HÓA ĐẠI CƯƠNG B2 - CHƯƠNG 6 HIDROCACBON THƠM potx

04/01/11
602003 hidrocacbon thơm1
Bao g m các phần sauồ
1) Đònh nghóa
2) Danh pháp
3) Điều chế
4) Tính chất vật lý
5) Tính chất hóa học
Chương VI: HIDROCACBON THƠM
04/01/11
602003 hidrocacbon thơm2
HIDROCACBON THƠM
Hidrocacbon thơm là những hidrocacbon mạch vòng có một đặc
tính gọi là tính thơm
Đònh nghóa
04/01/11
602003 hidrocacbon thơm3
Theo IUPAC
Khi thế 1 H của benzen được dẫn xuất 1 lần thế.
Tên gốc thế + benzen
CH
3
metylbenzen
(toluen)
C(CH
3
)
3
isopropylbenzen
(cumen)
OMe

metoxybenzen
(anisol)
Cách đọc
HIDROCACBON THƠM
04/01/11
602003 hidrocacbon thơm4
Khi vòng benzen có chứa hai nhóm thế X, Y⇒ xuất hiện 3 đồng
phân vò trí
X
Y
X
Y
X
Y
ortho
meta
para
HIDROCACBON THƠM
04/01/11
602003 hidrocacbon thơm5
Cách đọc
Vò trí nhánh +tên nhánh + tên thông thường
HIDROCACBON THƠM
Bài tập 2: gọi tên các hợp chất sau
CH
3
CH
3
CH
3

CH
3
CH
3
CH
3
04/01/11
602003 hidrocacbon thơm6
Teân goác
phenyl
CH
2
-
benzyl
CH
3
m-tolyl
HIDROCACBON THÔM
04/01/11
602003 hidrocacbon thơm7
Ñieàu cheá benzen
CH CH
3
Cu hoac thach anh� �
t
o
C
CH CH
3
Ni(CO)

2
[(C
6
H
5
)
3
P]
HIDROCACBON THÔM
Ñieàu cheá caùc ankylbenzen
Phöông phaùp Wurtz-Fittig
Phöông phaùp Fridel-Crafts
Phöông phaùp Clemmensen
Br
+
CH
3
Br
+
Na
ete khan
CH
3
+
NaBr
+
R-X
AlCl
3
R

+
HX
C
O
R
Zn-Hg
HCl
CH
2
-R
04/01/11
602003 hidrocacbon thơm9
Hydrocacbon thơm có thể tham gia các phản ứng

Các phản ứng cộng

Phản ứng oxi hóa

Các phản ứng thế ái nhân

Phản ứng thế ái điện tử
HIDROCACBON THƠM
Tính chất hóa học
04/01/11
602003 hidrocacbon thơm10
Phản ứng thế ái điện tử
+
X-Y X
+
H

X
+
H
X
+
X
+
H-Y
ph c ��π
ph c ��δ
δ+
δ−
+
Y
Cơ chế : gồm 2 giai đoạn
HIDROCACBON THƠM
Phản ứng thế ái điện tử
04/01/11
602003 hidrocacbon thơm11
nh hưởng của nhóm thế có sẵn trên nhân benzen đến khả năng
thế ái điện tử
Nhóm tăng hoạt : là nhóm đẩy e vào vòng thơm
Nhóm giảm hoạt : là nhóm hút e của vòng thơm
⇒ tăng khả năng S
E
⇒ giảm khả năng S
E
HIDROCACBON THƠM
Phản ứng thế ái điện tử
04/01/11

602003 hidrocacbon thơm12
- Các nhóm thế mang điện tích âm (+I, +C) như O-, S-
-Các nhóm thế có cặp electron tự do (+C>-I)
-NH
2
>
-OH
>
-OCH
3
>
-NH-C-CH
3
O
-Các gốc ankyl (+H, +I)
>
>
>
CH
3
-CH-CH
3
CH
3
-C-CH
3
CH
3
CH
3

