Cách xử lý “mặt trái” của thuốc giảm đau morphin pptx

Cách xử lý “mặt trái” của
thuốc giảm đau morphin
Người ta đã tính có tới 50% bệnh nhân đến gặp thầy
thuốc vì triệu chứng đau. Bởi vậy, dù chỉ là thuốc chữa
triệu chứng, nhưng thuốc giảm đau vẫn cần phối hợp
dùng trong điều trị. Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo
nên dùng thuốc theo bậc thang giảm đau, trong đó với
các trường hợp đau nặng (bậc 3) như đau do ung thư,
do bỏng nặng hoặc chấn thương nặng thì phải dùng
đến morphin và các dẫn chất của nó. Thuốc dễ gây ra
hiện tượng quen thuốc, nghiện thuốc, vì vậy chỉ sử
dụng khi có sự chỉ định của thầy thuốc, dùng đúng liều
lượng và đúng thời gian ấn định.
Tác dụng của morphin
Tác dụng giảm đau: Morphin có tác dụng chọn lọc với tế
bào thần kinh trung ương, đặc biệt là vỏ não. Thuốc giảm
đau mạnh do làm tăng ngưỡng nhận cảm giác đau, thuốc
còn làm giảm các đáp ứng phản xạ với đau. Morphin ức
chế tất cả các điểm chốt trên đường dẫn truyền cảm giác
đau của hệ thần kinh trung ương như tủy sống, hành tủy,
đồi thị và vỏ não. Tác dụng giảm đau của morphin được
tăng cường khi dùng cùng thuốc an thần kinh.
Tác dụng gây ngủ: Morphin làm giảm hoạt động tinh thần
và gây ngủ. Với liều cao có thể gây mê và làm mất tri
giác.
Tác dụng trên hô hấp: Morphin ức chế trung tâm hô hấp
ở hành tuỷ, làm trung tâm này giảm nhạy cảm với CO2
nên cả tần số và biên độ hô hấp đều giảm. Khi nhiễm độc,
nếu chỉ cho thở O2 ở nồng độ cao, có thể gây ngừng thở.
Morphin còn ức chế trung tâm ho nhưng tác dụng này
không mạnh bằng codein, pholcodin, dextromethorphan

Ngoài ra, morphin còn có tác dụng làm mất thăng bằng cơ
chế điều nhiệt của cơ thể, tác động lên hệ thống nội tiết,
gây co đồng tử, gây buồn nôn và nôn nhất là khi dùng liều
cao. Thuốc có thể làm hạ huyết áp, ức chế trung tâm vận
mạch, làm giảm nhu động ruột, giảm tiết các dịch tiêu
hóa, tăng trương lực cơ trơn ngoài ống tiêu hóa nên có thể
gây bí đái hoặc làm xuất hiện cơn hen ở người có tiền sử
bệnh hen…
Tác dụng không mong muốn: Thường gặp nhất là buồn
nôn và nôn, táo bón, ức chế thần kinh, co đồng tử, bí đái
có thể gặp các biểu hiện khác với mức độ ít hơn như ức
chế hô hấp, ngứa, toát mồ hôi, lú lẫn, ác mộng, ảo giác, co
thắt túi mật, co thắt phế quản Trong trường hợp
morphin tiêm ngoài màng cứng ít gây buồn nôn, nôn, co
thắt đường mật hoặc đường niệu hơn khi dùng qua các
đường khác.

Morphin được sử dụng giảm đau do
ung thư giai đoạn cuối.
Morphin được dùng khi nào?
Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới, chỉ sử dụng
morphin cho các trường hợp đau bậc 3, không đáp ứng
với các loại thuốc giảm đau thông thường khác nhưng
không được dùng thuốc quá 7 ngày. Riêng với các trường
hợp đau do ung thư giai đoạn cuối có thể dùng thuốc dài
hơn 7 ngày.
Tuy nhiên, thuốc không được sử dụng trong các trường
hợp sau: Trẻ em dưới 30 tháng tuổi, bệnh nhân đau bụng
cấp không rõ nguyên nhân; bệnh nhân suy hô hấp, suy
gan nặng; bệnh nhân có chấn thương não hoặc tăng áp lực

nội sọ; bệnh nhân có tiền sử hen phế quản; bệnh nhân ngộ
độc rượu cấp.
Cần hết sức thận trọng khi dùng morphin ở người cao
tuổi, suy gan, suy thận, thiểu năng tuyến giáp, suy thượng
thận, người có rối loạn tiết niệu - tiền liệt, người có bệnh
nhược cơ. Không nên dùng morphin trong thời kỳ mang
thai và cho con bú; người làm việc trên cao hoặc vận hành
xe - máy.
Biểu hiện ngộ độc do morphin và cách xử trí
Với các trường hợp ngộ độc cấp: Các biểu hiện của ngộ
độc cấp do morphin xuất hiện rất nhanh: người bệnh thấy
nặng đầu, chóng mặt, miệng khô, mạch nhanh và mạnh,
nôn. Sau đó ngủ ngày càng sâu, đồng tử co nhỏ và mất
phản ứng với ánh sáng. Thở chậm, nhịp thở Cheyne -
Stokes, có thể chết nhanh trong vài phút sau tiêm hoặc 1 -
4 giờ sau uống trong trạng thái ngừng thở, mặt tím xanh,
thân nhiệt hạ, đồng tử giãn và trụy mạch. Nếu hôn mê kéo
dài có thể chết vì viêm phổi. Do vậy, cần nhanh chóng
đưa bệnh nhân tới bệnh viện, tùy theo điều kiện trang bị
để áp dụng các biện pháp đảm bảo thông khí thích hợp,
kết hợp với truyền dịch và dùng thuốc giải độc naloxon.
Với các trường hợp ngộ độc mạn: Có hai biểu hiện chính
cần quan tâm là tình trạng quen thuốc và tình trạng nghiện
thuốc.
Quen thuốc phụ thuộc vào liều dùng và sự dùng lặp lại.
Người quen thuốc có thể dùng morphin với liều cao hơn
nhiều so với người bình thường.
Nghiện thuốc: Xuất hiện do dùng morphin ngoại sinh kéo
dài. Người nghiện morphin thường có rối loạn về tâm lý,
lười biếng, ít chú ý vệ sinh thân thể. Hay bị táo bón, co

đồng tử, mất ngủ, chán ăn, sút cân, thiếu máu, khả năng
đề kháng kém, vì vậy họ dễ bị chết vì các bệnh truyền
nhiễm.
Để cai nghiện morphin, người nghiện cần được cách ly,
kết hợp giữa lao động chân tay với tâm lý liệu pháp và
dùng thuốc. Trong thực tế dù đã cai được cũng dễ bị
nghiện lại. Do vậy cần hết sức quan tâm đến các giải pháp
tái hòa nhập cộng đồng cho người nghiện, tạo môi trường
sống, môi trường làm việc, sinh hoạt lành mạnh đề giảm
nguy cơ tái nghiện cho bệnh nhân.