Giáo trình vật liệu kỹ thuật xây dựng part 2 pdf

Hỗnh 2.3 -Sồ õọử taỷo thaỡmh dung dởch rừn thay thãú ho tan vä hản
* Cạc tênh cháút váût l v họa hc gáưn giäúng nhau (cáúu tảo låïp v âiãûn tỉí, tênh ám âiãûn,
nhiãût âäü chy...)
Nọi chung cạc ngun täú cng trong mäüt nhọm ca bng hãû thäúng tưn hoaỡn thoớa
maợn õióửu kióỷn naỡy. Caùc cỷp nguyón tọỳ hỗnh thnh dung dëch ràõn vä hản chè cọ thãø l
ngun täú kim loải. Cáưn chụ ràịng âáy chè l âiãưu kiãûn cáưn ca dung dëch ràõn vä hản.
b - Dung dëch ràõn thay thãú ha tan cọ hản :
L dung dëch ràõn m trong âọ cạc cáúu tỉí chè ha tan vo nhau våïi giạ trë nháút âënh,
tỉïc l näưng âäü ca chụng bë giạn âoản.
Cạc càûp cáúu tỉí khäng tha mn bäún âiãưu kiãûn trãn s tảo thnh dung dëch ràơn cọ hản
c - Dung dëch ràõn tráût tỉû v khäng tráût tỉû :
Nãúu sỉû phán bäú ngun tỉí ca cáúu tỉí ha tan trong mảng dung mäi mọỹt caùch ngỏựu
nhión thỗ õổồỹc goỹi laỡ dung dởch rừn khäng tráût tỉû. Trong mäüt säú âiãưu kiãûn no âọ (nhiãût âäü,
näưng âäü) trong mäüt säú hãû cạc ngun tỉí thay thãú cọ tênh quy lût v gi l dung dëch ràõn
tráût tỉû. Vê dủ trong hãû Au-Cu khi lm ngüi cháûm ngun tỉí âäưng sàõp xãúp tải tám cạc màût
bãn, cn ngun tỉí vng nàịm åí cạc âènh ca khäúi cå såí.
3-Dung dëch ràõn xen k :
L loải dung dëch ràõn trong âọ ngun tỉí ha tan nàịm xen giỉỵa cạc ngun tỉí ca
kim loải dung mäi, chụng chui vo läù häøng trong mảng dung mäi.Nhỉ váûy ta tháúy ràịng sọ
ngun tỉí trong khäúi cå såí tàng lãn.
Do kêch thỉåïc cạc läù häøng trong mảng tinh thãø ráút nh nãn cạc ngun tỉí ha tan
phi cọ kêch thỉåïc ráút nh. Âọ chênh l cạc ngun tỉí C, N, H, B... våïi dung mäi Fe.
Âỉång nhiãn l dung dëch ràõn xen k chè cọ loải ha tan cọ hản.
4-Cạc âàûc tênh ca dung dëch ràõn :
a - Mảng tinh thãø ca dung dëch ràõn l kiãøu mảng ca kim loải dung mäi, thỉåìng
cọ cạc kiãøu mảng âån gin v xêt chàût. Âáy l úu täú cå bn quút âënh cạc tênh cháút cå, l
họa ... Vãư cå bn nọ váùn giỉỵ âỉåüc cạc tênh cháút ca kim loải dung mäi. Tuy nhiãn vãư thäng
säú mảng ln khạc våïi dung mäi :
- Trong dung dëch ràõn xen k : thäng säú maûng dung dëch luän låïn hån thäng säú
maûng dung mäi.
- Trong dung dëch ràõn thay thãú : nãúu âæåïng kênh ngun tỉí ha tan låïn hån âỉåìng

kênh ngun tỉí dung mọi thỗ thọng sọỳ maỷng dung dởch lồùn hồn dung mäi. Nãúu âỉåìng kênh
ngun tỉí ha tan nh hån ngun tổớ dung mọi thỗ thọng sọỳ maỷng dung dởch nhoớ hån dung
mäi.

18


b - Liãn kãút váùn l liãn kãút kim loải. Do váûy dung dëch ràõn váùn giỉỵ âỉåüc tênh do
giäúng nhỉ kim loải ngun cháút, tuy cọ kẹm hån (trỉì hãû håüp kim Cu-Zn, våïi 30%Zn håüp
kim ny cn do hån c km)
c - Thnh pháưn họa hc thay âäøi trong phảm vi nháút âënh m khäng lm thay âäøi
kiãøu mảng.
d - Tênh cháút biãún âäøi nhiãưu : âäü do, âäü dai, hãû säú nhiãût âäü âiãûn tråí giaím, âiãûn tråí,
âäü bãưn, âäü cỉïng tàng lãn...
Do cạc âàûc tênh trãn nãn dung dëch ràõn l cå såí ca cạc håüp kim kãút cáúu dng trong cå khê.
Trong cạc håüp kim ny pha cå bn l dung dëch ràõn, nọ chiãúm xỏỳp xố 90%, coù trổồỡng hồỹp
õóỳn 100%.

Hỗnh 2.4 - Sổỷ xä lãûch maûng trong dung dëch ràõn
a) Trong dung dëch ràõn xen k
b) Trong dung dëch thay thãú khi rht>rdm
c) Trong dung dëch thay thãú khi rh 2.2.2.Caïc pha trung gian :
Trong cạc håüp kim háưu nhỉ khäng cọ loải håüp cháút họa hc họa trë thỉåìng. Cạc
håüp cháút họa hc täưn tải trong håüp kim thỉåìng gi l pha trung gian vỗ trón giaớn õọử pha noù
nũm ồớ vở trê giỉỵa v trung gian cạc dung dëch ràõn.
1-Khại niãûm v phán loải :
Cạc håüp cháút họa hc tảo thnh theo quy lût họa trë thỉåìng cọ cạc âàûc âiãøm sau :
* Cọ mảng tinh thãø phỉïc tảp v khạc hàón mảng ngun täú thnh pháưn
* Ln ln cọ mäüt t lãû chênh xạc giỉỵa cạc ngun täú v âỉåü biãøu diãùn båíi cäng

thỉïc họa hc nháút âënh.
*Tênh cháút khạc hàón cạc ngun täú thnh pháưn, âäü cỉïng cao, tênh dn låïn.
* Cọ nhiãût âäü nọng chy xạc âënh, khi hỗnh thaỡnh laỡ phaớn ổùng toớa nhióỷt.
Caùc pha trung gian trong håüp kim cọ nhỉỵng âàûc âiãøm khạc våïi håüp cháút họa hc
theo họa trë, âọ l :
* Khäng tn theo quy lût họa trë.
* Khäng cọ thnh pháưn chênh xạc.
* Cọ liãn kãút kim loải.

