Tư tưởng “pháp trị” của Hàn Phi Tử(Tiểu Luận) pot

L
ỜI

MỞ

ĐẦU

Kinh t
ế
là m
ộ
t th
ế
gi
ớ
i
độ
ng luôn phát tri
ể
n và không ng
ừ
ng thay
đổ
i,
nh
ấ
t là vào th
ờ
i

đạ
i ngày nay khi ch
ạ
m ng
õ
th
ế
k
ỷ
XXI, trên th
ế
gi
ớ
i chu tr
ì
nh
toàn c
ầ
u hoá là t
ấ
t y
ế
u khách quan c
ủ
a tăng tr
ưở
ng, nó t
ạ
o ra nh
ữ

ng khó khăn
và thách th
ứ
c m
ớ
i cho các doanh nghi
ệ
p
ở
Vi
ệ
t Nam nói riêng và th
ế
gi
ớ
i nói
chung. Vi
ệ
c qu
ả
n l
ý
t
ố
t hay không, luôn là v
ấ
n
đề
có
ả

nh h
ưở
ng
đế
n s
ự
t
ồ
n
vong c
ủ
a m
ộ
t doanh nghi
ệ
p. Nhưng
để
qu
ả
n l
ý
t
ố
t c
ầ
n ph
ả
i có nh
ữ
ng y

ế
u t
ố

nào? y
ế
u t
ố
kinh doanh hi
ệ
n
đạ
i hay y
ế
u t
ố
qu
ả
n l
ý
truy
ề
n th
ố
ng. Quá tr
ì
nh
phát tri
ể
n các h

ọ
c thuy
ế
t qu
ả
n l
ý
tr
ả
i qua hàng ngh
ì
n năm nh
ữ
ng g
ì
tích lu
ỹ

c
ủ
a quá kh
ứ
là c
ủ
a c
ả
i cho tương lai.
Đặ
c bi
ệ

t v
ớ
i phong thái qu
ả
n l
ý
phương
Đông - m
ộ
t phong thái g
ầ
n g
ũ
i v
ớ
i Vi
ệ
t Nam v
ẫ
n
đứ
ng trong kinh doanh th
ờ
i
đạ
i “vi
ễ
n thông - tên l
ử
a”. N

ổ
i b
ậ
t nh
ấ
t là tư t
ưở
ng pháp tr
ị
vang bóng m
ộ
t
th
ờ
i c
ủ
a Hàn Phi T
ử
. Em quy
ế
t
đị
nh ch
ọ
n
đề
tài: Tư t
ưở
ng “Pháp tr
ị

” c
ủ
a
Hàn Phi T
ử
và v
ậ
n d
ụ
ng trong qu
ả
n l
ý
doanh nghi
ệ
p hi
ệ
n
đạ
i, nh
ằ
m m
ụ
c đích
gi
ả
i thích, gi
ớ
i thi
ệ

u t
ì
m hi
ể
u li
ệ
u trong giai đo
ạ
n này nó c
ò
n đúng
đắ
n hay
không hay
đã
l
ỗ
i th
ờ
i.
Do tư li
ệ
u ít, ít ng
ườ
i
đề
c
ậ
p hay quan tâm
đế

n v
ấ
n
đề
này.
Đề
tài quá
r
ộ
ng ng
ườ
i vi
ế
t không
đủ
kh
ả
năng khái quát ho
ặ
c đưa ra nh
ậ
n xét h
ợ
p l
ý
khi
kinh nghi
ệ
m th
ự

c ti
ễ
n không nhi
ề
u. M
ặ
t khác do th
ờ
i gian g
ấ
p rút
đã
làm cho
ng
ườ
i vi
ế
t lúng túng khi trong nh
ậ
n
đị
nh phân gi
ả
i. V
ượ
t qua khó khăn, ng
ườ
i
vi
ế

t quy
ế
t tâm theo đu
ổ
i
đề
tài này, nh
ữ
ng mong có th
ể
góp m
ộ
t ph
ầ
n nh
ỏ
c
ủ
a
m
ì
nh vào vi
ệ
c nghiên c
ứ
u.
Xin chân thành c
ả
m ơn.

CHƯƠNG I
TƯ
TƯỞNG
“PHÁP
TRỊ
”
CỦA
HÀN PHI T
Ử


I. Tư t
ưở
ng “pháp tr
ị
” c
ủ
a Hàn Phi T
ử

1. Hoàn c
ả
nh l
ị
ch s
ử
và cu
ộ
c

đờ
i c
ủ
a Hàn Phi T
ử

1.1. B
ố
i c
ả
nh x
ã
h
ộ
i Trung Hoa c
ổ

đạ
i th
ờ
i Hàn Phi T
ử

L
ị
ch s
ử
Trung Hoa c
ổ

đạ
i có hai th
ờ
i k
ỳ

đượ
c nói
đế
n nhi
ề
u nh
ấ
t: Xuân
thu và Chi
ế
n qu
ố
c. Th
ờ
i Xuân thu (770-403 TCN) là th
ờ
i k
ỳ
suy tàn c
ủ
a nhà
Chu, đây chính là th
ờ
i k

