Hình thái, kích thước và cấu tạo của sợi nấm potx

Hình thái, kích thước và cấu tạo của sợi nấm:
Nấm mốc có cấu tạo sợi, phân nhánh, những sợi này
sinh trưởng ở đỉnh và
phát triển rất nhanh tạo thành một đám chằng chịt các
sợi, từng sợi được gọi là
khuẩn ty (hypha), còn cả đám sợi nấm thì được gọi là
khuẩn ty thể hay hệ sợi nấm
(mycelium). Cũng tương tự như xạ khuẩn, trên khuẩn
ty thể người ta phân biệt 2
loại khuẩn ty: khuẩn ty cơ chất (khuẩn ty dinh dưỡng)
và khuẩn ty khí sinh (khuẩn
ty sinh sản).
Khuẩn ty của nấm mốc phân nhánh, chiều ngang của
khuẩn ty khoảng 3 – 10
µm (tương tự như đường kính tế bào nấm men và lớn
gấp 10 lần chiều ngang của xạ
khuẩn). Tuỳ từng loài nấm mốc mà khuẩn ty có hình
thái khác nhau như hình lò xo,
hình xoắn ốc, hình cái vợt, hình sừng hươu, hình
lược, hình lá dừa. Một số loài nấm
bậc thấp, khuẩn ty không có vách ngăn, toàn bộ hệ
sợi nấm có thể coi là một tế bào
phân nhánh, người ta gọi đó là cơ thể đa nhân. Phần
lớn các loài nấm mốc, khuẩn ty
có vách ngăn nên cơ thể chúng có cấu tạo đa bào.
Cấu trúc sợi nấm mốc cũng tương tự như cấu trúc của
tế bào nấm men. Bên
ngoài là thành tế bào, tiếp đến là màng nguyên sinh
chất, bên trong là nguyên sinh
chất với nhân phân hoá rõ rệt. Một số nấm mốc thành
tế bào đã có xenlulo.

b. Sinh sản của nấm mốc:
* Sinh sản vô tính: nấm mốc sinh sản vô tính bằng
cách hình thành bào tử, có
nhiều loại bào tử:
- Bào tử đốt: các khuẩn ty khi sinh có sự ngắt đốt,
mỗi đốt được coi như một
bào tử.
- Bào tử màng dày (Chlamydospore): trên các đoạn
khuẩn ty xuất hiện những
tế bào có hình tròn hoặc gần tròn, có màng dày bao
bọc tạo thành bào tử.
- Bào tử nang (Sporangiospore): do sự phình to của
đầu khuẩn ty khí sinh tạo
thành nang (sporangium), bên trong chứa nhiều bào
tử. Khi nang vỡ, bào tử phát tán
ra ngoài.
- Bào tử đính hay bào tử trần (conidium): đa số bào tử
trần là bào tử ngoại
sinh, nghĩa là được sinh ra từ bên ngoài các tế bào
sinh bào tử, một số được sinh ra
bên trong các tế bào sinh bào tử (nội sinh).
* Sinh sản hữu tính: nấm mốc có quá trình sinh sản
hữu tính như ở các sinh
vật bậc cao. Sinh sản hữu tính của nấm mốc cũng
bằng cách hình thành bào tử. Tuỳ
theo hình thức sinh sản mà chia ra 4 loại bào tử:
- Bào tử noãn (oospore): noãn khí (cơ quan sinh sản
hữu tính cái) được sinh
ra trên đỉnh khuẩn ty khí sinh, hùng khí (cơ quan sinh
sản hữu tính đực) được sinh

ra ở gần noãn khí. Khi noãn khí chín trong noãn khí
có nhiều noãn cầu. Khi tiếp xúc
với noãn khí, hùng khí sẽ sinh ra một hoặc vài ống
xuyên chứa một nhân và một
phần nguyên sinh chất thụ tinh cho một noãn cầu để
tạo thành một noãn bào tử.
Noãn bào tử được bao bọc bởi một lớp màng dày, sau
một thời gian phân chia giảm
nhiễm sẽ phát triển thành khuẩn ty mới.
- Bào tử tiếp hợp (zygospore): khi hai khuẩn ty khác
dấu gần nhau tiếp giáp
với nhau thì chúng mọc ra hai mấu lồi gọi là nguyên
phối nang (progametangia),
các mấu lồi này tiến lại gần nhau, mỗi mấu xuất hiện
một vách ngăn phân tách hai
phần đầu của hai mấu lồi thành hai tế bào đa nhân.
Hai tế bào này sẽ tiếp hợp với
nhau tạo thành hợp tử đa nhân và có màng dầy bao
bọc, gọi là bào tử tiếp hợp.
- Bào tử túi (ascospore): trên khuẩn ty đơn bội sinh ra
2 cơ quan sinh sản là
túi giao tử đực nhỏ, hình ống gọi là hùng khí
(antheridium) và túi giao tử cái gọi là
thể sinh túi (ascogonium). Thể sinh túi có hình cầu
hoặc hình viên trụ, đầu kéo dài
ra thành một ống gọi là sợi thụ tinh (trichogyne). Khi
hùng khí tiếp xúc với sợi thụ
tinh thì khối nguyên sinh chất chứa nhiều nhân của
hùng khí sẽ chui qua sợi thụ tinh
để đi vào thể sinh túi, sau đó xảy ra quá trình phối

hợp với nhau. Các nhân sắp xếp
với nhau từng đôi một (một đực, một cái). Trên thể
sinh túi sẽ mọc ra nhiều sợi sinh
túi, các nhân kép được chuyển vào trong các sợi sinh
túi, từng nhân phân chia nhiều
lần và xuất hiện vách ngăn chia sợi sinh túi thành
nhiều tế bào chứa nhân kép. Tế
bào ở cuối sợi uốn cong lại, nhân kép chia một lần
tạo thành 4 nhân. Sau đó tế bào
này tách ra thành 3 tế bào, tế bào giữa chứa 2 nhân, tế
bào ngọn và gốc chứa 1 nhân.
Tế bào giữa sẽ phát triển thành túi bào tử và 2 tế bào
ngọn và gốc sau này cũng có
sự tiếp hợp thành một tế bào 2 nhân rồi phát triển
thành một túi mới.
- Bào tử dảm (basidiospore): khi hai khuẩn ty đơn
bội khác tính tiếp giáp với
nhau thì trên một khuẩn ty sẽ sinh ra một ống nối
sang khuẩn ty kia, nhân và nguyên
sinh chất sẽ chui sang khuẩn ty kia để tạo thành
khuẩn ty thứ cấp chứa 2 nhân. Đảm
bào tử được sinh ra ở đầu khuẩn ty thứ cấp. Tế bào 2
nhân sẽ phát triển thành đảm
còn 2 tế bào kia về sau sẽ tiếp hợp với nhau để tạo
thành tế bào 2 nhân khác. Khi
hình thành đảm, 2 nhân của tế bào ở đỉnh sẽ kết hợp
với nhau, sau đó phân chia liên
tiếp 2 lần (lần đầu giảm nhiễm) để tạo thành 4 nhân
con. Tế bào phình to ra, phía
trên tạo thành 4 cuống nhỏ gọi là thể bình

(sterigmata), mỗi nhân con sẽ chui vào
trong một cuống nhỏ và phát triển dần thành một bào
tử đảm.