19


Cạc pha trung gian trong håp kim thỉåìng gàûp l : pha xen k, pha âiãûn tỉí, pha La ves, pha
σ ...
2-Pha xen k : L pha tảo nãn giỉỵa cạc kim loải chuøn tiãúp (Fe, Cr, Mo, W...) cọ âỉåìng
kênh ngun tỉí låïn våïi cạc ạ kim (H, B, N, C...) cọ âỉåìng kênh ngun tỉí bẹ. Kiãøu mảng
ca pha xen k âỉåüc xạc âënh theo quan hãû giỉỵa âỉåìng kênh ngun tỉí kim loải v ạ kim :
- Nóỳu dA/dK < 0,59 thỗ pha xen keợ coù caùc kiãøu mảng âån gin : tám khäúi, tám màût, sạu
phỉång xãúp chàût... Cạc ngun tỉí ạ kim xen k vo läù häøng trong mảng. Chụng cọ cäng
thỉïc âån gin nhỉ : K4A (Fe4N), K2A (W2C), KA (NbC, NbH, TiC), KA2 (Ti2H). Våïi K l
kim loải, A l ạ kim.
- Nãúu dA/dK > 0,59 pha xen k s cọ kiãøu mảng phỉïc tảp v cäng thỉïc phỉïc tảp
hån K3A (Mn3C), K7A3 (Cr7C3), K23A6 (Cr23C6).
Âàûc âiãøm ca pha xen k nọi chung l cọ nhiãût âäü chy ráút cao (thỉåìng > 30000C) v
cọ âäü cỉïng låïn (2000 ÷ 5000 HV), cọ tênh dn låïn. Chụng cọ vai tr ráút låïn trong viãûc
náng cao tênh chäúng mi mn v chëu nhiãût ca håüp kim.
3-Pha âiãûn tỉí (Hum-Rozãri)
L pha trung gian cọ cáúu tảo phỉïc tảp, tảo nãn båíi hai kim loải. Thnh pháưn ca
nọ nhỉ sau :
* Nhọm mäüt : gäưm cạc kim loải họa trë mäüt Cu, Ag, Au v kim loải chuyãøn tiãúp :

Fe, Ni, Co, Pt, Pd.
* Nhoïm hai : cạc kim loải họa trë hai, ba, bäún :Be, Mg, Zn, Cd, Al, Si, Sn.
Näưng âäü âiãûn tỉí N cọ giạ trë xạc âënh l 3/2, 21/13 v 7/4 (21/14, 21/13, 21/12).
Mäùi giạ trë näưng âäü âiãûn tỉí ỉïng våïi mäüt kiãøu mảng tinh thãø. Vê dủ :
-N = 3/2 l pha β våïi kiãøu mảng láûp phỉång tám khäúi, hay láûp phỉång phỉïc tảp,
hay sạu phỉång (Cu5Sn, Cu5Si).
- N = 21/13 l pha γ våïi kiãøu mảng láûp phỉång phỉïc tảp (Cu31Sn8).
- N = 7/4 l pha ε våïi kiãøu mảng sạu phỉång xãúp chàût (AgCd3).
4-Pha Laves :
La pha tảo nãn båíi hai ngun täú (A, B), cọ t lãû âỉåìng kênh ngun tỉí dA/dB = 1,2
(t lãû ny cọ thãø biãún âäøi trong phảm vi 1,1 ÷ 1,6), cọ cäng thỉïc AB2, kiãøu mảng sạu
phỉång xãúp chàût (MgZn2) hay láûp phỉång tám màût (MgCu2).
Trong håüp kim cọ thãø cn gàûp cạc pha : σ , λ , δ , µ ... Tuy nhiãn cạc loải pha
ny êt phäø biãún. Mäüt âàûc tênh quan trng ca cạc pha trung gian laỡ cổùng vaỡ doỡn. Vỗ vỏỷy
khọng bao giồỡ ngổồỡi ta dng håüp kim chè cọ mäüt pha l pha trung gian. T lãû ca chụng
trong cạc håüp kim thäng thỉåìng < 10% (cọ khi âãún 20 ÷ 30%), âáy l cạc pha cn trỉåüt
lm tàng âäü bãưn, âäü cỉïng.
2.2.3.Häùn håüp cå hc :
Khạ nhiãưu trỉåìng håüp, håüp kim cọ täø chỉïc hai hay nhiãưu pha : hai dung dëch ràõn,
dung dëch ràõn v håüp cháút họa hc... Cáúu tảo nhỉ váûy gi l häùn håüp cå hc. Trãn täø chỉïc
tãú vi ta phán biãût âỉåüc ráút r cạc pha khạc nhau trong häùn håüp cå hc. Hai trỉåìng håüp õióứn
hỗnh cuớa họựn hồỹp cồ hoỹc laỡ cuỡng tinh vaỡ cuìng têch.

20


2.3.CẠC DẢNG GIN ÂÄƯ PHA HAI CÁÚU TỈÍ KHÄNG CỌ CHUØN BIÃÚN ÂA
HÇNH (TH HÇNH)
2.3.1.Cạc gin âäư pha hai cáúu tỉí :
1-Cáúu tảo ca gin âäư pha hai cáúu tỉí :

a-Cáúu tảo ca gin âäư pha 1 cáúu tỉí :
Do l cáúu tỉí ngun cháút nãn thnh pháưn hoạ hc cuớa chuùng khọng thay õọứi, vỗ thóỳ
giaớn õọử pha mọỹt cáúu tỉí ráút âån gin. Nọ chè l mäüt âỉåìng thàóng âỉïng trãn âọ ta ghi cạc
nhiãût âäü chuøn biãún pha ca cáúu tỉí.
b-Cáúu tảo ca gin âäư pha hai cáúu tỉí :
Gin âäư pha håüp kim hai cáúu tỉ gäưm cọ hai trủc : trủc tung biãøu diãùn nhiãût âäü, trủc
honh biãøu diãùn thnh pháưn hoạ hc. Trãn âọ ta v cạc âỉåìng phán chia cạc khu vỉûc pha
khạc nhau.
Cạc âiãøm nàịm trãn âỉåìng nàịm ngang biãøu thë cho cạc håüp kim cọ thnh pháưn hoạ
hc khạc nhau nhỉng åí cng mäüt nhiãût âäü.
Cạc âiãøm nàịm trãn âỉåìng thàóng âỉïng biãøu thë cho håüp kim cọ thnh pháưn xạc
âënh nhỉng åí cạc nhiãût âäü khạc nhau.
Nãúu håüp kim cọ cỏỳu taỷo laỡ hai pha thỗ õióứm bióứu dióựn cuớa chụng nàịm vãư hai phêa
âäúi diãûn våïi âiãøm biãøu diãùn håüp kim.