ỳ
sinh s
ố
ng c
ủ
a L
ã
o T
ử
, Kh
ổ
ng T
ử
(551-479 TCN).
Th
ờ
i Chi
ế
n qu
ố
c (403-221 TCN) t
ừ
g
ầ
n cu
ố
i
đờ
i Uy Li
ệ

t Vương, t
ớ
i khi
nhà T
ầ
n di
ệ
t nhà T
ề
th
ố
ng nh
ấ
t
đấ
t n
ướ
c, đó là th
ờ
i k
ỳ
sinh s
ố
ng c
ủ
a Hàn Phi
T
ử
(280-233 TCN(.
So v

ớ
i th
ờ
i Xuân Thu th
ì
Chi
ế
n Qu
ố
c lo
ạ
n l
ạ
c và b
ấ
t
ổ
n
đị
nh hơn v
ề

chính tr
ị
, nhưng l
ạ
i phát tri
ể
n hơn v
ề

kinh t
ế
. Trong th
ờ
i Xuân Thu, công c
ụ

s
ả
n xu
ấ
t và khí gi
ớ
i ch
ủ
y
ế
u là b
ằ
ng
đồ
ng. S
ắ
t b
ắ
t
đầ
u
đượ
c dùng cu

ố
i th
ờ
i k
ỳ

này và tr
ở
nên thông d
ụ
ng vào th
ờ
i Chi
ế
n Qu
ố
c, do đó, thúc
đẩ
y vi
ệ
c m
ở
r
ộ
ng
đấ
t đai nông nghi
ệ
p, tăng năng su
ấ

t lao
độ
ng. Đây là th
ờ
i k
ỳ

đạ
o
đứ
c suy
đồ
i,
ng
ườ
i ta ch
ỉ
t
ì
m m
ọ
i cách
để
tranh l
ợ
i. Quan l
ạ
i tham nh
ũ
ng, ăn chơi xa hoa

tru
ỵ
l
ạ
c; chi
ế
n tranh kéo dài liên miên khi
ế
n cho
đờ
i s
ố
ng c
ủ
a nhân dân càng
thêm đói kh
ổ
cùng c
ự
c. Tr
ướ
c t
ì
nh c
ả
nh x
ã
h
ộ
i như v

ậ
y, t
ầ
ng l
ớ
p qu
ý
t
ộ
c và
t
ầ
ng l
ớ
p trí th
ứ
c có s
ự
chia r
ẽ
v
ề
tư t
ưở
ng.
1.2. Tư t
ưở
ng pháp gia c
ủ
a Hàn Phi

Th
ờ
i Chi
ế
n Qu
ố
c chính là th
ờ
i k
ỳ
l
ị
ch s
ử
phát tri
ể
n r
ự
c r
ỡ
v
ề
tư t
ưở
ng
“trăm hoa đua n
ở
”, “bách gia chư t
ử
”.

Ở
th
ờ
i k
ỳ
này có 3 d
ò
ng tư t
ưở
ng l
ớ
n nh
ấ
t cùng t
ồ
n t
ạ
i đó là:


- Phái th
ứ
nh
ấ
t có Nho gia và M
ặ
c T
ử
, Kh
ổ

ng T
ử
mu
ố
n khôi ph
ụ
c nhà
Chu. M
ặ
c T
ử
, M
ạ
nh T
ử
, Tuân T
ử
th
ấ
y nhà Chu suy quá, không c
ứ
u
đượ
c, l
ạ
i
mong có v
ị
minh quân thay Chu th
ố

ng nh
ấ
t Trung Hoa b
ằ
ng chính sách
Đứ
c
tr
ị
có s
ử
a
đổ
i ít nhi
ề
u.
- Phái th
ứ
hai, phái
Đạ
o gia mu
ố
n gi
ả
m thi
ể
u, th
ậ
m chí gi
ả

i tán chính
quy
ề
n, s
ố
ng t
ự
nhiên như thu
ở
sơ khai, t
ừ
b
ỏ
x
ã
h
ộ
i phong ki
ế
n
để
tr
ở
v
ề
x
ã

h
ộ

i c
ộ
ng s
ả
n nguyên thu
ỷ
.
- Th
ứ
ba, phái pháp gia mu
ố
n dùng v
ũ
l
ự
c l
ậ
t
đổ
ch
ế

