Giáo án điện tử sinh học:Sinh học lớp 12- pot

BÀI 43
TRAO ĐỔI VẬT CHẤT
TRONG HỆ SINH THÁI
Người thực hiện: Hạp Thị Nga

I. Trao đổi vật chất trong Quần xã sinh vật:
1. Chuỗi thức ăn:
a. Khái niệm
Chuỗi thức ăn là một dãy gồm nhiều loài
sinh vật có mối quan hệ dinh dưỡng với nhau, mỗi
loài là một mắt xích. Vừa là sinh vật tiêu thụ mắt
xích phía trước vừa là sinh vật bị mắt xích phía sau
tiêu thụ.
VD: Cây ngô -> sâu ăn lá ngô -> nhái -> rắn hổ
mang -> diều hâu
1/ Cấu trúc logic của bài:

I. Trao đổi vật chất trong Quần xã sinh vật:
1. Chuỗi thức ăn:
a. Khái niệm
1/ Cấu trúc logic của bài:
b. Phân loại
* Chuỗi thức ăn bắt đầu bằng các sinh vật tự dưỡng, sau đến là động
vật ăn sinh vật tự dưỡng, và tiếp nữa là các động vật ăn động vật.
VD: Cây ngô -> sâu ăn lá ngô -> nhái -> rắn hổ mang -> diều hâu
* Chuỗi thức ăn bắt đầu bằng các SV phân giải mùn bã hữu cơ , sau
đến các loài động vật ăn sinh vật phân giải và tiếp nữa là các loài
động vật ăn động vật
VD: Tảo lục đơn bào -> tôm -> cá rô -> chim bói cá

I. Trao đổi vật chất trong Quần xã sinh vật:
1. Chuỗi thức ăn:
a. Khái niệm
b. Phân loạI
1/ Cấu trúc logic của bài:
2. Lưới thức ăn:
Trong quần xã sinh vật, một loài sinh vật không chỉ tham
gia vào một chuỗi thức ăn mà còn tham gia đồng thời vào các
chuỗi thức ăn khác tạo thành một lưới thức ăn.
VD: Quả dẻ Sóc
Trăn
Nón thông Xén tóc Thằn lằn

1/ Cấu trúc logic của bài:
I. Trao đổi vật chất trong Quần xã sinh vật:
1. Chuỗi thức ăn:
a. Khái niệm
b. Phân loại
2. Lưới thức ăn:
3. Bậc dinh dưỡng:
a. Khái niệm
- Là những loài cùng mức năng lượng và sử dụng thức ăn cùng
mức năng lượng trong lưới thức ăn (hoặc chuỗi thức ăn).
b. Các bậc dinh dưỡng:
Trong quần xã có nhiều bậc dinh dưỡng:
+ Bậc dinh dưỡng cấp 1 (Sinh vật sản xuất)
+ Bậc dinh dưỡng cấp 2 (SVTT bậc 1)
+ Bậc dinh dưỡng câp 3 (SVTT bậc 2)
+ Bậc dinh dưỡng câp 4,5 (SVTT bậc 4, bậc 5, )
+ Bậc dinh dưỡng cấp cao nhất: bậc cuối cùng

1/ Cấu trúc logic của bài:
I. Trao đổi vật chất trong Quần xã sinh vật:
1. Chuỗi thức ăn:
2. Lưới thức ăn:
3. Bậc dinh dưỡng:
II. Tháp sinh thái:
1. Khái niệm
Tháp sinh thái: bao gồm nhiều hình chữ nhật xếp
chồng lên nhau, có chiều cao bằng nhau, còn chiều dài
khác nhau biểu thị độ lớn của mỗi bậc dinh dưỡng.
2. phân loại:
+ Tháp số lượng:
+ Tháp sinh khối:
+ Tháp năng lượng:

2/ Trọng tâm của bài
I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT
II. THÁP SINH THÁI:

3. Phương pháp dạy học các thành phần
kiến thức
GV yêu cầu HS nhắc lại Khái niệm hệ sinh
thái:
Hệ sinh thái bao gồm quần xã sinh vật và sinh
cảnh.
GV vào bài: trong hệ sinh thái việc trao đổi
chất được thực hiện trong phạm vi quần xã
sinh vật hoặc giữa quần xã sinh vật với sinh
cảnh của nó.