Nhiãût âäü, 0C

δ-Fe(A2)
γ-Fe(A1)

911

Nhiãût âäü

L(loíng)
1539

C
α-Fe(A2)

D

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
A
B

Hỗnh 2.5- Giaớn õọử pha cuớa sừt

Hỗnh 2.6- Hóỷ truỷc cuớa giaớn õọử pha 2 cỏỳu tỉí
í
2-Gin âäư pha hai cáúu tỉí khäng ha tan vo nhau, khäng tảo thnh pha trung gian
(gin âäư loải 1) :
Säú cáúu tỉí : A v B (C = 2)
Cạc pha cọ thãø tảo thnh : lng (L) ha tan vä hản ca A v B, A v B. Säú pha låïn
nháút PMAX = 3
AEB l âỉåìng lng : tải nhiãût âäü ỉïng våïi âỉåìng ny håüp kim bàõt âáưu kãút tinh. ÅÍ
cao hån âỉåìng lng håüp kim hon ton åí trảng thại lng.
CED l âỉåìng âàûc : tải nhiãût âäü ỉïng våïi âỉåìng âàûc håüp kim lng kãút thục kãút tinh.
Tháúp hån nhiãût âäü ny håüp kim åí trảng thại ràõn. Trong khong nhiãût âäü giỉỵa âỉåìng lng v

21


õổồỡng õỷc laỡ quaù trỗnh noùng chaớy hay kóỳt tinh ca håüp kim, täưn tải âäưng thåìi c pha ràõn v
lng. Våïi loải gin âäư ny CED cn gi l âỉåìng cng tinh.
E gi l âiãøm cng tinh (eutectic). Cạc håüp kim cọ thnh pháưn nàịm bãn trại âiãøm
E gi l håüp kim trỉåïc cng tinh (hypoeutectic). Cạc håüp kim cọ thnh pháưn nàịm bãn phi
âiãøm E gi l håüp kim sau cng tinh (hypereutectic). Håüp kim cọ thnh pháưn tải E gi l
håüp kim cng tinh. Trong thỉûc tãú hãû Pb - Sb thüc loải gin âäư ny.
a - Quaù trỗnh kóỳt tinh cuớa hồỹp kim trổồùc cuỡng tinh :

* ÅÍ cao hån nhiãût âäü ỉïng våïi âiãøm 0 : håüp kim hon ton åí trảng thại lng (L).
* Laỡm nguọỹi tổỡ 0 õóỳn 1: õỏy laỡ quaù trỗnh ngüi ca håüp kim lng (L↓).
* Tải nhiãût âäü ỉïng våïi âiãøm 1: tỉì håüp kim lng kãút tinh ra tinh thãø A.
* Lm ngüi tỉì 1 âãún 2 : tinh thãø A sinh ra ngy cng nhiãưu, håüp kim lng cng ngy
cng êt âi v thnh pháưn ca nọ biãún âäøi theo âỉåìng tỉì 1 ÷ E (giu B hån).
*Tải nhiãût âäü ỉïng våïi âiãøm 2 : pháưn håüp kim lng cúi cng cọ thnh pháưn tải E s kãút
tinh âäưng thåìi ra A v B cng mäüt lục, täø chỉïc ny gi l täø chỉïc cng tinh. Quạ trỗnh naỡy
goỹi laỡ chuyóứn bióỳn cuỡng tinh (eutectic), xaớy ra taûi nhiãût âäü khäng thay âäøi.
LE → (A + B) t0 = const
* Lm ngüi tỉì 2 âãún 3 l quaù trỗnh nguọỹi cuớa hồỹp kim rừn, khọng xaớy ra chuøn
biãún no khạc. Täø chỉïc nháûn âỉåüc åí nhiãût âäü thỉåìng l A + (A +B). Cạc tinh thãø A kãút tinh
ra trỉåïc cọ kêch thỉåïc thä to hån cng tinh (A + B).
b - Quaù trỗnh kóỳt tinh cuớa hồỹp kim sau cuỡng tinh :

0
1

1
2

3
Hỗnh 2.7 -Giaớn õọử pha loải 1, dảng täøng quạt (a), hãû Pb-Sb (b)
* Quạ trỗnh kóỳt tinh cuớa hồỹp kim sau cuỡng tinh hoaỡn ton giäúng nhỉ håüp kim trỉåïc cng
tinh, nhỉng chè khạc l tỉì håüp kim lng s kãút tinh ra tinh thãø B trỉåïc v pháưn lng cn lải
s ngho B âi khi nhiãût âäü tiãúp tủc gim xúng.
* Täø chỉïc nháûn âỉåüc åí nhiãût âäü thỉåìng l B + (A + B).
c - Quaù trỗnh kóỳt tinh cuớa hồỹp kim cng tinh
Håüp kim ny cọ thnh pháưn ỉïng våïi âiãøm E. Khi lm ngüi âãún nhiãût âäü ỉïng våïi
âiãøm E håüp kim lng s kãút tinh âäưng thåìi ra (A + B) cng mäüt lục v sn pháøm cúi cng
l cng tinh (A + B).

Nháûn xẹt : Cạc håüp kim cọ gin âäư loải 1 kãút tinh theo thỉï tỉû sau : trỉåïc tiãn pha
lng kãút tinh ra mäüt trong hai cáúu tỉí ngun cháút trỉåïc, lm cho pha lng ngho cáúu tỉí ny

22


v biãún âäøi thnh pháưn âãún âiãøm cng tinh E. Âãún âáy pha lng cn lải s kãút tinh ra hai
cáúu tỉí cng mäüt lục.
d - Tam giạc Tam man :
Trong cạc hãû håüp kim cọ gin âäư loải 1 ta v thãm mäüt tam giạc phủ âãø xạc âënh
t lãû ca täø chỉïc cng tinh cng nhỉ cạc cáúu tỉí ngun cháút mäüt cạch dãù dng ỉïng våïi cạc
thnh pháưn khạc nhau. Tam giạc ny gi l tam giạc Tam - man (do Tam - man ngỉåìi Âỉïc
âỉa ra). Tải âiãøm E täø chỉïc cng tinh chiãúm 100%. Ta coi õoaỷn EF bũng 100% (A + B), vỗ
vỏỷy caùc âỉåìng song song våïi EF s chè ra tè lãû ca täø chỉïc cng tinh tỉång ỉïng trong cạc
håüp kim. Tỉång tỉû nhỉ váûy ta hon ton cọ thãø xạc âënh t lãû cạc cáúu tỉí A v B tỉång ổùng
trong caùc hồỹp kim.