độ
phong ki
ế
n phân
tán và l
ậ
p ra ch
ế

độ
phong ki
ế
n quân ch
ủ
chuyên ch
ế
, thay “vương
đạ
o” c
ủ
a
Kh
ổ
ng M
ạ
nh b
ằ
ng chính sách “Bá
đạ
o”.
Tư t
ưở
ng c
ủ
a Hàn Phi T
ử
: là dùng pháp tr
ị

nhưng l
ạ
i tr
ọ
ng dân. Tr
ướ
c
khi
đặ
t ra lu
ậ
t l
ệ
m
ớ
i, ông
để
cho dân t
ự
phê b
ì
nh. C
ò
n l
ậ
p pháp thu
ộ
c v
ề
nhà

vua; quy t
ắ
c l
ậ
p pháp ph
ả
i l
ấ
y tính ng
ườ
i và phép tr
ờ
i làm tiêu chu
ẩ
n. Hành
pháp th
ì
ph
ả
i công b
ố
lu
ậ
t cho r
õ
ràng, thi hành cho nghiêm ch
ỉ
nh, tránh thay
đổ
i nhi

ề
u, ph
ả
i “chí công vô tư”,”vua tôi, sang hèn
đề
u ph
ả
i theo pháp lu
ậ
t”,
th
ưở
ng ph
ạ
t ph
ả
i nghiêm minh, “danh chính, pháp hoàn b
ị
th
ì
b
ậ
c minh quân
ch
ẳ
ng có vi
ệ
c g
ì
ph

ả
i làm n
ữ
a, vô vi mà
đượ
c tr
ị
”.
Chính sách cai tr
ị
ph
ả
i d
ự
a vào
ý
dân, dân mu
ố
n th
ì
g
ì
th
ì
c
ấ
p cho cái đó,
không mu
ố
n cái g

ì
th
ì
tr
ừ
cho cái đó. Hàn Phi T
ử
l
ạ
i đưa ra quan đi
ể
m: b
ả
n
ch
ấ
t con ng
ườ
i là ác, mu
ố
n qu
ả
n l
ý
x
ã
h
ộ
i ph
ả

i kh
ở
i x
ướ
ng ra l
ễ
ngh
ĩ
a và ch
ế

đị
nh ra pháp lu
ậ
t
để
u
ố
n n
ắ
n tính x
ấ
u c
ủ
a con ng
ườ
i; theo các ông qu
ả
n l
ý

x
ã

h
ộ
i là v
ị
Pháp ch
ứ
không v
ị

Đứ
c.
Hơn hai ngh
ì
n năm sau, tư t
ưở
ng v
ị
l
ợ
i c
ủ
a Hàn Phi
đượ
c tái hi
ệ
n trong
tư t

ưở
ng “con ng
ườ
i kinh t
ế
” - cơ s
ở
tri
ế
t h
ọ
c c
ủ
a h
ọ
c thuy
ế
t qu
ả
n l
ý
theo
khoa h
ọ
c c
ủ
a Taylor và b
ả
n ch
ấ

t con ng
ườ
i là l
ờ
i nhác và ham l
ợ
i c
ủ
a
“Thuy
ế
t X”,
đượ
c Mc. Gregor đưa ra. Th
ự
c d
ụ
ng hơn, c
ự
c đoan hơn trong tư
t
ưở
ng qu
ả
n l
ý
so v
ớ
i th
ờ

i Taylor. Hàn Phi
đã
m
ở
r
ộ
ng cái b
ả
n ch
ấ
t v
ị
l
ợ
i
đế
n
m
ọ
i m
ố
i quan h
ệ
gia
đì
nh và x
ã
h
ộ
i. Ch

ẳ
ng h
ạ
n trong m
ố
i quan h
ệ
cha - con,


ch
ữ
“Hi
ế
u” c
ủ
a Nho gia
đã
b
ị
thay th
ế
b
ằ
ng s
ự
tính toán l
ợ
i h
ạ

i tàn nh
ẫ
n.
Chúng ta có th
ể
cho r
ằ
ng, Hàn Phi là m
ộ
t ng
ườ
i duy l
ý
, duy l
ợ
i theo ch
ủ

ngh
ĩ
a th
ự
c d
ụ
ng. Song c
ũ
ng ph
ả
i th
ừ

a nhan
ạ
r
ằ
ng ông có m
ộ
t trí tu
ệ
r
ấ
t sâu
s
ắ
c. Và chính ông
đã
v
ì
s
ự
t
ồ
n vong c
ủ
a
đấ
t n
ướ
c m
ì
nh mà ph

ả
i ch
ị
u ch
ế
t
th
ả
m, tuy r
ằ
ng ông bi
ế
t tr
ướ
c đó là s
ố
ph
ậ
n chung c
ủ
a các pháp gia có tài và
có tâm, nhi
ệ
t thành yêu n
ướ
c. K
ỳ
l
ạ
hơn, Hàn Phi

đã
v
ượ
t r
ấ
t xa th
ờ
i
đạ
i m
ì
nh
khi ông nêu ra tư t
ưở
ng
đấ
u tranh sinh t
ồ
n và gi
ả
i thích nguyên nhân c
ủ
a s
ự

nghèo kh
ổ
là do dân s
ố
tăng lên quá nhanh, v

ượ
t xa s
ự
gia tăng c
ủ
a s
ả
n xu
ấ
t
(xem thiên ng
ũ

đố
). Hàn Phi nh
ắ
c các v
ị
vua ph
ả
i c
ứ
ng r
ắ
n, nghiêm kh
ắ
c
trong vi
ệ
c tr