VD: Một QXSV ven rừng có các loài sau:
Hãy dùng mũi tên thể hiện mối quan hệ dinh dưỡng
Hãy dùng mũi tên thể hiện mối quan hệ dinh dưỡng
giữa các loài sinh vật trên?
giữa các loài sinh vật trên?
Cỏ
Nai
Hổ
VSV
I. Trao đổi vật chất trong Quần xã sinh vật:
1. Chuỗi thức ăn: VD –SGK – HĐ
a. Khái niệm
Thế nào là
Thế nào là
Chuỗi thức ăn ?
Chuỗi thức ăn ?

VD:
I. Trao đổi vật chất trong Quần xã sinh vật:
1. Chuỗi thức ăn: VD –SGK - HĐ
•
Yêu cầu học sinh lấy thêm VD về chuỗi thức
ăn

I. Trao đổi vật chất trong Quần xã sinh vật:
1. Chuỗi thức ăn: VD –SGK – HĐ
a. Khái niệm
b. Phân loại
GV yêu cầu HS xem sơ đồ minh họa chuỗi thức ăn trên đồng ngô

(a) và chuỗi thức ăn trong hồ nuôi cá (b)
a. Cây ngô -> Sâu ăn lá ngô -> Nhái -> Rắn hổ mang -> Diều hâu
b. Tảo lục đơn bào -> Tôm -> cá rô -> Chim bói cá
GV hỏi: em có nhận xét gì về hai chuỗi thức ăn trên.
+ Chuỗi thức ăn (a ) bắt đầu bằng sinh vật tự dưỡng, sau đến là
động vật ăn sinh vật tự dưỡng, và tiếp nữa là các động vật ăn
động vật.
+ Chuỗi thức ăn (b ) bắt đầu bằng sinh vật phân giải mùn bã hữu cơ,
sau đến các loài động vật ăn sinh vật phân giải và tiếp nữa là các
loài động vật ăn động vật
GV hỏi: Trong hệ sinh thái có mấy loại chuỗi thức ăn? Cho VD
minh họa từng loại?

I/ Trao đổi vật chất trong Quần xã sinh vật:
1. Chuỗi thức ăn: VD –SGK – HĐ
a. Khái niệm
b. Phân loại
+ Chuỗi thức ăn phản ánh điều gì? (phản ánh mối quan hệ
dinh dưỡng giữa các loài sinh vật)
+ Có phải tất cả các chuỗi thức ăn đều bền vừng theo thời
gian không?
GV nhận xét và giúp học sinh tự hoàn thiện kiến thức về
chuỗi thức ăn.

Vd: Một QXSV có các loài SV sau:
Hãy thiết lập
các chuỗi thức
ăn từ các loài
sinh vật này?
I. Trao đổi vật chất trong Quần xã sinh vật:

1. Chuỗi thức ăn: VD –SGK – HĐ
2. Lưới thức ăn: SGK – TQ - HĐ

Vi sinh vật
Vi sinh vật
Vi sinh vật
Quan sát các chuỗi thức ăn trên,
Quan sát các chuỗi thức ăn trên,
hãy cho biết các chuỗi đó có mối
hãy cho biết các chuỗi đó có mối
quan hệ dinh dưỡng với nhau
quan hệ dinh dưỡng với nhau
như thế nào?
như thế nào?
•
Trao đổi vật chất trong Quần xã sinh vật:
2. Lưới thức ăn: SGK – TQ - HĐ

Lưới thức ăn là gì?
Lưới thức ăn là gì?
•
Trao đổi vật chất trong Quần xã sinh vật:
2. Lưới thức ăn: SGK – TQ - HĐ
Trong quần xã sinh vật, một loài sinh vật không chỉ
tham gia vào một chuỗi thức ăn mà còn tham gia
đồng thời vào các chuỗi thức ăn khác tạo thành một
lưới thức ăn.