A

E

B

F
Hỗnh 2.8 - Tam giaùc Tamman
e - Thiãn têch vng :
Cạc håüp kim cọ gin âäư loải 1 thỉåìng xy ra thiãn têch vng khi kãút tinh, âàûc biãût
laì khi laìm nguäüi cháûm (thiãn têch vuìng laì sỉû khạc nhau vãư thnh pháưn họa hc giỉỵa cạc
vng khạc nhau ca váût âục)
Vê dủ : Hãû håüp kim Pb - Sb nóỳu chỗ kóỳt tinh ra trổồùc noù seợ chỗm xuọỳng õaùy khuọn

.
õuùc ( = 11,34 g/cm2).Stibi nóỳu kóỳt tinh ra trổồùc thỗ noù seợ nọứi lón trãn( γ = 6,69g/cm2).Do
váûy phêa trãn váût âục giu Sb, phêa dỉåïi giu Pb.
Tuy nhiãn hiãûn tỉåüng thiãn têch vng cọ thãø khàõc phủc âỉåüc bàịng cạch lm ngüi
tháût nhanh õóứ khọng kởp xaớy ra hióỷn tổồỹng chỗm nọứi cuớa cạc tinh thãø hay cho vo håüp kim
lng mäüt cháút âàûc biãût nọ s tảo ra bäü khung xỉång trỉåïc (t trng ≈ håüp kim lng), chụng
lå lỉíng trong håüp kim loớng ngn caớn quaù trỗnh thión tờch.
3-Giaớn õọử pha hai cáúu tỉí hon ton ha tan vo nhau, khäng tảo thnh pha trung gian
(gin âäư lai 2) :
Säú cáúu tỉí : A v B (C = 2)
Säú pha cọ thãø tảo thnh : håüp kim lng ha tan vä hản ca A v B, dung dëch ràõn
ha tan vä hản ca A v B l α (P max = 2).
Âỉåìng AmB gi l âỉåìng lng, âỉåìng AnB gi l âỉåìng âàûc. Hãû Cu - Ni cọ gin
âäư loải ny.

23


0
1
2
2

1

3

Hỗnh 2.9 -Giaớn õọử pha loaỷi 2, daỷng tọứng quaùt (a), hóỷ Cu-Ni (b)
a - Xeùt quaù trỗnh kóỳt tinh ca mäüt håüp kim củ thãø (håüp kim 1)
* Tải nhiãût âäü ỉïng våïi 0 håüp kim täưn tải åí trảng thại lng.

* Lm ngüi tỉì 0 - 1 : quaù trỗnh nguọỹi cuớa hồỹp kim loớng.
* Taỷi nhióỷt õọỹ ỉïn våïi âiãøm 1 tỉì håüp kim lng kãút tinh ra dung dëch ràõn ha tan vä
hản ca A v B l α .
* Lm ngüi trong khong nhiãût âäü tỉì 1 âãún âiãøm 2 dung dëch ràõn α sinh ra ngy
cng nhiãưu, thnh pháưn họa hc ca nọ biãún âäøi theo âỉåìng tỉì 1 - 2', håüp kim lng ngy
cng êt âi v thnh pháưn họa hc biãún âäøi tỉì 1' - 2.
* Tải nhiãût âäü ỉïng våïi âiãøm 2 håüp kim lng hãút.
* Lm ngüi tỉì 2 - 3 laỡ quaù trỗnh nguọỹi cuớa dung dởch rừn .
Nháûn xẹt : Cạc håüp kim cọ gin âäư loải 2 cọ quy lût kãút tinh nhỉ sau : nãúu ta láúy âån vë l
cáúu tỉí cọ nhiãût âäü nọng chaớy cao hồn thỗ õỏửu tión tổỡ hồỹp kim loớng kãút tinh ra dung dëch ràõn
giu cáúu tỉí ny hån, do váûy pha lng cn lải s ngho cáúu tỉí naỡy õi. Nhổng nóỳu laỡm nguọỹi
chỏỷm thỗ dung dởch rừn tảo thnh biãún âäøi thnh pháưn theo hỉåïng ngho cáúu tỉí ny v cúi
cng âảt thnh pháưn håüp kim.
b - Thiãn têch nhạnh cáy (thiãn têch trong bn thán hảt):
Håüp kim cọ gin âäư loải 2 khi kãút tinh tải mäùi nhiãût âäü khạc nhau, thnh pháưn họa
hc ca dung dëch ràơn cng khạc nhau. Do âọú bàịng cạch lm ngüi thäng thỉåìng (ngüi
cháûm) hảt kim loải âục tảo thnh s khäng âäưng nháút vãư thnh pháưn họa hc. Hiãûn tỉåüng
ny gi l thiãn têch nhạnh cáy (hay thiãn têch trong bn thán hảt). Khàõc phủc bàịng cạch
lm ngüi cháûm hay khúch tạn sau khi âục.
4-Gin âäư pha hai cáúu tỉí ha tan cọ hản vo nhau, khäng tảo thnh pha trung gian
(gin âäư loải 3) :
Säú cáúu tỉí : A v B (C = 2)
Säú pha cọ thãø tảo thnh : PMax = 3
Håüp kim lng ha tan vä hản ca A v B
α - dung dëch ràõn ca B ha tan cọ hản trong cáúu tỉí A, A(B)
β - dung dëch ràõn ca A ha tan cọ hản trong cáúu tỉí B, B(A)

24

Âỉåìng AEB l âỉåìng lng, ACDB l âỉåìng âàûc, CED l âỉåìng cng tinh. CF l
âỉåìng giåïi hản ha tan ca B trong cáúu tỉí A åí trảng thại ràõn, DG l âỉåìng giåïi hản ha tan
ca A trong B åí trảng thại ràõn. Âiãøm E l âiãøm cng tinh. Hãû håüp kim Ag - Cu v Pb - Sn
cọ gin âäư loải ny.
I

II
1

100%A

α+βII

C
α3

F 4 C’

1

L+α
2

α+βII
+(α+β)
3

E

2’

E’

L+β
D
β+αII
+(α+β)

β

β+αII

1’
2

B

L

(α+β)

A
1’

D’ G

100%B

%B

Hinh 2.10 -Gin âäư pha loải 3 dảng täøng quạt (a), hãû Pb-Sn (b)
Cng tỉång tỉû nhỉ gin âäư loải 1, nhiãût âäü chy ca cáúu tỉí báút k s gim âi nãúu âỉåüc âà
thãm cáúu tỉí thỉï hai vo. Gin âäư lai 3 gäưm nhỉ täøng håüp ca hai gin âäư loải 1 v loải 2.
Cọ thãø chia cạc håüp kim ca hãû thnh ba nhọm sau :
a- Nhọm chỉïa ráút êt cáúu tỉí thỉï hai (cọ thnh pháưn nàịm bãn trại F vaỡ bón phaới G),
quaù trỗnh kóỳt tinh giọỳng giaớn õọử loải 2, sn pháøm nháûn âỉåüc l dung dëch ràõn α v β .
b - Nhọm chỉïa mäüt lỉåüng hản chãú cáúu tỉí thỉï 2 (thnh pháưn nàịm trong khong F-C' v
G-D'), ban âáưu kãút tinh ra dung dëch ràõn, nhỉng khi nhiãût âäü tiãúp tủc gim âi tháúp hån
âỉåìng CF vaỡ DG thỗ do lổồỹng cỏỳu tổớ hoỡa tan l quạ bo ha nãn tiãút ra lỉåüng cáúu tỉí thỉìa
dỉåïi dảng dung dëch ràõn thỉï cáúp ( α thỉìa B tiãút ra β II, β thỉìa A tiãút ra II). Ta xeùt quaù
trỗnh kóỳt tinh cuớa hồỹp kim I :
* Tải nhiãût âäü ỉïng våïi 0 : håüp kim åí trảng thại lng
* Lm ngüi tỉì nhiãût âäü ổùng vồùi õióứm 0 õóỳn 1, quaù trỗnh nguọỹi cuớa håüp kim lng.
* Tải nhiãût âäü ỉïng våïi âiãøm 1, tỉì håüp ki lng kãút tinh ra dung dëch ràõn α , cọ thnh
pháưn xạc âënh tải âiãøm 1'.
* Lm ngüi tỉì nhiãût âäü ỉïng våïi âiãøm 1 âãún âiãøm 2, dung dëch ràõn α sinh ra ngy
cng nhiãưu, thnh pháưn ca nọ biãún âäøi theo âỉåìng tỉì 1' - 2, håüp kim lng ngy cng êt âi,
thnh pháưm ca nọ biãún âäøi theo âỉåìng tỉì 2 - 2'.
* Tải nhiãût âäü ỉïng våïi âiãøm 2 håüp kim lng hãút.
25