ị
n
ướ
c,
đồ
ng th
ờ
i ông c
ũ
ng mong mu
ố
n h
ọ
th
ự
c hi
ệ
n chí công vô
tư, t
ừ
b
ỏ
tư l
ợ
i, tà tâm c
ứ
theo phép công mà làm th
ì
n
ướ

c s
ẽ
th
ị
nh: “Không
n
ướ
c nào luôn m
ạ
nh, không n
ướ
c nào luôn y
ế
u. Ng
ườ
i thi hành pháp lu
ậ
t (t
ứ
c
vua) mà cương c
ườ
ng th
ì
n
ướ
c m
ạ
nh, ng
ườ

i thi hành pháp lu
ậ
t mà nhu nh
ượ
c
th
ì
n
ướ
c y
ế
u Cho nên
ở
vào th
ờ
i k
ỳ
này, nhà c
ầ
m quy
ề
n nào bi
ế
t t
ừ
b
ỏ
l
ợ
i,

tà tâm mà theo phép công th
ì
binh s
ẽ
m
ạ
nh,
đị
ch s
ẽ
y
ế
u”. M
ặ
c dù dân trí th
ấ
p,
ng
ườ
i dân ch
ỉ
bi
ế
t cái l
ợ
i tr
ướ
c m
ắ
t , nhưng Hàn Phi v

ẫ
n
đề
cao chính sách
dùng ng
ườ
i, tài năng c
ủ
a nhà cai tr
ị
th
ể
hi
ệ
n
ở
vi
ệ
c dùng s
ứ
c, dùng trí c
ủ
a
ng
ườ
i khác. Đây là m
ộ
t tư t
ưở
ng r

ấ
t sâu s
ắ
c v
ề
qu
ả
n l
ý
mà Hàn Phi
đã
nêu ra.
Hàn Phi phát tri
ể
n h
ọ
c thuy
ế
t c
ủ
a m
ì
nh trên cơ s
ở
k
ế
th
ừ
a c
ủ

a các pháp gia
tr
ướ
c ông, nhưng ph
ả
i
đế
n Hàn Phi th
ì
nó m
ớ
i tr
ở
nên sâu s
ắ
c, ph
ổ
bi
ế
n v
ớ
i
nhi
ề
u n
ộ
i dung m
ớ
i. Hàn Phi dùng ch
ữ

“pháp” theo ngh
ĩ
a phép t
ắ
c, c
ò
n pháp
gia n
ớ
i t
ớ
i “pháp” là ch
ỉ
pháp lu
ậ
t. Hàn Phi ví pháp lu
ậ
t v
ớ
i dây m
ự
c, cái quy,
cái c
ủ
t
ứ
c là nh
ữ
ng
đồ

dùng làm tiêu chu
ẩ
n
để
phân bi
ệ
t đúng sai, ph
ả
i trái.
Pháp không tách r
ờ
i kh
ỏ
i Th
ế
và Thu
ậ
t mà cùng t
ạ
o nên m
ộ
t cái ki
ề
ng ba
chân. Lu
ậ
t pháp ph
ả
i k
ị

p th
ờ
i. Hàn Phi vi
ế
t: “Th
ờ
i thay mà pháp lu
ậ
t không
đổ
i th
ì
n
ướ
c lo
ạ
n,
đờ
i
đã
thay
đổ
i mà c
ấ
m l
ệ
nh không bi
ế
n th
ì

n
ướ
c b
ị
c
ắ
t”.
Đố
i v
ớ
i Hàn Phi, pháp lu
ậ
t là th
ứ
“phép công” đi
ề
u khi
ể
n hành vi c
ủ
a m
ọ
i
ng
ườ
i. Trong các ph
ạ
m trù cơ b
ả
n c

ủ
a pháp h
ọ
c thi pháp là quan tr
ọ
ng nh
ấ
t,


sau m
ớ
i
đế
n Th
ế
và Thu
ậ
n. Hàn Phi
đã
k
ế
th
ừ
a tư t
ưở
ng “vô vi” c
ủ
a Nho và
Đạ

o, bi
ế
n nó thành thu
ậ
t cai tr
ị
c
ủ
a vua chúa.
Trong cai tr
ị
- qu
ả
n l
ý
th
ì
“tiên phú, h
ậ
u giáo”- tr
ướ
c h
ế
t là làm cho dân
giàu sau đó th
ì
giáo d
ụ
c h
ọ

. Trong giáo d
ụ
c th
ì
“tiên h
ọ
c l
ễ
- h
ậ
u h
ọ
c văn”.
Nho gia ch
ủ
trương cai tr
ị
b
ằ
ng
đạ
o
đứ
c, b
ằ
ng văn và
đã
phát tri
ể
n h

ọ
c thuy
ế
t-
phương pháp
Đứ
c tr
ị
(Nhân tr
ị
). Ng
ượ
c l
ạ
i, Pháp gia
đã
đưa ra m
ộ
t h
ọ
c thuy
ế
t
và phương pháp cai tr
ị
m
ớ
i - Pháp tr
ị
“Pháp b