QXSV
Trăn

Rắn
Cầy
Hạt dẻ
Đại bàng
Diều hâu
Chim
Nai
Sâu
Sóc
Hổ
Thực vật
Hãy thiết lập lưới thức
Hãy thiết lập lưới thức
ăn trong quần xã sau?
ăn trong quần xã sau?
•
Trao đổi vật chất trong Quần xã sinh vật:
2. Lưới thức ăn: SGK – TQ - HĐ

Hình 43.1 Một lưới thức ăn trong hệ sinh thái rừng
+ Yêu cầu học sinh nhận biết các chuỗi thức ăn có trên hình
+ Hãy chỉ ra những loài sinh vật tham gia vào nhiều chuỗi thức ăn?
+ Nếu một loài sinh vật trong 1 chuỗi thức ăn bị tuyệt chùng hoặc số
lượng giảm sút thì có gây hậu quả gì không? Vì sao?

Quan sát số lượng, thành phần
Quan sát số lượng, thành phần
loài trong 2 quần xã trên.
loài trong 2 quần xã trên.
Cho biết quần xã nào có lưới

Cho biết quần xã nào có lưới
thức ăn phức tạp hơn
thức ăn phức tạp hơn
- Quần xã sinh vật càng đa dạng về thành phần loài thì
lưới thức ăn càng phức tạp.
•
Trao đổi vật chất trong Quần xã sinh vật:
2. Lưới thức ăn: SGK – TQ - HĐ
A
B

•
Trao đổi vật chất trong Quần xã sinh vật:
1. Chuỗi thức ăn: VD –SGK – HĐ
2. Lưới thức ăn: SGK – TQ – HĐ
3. Bậc dinh dưỡng: SGK – TQ – HĐ

Hỏi: Thế nào là bậc dinh dưỡng?
•
Trao đổi vật chất trong Quần xã sinh vật:
3. Bậc dinh dưỡng: SGK – TQ – HĐ
a. Khái niệm:
Trong một lưới thức ăn, tất cả các loài có cùng mức
dinh dưỡng hợp thành một bậc dinh dưỡng.

Hãy cho biết trong một lưới thức ăn có bao nhiêu bậc dinh
Hãy cho biết trong một lưới thức ăn có bao nhiêu bậc dinh
dưỡng.
dưỡng.
Hãy ghi chú tên các bậc dinh dưỡng thay cho các chữ a, b, c,

Hãy ghi chú tên các bậc dinh dưỡng thay cho các chữ a, b, c,
…
…
SV SX SV TT1 SV TT2 SV TT3
SV TT
BCN
•
Trao đổi vật chất trong Quần xã sinh vật:
3. Bậc dinh dưỡng: SGK – TQ – HĐ
a. Khái niệm
b. Các bậc dinh dưỡng

Hình 43.1 Một lưới thức ăn trong hệ sinh thái rừng
Hãy Xác định các loài ở cùng 1 bậc dinh dưỡng

•
Trao đổi vật chất trong Quần xã sinh vật:
3. Bậc dinh dưỡng: SGK – TQ – HĐ
a. Khái niệm
b. Các bậc dinh dưỡng
GV Yêu cầu HS tự lấy ví dụ về chuỗi, lưới hức
ăn và chỉ rõ các bậc dinh dưỡng

I. TRAO ĐỔI VẬT CHẤT TRONG QUẦN XÃ SINH VẬT
II. THÁP SINH THÁI: SGK – TQ -HĐ
+ Lưới thức ăn và bậc dinh dưỡng được xây dựng nhằm
mục đích gì?
+ Căn cứ để xác định độ lớn của các bậc dinh dưỡng
1. Khái niệm:

II. THÁP SINH THÁI
1. Khái niệm:
Thực vật
Chuột
Rắn
Đại bàng
Thế nào là tháp sinh thái?
Thế nào là tháp sinh thái?
- Tháp sinh thái: bao gồm
nhiều hình chữ nhật xếp chồng
lên nhau, có chiều cao bằng
nhau, còn chiều dài khác nhau
biểu thị độ lớn của mỗi bậc
dinh dưỡng.
Nghiên cứu Tháp sinh thái để làm gì?
Nghiên cứu Tháp sinh thái để làm gì?
- Để xem xét mức độ dinh dưỡng ở từng bậc dinh dưỡng và toàn
bộ quần xã, người ta xây dựng các tháp sinh thái.