* Laỡm nguọỹi tổỡ 2 õóỳn 3 laỡ quaù trỗnh ngüi ca dung dëch ràõn α .
* Tải nhiãût âäü ỉïng våïi âiãøm 3 do lỉåüng ha tan ca B vo A l quạ bo ha nãn B thỉìa
âỉåüc tiãút ra dỉåïi dảng dung dëch ràõn β II ( α → β II)
* Tải nhiãût âäü thỉåìng sn pháøm nháûn âỉåüc l α + β II
c - Nhọm chỉïa mäüt lỉåüng låïn cáúu tỉí thỉï hai, cọ thnh pháưn nàịm trong khong C'-D',
ban âáưu kãút tinh ra dung dëch ràõn ( α C hay β D), pha lng cn lải biãún âäøi thnh pháưn theo
âỉåìng lng âãún âiãøm E v kãút tinh ra täø chỉïc cng tinh. Khi nhiãût âäü hả xúng tháúp hån
âỉåìng CF v DG cng cọ quạ trỗnh tióỳt ra cỏỳu tổớ hoỡa tan thổỡa dổồùi daỷng II vaỡ II.

Quaù trỗnh kóỳt tinh cuớa nhoùm naỡy giọỳng giaớn õọử loaỷi 1. Xeùt quaù trỗnh kóỳt tinh ca håüp kim II.
* Tải nhiãût âäü ỉïng våïi âiãøm 0 håüp kim åí trảng thại lng
* Lm ngüi tỉì nhiãût âäü ỉïng våïi âiãøm 0 âãún diãøm 1, laỡ quaù trỗnh nguọỹi cuớa hồỹp
kim loớng.
* Taỷi nhióỷt õọỹ ỉïng våïi âiãøm 1 tỉì håüp kim lng kãút tinh ra dug dëch ràõn α cọ thnh
pháưn tải 1'.
* Lm ngüi tỉì nhiãût âäü ỉïng våïi âiãøm 1 âãún âiãøm 2 dung dëch ràõn α sinh ra ngy
cng nhiãưu, thnh pháưn ca nọ thay âäøi theo âỉåìng tỉì 1' - C. Håüp kim lng ngy cng êt âi,
thnh pháưn ca nọ thay âäøi tỉì 1 - E.
* Tải nhiãût âäü ỉïng våïi âiãøm 2, håüp kim lng cn lải cọ thnh pháưn tải E s kãút tinh
âäưng thåìi ra hai dung dëch ràõn α C vaì β D cuìng mäüt luùc. Quaù trỗnh naỡy dióựn ra taỷi nhióỷt õọỹ
khọng õọứi.
LE → ( α C + β D)
* Lm ngüi tỉì nhiãût âäü æïng våïi âiãøm 2 âãún 3 do læåüng cáúu tỉí ha tan l quạ bo
ha nãn cọ quạ trỗnh tióỳt ra II tổỡ vaỡ II. tỉì β . Tuy nhiãn α II. âỉåüc tiãút ra tỉì β trong
cng tinh, nàịm láùn läün våïi α C nón khọng nhỗn thỏỳy õổồỹc. Do vỏỷy tọứ chổùc nhỏỷn âỉåüc åí
nhiãût âäü thỉåìng l α + β II + ( α + β ).
5-Gin âäư pha hai cáúu tỉí hon ton khäng ha tan vo nhau, tảo thnh håüp cháút họa
hc äøn âënh (gin âäư loải 4) :
Cạc cáúu tỉí : A v B (C = 2)
Cạc pha cọ thãø tảo thnh : håüp kim lng, cáúu tỉí A, B v håüp cháút họa hc ca
chụng l AmBn (k hiãûu l H). Håüp cháút họa hc H cọ nhiãût âäü nọng cah riãng, thnh pháưn
xạc âënh v khäng thãø ha tan thãm cáúu tỉí A, B. Hãû håüp kim Mg - Si thuọỹc loaỷi naỡy.
Nghión cổùu quaù trỗnh kóỳt tinh ca håüp kim cọ gin âäư loải ny ta âỉa vãư nghiãn
cỉïu hai gin âäư pha loải 1 l A-H v H-B (H âỉåüc xem l mäüt cáúu tỉí âäüc láûp)
2.3.2.Quan hãû giỉỵa dảng gin âäư pha v tênh cháút ca håüp kim :
Cạc loải gin âäư pha khạc nhau cọ mäúi quan hãû giỉỵa dảng ca gin âäư v tênh cháút
ca håüp kim hon ton khạc nhau. Ta biãút ràịng pha thnh pháưn l pha tảo nãn täø chỉïc ca
håüp kim. Khi håüp kim cọ täø chỉïc mäüt pha thỗ pha thaỡnh phỏửn duy nhỏỳt õoù õọửng nhỏỳt våïi
håüp kim, tỉïc l tênh cháút ca nọ chênh l tênh cháút ca håüp kim. Trỉåìng håüp cọ täø chỉïc

gäưm nhióửu pha thỗ tờnh chỏỳt cuớa cuớa hồỹp kim la sỉû täøng håüp tênh cháút ca cạc pha thnh
pháưn. Ta s xem xẹt củ thãø mäúi quan hãû giỉỵa dảng ca gin âäư pha våïi tênh cháút ca håüp
kim nhỉ thãú naìo.