ấ
t v
ị
thân”, pháp ph
ả
i h
ợ
p th
ờ
i,
pháp lu
ậ
t ph
ả
i so
ạ
n sao cho dân d
ễ
bi
ế
t, d
ễ
thi hành; pháp lu
ậ
t ph
ả
i công
b
ằ
ng, bênh v

ự
c k
ẻ
thi
ể
u s
ố
; th
ưở
ng ph
ả
i tr
ọ
ng h
ậ
u, ph
ạ
t ph
ả
i n
ặ
ng Đó là tư
t
ưở
ng v
ề
chính tr
ị
qu
ả

n l
ý
x
ã
h
ộ
i c
ò
n có
ý
ngh
ĩ
a
đố
i v
ớ
i hi
ệ
n nay.
V
ậ
y, thành công l
ớ
n nh
ấ
t c
ủ
a giai đo
ạ
n này, m

ặ
c dù c
ò
n b
ị
h
ạ
n ch
ế
d
ướ
i
giác
độ
tư t
ưở
ng qu
ả
n l
ý

đã
t
ạ
o l
ậ
p nhi
ề
u quan đi
ể

m qu
ả
n l
ý
quan tr
ọ
ng thu
ộ
c
ph
ạ
m vi qu
ả
n l
ý
v
ĩ
mô,
đã
v
ạ
ch ra
đượ
c lôgích c
ủ
a quá tr
ì
nh qu
ả
n l

ý
x
ã
h
ộ
i
bao g
ồ
m các m
ứ
c t
ừ
th
ấ
p
đế
n cao: “Chính tâm, tu thân, t
ề
gia, tr
ị
qu
ố
c, b
ì
nh
thiên h
ạ
”,
đã
đưa ra

đượ
c tr
ì
nh t
ự
ti
ế
n hành các ho
ạ
t
độ
ng qu
ả
n l
ý
: “tr
ị

đạ
o, tr
ị

h
ọ
c, tr
ị
th
ể
, tr
ị

tài, tr
ị
phong, tr
ị
thu
ậ
t” mà ngày hôm nay trong qu
ả
n l
ý
nói
chung, và qu
ả
n l
ý
kinh t
ế
nói riêng v
ẫ
n c
ò
n có th
ể
khai thác và s
ử
d
ụ
ng t
ố
t.

CHƯƠNG II
V
ẬN

DỤ
NG TRONG
QUẢN

LÝ
DOANH
NGHIỆP

HIỆN

ĐẠI

I. V
ậ
n d
ụ
ng trong th
ự
c ti
ễ
n
Trong th
ự
c ti

ễ
n c
ả
i cách qu
ả
n l
ý
doanh nghi
ệ
p liên quan
đế
n hai
đặ
c tính
l
ớ
n là tính dân t
ộ
c và tính th
ờ
i
đạ
i c
ủ
a qu
ả
n l
ý
, v
ề

khách quan c
ũ
ng t
ồ
n t
ạ
i hai
thái
độ
c
ự
c đoan
đố
i v
ớ
i hai
đặ
c tính l
ớ
n này. Đó chính là: Ho
ặ
c là ch
ủ
ngh
ĩ
a
b
ả
o th
ủ

dân t
ộ
c ch
ỉ
nh
ấ
n m
ạ
nh tính dân t
ộ
c c
ủ
a qu
ả
n l
ý
mà coi nh
ẹ
tính th
ờ
i
đa
ị
, ho
ặ
c ch
ủ
ngh
ĩ
a hư vô dân t

ộ
c ch
ỉ
nh
ấ
n m
ạ
nh tính th
ờ
i
đạ
i c
ủ
a qu
ả
n l
ý
mà
coi nh
ẹ
tính dân t
ộ
c. Hai thái
độ
này, v
ề
nh
ậ
n th
ứ

c
để
phi
ế
n di
ệ
n, trong th
ự
c
ti
ễ
n
đề
u là có h
ạ
i. Noi gương kinh nghi
ệ
m c
ủ
a Nh
ậ
t B
ả
n, trong hai thái
độ
c
ự
c
đoan này c
ũ

ng nên t
ì
m
đượ
c “Trung
đạ
o” và kiên tr
ì
“trung dung”. Đó chính
là m
ộ
t m
ặ
t bi
ể
u hi
ệ
n khác c
ủ
a
đạ
o trung dung trong qu
ả
n l
ý
doanh nghi
ệ
p.
“Trung
đạ

o” này
đò
i h
ỏ
i s
ự
th
ố
ng nh
ấ
t hoàn m
ỹ
gi
ữ
a tính dân t
ộ
c và tính th
ờ
i
đạ
i hoá qu
ả
n l
ý
doanh nghi
ệ
p, th
ự
c hi
ệ

n vi
ệ
c hi
ệ
n
đạ
i hoá qu
ả
n l
ý
doanh
nghi
ệ
p có b
ả
n s
ắ
c dân t
ộ
c, c
ũ
ng t
ứ
c là qu
ả
n l
ý
doanh nghi
ệ
p có

