Đề bài: Tìm hiểu cảm nhận của Nguyễn Khoa Điềm qua nhiều phương diện trong pptx

www.hoc360.vn

Đề bài: Tìm hiểu cảm nhận của Nguyễn Khoa Điềm qua nhiều phương diện
trong đoạn trích phần đầu chương V _ “Đất nước”, trích Mặt đường khát vọng của
Nguyễn Khoa Điềm.
Đặt vấn đề
Nguyễn Khoa Điềm là đại diện tiêu biểu cho những nhà thơ trẻ trưởng thành trong
kháng chiến chống Mĩ. Thơ ông mang phẩm chất độc đáo riêng - phẩm chất thơ trữ tình
chính luận .
Là con người sinh ra và lớn lên trên mãnh đất Thừa Thiên Huế , trong khói lửa chiến
trường từ những năm 1971 ,Nguyễn Khoa Điềm đã viết bản trường ca “Mặt đường và khát
vọng” gồm có chín chương với mục đích thức tỉnh nhận thức của thanh niên ở các vùng bị
tạm chiếm về vai trò trách nhiệm của mình đối với Đất Nước khi đn có chiến tranh .
Trong đó chương V _ “Đất Nước” là chương trung tâm hội tụ một mạch ngầm sâu xa: trình
bày cảm nhận của nhà thơ về đất nước qua nhiều phương diện bằng lòng tự hào, ý thức
trách nhiệm , bằng khát vọng khám phá và ngợi ca vẻ đẹp của đất nước _một đất nước của
nhân dân.
Trong đó chương V đã thể hiện đóng góp mới của Nguyễn Khoa Điềm trong cái nhìn
về đất nước có chiều sâu _cảm nhận về đất nước qua nhiều phương diện.
Giải quyết vấn đề
Bước 1. Khái quát chung
Đề tài đất nước là đề tài cuốn hút niềm say mê khám phá và ngợi ca trong suốt
chiều dài lịch sử dân tộc.
Nhiều tác giả đã đóng góp những cách nhìn mới, những sự khám phá mới về đất
nước với mong muốn xây dựng một chân dung đất nước toàn vẹn và toàn diện trong chiều
dài lịch sử: một Nguyễn Đình Thi khám phá đất nước qua mùa thu và chiến tranh, một
Hoàng Cầm qua nỗi niềm miền quê nhưng với chương V_ Đất Nước _ Nguyễn Khoa Điềm
đã đóng góp một cái nhìn đầy ý nghĩa về đất nước. Bởi ông đã soi ngắm và khám phá đất
nước qua nhiều phương diện.

Với giọng thơ trữ tình chính luận, Nguyễn Khoa Điềm đã gởi gắm và trình bày hai nội
dung lớn nhằm trả lời cho hai câu hỏi lớn mà ông đã bao lần day dứt trăn trở: Đất Nước là
gì, Đất Nước là của ai? Để trả lời cho câu hỏi một , Nguyễn Khoa Điềm đã khám phá ra hình
ảnh của đất nước trong nhiều phương diện và sự khám phá ấy có thể coi như một định
nghĩa sáng tạo về đất nước.
Bước 2. Phân tích để làm sáng tỏ
Mở đầu chương V, nhà thơ đã phóng một cái nhìn toàn diện bao quát để suy ngẵm
về đất nước, để khám phá hình ảnh đất nước trong nhiều phương diện: trong chiều sâu,
chiều rộng, chiều dài, trong mỗi con người.
I. Qua chiều sâu văn hoá sinh hoạt
Trước hết nhà thơ nhìn vào chiều sâu văn hoá sinh hoạt của dân tộc để cảm nhận về
đất nước:


www.hoc360.vn

“Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi

Đất nước có từ ngày đó”.
Với lối lập luận vừa quy nạp vừa diễn dịch ,hình thức thơ dạt dào cảm xúc mà được
diễn đạt và lí giải rất logic, thật dễ thuyết phục lòng người, Nguyễn Khoa Điềm đã nhận ra
một đất nước hình thành, lớn lên,và bền vững trong chiều sâu văn hoá sinh hoạt .
1. Qua chiều sâu văn hoá
Câu 1: “Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi”
Trăn trở đất nước đã có tự bao giờ, nhà thơ đã trình bày cảm nhận của mình bằng
một câu thơ giản dị như một câu văn xuôi . “Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi” nghĩa là đất
nước đã có tự lâu đời.
Đây là diều hiển nhiên không có điều gì mới nhưng được thốt lên bằng sự khám phá
tận đáy lòng của nhà thơ vì thế vần thơ giàu cảm xúc, giàu chất thơ. Đất Nước đã có từ lâu
đời nhưng có như thế nào và có ở đâu ? Nhà thơ đã tìm thấy câu trả lời trong chính kho