-CH
2
-CH
3
Nhóm tăng hoạt : là nhóm đẩy e vào vòng thơm
HIDROCACBON THƠM
Phản ứng thế ái điện tử
04/01/11
602003 hidrocacbon thơm13
Nhóm giảm hoạt : là nhóm hút e của vòng thơm
-NH
3
>
-NO
2
>
-SO
3
H
>
+
-C
N
>
-COOH -CHO
>
>
halogen
HIDROCACBON THƠM
Phản ứng thế ái điện tử

04/01/11
602003 hidrocacbon thơm14
Bài tập 3: So sánh khả năng thế ái điện tử của các chất sau
OH CH
3
NO
2
HIDROCACBON THƠM
Phản ứng thế ái điện tử
04/01/11
602003 hidrocacbon thơm15
nh hưởng của nhóm thế có sẵn trên nhân benzen đến sự đònh hướng của
nhóm thế tiếp
Khi nhân benzen có sẵn 1 nhóm thế Y
HIDROCACBON THƠM
Phản ứng thế ái điện tử
Y là chất tăng hoạt
Y
+ X
+
Y
X
Y
X
Y
X
Y
X
Y
X

Y là chất giảm hoạt
Y là halogen
04/01/11
602003 hidrocacbon thơm16
Một số phản ứng thế ái điện tử
Phản ứng nitro hóa
Phản ứng sunfo hóa
Phản ứng halogen hoá
Phản ứng alkyl hóa
Phản ứng axyl hóa
HIDROCACBON THƠM
Phản ứng thế ái điện tử
04/01/11
602003 hidrocacbon thơm17
Phản ứng nitro hóa
Là phản ứng mà H của nhân thơm được thay bằng nhóm
–NO
2

+
HNO
3
H
2
SO
4
NO
2
toC
HIDROCACBON THƠM

Phản ứng nitro hóa
04/01/11
602003 hidrocacbon thơm18
⇒H
2
SO
4
đđ hút nước, tạo nhiều ion NO
2
+
Cơ chế
HIDROCACBON THƠM
Phản ứng nitro hóa
04/01/11
602003 hidrocacbon thơm19
Phản ứng sunfo hóa
Là phản ứng mà H của nhân thơm được thay bằng nhóm
-SO
3
H
HIDROCACBON THƠM
Phản ứng sunfo hóa
+
H
2
SO
4
SO
3
H

axit benzensunfonic
04/01/11
602003 hidrocacbon thơm20
+
+
HSO
4
-
H
2
SO
4
2
SO
3
H
+
H
2
O
+
SO
3
H
+
H
SO
3
H
+

H
SO
3
H
+
+
HSO
4
-
S
O
O
OH
+
H
2
O
HIDROCACBON THÔM
Phaûn öùng sunfo hoùa
04/01/11
602003 hidrocacbon thơm21
Phản ứng halogen hoá
Phản ứng thế H của nhân thơm bằng nguyên tử halogen
+
X
2
X
+
HX
X: halogen

FeCl
3
HIDROCACBON THƠM
Phản ứng halogen hoá
04/01/11
602003 hidrocacbon thơm22
+
Cl-Cl
+
FeCl
3
Cl
+
+
FeCl
4
-
+
Cl
+
H
Cl
+
H
Cl
+
FeCl
4
-
Cl

+
FeCl
3
+
HCl
HIDROCACBON THÔM
Phaûn öùng halogen hoaù
04/01/11
602003 hidrocacbon thơm23
CH
3
+
Cl
2
hv
ALCL
3
CH
2
Cl
CH
3
Cl
CH
3
Cl
HIDROCACBON THƠM
Phản ứng halogen hoá
Bài tập 5: cho biết sản phẩm chính của các phản ứng sau
Phản ứng alkyl hóa

Là phản ứng thay thế H của nhân thơm bằng gốc ankyl
Tác nhân ankyl hóa :
- Ankyl halogenua R-X
- Anken
+
RX
R
+
HX
+
CH
2
=CH
2
CH
2
-CH
3
04/01/11
602003 hidrocacbon thơm25
Ankyl hóa với tác nhân là ankylhalogenua (RX)
+
RX
R
+
HX
FeCl
3
Cơ chế
HIDROCACBON THƠM