đặ
c s
ắ
c c
ủ
a
Trung Qu
ố
c.
T
ừ
góc
độ
qu
ả
n l
ý
hi
ệ
n
đạ
i, ti
ế
n hành phân tích, giám
đị
nh toàn di
ệ
n m
ộ
t

l
ượ
t
đố
i v
ớ
i qu
ả
n l
ý
truy
ề
n th
ố
ng c
ủ
a Trung Qu
ố
c, c
ũ
ng chính là xem xét m
ộ
t
cách h
ệ
th
ố
ng “hi
ệ
n th

ự
c” qu
ả
n l
ý
doanh nghi
ệ
p.
Đố
i v
ớ
i nh
ữ
ng tư t
ưở
ng, l
ý

lu
ậ
n, ch
ế

độ
, phương pháp qu
ả
n l
ý
doanh nghi
ệ

p
đượ
c ch
ứ
ng minh qua th
ự
c
ti
ễ
n lâu dài,
đã
có
đặ
c đi
ể
m văn hoá dân t
ộ
c, l
ạ
i phù h
ợ
p v
ớ
i
đặ
c trưng cơ b
ả
n
c
ủ

a qu
ả
n l
ý
doanh nghi
ệ
p hi
ệ
n
đạ
i, ph
ả
i ti
ế
n hành kh
ẳ
ng
đị
nh, k
ế
th
ừ
a và phát
tri
ể
n m
ộ
t cách
đầ
y

đủ
.
Đố
i v
ớ
i nh
ữ
ng cái có
đặ
c đi
ể
m văn hoá dân t
ộ
c, nhưng
không hoàn toàn phù h
ợ
p v
ớ
i
đặ
c trưng cơ b
ả
n c
ủ
a qu
ả
n l
ý
doanh nghi
ệ

p hi
ệ
n
đạ
i, nên căn c
ứ
yêu c
ầ
u c
ủ
a qu
ả
n l
ý
hi
ệ
n
đạ
i. D
ướ
i ti
ề
n
đề
gi
ữ
g
ì
n
đặ

c tính cơ
b
ả
n dân t
ộ
c, ti
ế
n hành c
ả
i t
ạ
o, lo
ạ
i b
ỏ
, làm cho nó phù h
ợ
p v
ớ
i
đò
i h
ỏ
i c
ủ
a
qu
ả
n l
ý

hi
ệ
n
đạ
i. Ch
ẳ
ng h
ạ
n th
ự
c ti
ễ
n công tác giáo d
ụ
c tư t
ưở
ng ti
ế
n hành


m
ấ
y ch
ụ
c năm l
ạ
i đây trong các xí nghi
ệ
p c

ủ
a Trung Qu
ố
c
đạ
i l
ụ
c
đã
phù h
ợ
p
v
ớ
i quan ni
ệ
m ngh
ĩ
a l
ợ
i trong truy
ề
n th
ố
ng văn hoá dân t
ộ
c, l
ạ
i nh
ấ

t trí
ở
tr
ì
nh
độ
tương
đố
i l
ớ
n v
ớ
i qu
ả
n l
ý
m
ề
m, qu
ả
n l
ý
c
ủ
a th
ế
gi
ớ
i ngày nay r
ấ

t chú tr
ọ
ng
đố
i v
ớ
i các doanh nghi
ệ
p.
V
ề
th
ự
c ti
ễ
n, qu
ả
n l
ý

đã
có t
ừ
lâu. Nhưng qu
ả
n l
ý
tr
ở
thành m

ộ
t khoa
h
ọ
c th
ì
kh
ở
i
đầ
u ph
ả
i nói là phương Tây.
Ở
th
ế
k
ỷ
này, nh
ấ
t là tr
ướ
c th
ậ
p k
ỷ

70, qu
ả
n l

ý
h
ọ
c phát tri
ể
n nhanh chóng, các h
ọ
c phái m
ọ
c ra như n
ấ
m, m
ộ
t
c
ả
nh t
ượ
ng phát tri
ể
n r
ự
c r
ỡ
. C
ầ
n ph
ả
i nói r
ằ

ng, v
ề
m
ặ
t khoa h
ọ
c hoá,
đị
nh
l
ượ
ng hoá v
ề
qu
ả
n l
ý
th
ì
qu
ả
n l
ý
phương Tây có công
đầ
u.
Tóm l
ạ
i: Qu
ả

n l
ý
doanh nghi
ệ
p ki
ể
u Trung Qu
ố
c và Nh
ậ
t B
ả
n c
ầ
n ph
ả
i
có nét khái quát l
ớ
n. Song nó không ph
ả
i là tr
ạ
ng thái t
ĩ
nh, mà là tr
ạ
ng thái
độ
ng. Nó d

