BÀI GIẢNG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH ( Giảng viên TS Lê Văn Thai ) Chương 6 pot

TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH

Giảng viên: TS Lê Văn Thai


Chương 6

TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ
ĐẠO ĐỨC, NHÂN VĂN, VĂN
HOÁ


I.TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐẠO ĐỨC
1.1. Hồ Chí Minh với nền đạo đức mới Việt Nam
 Đạo đức là một trong những vấn đề quan tâm hàng
đầu của Hồ Chí Minh trong sự nghiệp cách mạng
- Hồ Chí Minh là nhà tư tưởng, là lãnh tụ bàn nhiều
nhất về vấn đề đạo đức.
- Phương pháp diễn đạt cô đọng, hàm súc, rất quen
thuộc với người Việt Nam.
- Người vừa là nhà đạo đức học lớn, vừa là tấm gương
đạo đức trong sáng nhất, tiêu biểu nhất đã được thế
giới thừa nhận.


 Tư

tưởng đạo đức Hồ Chí Minh bắt nguồn từ truyền
thống đạo đức của dân tộc Việt Nam, đồng thời, kế
thừa đạo đức phương Đơng và những tinh hoa văn
hố nhân loại

Hồ Chí Minh đã sử dụng có chọn lọc những khái
niệm, phạm trù của tư tưởng đạo đức Nho giáo, tư
tưởng dân chủ, tự do, công bằng, bác ái từ phương
Tây, đưa vào đó những nội dung mới.
Đồng thời, Người đã bổ sung những khái niệm,
phạm trù của thời đại mới.
Sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, giữa
dân tộc và nhân loại cũng là một đặc trưng nổi bật
của tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh


Chí Minh đã mở đầu cho cuộc cách mạng trên
lĩnh vực đạo đức ở Việt Nam, xây dựng nên nền đạo
đức mới mang bản chất giai cấp công nhân, kết hợp
những truyền thống đạo đức của dân tộc và những
tinh hoa đạo đức nhân loại.
 Hồ Chí Minh bàn về đạo đức toàn diện
- Đối với mọi đối tượng,
- Trên mọi lĩnh vực hoạt động của con người,
- Trên mọi phạm vi,
- Trong cả ba mối quan hệ chủ yếu của mỗi người
(với chính mình, với người, với cơng việc).
Người đặc biệt quan tâm đến cán bộ, đảng viên
 Hồ


Vị trí đạo đức trong đời sống của con người và
xã hội: "Đạo đức là cái gốc của người cách
mạng"
 Sự nghiệp của cách mạng là xoá bỏ xã hội cũ, xây

dựng xã hội mới với những khát vọng cao đẹp:
Đây là sự nghiệp gian khổ, khó khăn
Địi hỏi sự hy sinh, phấn đấu không ngừng...
 Đạo đức là vũ khí mạnh mẽ trong cuộc đấu tranh vì
độc lập dân tộc và CNXH:
Muốn làm cách mạng, con người phải có tâm
hồn trong sáng, đạo đức cao đẹp
Cái “tâm", cái "đức" ấy được thể hiện trong tu
dưỡng, trong quan hệ với người, với dân, với việc ...



1.2. Những phẩm chất đạo đức cơ bản của con người Việt
Nam trong thời đại mới.
a. Trung với nước, hiếu với dân
Đây là phẩm chất quan trọng nhất, bao trùm nhất
Trung với nước là trung thành với sự nghiệp giữ nước
và xây dựng đất nước.
Hiếu với dân là hết lòng phục vụ nhân dân, gắn bó với
dân, kính trọng dân
b. Yêu thương con người
Yêu thương con người là bao dung, nhân nghĩa
Tình cảm rộng lớn giành cho nhân dân lao động
Tình cảm với bạn bè, đồng chí


c. Cần kiệm liêm chính, chí cơng vơ tư

Cần: Cần cù, siêng năng
Có kế hoạch, sáng tạo

Kiên trì

Kiệm:
Tiết kiệm tiền của, thì giờ
Tiết kiệm của bản thân mình, của nhân dân
Tiết kiệm từ cái bé đến cái lớn

Liêm:
Tôn trọng và giữ gìn của cơng
Khơng tham địa vị, tiền tài...
Chỉ ham học, ham làm, ham tiến bộ






Chính:
thẳng thắn, trung thực
Đối với mình:
Khơng tự cao, tự đại;
Học điều hay, sửa điều dở...
Đối với người:
Không nịnh trên, khinh dưới
Chân thành, khiêm tốn
Đối với việc:
Coi trọng việc chung, việc thiện
Chí cơng vơ tư:
Đem lịng chí cơng vơ tư đối với người, với việc
"lo trước cái lo của thiên hạ, vui sau cái vui của thiên

hạ"
Cần kiệm liêm chính, chí cơng vơ tư gắn bó và quan hệ mật
thiết với nhau tạo nên đạo đức con người mới


d. Tinh thần quốc tế trong sáng
"Bốn phương vô sản cũng là anh em"
Đó là tinh thần đồn kết với các dân tộc bị áp bức,
với nhân dân lao động các nước
Sự đồn kết đó hướng vào mục đích lớn của thời
đại:
là vì hồ bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã
hội; là hợp tác và hữu nghị với tất cả các nước
Theo Hồ Chí Minh:
Tinh thần yêu nước chân chính gắn liền với tinh
thần quốc tế vô sản trong sáng
Tinh thần quốc tế trong sáng là phẩm chất, là yêu
cầu đạo đức nhằm vào mối quan hệ rộng lớn...


