Cảnh giác với lỵ trực khuẩn pps

Cảnh giác với lỵ trực khuẩn
Thời tiết chuyển sang mùa hè, nắng nóng, thiếu nước
sạch, vệ sinh không đảm bảo là những điều kiện thuận
lợi cho các loại mầm bệnh phát triển trong đó có lỵ
trực khuẩn. Bệnh dễ phát thành dịch, diễn biến
thường lành tính. Tuy nhiên với thể nặng và thể tối
độc, điều trị không đúng và không kịp thời dễ dẫn tới
tử vong hoặc để lại những di chứng nặng nề.


Ảnh: minh họa - Internet
Biểu hiện như thế nào?
Đây là bệnh truyền nhiễm lây bằng đường tiêu hóa do
trực khuẩn lỵ Shigella gây nên. Lâm sàng biểu hiện với
tình trạng nhiễm độc toàn thân, nhiễm độc thần kinh và
viêm đại tràng ở các mức độ khác nhau.
Bệnh xảy ra khắp nơi trên thế giới nhưng thường xuất
hiện nhiều ở các nước có khí hậu nhiệt đới và các nước
kém phát triển. Việt Nam là nước có tỷ lệ mắc bệnh cao,
có cả 4 nhóm gây bệnh. Bệnh xảy ra quanh năm nhưng
nhiều nhất vào mùa hè.
Bệnh lây bằng đường tiêu hóa thông qua nguồn thực
phẩm nhiễm mầm bệnh hoặc qua tay, chân. Ruồi, nhặng
là các trung gian truyền bệnh đóng vai trò quan trọng.
Biểu hiện lâm sàng đa dạng tùy theo sức đề kháng của
bệnh nhân, típ huyết thanh, các bệnh mạn tính khác kèm
theo. Thông thường, sau khi mắc bệnh 1 – 3 ngày, bệnh
nhân đột ngột xuất hiện sốt cao, sốt nóng có gai rét, đôi
khi có rét run. Kèm theo sốt là đau đầu nhiều, đau toàn bộ
đầu, mệt mỏi, bơ phờ, thờ thẫn, mất ngủ, da xanh tái, chán
ăn, khát nước, môi khô, đái ít…

Đau bụng âm ỉ dọc theo khung đại tràng, nhất là vùng hố
chậu trái, đôi lúc đau quặn thành cơn làm bệnh nhân xuất
hiện cảm giác mót rặn. Sau mỗi lần đi ngoài, cảm giác
đau có xu hướng giảm sau đó lại xuất hiện trở lại. Đi
ngoài xuất hiện sau mỗi lần đau quặn bụng, đi ngày nhiều
lần, từ vài lần đến vài chục lần, khi ngoài luôn có cảm
giác mót rặn. Phân lỏng, sệt lúc đầu sau đó phân toàn
nhầy máu lẫn lộn, nhầy mủ, nước phân như nước rửa thịt,
tanh, và thối.
Nếu bệnh nhân không được điều trị hoặc điều trị không
đúng, bệnh sẽ có những diễn biến nặng nề hơn.
Cách điều trị
Bù nước và điện giải là vấn đề quan trọng nhất, đặc biệt
nếu lỵ trực khuẩn cấp xảy ra ở trẻ em. Phải cho trẻ uống
bù nước ngay vì ở trẻ em thể trọng cơ thể nhỏ, tỷ lệ nước
cao, khi tiêu chảy, sốt cao rất dễ bị mất nước, điện giải, sẽ
nhanh chóng gây giảm khối lượng tuần hoàn và rối loạn
nước điện giải.
Ngay tại nhà, cần bù nước bằng dung dịch osezol hoặc
viên hydrite. Cần chú ý pha dung dịch bù nước theo đúng
hướng dẫn sử dụng, không được chia nhỏ gói osezol hoặc
viên hydrit để pha làm nhiều lần. Dung dịch bù nước đã
pha nếu quá 12 giờ không uống hết phải bỏ đi.
Kháng sinh: có nhiều loại kháng sinh có thể sử dụng trong
điều trị lỵ trực khuẩn như nhóm bactrim, nhóm beta
lactam, quinolon… tùy theo tình hình thực tế. Hiện nay,
hay sử dụng và hiệu quả nhất là nhóm quinolon.
Nhóm thuốc cũ (bactrim, tetracyclin, clorocid) đã bị
Shigella kháng rất cao nên hiệu quả chữa bệnh kém. Bên
cạnh đó các thuốc này còn gây ra các tác dụng không