tàng văn học dân gian.
Câu 2: Đất Nước có trong nhữg cái hay kể
Đất Nước có trong những cái này xửa ngày xưa ,nghĩa là có trong thời gian cổ tích
thần tiên, có trong kho tàng văn học dân gian đã thấn vào trong tiềm thức mỗi người dân
Việt. Hình ảnh Đất Nước vừa hiện lên vừa giản dị gần gũi ,vừa thiêng liêng sâu lắng bởi nó
gắn với thế giới tâm hồn con người ,được nuôi dưỡng từ thưở thơ bé và truyền lại cho muôn
đời sau .
Để lí giải vấn đề này ,Nguyễn Khoa Điềm đã trình bày và lí giải những hình ảnh hết
sức thú vị và đầy sức thuyết phục.
Câu 3. “Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn”
Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc”
Trong kho tàng văn học dân gian ,nhà thơ đã chọn ra hai câu chuyện để khắc hoạ
hình ảnh đất nước bằng chính những cảm nhận sâu sắc của mình .
“Đất Nước bắt đầu” một câu thơ lí giải sự hình thành đất nước gắn liền với câu
chuyện cổ tích cầu trau. Đó là câu chuyện cổ tích ngợi ca nghĩa anh em và tình vợ chồng
gắn bó keo sơn . “Đất Nước bắt đầu với miếng trầu có nghĩa là Đất Nước được hình thành
trong lối sống tình nghĩa.
“Miếng trầu bây giờ bà ăn” bắt nguồn từ thưở xa xưa _đó là truyền thống tốt đẹp.
“Miếng trầu bắt đầu câu chuyện”. Đất Nước được sinh ra và nuôi dưỡng trong truyền thống
đạo lí tố đẹp của dân tộc đó là lối sống nghĩa tình .
Đất Nước được hình thành trong tình yêu nhưng lại lớn mạnh và trưởng thành nhờ
nhữmg cuộc đấu tranh bảo vệ dân tộc .
Câu 4. “Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc”


www.hoc360.vn

Câu thơ gợi nhắc truyền thuyết “thánh gióng” câu chuyện ngợi ca sức mạnh của tình
yêu dân tộc và hình ảnh kì vĩ thánh gióng.
Với Nguyễn Khoa Điềm, ông đã nhìn thấy sự trưởng thành của Đất Nước trong đau