1.3. Những nguyên tắc xây dựng đạo đức mới
a. Nói đi đôi với làm, phải nêu gương về đạo đức
Đối với mỗi người, nói phải đi đơi với làm mới đem
lại hiệu quả thiết thực cho chính bản thân mình và
có tác dụng đối với người khác.
Việc làm tốt, làm hay, làm đúng trở thành những
tấm gương cho người khác và có tác dụng to lớn
"Một trăm bài diễn văn hay khơng bằng một tấm
gương sống"

Hồ Chí Minh coi trọng việc nêu gương tốt
Không xem nhẹ một tấm gương dù rất nhỏ
Tấm gương sáng ở trong tất cả mọi lĩnh vực...


b. Xây đi đôi với chống, phải tạo thành phong trào
quần chúng rộng rãi
 Xây dựng, bồi dưỡng đạo đức mới là việc làm
thường xuyên đối với mọi người, với mọi tổ chức
 Giáo dục những phẩm chất, những chuẩn mực đạo
đức mới
Từ gia đình, đến nhà trường và cả toàn xã hội
Phù hợp với từng đối tượng khác nhau
Cán bộ, đảng viên, đồn viên, thiếu nhi..
Cơng nhân, nơng dân, trí thức
 Khơi dậy ý thức tự giác, tự tu dưỡng rèn luyện của
từng người,


Việc xây dựng, bồi dưỡng đạo đức luôn luôn đi đôi
với việc chống những biểu hiện sai trái, xấu xa
Con người luôn ẩn chứa điều tốt và điều xấu đan xen
Cái xấu rình rập thường trực, có cơ hội là phát triển
Cái xấu thuộc các lĩnh vực, được "nguỵ biện" kỹ
Người nhấn mạnh các tệ nạn tham ơ, lãng phí, quan
liêu là "giặc nội xâm", "giặc ở trong lòng"
Phải kiên quyết, thường xuyên đấu tranh loại bỏ..
 Để “xây" và "chống" có kết quả, phải tạo thành
phong trào quần chúng rộng rãi
Các cuộc vận động trong từng tổ chức, từng ngành

Trong phong trào, con người học tập, giúp đỡ
nhau...



c. Phải tu dưỡng đạo đức suốt đời
Đó là một quá trình tu dưỡng, rèn luyện đạo đức
Từ nhỏ đến già
Trong từng ngày, từng việc; từ việc nhỏ đến lớn
ở mọi nơi mọi lúc, mọi lĩnh vực hoạt động
Trong mọi quan hệ, ở mọi cương vị ...
Đạo đức cách mạng khơng phải trên trời sa xuống.
Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hàng ngày mà
phát triển và củng cố. Cũng như ngọc càng mài
càng sáng, vàng càng luyện càng trong”


II.TƯ TƯỞNG NHÂN VĂN HỒ CHÍ MINH
1. Khái niệm "con người" trong tư tưởng Hồ Chí Minh
Tư tưởng nhân văn Hồ Chí Minh là tồn bộ suy
nghĩ về con người, tình cảm đối với con người đã
chi phối cuộc đời của Người.
Khái niệm "con người" trong tư tưởng Hồ Chí
Minh được hiểu trước hết là con người cụ thể
"Chữ người, theo nghĩa hẹp là gia đình, anh em, họ
hàng, bầu bạn. Nghĩa rộng là đồng bào cả nước.
Rộng hơn là cả loài người"


Khái niệm “con người” cụ thể được gắn với từng

thời điểm lịch sử gắn với từng thời kỳ cách mạng:
Người bản xứ, người dân mất nước,
Người bị bóc lột, người vô sản ...
Tên thực dân, bọn ăn bám ...
Người lao động trí óc, lao động chân tay
Hồ Chí Minh chỉ dùng khái niệm “con người" với
nghĩa khái quát trong một số trường hợp hạn hữu
Như:
Phẩm giá con người
Giải phóng con người ...