ứ
t khoát không ph
ả
i là m
ộ
t lo
ạ
i mô th
ứ
c c
ứ
ng nh
ắ
c c
ố

đị
nh, h
ì
nh
th
ứ
c c
ụ
th
ể
c
ủ
a nó ph
ả

i tu
ỳ
t
ừ
ng nơi mà ch
ế

đị
nh bi
ệ
n pháp thích h
ợ
p, tu
ỳ
lúc
mà ch
ế

đị
nh bi
ệ
n pháp thích h
ợ
p, t
ừ
đó mà là cái trăm ngàn dáng v
ẻ
, phong
phú, đa d
ạ

ng.
II. Nh
ữ
ng l
ợ
i h
ạ
i c
ủ
a “Pháp tr
ị
” trong qu
ả
n l
ý

Pháp tr
ị
là ch
ế

độ
pháp lu
ậ
t c
ủ
a ng
ườ
i th
ố

ng tr
ị
xây d
ự
ng theo
ý
chí c
ủ
a
m
ì
nh. Bao g
ồ
m
đị
nh ra pháp lu
ậ
t, nguyên t
ắ
c, quy ph
ạ
m hành
độ
ng và tr
ạ
ng
thái tr
ậ
t t
ự

làm vi
ệ
c d
ự
a theo ch
ế

độ
pháp lu
ậ
t. Pháp tr
ị
g
ắ
n bó không tác r
ờ
i
dân ch
ủ
. Nó có chung hàm ngh
ĩ
a v
ớ
i n
ề
n chính tr
ị
l
ậ
p hi

ế
n, sinh ra
đồ
ng th
ờ
i
v
ớ
i hi
ế
n pháp. Hi
ế
n pháp, do công dân
đị
nh ra, nó b
ả
o
đả
m dân quy
ề
n, h
ạ
n
ch
ế
chính ph
ủ
. Đi
ể
m cơ b

ả
n c
ủ
a pháp tr
ị
là l
ấ
y pháp
để
h
ạ
n ch
ế
quy
ề
n l
ự
c c
ủ
a
chính ph
ủ
, b
ả
o
đả
m quy
ề
n l
ợ

i công dân “Quy
ề
n l
ự
c thu
ộ
c v
ề
nhân dân”,
“Chính ph
ủ
ph
ả
i gi
ữ
lu
ậ
t”, là b
ố
c
ụ
c cơ b
ả
n c
ủ
a pháp tr
ị
. Do v
ậ
y, tiêu đi

ể
m
chính mà pháp tr
ị
quan tâm là h
ạ
n ch
ế
có hi
ệ
u qu
ả
v
ậ
n d
ụ
ng h
ợ
p l
ý
quy
ề
n l
ự
c
công c
ộ
ng.
Cái h
ạ

i c
ủ
a pháp tr
ị
nó c
ò
n th
ể
hi
ệ
n
ở
ch
ỗ
công hi
ệ
u c
ủ
a nó ch
ỉ
có hi
ệ
u
qu
ả
trong m
ộ
t th
ờ
i gian ng

ắ
n, mà không ph
ả
i là lâu dài. C
ũ
ng t
ứ
c là nói, nó


ch
ỉ
có th
ể
c
ấ
m đi
ề
u ác, không th
ể
khuyên đi
ề
u thi
ệ
n. Do v
ậ
y, v
ề
hành vi ác,
nó ch

ỉ
có th
ể
ngăn ch
ặ
n mà không th
ể
tiêu di
ệ
t. Mà m
ộ
t t
ổ
ch
ứ
c đi
ề
u mong
m
ỏ
i là yên
ổ
n lâu dài. Đi
ề
u này n
ế
u ch
ỉ
d
ự

a và pháp tr
ị
không thôi th
ì
không
làm n
ổ
i. V
ừ
a có v
ấ
n
đề

đã
ph
ả
i ngăn ch
ặ
n.
Đố
i t
ượ
ng không pháp tr
ị
có th
ể

thi hành ch
ứ

c năng c
ủ
a m
ì
nh, c
ũ
ng có tính gi
ớ
i h
ạ
n r
ấ
t l
ớ
n. Th
ậ
p k
ỷ
50 c
ủ
a
th
ế
k
ỷ
này, qu
ả
n l
ý
khoa h

ọ
c “c
ủ
cà r
ố
t + cái g
ậ
y” c
ủ
a Taylor t
ừ
ng vang d
ộ
i
phương Tây. Đó là qu
ả
n l
ý
pháp tr
ị
đi
ể
n h
ì
nh.
Bên c
ạ
nh đó, chúng ta
đã
nói v

ề
l
ợ
i và h
ạ
i c
ủ
a qu
ả
n l
ý
pháp tr
ị
, th
ì
d
ướ
i
đây, ta l
ạ
i xem th
ử
v
ề
l
ợ
i h
ạ
i c
ủ

a qu
ả
n l
ý

đứ
c tr
ị
.
Có th
ể
nói pháp tr
ị
theo
đổ
i là hi
ệ
u qu
ả
th
ờ
i gian ng
ắ
n. Pháp tr
ị
là qu
ả
n
l
ý

tính chi
ế
n thu
ậ
t.
Ch
ứ
c năng c
ủ
a pháp tr
ị
d
ự
a vào s
ứ
c răn đe
để
duy tr
ì
. Răn đe t
ừ
ngoài
t
ớ
i, ép bu
ộ
c cho con ng
ườ
i. S
ự

ph
ụ
c tùng c
ủ
a m
ọ
i ng
ườ
i là b
ị
b
ắ
t bu
ộ
c, mi
ễ
n
c
ưỡ
ng, tiêu c
ự
c.