thương , thử thách nhờ công cuộc đấu tranh và lòng yêu nước của dân tộc. Qua lịch sử,
truyền thống ấy đã trở thành truyền thống yêu nước thiêng liêng.
Kết luận:
Qua chiều sâu văn hoá tinh thần của dân tộc ,Nguyễn Khoa Điềm đã tjuyết phục
người đọc khi cảm nhận một đn hiền hoà ,thật nhân hậu nghĩa tình trong cuộc sống và cũng
thật hào hùng ,kì vĩ trong chiến tranh. Hình ảnh đn không kì vĩ mà hiện lên sống động như
hình ảnh Thánh Gióng vươn vai đứng dậy khẳng định vị trí và sức mạnh của con người.
Đất Nước hiện lên thật giản dị và gần gũi bởi nó gắn liền với những cái thường ngày:
chuyện kể với mẹ ,miếng trầu của bà, luỹ tre bên nhà nhưng cũng rất thiêng liêng và cao
cả bởi đất nước gắn liền với những truyền thống cao đẹp của dân tộc, gắn với đời sống tinh
thần của mỗi một con người.
Không chỉ dừng lại ở việc soi ngắm ĐN qua những truyền thuyết ,cổ tích Nguyễn
Khoa Điềm còn soi ngắm Đất Nước trong cuộc sống sinh hoạt của người dân từ bao đời .
Nhờ thế mà ông đã phát hiện ra .
2. Qua chiều sâu của cuộc sống sinh hoạt
a. Đất Nước hiện lên qua những mĩ tục
“Tóc mẹ thì bới sau đầu”
Trong muôn vàn truyền thống đẹp, nhà thơ chọn ra một hình ảnh thật giản dị nhưng
rất tinh tế đặc sắc: hình ảnh người phụ nữ Việt với mái tóc bới sau đầu _hình ảnh thật gần
gũi, thân quen in sâu trong nếp nghĩ, gợi suy ngẫm về con người trong cuộc sống lam lũ vất
vơ nhưng vẫn duyên dáng, tần tảo, đảm đang. Hình ảnh ấy qua bao năm tháng vẫn không
thay đổi, vẫn gợi suy ngẫm về cái đẹp giản dị mà thiêng liêng .Và hình ảnh Đất Nước hiện
lên qua chính mĩ tục ấy.
b. Đất Nước còn hiện lên trong sự gắn liền với một lối sống đẹp
“Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn”
Câu thơ gợi từ một ca dao “gừng cay muối mặn xin đừng bỏ nhau”. Ý thơ giản dị mà
ý nghĩa vô cùng sâu sắc . Tình yêu được sinh ra và nuôi dưỡng từ trong khó nghèo, từ trong
những hoàn cảnh đầy thử thách thật đáng trân trọng, đáng quý. Đó là lối sống trọn nghĩa
,trọn tình,thuỷ chung đã trở thành một truyền thống thiêng liêng được lưu truyền qua bao
đời . Và sự sinh thành, phát triển của Đất Nước song hàmh cùng với sự lưu truyền và phát

triển của truyền thống tốt đẹp ấy.
c. Đất Nước hiện lên qua cuộc sống lao động sinh hoạt
“Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng”
Sự hình thành và phát triển của Đất Nước là một quá trình lâu dài, nhờ bàn tay lao
động xây dựng của con người từ thưở sơ khai, khi con người tạo dựng những cái đơn giản


www.hoc360.vn

nhất, nhỏ bé nhất như cá kèo ,cái cột để tạo nên mái nhà _tạo nên mái ấm với nỗ lực một
nắng hai sương. Con người lao dộng đã biết “xay ,giã ,giần,sàng” để tạo nên hạt gạo ,tạo
nên những giá trị vật chất để xây dựng Đất Nước no ấm.
Cách sử dụng từ ngữ “một nắng hai sương” và chon lọc hình ảnh “xay, giã, giần,
sàng” cùng nhịp điệu lan toả gợi sự suy ngẫm liên tưởng, hình ảnh Đất Nước hiện dần nhờ
bàn tay lao động cần cù, sáng tạo của con người, hình ảnh ấy hiện dần trong nhịp điệu gạo
rơi trên sân, trong tiếng chày, trong máy xay với cuộc sống lao động bền bĩ dù vất vả, lam
lũ. Qua đó ta nhận ra nét đặc trưng riêng của nền văn học Việt_văn hoá lúa nước.
Hình ảnh Đất Nước hiện lên trong cuộc sống sinh hoạt là một Đất Nước cần cù, sáng tạo
trong lao động.
Cũng chính trong cuộc sống lao động sinh hoạt, nhà thơ còn khám ra sự hình thành,
phát tiển ngôn ngữ dân tộc gắn liền với nguồn gốchình thành và phát triển của đất nước:
Khi con người biết lao động tạo dựng cuộc sống chính là khi họ biết đặt tên cho những sự
vật hình tượng gần gũi nhất “cái kèo, cái cột”, và trong quá trình lao động, trong sự tìm tòi
khám phá, sáng tạo nên những giá trị vật chất như hạt gạo, họ đã sáng tạo nên những
ngôn từ ghi lại quá trình lao động ấy “xay ,giã ,giần ,sàng”.Đây là kết tinh tinh tuý linh hồn
của dân tộc. Đất nước hình thành và phát triển cùng với sự hình thành tiếng mẹ thiêng liêng
ấy.
Nhận xét:
Qua những dòng thơ trăn trở và suy tư về một khái niệm tưởng chừng như đã ăn

