cách làm ra đ ng ti n.” ạ ệ ồ ề ọ ồ ề
Bây gi tôi không nói là b n nên b t con minh làm vi c không công. Và tôi cũngờ ạ ắ ệ
không nói là đ ng cho b n tr ti n.tôi s không ng ng n đ n đ b o b n nói v i conừ ọ ẻ ề ẽ ớ ẩ ế ộ ả ạ ớ
c a b n nh ng gì, vì r ng m i đ a tr m i khác và m i nhà m i c nh. Đi u tôi đangủ ạ ữ ằ ỗ ứ ẻ ỗ ỗ ỗ ả ề
nói là ti n b c đên tù ý t ng. Có m t câu nói r t quen thu c là: “M t cu c hành trìnhề ạ ưở ộ ấ ộ ộ ộ
hàng ngàn d m b t đ u b ng m t b c chân đ n gi n.” m t câu nói chính xác h n sặ ắ ầ ằ ộ ướ ơ ả ộ ơ ẽ

là: “M t cu c hành trình hàng ngàn d m băt đ u b ng ý t ng t o nên cu c hànhộ ộ ặ ầ ằ ưở ạ ộ
trình .” Đ i v i ti n b c, nhi u ng i b t đ u cu c hành trình trong đ i h b ngố ớ ề ạ ề ườ ắ ầ ộ ờ ọ ằ
nh ng ý t ng nghèo nàn ho c nh ng ý t ng h n ch h sau này trong cu c đ i. ữ ưở ặ ư ưở ạ ế ọ ộ ờ
KHI NÀO B N D Y CON V TIÊN B C?Ạ Ạ Ề Ạ
Tôi th ng đ c h i: “ đ t i nào thì tôi nên b t đ u d y con v ti n b c?”ườ ượ ỏ Ở ộ ưổ ắ ầ ạ ề ề ạ
Câu tr l i c a tôi là: “khi con b n b t đ u quan tâm đ n ti n.”Tôi có m t ng iả ờ ủ ạ ắ ầ ế ề ộ ườ
b n có đ a con 5 tu i. Gi d tôi có m t t 5 đôla ho c m t t 20 đôla và h i th ng bé:ạ ứ ổ ả ụ ộ ờ ặ ộ ờ ỏ ằ
“con mu n cái nào?” thì th ng bé s ch n cái nào?Ng i tôi h i luôn tr l i không chútố ằ ẽ ọ ườ ỏ ả ờ
ng p ng ng: “t 20 đôla.”Tôi đáp l i: “Chính xác, th m chí m t đ a tr 5 tu i cũngậ ừ ờ ạ ậ ộ ứ ẻ ổ
hi u s khác bi t gi a m t t 5 đôla và 20 đôla.”ể ự ệ ữ ộ ờ
Ng i b gi u l y 10 cent m i gi cho vi c d y tôi cách làm giàu. Ng i đãườ ố ả ấ ỗ ờ ệ ạ ườ
không làm đi u đó ch đ d y tôi chuy n ti n nong. Tôi yêu c u đ c h c làm giàu, tôiề ỉ ể ạ ệ ề ầ ượ ọ
250