K
ẾT

LUẬN

Nh
ữ
ng phân tích
ở
trên cho th
ấ
y r
ằ
ng, trong th
ự
c ti
ễ
n qu
ả
n l
ý
pháp tr
ị

ph
ả
i có
đủ
c
ả
và k
ế
t h
ợ
p s

ử
d
ụ
ng, r
ộ
ng m
ạ
nh cùng thi hành. K
ế
t lu
ậ
n c
ủ
a th
ự
c
ti
ễ
n qu
ả
n l
ý
m
ấ
y ngàn năm c
ủ
a Trung Qu
ố
c đói v
ớ

i hôm nay ph
ả
i có
ý
ngh
ĩ
a
răn b
ả
o. Không ch
ỉ
Trung Qu
ố
c, ngay
ở
Nh
ậ
t B
ả
n, gi
ớ
i xí nghi
ệ
p trong t
ổ
ng
k
ế
t th
ự

c ti
ễ
n, c
ũ
ng rút ra k
ế
t lu
ậ
n như v
ậ
y. Nhà xí nghi
ệ
p n
ổ
i ti
ế
ng đương
đạ
i
Songxia nói: “Là m
ộ
t ng
ườ
i l
ã
nh
đạ
o,
đố
i v

ớ
i ân uy ph
ả
i ph
ố
i h
ợ
p v
ậ
n d
ụ
ng
đượ
c”; “ân uy kiêm s
ử
d
ụ
ng, r
ộ
ng nghiêm tho
ả
đáng, m
ớ
i có th
ể
giúp nhau
cùng hoàn thành thu
đượ
c hi
ệ

u qu
ả
m
ộ
t công đôi vi
ệ
c”.


M
ụ
c l
ụ
c
L
ờ
i nói
đầ
u.
Trang
Chương I: Các tư t
ưở
ng “
Đứ
c tr
ị
”, “pháp tr
ị
” c
ủ

a Kh
ổ
ng t
ử
, Hàn Phi
T
ử


I. Tư t
ưở
ng “
Đứ
c tr
ị
” c
ủ
a Kh
ổ
ng T
ử


1. Kh
ổ
ng T
ử
- Nhà qu
ả
n l

ý
xu
ấ
t s
ắ
c

2. Kh
ổ
ng T
ử
- Nhà tư t
ưở
ng qu
ả
n l
ý
thuy
ế
t
Đứ
c tr
ị
.

2.1.
Đạ
o nhân v
ề
qu

ả
n l
ý


2.2. Kh
ổ
ng T
ử
v
ớ
i t
ầ
ng l
ớ
p qu
ả
n l
ý
chuyên nghi
ệ
p

II. Tư t
ưở
ng “pháp tr
ị
” c
ủ
a Hàn Phi T

ử


1. Hoàn c
ả
nh l
ị
ch s
ử
và cu
ộ
c
đờ
i c
ủ
a Hàn Phi T
ử


1.1. B
ố
i c
ả
nh x
ã
h
ộ
i Trung Hoa c
ổ

đạ
i th
ờ
i Hàn Phi T
ử


1.2. Tư tư
ở
ng pháp gia c
ủ
a Hàn Phi.

2. Tư t
ưở
ng c
ủ
a Hàn Phi T
ử


Chương II: V
ậ
n d
ụ
ng trong qu
ả
n l
ý
doanh nghi

ệ
p hi
ệ
n
đạ
i

I. V
ậ
n d
ụ
ng trong th
ự
c ti
ễ
n

II. Nh
ữ
ng đi
ể
m l
ợ
i và h
ạ
i c
ủ
a “
Đứ
c tr

ị
”, “Pháp tr
ị
” trong qu
ả
n l
ý
và
chúng có g
ì
b
ổ
xung cho nhau.

1. Nh
ữ
ng l
ợ
i, h
ạ
i c
ủ
a “pháp tr
ị
” trong qu
ả
n l
ý

2. Nh
ữ
ng l
ợ
i, h
ạ
i c
ủ
a “
Đứ
c tr
ị
” trong qu
ả
n l
ý


3.
Đứ
c tr
ị
và Pháp tr
ị
có g
ì
b
ổ
sung cho nhau.

III. Nh
ậ
n xét

Chương III: K
ế
t lu
ậ
n

Chương IV: Tài li
ệ
u tham kh
ả
o.