sâu vào máu thịt mỗi người dân Việt, qua chiều sâu văn hoá sinh hoạt, Nguyễn Khoa Điềm
đã có một phát hiện, một cảm nhận vô cùng sâu sắc: Đất Nước hiện lên trong thế giới tinh
thần của cộng đồng người Việt ,trong cuộc sống sinh hoạt từ bao đời. Đất Nước hiện lên
gắn liền với những phong tục tập quán với lối sống, nếp nghĩ qua kho tàng văn học dân
gian, qua bản sắc văn hoá Đó là một Đất Nước không trừu tượng mà cụ thể, chứa đựng
mơ ước, khát vọng, quan niêm về vẻ đẹp phẩm chất của tâm hồn dân tộc. Gương mặt Đất
Nước hiện lên thật sống động, lung linh: trong cuộc sống, trong lao động và trong chiến
đấu.
Khám phá Đất Nước ở phương diện văn hóa sinh hoạt, Nguyễn Khoa Điềm đã phát biểu
nhận thức của mình như lối định nghĩa độc đáo, một cách lí giải không hề mang tính áp đặt
mà đầy sức gợi, sức thuyết phục bằng những câu chuyện, chọn lọc chi tiết giàu ý nghĩa giúp
ta nhận ra Đất Nước bắt nguồn từ những điều giản dị nhất, gần gũi nhất, nhưng bền vững
đến muôn đời.
Với chín dòng thơ 85 chữ, không hề có một từ hán việt, Nguyễn Khoa Điềm đã tạo
nên những vần thơ tự do dạt dào cảm xúc, kết hợp với chất giọng thủ thỉ tâm tình như một
điệu ru dễ đi vào lòng người. Nhưng chuyển tải mạch cảm xúc ấy là một lối lập luận chặt
chẽ: tổng - phân - hợp. Chính sự kết hợp hài hoà giữa trí tuệ và cảm xúc bay bổng đã làm
sáng lên lối thơ tữ tình chính luận _ phong cách độc đáo riêng của Nguyễn Khoa Điềm.
II. Đất Nước qua chiều rộng không gian địa lí _”không gian mênh mông”
Dường như không ở nơi đâu, khái niệm Tổ Quốc lại được cụ thể hoá bằng cụm từ
Đất Nước” như ở Việt Nam. Theo quan niệm nguyên thuỷ, Đất và Nước là hai thành tố tạo
nên điều kiện sống của con người, là hai yếu tố không thể thiếu, tạo nên môi trường sống
của công đồng ,hai thành tố ấy đã hoá thân thành Tổ Quốc. Nguyễn Khoa Điềm đã khám


www.hoc360.vn

phá ra điều kì diệu ấy và sáng tạo nên một lối định nghĩa về Đất Nước độc đáo: tách đất và
nước để tìm hiểu riêng rồi hoà hợp lại trong mối quan hệ hữu cơ để tiếp tục khám phá .Lối
định nghĩa này được thể hiện rõ khi Nguyễn Khoa Điềm cảm nhận Đất Nước ở hai phương