26


Hỗnh 2.11 -Giaớn õọử pha loaỷi 4, daỷng tọứng quaùt (a), hãû Mg-Cu (b)
a - Gin âäư loải 1 :
- Cå l tênh : Tênh cháút ca håüp kim l trung gian giỉỵa tênh cháút ca tinh thãø A v
tinh thãø B, tỉïc l tinh thãø no cọ t lãû caỡng lồùn thỗ seợ aớnh hổồớng caỡng nhióửu õóỳn tinh cháút
tênh cháút ca nọ. Củ thãø nhỉ sau :
Tênh cháút håüp kim = %A X t/c A + %B X t/c B
Tênh cháút ca håüp kim phủ thüc vo thnh pháön theo quy luáût báûc nháút.
-Tênh cäng nghãû :
* Tênh õuùc cuớa hồỹp kim noùi chung tọỳt vỗ õọỹ chaớy long cao, nhiãût âäü nọng chy tháúp,
kãút tinh trong mäüt khong nhiãût âäü êt gáy co ngọt.
* Tênh cháút gia cäng ạp lỉûc khäng cao.
* Tênh gia cäng càõt gt täút, phoi dãù gy.
b - Gin âäư loải 2 :
- Cå l tênh : Mäúi quan hãû giỉỵa tênh cháút va thnh pháưn theo quy lût báûc hai. Âỉåìng
cong biãøu diãùn cọ cỉûc âải tải 50% thnh pháưn, âäü bãưn v âäü cỉïng âãưu cao hån cáúu tỉí thnh
pháưn. Âiãûn tråí tàng mảnh theo thnh pháưn cháút ha tan.
- Tênh cọng nghóỷ :
* Tờnh õuùc xỏỳu vỗ khaớ nng õióửn âáưy khn khäng cao, khong âäng thỉåìng låïn
* Tênh gia cọng aùp lổỷc tọỳt vỗ khaù deớo dai
* Tờnh gia cọng cừt goỹt xỏỳu vỗ õọỹ bóửn õọỹ cổùng cao, do phoi khọ gy ...
c - Gin âäư loải 3 :
Mäúi quan hãû ny l täøng håüp ca hai loải trãn.
d - Gin âäư loải 4 :

Mäúi quan hãû giỉỵa tênh cháút v thnh pháưn cọ dảng âỉåìng thàóng v âiãøm cỉûc âải
ỉïng våïi thnh pháưn ca håüp chát họa hoüc H.

27


Hỗnh 2.12 -Quan hóỷ giổợa tờnh chỏỳt cuớa vỏỷt lióỷu v gin
ư
2.4.GIN ÂÄƯ PHA SÀT - CẠC BON (Fe - Fe3C) :
2.4.1.Cáúu tỉí sàõt v cạc bon
1-Cáúu tỉí sàõt :

28


Sàõt l ngun täú cọ khạ nhiãưu trong tỉû nhiãn. Hiãûn tải ngỉåìi ta â luûn âỉåüc sàõt
våïi âäü sảch 99,99999% Fe. Trong thỉûc tãú sn xút ngỉåìi ta thỉåìng nghiãn cỉïu våïi sàõt cọ
lỉåüng chỉïa 99,8 ÷ 99,9%. Sàõt ny gi l sàõt ngun cháút k thût (sàõt am kä)
a- Cå tênh : Sàõt l ngun täú cọ cå tênh khạ cao, củ thãø nhỉ sau :
* Giåïi hản bãưn kẹo : σ b = 250 MN/m2 (MPa)
* Giåïi hản chy quy ỉåïc : σ 0,2 = 120MN/m2
* Âäü gin di tỉång âäúi : δ % = 50
* Âäü thàõt tyí âäúi : ψ % = 85
* Âäü dai va âáûp : ak = 3000 Kj/m2
* Âäü cæïng HB = 80
b - Tờnh õa hỗnh cuớa sừt :
Sừt laỡ kim loaỷi coù tờnh õa hỗnh, noù coù hai kióứu mảng tinh thãø åí cạc khong nhiãût âäü
khạc nhau :
- Mảng láûp phỉång tám khäúi täưn tải åí nhiãût âäü :
+ Nh hån 911oC gi l sàõt an pha (Feα) cọ a = 2,68 Kx. Dỉåïi 768oC cọ

tỉì tênh, cao hån nhiãût âäü ny máút tênh sàõt tỉì. Tải nhiãût âäü cao hån 768oC gi l sàõt bã ta
(Feβ) cọ a = 2,90Kx.
+ Tỉì 1392oC âãún 1539oC gi l sàõt âen ta (Feδ) cọ a = 2,93Kx.
-Mảng láûp phỉång tám màût täưn tải åí nhiãût âäü : 9110C < t0 < 13920C, gi l sàõt
gama (Feγ) cọ a = 3,56Kx.
c-Kh nàng ha tan cạc bon ca sàõt :
Hai loải mảng tinh thãø ca sàõt cọ kh nàng ha tan cạc bon dỉåïi dảng xen k khạc
nhau. Âỉåìng kênh ngun tỉí cạc bon l 1,54Kx. Trong khi âọ läù häøng låïn nháút trong mảng
tám khäúi cọ d = 0,64Kx. Mảng láûp phỉång tám màût cọ säú läù häøng êt hån nhỉng kêch thỉåïc
lải låïn hån, d = 1,02Kx. Vãư ngun tàõc thỗ sừt khọng thóứ hoỡa tan caùc bon õổồỹc. Tuy nhiãn
trong thỉûc tãú sàõt an pha ha tan âỉåüc 0,02%C åí 727oC, sàõt âen ta ha tan 0,1%C åí 1499oC.
Sàõt gama ha tan 2,14%C åí 1147OC. Ngỉåìi ta cho ràịng cạc bon chui vo nåi cọ nhiãưu sai
lãûch mảng nháút. Våïi sàõt gama cọ thãø ha tan täúi âa khong 10% ngun tỉí sàõt.
2-Cáúu tỉí cạc bon :
a- Cạc dảng täưn tải ca cạc bon :
Trong tỉû nhiãn cạc bon täưn tải dỉåïi ba dảng : than âạ (vä âënh hỗnh), kim cổồng
vaỡ graphờt (coù cỏỳu taỷo maỷng tinh thóứ). Trong håüp kim Fe - C cạc bon chè täưn tải tỉû do åí
dảng graphêt (trong cạc loải gang cọ graphêt).
b - Tỉång tạc họa hc giỉỵa sàõt v cạc bon :
Khi lỉåüng ha tan ca cạc bon vo sàõt vổồỹt quaù giồùi haỷn cuớa dung dởch rừn thỗ seợ
taỷo nãn cạc håüp cháút họa hc : Fe3C (6,67%C), Fe2C (9,67%C) v FeC (17,67%C). Tuy
nhiãn trong håüp kim sàõt cạc bon do chè sỉí dủng åí giåïi hản khong 5%C nãn chè cọ Fe3C v
håüp cháút ny cọ tãn l xãmentit. Xãmentit l pha xen k cọ kiãøu mảng phỉïc tảp, nhiãût âäü
nọng chy khong 1250oC v cọ âäü cỉïng cao - 800HB. ÅÍ nhiãût âäü nh hån 217oC cọ tỉì
tênh. Låïn hån nhiãût âäü ny máút tênh sàõt tỉì. Khi ha tan thãm cạc ngun täú håüp kim (Cr,
Mn, W...) dỉåïi dảng thay thãú ta cọ xãmentit håüp kim (ngun täú håüp kim thay vo vë trê
ca sàõt.
29