Có thể nhìn nhận con người trong tư tưởng nhân văn
Hồ Chí Minh thể hiện với ba nội dung:
cảm nhận, lịng u thương vơ hạn đối với con
người, thơng cảm sâu sắc với mọi khổ đau của con
người,
 Có niềm tin mãnh liệt vào sức mạnh, phẩm giá, khả
năng vươn lên chân, thiện, mỹ của con người, dù
nhất thời họ thấp bé, lầm lạc
 Có ý chí đấu tranh để giải phóng con người, đem lại
tự do, hạnh phúc cho con người
 Sự


2. Tình u thương vơ hạn của Hồ Chí Minh đối với
con người:
 Tình u thương đồng bào, đồng chí của Người là
bao la, vơ hạn...
 Hồ Chí Minh mong muốn đồng bào được sống trong

hồ bình, độc lập, tự do.
 Suốt đời Người đấu tranh cho tự do và hạnh phúc
của nhân dân.
Hồ Chí Minh gắn với dân tộc, với nhân dân và
con người từ trong trái tim, khối óc, trọn vẹn cả
cuộc đời.


3. Con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của
cách mạng
 Con người là mục tiêu của cách mạng;
Sự nghiệp cách mạng nhằm mục đích giải phóng
con người, mang lại hồ bình, độc lập, tự do, mang
lại cơm no áo ấm, hạnh phúc cho con người
Mọi chủ trương, chính sách của Đảng đều nhằm vào
mục tiêu phục vụ cho con người...
 Con người là động lực của cách mạng: Lịch sử do
con người, do nhân dân sáng tạo ra; có nhân dân là
có tất cả
Hồ Chí Minh tin tưởng vào sức mạnh của DÂN


4. "Trồng người" là chiến lược hàng đầu của cách
mạng
 Muốn có chủ nghĩa xã hội trước hết cần có con
người xã hội chủ nghĩa
 Vì lợi ích 10 năm trồng cây, vì lợi ích trăm năm
trồng người
 Muốn xây dựng chủ nghĩa xã hội nhất định phải có
học thức

 Chủ nghĩa xã hội gắn liền với khoa học – kỹ thuật,
và khoa học kỹ thuật là yếu tố đảm bảo cho chủ
nghĩa xã hội thắng lợi


III.TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VĂN HỐ

1. Những quan điểm chung của Hồ Chí Minh về văn
hố
a) Quan điểm về vị trí của văn hố và vai trị của
người chiến sỹ trên mặt trận văn hoá:
 Văn hoá là bộ phận của kiến trúc thượng tầng,
 Văn hoá phải ở trong kinh tế và chính trị (Chính trị
và kinh tế phải có tính văn hố).
 Văn hố có tác động qua lại với kinh tế và chính trị.
 Làm cơng tác văn hố là làm cách mạng...


b) Quan điểm về chức năng của văn hoá:
 Bồi dưỡng tư tưởng đúng đắn và tình cảm cao đẹp:
Tư tưởng đúng đắn thì tình cảm cao đẹp
(và ngược lại)
Lý tưởng lớn chỉ đạo mọi hoạt động của con người
 Văn hoá soi đường cho quốc dân đi, làm cho ai cũng
có lý tưởng độc lập, tự chủ.
 Nâng cao dân trí
 Bơi dưỡng những phẩm chất tốt đẹp, hướng con
người vươn tới chân, thiện, mỹ để khơng ngừng
hồn thiện mình

c) Quan điểm về tính chất của nền văn hố:
Nền văn hố mà chúng ta xây dựng phải có tính chất
dân tộc, khoa học, đại chúng
Hồ Chí Minh đã định nghĩa văn hố:
"Vì lẽ sinh tồn cũng như mục đích của cuộc sống,
loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ,
chữ viết, đạo đức, pháp luật, tôn giáo, văn học nghệ
thuật, những công cụ cho sinh hoạt hàng ngày về
ăn, mặc, ở và các phương thức sử dụng. Tồn bộ
những sáng tạo và phát minh đó là văn hoá. Văn
hoá là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt
cùng với biểu hiện của nó mà lồi người đã sản sinh
ra nhằm thích ứng những nhu cầu đời sống và đòi
hỏi của sự sinh tồn"


2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về một số lĩnh vực chính của
văn hố
a. Văn hố giáo dục:
 Mục tiêu của văn hoá giáo dục:
Dạy và học để nâng cao dân trí, bồi dưỡng tư
tưởng và tình cảm cao đẹp, phẩm chất trong sáng,
phong cách lành mạnh.
 Phải tiến hành cải cách giáo dục để xây dựng một hệ
thống trường, lớp với chương trình, nội dung,
phương pháp dạy và học khoa học, hợp lý;
 Phương châm giáo dục là học đi đôi với hành, lý
luận liên hệ với thực tiễn.
 Học ở mọi nơi, mọi lúc; học suốt đời, coi trọng việc

tự học, tự đào tạo, đào tạo lại ...


b. Văn hoá văn nghệ
 Văn nghệ là biểu hiện tập trung nhất của nền văn
hoá, là đỉnh cao của đời sống tinh thần, là hình ảnh
của tâm hồn dân tộc.
 Văn

nghệ là mặt trận, nghệ sỹ là chiến sỹ, tác phẩm
là vũ khí
 Văn nghệ phải gắn với thực tiễn đời sống nhân dân
 Phải có những tác phẩm văn nghệ xứng đáng với
thời đại mới của đất nước; phải phản ánh cho thật
chân thực sự nghiệp cách mạng của nhân dân.