diện địa lí và lịch sử.
a. Đất Nước là không gian sinh hoạt đời thường, là những gì gần gũi, thân
thiết nhất gắn bó với cộng đồng người trong sinh hoạt ngày thường. Đó là “nơi anh đến
trường”, là “nơi em tắm”.
b. Đất Nước là một không gian tinh thần thiêng liêng “là nơi ta hò hẹn”, là nơi
nảy sinh và nuôi, cảm xúc thầm kín và sâu sắc nhất của con người: “Em đánh rơi chiếc khăn
trong nỗi nhớ thầm”. Đó là không gian tâm linh, với những cảm xúc tinh tế nhất, gắn liền
với sự lưu luyến, truyền lối sống thuỷ chung, tình nghĩa.
c. Đất Nước còn là không gian tinh thần phong phú với cả những rung động
d. Đất Nước là không gian vật chất núi sông, rừng bể_là không gian lãnh
thổ của cộng đồng dân tộc ,nơi chứa đựng tài nguyên thiên nhiên vô cùng quý giá.
Kết luận:
Với cách giải thích đầy sáng tạo, kết hợp với lập luận vừa diễn dịch vừa quy nạp,
Nguyễn Khoa Điềm đã trình bày cảm xúc sâu sắc của mình về đất nước trong không gian
địa lí: Đất Nước là không gian sinh tồn và phát triển, là không gian vật chất và tinh thần ,là
điều kiện sống của công đồng người qua bao thế hệ. Đây là lối lí giải vừa giàu tính trí tuệ
,vừa giàu cảm xúc bởi hình ảnh Đất Nước hiện lên vừa giản dị, gần gũi, vừa kì vĩ, hào hùng
trong huyền thoại và sự tích.
III. Đất Nước qua chiều dài thời gian lịch sử _ “thời gian đằng đẳng”.
Vẫn lối tách các yếu tố,vừa diễn dịch vừa quy nạp, Nguyễn Khoa Điềm tiếp tục cảm nhận về
Đất Nước qua chiều dài thời gian:
a. Đất Nước trong thời gian lịch sử gắn liền với sự hình thành nguồn gốc
dân tộc
Những câu thơ gợi nhớ một truyền thuyết “sự tích trăm trứng” nhằm lí giải sự hình
thành nguồn gốc dân tộc _sự kết hợp của Lạc Long Quân và Âu Cơ, sự kết duyên của dòng
giống tiên rồng đã khai sinh dân tộc Việt ,đã chọn nơi đất lành để chim về, chọn nơi nước
thiêng liêng để rồng ở. Và mãnh đất thiêng liêng ấy bao đời đã che chở, nuôi dưỡng cộng
đồng dân tộc. Qua đó ta nhận ra niềm tự hào về truyền thống dân tộc Lạc Việt.
b. Soi ngắm Đất Nước trong chiều dài lịch sử, Nguyễn Khoa Điềm còn nhận ra
Đất Nước trong dòng chảy lịch sử bắt nguồn tư quá khứ “những ai đã khuất” đến hiện tại

“những ai bây giờ” đến tương lai “con cháu mai sau” đã sáng tạo, lưu truyền những truyền
thống thiêng liêng của dân tộc.
- Sự tích trăm trứng với sự ra đời của cụm từ “đồng bào” đã thể hiện những truyền
thống tạo nên sức mạnh cộng đồng lưu truyền đến hôm nay.
- Những câu thơ “cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ tổ”. Tác giả đã chọn lọc một hình
ảnh thật đắt, rất thân thuộc nhưng cũng rất thiêng liêng để ngợi ca sự thành kính tri ân tổ
tiên, một hình ảnh tiêu biểu cho truyền thống uống nước nhớ nguồn của dân tộc. Đó là lối
sống tương thân, tương trợ, lối sống trọn nghĩa, trọn tình.


www.hoc360.vn

Hai truyền thống ấy tạo nên sức mạnh trường tồn của cộng đồng ,là nét đẹp văn
hoá của cộng đồng dân tộc. Những cảm nhận ấy đã giúp Nguyễn Khoa Điềm khẳng định
một nhận thức sâu sắc: hình ảnh Đất Nước và sức mạnh của dân tộc hôm nay chính là sự
hội tụ ,kết tinh và phát triển sức mạnh của dân tộc từ ngàn xưa qua chiều dài thời gian lịch
sử. Đó là nền văn hiến của dân tộc.
K
ết luận
:
Qua hai phương diện không gian không gian địa lí và thời gian lịch sử ,đóng góp của
Nguyễn Khoa Điềm trong cảm nhận về Đất Nước là ở chỗ biết cụ thể hoá một khái niệm
trừu tượng: Tổ Quốc bằng những hình ảnh cụ thể, những chi tiết sống động giàu ý nghĩa về
mộ Đất Nước rất giản dị ,gần gũi mà cũng rất thân thuộc, rất đỗi thiêng liêng và cao cả.
IV. Đất Nước trong mỗi một con người
Không chỉ khám phá, tìm hiểu hình ảnh Đất Nước ở những phương diện bên ngoài
mà Nguyễn Khoa Điềm còn soi ngắm Đất Nước trong chiều sâu tâm hồn con người từ sự
quan sát, chiêm nghiệm và suy ngẫm, nhà thơ đã phát hiện Đất Nước gắn bó gần gũi với
mỗi một con người. Đất Nước có trong mỗi một con người :
Trong anh và em hôm nay