2.4.2.Gin âäư pha Fe - C (Fe - Fe3C) :
1- Dảng täøng quạt ca gin âäư pha Fe - C :
Chụng ta chè nghiãn cỉïu gin âäư pha chỉïa 6,67%C nãn cn gi l gin âäư pha Fe Fe3C. Dảng cuớa giaớn õọử pha naỡy thoaỷt nhỗn khaù phổùc taỷp, tuy nhión nóỳu phỏn tờch ra thỗ noù
laỡ tọứng hồỹp ca bäún loải gin âäư pha â nghiãn cỉïu trỉåïc âáy. K hiãûu cạc âiãøm v ta âäü
ca chụng â âỉåüc qúc tãú họa. Củ thãø nhỉ sau :
Âiãøm
%C
Nhiãût âä oC
A
0
1539
B
0,5
1499
C
4,30
1147
D
6,67
1250
E
2,14
1147
F
6,67
1147
G
0
911
H

0,10
1499
J
0,16
1499
K
6,67
727
L
6,67
0
N
0
1392
P
0,02
727
Q
0,006
0
S
0,80
727
Cạc âỉåìng trãn gin âäư pha :
-ABCD l âỉåìng lng.
-ẢHECF l âỉåìng âàûc.
- ECF l âỉåìng cng tinh, tải nhiãût âäü ny xy ra phn ỉïng cng tinh (eutẹtic)
- PSK l âỉåìng cng têch, tải âáy xy ra phn ỉïng cng têch (eutectoid).
- SE l giåïi hản ha tan ca cạc bon trong sàõt gamma.
- PQ l giåïi hản ha tan ca cạc bon trong sàõt an pha.

2 - Cạc chuøn biãún xy ra khi lm ngüi cháûm :
Trong gin âäư pha Fe - Fe3C cọ âáưy â cạc chuøn biãún m ta â nghiãn cỉïu åí
pháưn trỉåïc âáy. Khi lm ngüi cháûm cọ cạc chuøn biãún sau :
- Chuøn biãún bao tinh : xy ra tải nhiãût âäü 1499oC trong cạc håüp kim cọ 0,10
÷ 0,50%C (tỉång ỉïng âỉåìng HJB).

δ H + LB ↔ γ

J

hay

δ

0,10

+ L0,50 ↔ γ

0,16

Trong thæûc tóỳ ta khọng õóứ yù õóỳn chuyóứn bióỳn naỡy vỗ nọ xy ra åí nhiãût âäü ráút cao v
håüp kim cn mäüt pháưn åí trảng thại lng, nọ khäng nh hổồớng gỗ õóỳn tọứ chổùc theùp khi gia
cọng vaỡ sổớ dủng.
- Chuøn biãún cng tinh : xy ra åí nhiãût âäü 1147oC trong cạc håüp kim cọ lỉåüng
cạc bon > 2,14% (tỉång ỉïng âỉåìng ECF).
LC ↔ ( γ E + Fe3CF )
hay
L4,3 ↔ ( γ 2,14 + Fe3C6,67 )

30

-Chuøn biãún cng têch : xy ra tải nhiãût âäü 727oC, cọ háưu hãút trong cạc håüp kim
(âỉåìng PSK).
hay γ 0,8 ↔ ( α 0,02 + Fe3C6,67)
γ S ↔ ( α P + Fe3CK)
- Sæû tiãút ra pha Fe3C dæ ra khoíi dung dëch ràõn : Xaíy ra trong dung dëch ràõn Fe γ theo
âỉåìng ES v trong Fe α theo õổồỡng PQ.

Hỗnh 2.13 -Giaớn õọử pha Fe-C (Fe-Fe3C)
3 - Cạc täø chỉïc ca håüp kim Fe - Fe3C :
a- Täø chæïc mäüt pha :
* Ferit (kyï hiãûu α , F hay Fe α ) : laì dung dëch ràõn xen k ca cạc bon trong Fe α ,
cọ kiãøu mảng láûp phỉång tám khäúi. L pha do, dai, mãưm v kẹm bãưn, åí nhiãût âäü < 768oC
cọ tỉì tênh, cao hån nhiãût âäü ny máút tỉì tênh . Khi ha tan thãm cạc ngun täú håüp kim Mn,
Si, Ni... âäü bãưn ca nọ tàng lãn, âäü do dai gim âi. Ferit l pha täưn tải åí nhiãût âäü thỉåìng,
chiãúm t lãû khạ låïn (khong ≥ 90%) nãn nh khạ nhiãưu âãún cå tênh ca håüp kim. Täø chỉïc
ca nọ l cạc hảt sạng, âa cảnh. Gi l phe rit xút phạt tỉì tiãúng Latinh ferum nghéa l sàõt.
*Austenit [k hiãûu γ , As , Fe γ (C)] : laì dung dëch ràõn xen k ca cạc bon trong
Fe γ cọ mảng láûp phỉång tám màût. L pha ráút do v dai, âäü cỉïng tháúp. Nọ khäng cọ tỉì
tênh v khäng täưn tải åí nhiãût âäü tháúp hån 727oC trong håüp kim sàõt cạc bon ngun cháút, chè
täưn tải åí nhiãût âäü thỉåìng trong cạc håüp kim chỉïa mäüt lỉåüng âạng kãø Mn, Ni... Tuy khäng
täưn tải åí nhiãût âäü thỉåìng nhỉng cọ vai tr quút âënh trong biãún dảng nọng v nhiãût luûn
31


thẹp. Täø chỉïc ca nọ l cạc hảt sạng cọ song tinh. Tãn gi austenit âãø k niãûm nh váût lióỷu
hoỹc ngổồỡi Anh : Rọbe sten.