mong muốn như bactrim gây bí đái, hại thận; tetracyclin
làm hỏng men răng trẻ dưới 12 tuổi; clorocid gây hại tuỷ
xương làm thiếu máu Mặc dù thuốc rất sẵn nhưng hiện
nay ít được dùng.
Các kháng sinh nhóm beta lactam như amoxylin,
ampicilin, các cephalosporin hiện nay vẫn còn được sử
dụng, tùy vào điều kiện thực tế của bệnh nhân và cơ sở y
tế hiện tại, thuốc dùng khá an toàn, tuy nhiên hiệu quả
không bằng nhóm quinolon.
Các quinolon như acid nalidixic, ciprofloxacin, ofloxacin
có hiệu quả chữa bệnh cao, rút ngắn được khoảng một
nửa số ngày dùng thuốc so với dùng nhóm thuốc cũ.
Acid nalidixic là thuốc thuộc nhóm quinolon thế hệ l.
Nhóm thuốc này có phổ tác dụng hẹp, chỉ tác dụng trên vi
khuẩn gram âm và chủ yếu dùng điều trị nhiễm khuẩn tiết
niệu hoặc nhiễm khuẩn tiêu hóa do gram âm. Hiện nay chỉ
còn sử dụng điều trị cho trẻ em dưới 16 tuổi. Thuốc
không được sử dụng cho người mang thai, thời kỳ cho
con bú, trẻ em dưới 3 tháng tuổi, bệnh nhân suy thận, rối
loạn tạo máu, động kinh, tăng áp lực sọ não.
Các quinolon thế hệ thứ 2, hấp thu nhanh và dễ dàng qua
đường tiêu hoá. Nói chung, nhóm này nên dùng cho các
nhiễm khuẩn nặng và các nhiễm khuẩn đã kháng các
thuốc thông thường. Tuy nhiên, khi dùng thuốc có một số
tác dụng không mong muốn có thể xảy ra như rối loạn
tiêu hóa, buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy; gây đau nhức
xương khớp, kém phát triển xương khớp nhất là ở tuổi
đang phát triển. Ngoài ra còn có các biểu hiện như nhức
đầu, chóng mặt, buồn ngủ, có trường hợp kích động, động
kinh nhất là khi dùng cùng với theophylin, tăng bạch cầu

ưa acid, giảm bạch cầu lympho, giảm bạch cầu đa nhân,
giảm tiểu cầu, thiếu máu. Do vậy thuốc không được dùng
cho người mẫn cảm với thuốc, người mang thai, thời kỳ
cho con bú và trẻ em dưới 16 tuổi.
Tuy nhiên, theo khuyến cáo chỉ sử dụng kháng sinh với
các trường hợp ở thể vừa trở lên, không dùng cho thể nhẹ.
Dùng thuốc gì, liều dùng bao nhiêu và dùng như thế nào
cần có ý kiến của bác sỹ, bệnh nhân không nên tự ý sử
dụng.
Ngoài các nhóm khánh sinh trên còn có thể sử dụng
berberin chiết xuất từ cây vàng đắng, thuốc an toàn nhưng
chỉ nên dùng cho thể nhẹ và vừa, nếu uống liều cao, thuốc
gây mỏi mệt. Thuốc rẻ tiền, ít độc nhưng có hiệu quả.
Bên cạnh bồi phụ nước điện giải và dùng kháng sinh, cần
cho bệnh nhân sử dụng thêm các thuốc sinh tố, an thần,
trợ tim mạch và điều trị các triệu chứng khác nếu có.