Hỗnh 2.14 -Tọứ chổùc tóỳ vi ca ferit (a) v austenit

*Xãmentit (k hiãûu Xã, Fe3C) : l pha xen k våïi kiãøu mảng phỉïc tảp, chỉïa
6,67%C v cọ cäng thỉïc Fe3C, tỉång ỉïng våïi âỉåìng DFKL. Xãmentit l pha cỉïng, dn, åí
nhiãût âäü nh hån 217oC cọ tỉì tênh, cao hån nhiãût âäü ny máút tỉì tênh. Cng våïi ferit, nọ tảo
nãn cạc täø chỉïc khạc nhau ca håüp kim Fe -C. Xãmentêt xút phạt tỉì tãn gi cẹmen cọ
nghéa l cỉïng.Ta phán biãût ra bäún loải xãmentit :
+ Xãmentit thỉï nháút : (XãI, Fe3CI) : âỉåüc tảo thnh tỉì håüp kim lng do
gim näưng âäü cạc bon trong håüp kim lng theo âỉåìng DC khi nhiãût âäü gim. Nọ chè cọ
trong cạc håüp kim chỉïa > 4,3%C. Do tảo thnh tỉì trảng thại lng v åí nhiãût âäü cao nãn cọ
dảng thàóng, thä to.
+ Xãmentit thỉï hai : (XãII, Fe3CII) : âỉåüc tảo thnh do gim näưng âäü cạc
bon trong austenit theo âỉåìng ES khi hả nhiãût âäü tỉì 1147oC âãún 727oC, nọ sinh ra trong cạc
håüp kim cọ > 0,80%C v tháúy r nháút trong cạc håüp kim chỉïa tỉì 0,80 âãún 2,14%C. Do tảo
thnh åí nhiãût âäü khäng cao làõm v tỉì trảng thại ràõn nãn kêch thỉåïc nh mën, thỉåìng cọ
dảng lỉåïi bao quanh hảt peclit (austenit).
+ Xãmen tit thỉï ba : (XãIII,, Fe3CIII) : âỉåüc tảo thnh khi gim näưng âäü cạc bon
trong ferit theo âỉåìng PQ khi hả nhiãût âäü tỉì 727oC, tháúy r nháút trong cạc håüp kim <
0,02%C. Do tảo thnh åí nhiãût âäü ráút tháúp nãn kêch thỉåïc ráút nh mën, säú lỉåüng khäng âạng
kãø, trong thỉûc tãú ta b qua nọ.
+Xãmentit cng têch : âỉåüc tảo thnh do chuøn biãún cng têch austenit
thnh pẹc lit, nọ cọ vai tr ráút quan trng trong cạc håüp kim sàõt cạc bon.
b-Cạc täø chỉïc hai pha :
*Peclêt [k hiãûu P hay (F +Xã)] : laì häùn håüp cå hc cng têch ca phe rêt v
xãmentit âỉåüc tảo ra tỉì chuøn biãún cng têch ca austenit. Trong pẹc lêt cọ 88% F v 12%
Xã. Pẹc lêt khạ bãưn v cỉïng nhỉng cng â âäü do dai âạp ỉïng âỉåüc cạc u cáưu ca váût

32


lióỷu kóỳt cỏỳu vaỡ duỷng cuỷ. Tuỡy thuọỹc hỗnh daỷng ca xãmentêt, pẹc lêt âỉåüc chia ra lm hai loải
l pẹc lêt táúm v pẹc lêt hảt. Nãúu xãmentit åí dảng táúm gi l pẹc lêt táúm, cọ âäü cỉïng cao

hån, âáy l dảng thỉåìng gàûp trong thỉûc tãú. Nãúu xómentit ồớ daỷng haỷt goỹi laỡ peùc lit haỷt, õọỹ

Hỗnh 2.15 -Täø chỉïc xãmentit 2 dảng lỉåïi åí thẹp sau cng têch
cỉïng tháúp hån, dãù càõt gt. Pẹc lêt hảt êt gàûp trong thỉûc tãú, chè nháû âỉåüc khi cáưu họa. Pẹc lêt
hảt cọ tênh äøn âënh cao hån pẹc lêt táúm. Tãn gi pẹc lêt xút phạt tỉì peard cọ nghéa l vàịn
hay mu x cỉì.
γ 0,8 → ( 0,02 + Fe3C6,67)

Hỗnh 2.16 - Tọứ chổùc tóỳ vi ca peclit táúm (a) v peclit hảt (b).
*Lãâãburit [Lã hay (γ + Xã), (P +Xã)] : laì häùn håüp cå hc cng tinh ca austenit
v xãmentit âỉåüc tảo thnh tỉì håüpü kim lng chỉïa 4,3%C tải 1147oC. Khi lm nguọỹi dổồùi
727oC thỗ do chuyóứn bióỳn P nón täø chỉïc ca lãâãburit gäưm (P + Xã).
L4,3 → ( γ 2,14 + Fe3C6,67 )
33


Lóõóburit coù daỷng hỗnh da baùo rỏỳt cổùng vaỡ doỡn nãn thỉåìng gi l täø chỉïc da bạo.
Tãn gi lãâãburit l âãø k niãûm nh luûn kim ngỉåìi Âỉïc Lãâãbua.
4-Mäüt säú quy ỉåïc :
a-Thẹp v gang :
_*Thẹp l håüp kim ca sàtõ v cạc bon våïi hm lỉåüng cạc bon nh hån 2,14%.
Ngoi ra cn cọ thãm mäüt säú ngun täú khạc : Mn, Si, P, S ...
*Gang l håüp kim ca sàõt v cạc bon våïi hm lỉåüng cạc bon låïn hån 2,14%.
Ngoi ra cn cọ thãm mäüt säú ngun täú khạc : Mn, Si, P, S...Gang cọ täø chỉïc tỉång ỉïng våïi
gin âäư pha Fe-C gi l gang tràõng (màût gy ca nọ cọ mu sạng tràõng, âọ l mu ca
xãmentit). Gang tràõng ráút cỉïng v dn, khäng thãø gia cäng càõt goüt âæåüc.
Ranh giåïi âãø phán chia thẹp v gang l âiãøm E trãn gin âäư pha Fe-C. Càn cỉï vo
hm lỉåüng cạc bon cọ trong gang v thẹp ta phán chia chụng thnh nhiãưu loải khạc nhau.
Thẹp âỉåüc chia ra lm ba loải :
+Thẹp trỉåïc cng têch : l loải thẹp cọ hm lỉåüng cạc bon nh hån

0,8%C, täø chỉïc cán bàịng gäưm phe rit v pẹc lit.
+Thẹp cng têch : l loải thẹp cọ hm lỉåüng cạc bon bàịng 0,8%C, täø chỉïc
cán bàịng l pẹc lit.
+Thẹp sau cng têch : l loải thẹp cọ hm lỉåüng cạc bon låïn hån 0,8%C,
täø chỉïc cán bàịng gäưm peùc lit vaỡ xómentờt thổù hai.

Hỗnh 2.17 - Tọứ chổùc tãú vi ca thẹp trỉåïc cng têch.
Gang tràõng âỉåüc chia ra lm ba loải :
+Gang tràõng trỉåïc cng tinh : l loải gang cọ hm lỉåüng cạc bon nh hån
4,3%C, täú chỉïc cán bàịng gäưm cọ peclit, xãmentit thỉï hai v lãâãburit.
+Gang tràõng cng tinh : l loải gang cọ hm lỉåüng cạc bon bàịng 4,3%C,
täø chỉïc cán bàịng l lãâãburit.
+Gang tràõng sau cng tinh : l loải gang cọ hm lỉåüng cạc bon låïn hån
4,3%C, täø chỉïc cán bàịng gäưm xãmentit thỉï nháút v lãâãburit.
b-Cạc âiãøm tåïi hản :

34