Đều có một phần Đất Nước

Đến những tháng ngày mơ mộng”
Từ ý niệm, mỗi cá nhân là một phần tử của công đồng, Nguyễn Khoa Điềm đã diễn
đạt sáng tạo bằng tiếng nói tâm tìmh lứa đôi: Đất Nước chính là ta, Đất Nước ở trong ta.
a. Lâu nay khái niệm Đất Nước, Tổ Quốc vẫn được coi là những gì thiêng liêng nhất
gắn bó máu thịt với mỗi một con người.Tất cả cách nói ấy cho thấy Đất Nước là thành tố ở
ngoài ta, trong khi đó Nguyễn Khoa Điềm có cách cảm nhận sâu sắc và mới mẻ Đất Nước ở
trong ta bởi lẽ những con người đều nuôi dưỡng không giam địa lí, đắm mình trong không
gian vật chất, tinh thần dân tộc đều mang trong mình dòng máu tiên rồng và được nuôi
dưỡng bằng truyền thống dân tộc.
Đây là sự bừng tỉnh nhận thức, ý thức sâu sắc về vai trò của Đất Nước đối với mỗi
một con người.
b. “Khi hai đứa cầm tay
Đất Nước trong chúng ta hài hoà nồng thắm
Khi chúng ta cầm tay mọi người
Đất Nước vẹn tròn, to lớn”
Từ nhận thức Đất Nước trong ta ,Nguyễn Khoa Điềm đã phát hiện thêm một điều vô
cùng thú vị: Đất Nước sinh tồn, đổi thay và phát triển phụ thuộc vào mối quan hệ giữa con
người với con người, phụ thuộc vào ý thức trách nhiệm của mỗi một con người.
- Mối quan hệ giữa con người với con người
Hai câu thơ đã thể hiện hai mối quan hệ:


www.hoc360.vn

+ “Khi hai đứa cầm tay”, quan hệ cá nhân với cá nhân. Hình ảnh “cầm tay” là sự cụ
thể hoá của tình cảm giao duyên, sự gắn bó keo sơn của tình yêu đôi lứa và cái cầm tay ấy
sẽ tạo nên một tổ ấm, mà tổ ấm là một phần của xã hội. Chính khi con người gắn kết bằng
tình yêu và hạnh phúc thì Đất Nước sẽ hài hoà, bởi sự phối hợp tâm hồn và Đất Nước sẽ

thấm nồng bởi sự son sắt và thuỷ chung .
+ Khi hai đứa cầm tay mọi người, Đất Nước vẹn toàn to lớn. Hình ảnh cầm tay diễn
tả sự gắn kết, sức mạnh đoàn kết cộng đồng, bàn tay kết nối bàn tay, tổ ấm nối kết tổ ấm
sẽ tạo nên một Đất Nước vẹn toàn to lớn.
Từ đó Nguyễn Khoa Điềm đã ý thức, cảm nhận được sức mạnh của Đất Nước, hình
ảnh của Đất Nước được kết tạo bởi tình yêu và khối đại đoàn kết bền vững của cộng đồng
dân tộc.
Cảm nhận sâu sắc ấy được diễn tả uyển chuyển mà logic để khắ sâu, cảm nhân sức
mạnh tinh thần Việt Nam được kết tinh bởi tình yêu: yêu người_yêu nhà_yêu nước. Như thế
Nguyễn Khoa Điềm đã gom góp thêm một cách lí giải mới về sức mạnh tinh thần Việt Nam
cùng với bao nhà văn, nhà thơ khác như Nguyễn Đình Thi, Quang Dũng, Chế Lan Viên
c. Đất Nước sẽ trường tồn và bay tới tương lai
Từ cảm nhận Đất Nước được tạo dựng bởi tình yêu ,được xây dựng trên nền tảng
của tình yêu và sức mạnh của kết đoàn. Nhà thơ bộc lộ niềm tin: Đất Nước sẽ trường tồn và
bay tới tương lai.
Mai này con ra lớn lên
Con sẽ mang Đất Nước đi xa
Đến những ngày tháng mơ mộng
Niềm tin ấy được bộc lộ bằng giọng điệu thủ thỉ tâm tình ngọt ngào mang bản sắc
Huế “mai này”. Chứa đựng trong đó là một sự kì vọng, thế hệ tương lai “con ta” sẽ “gánh
vác phần người đi trước để lại” để xây dựng Đất Nước_một Đất Nước sẽ lớn lên trưởng
thành, phát triển về bản lĩnh và trí tuệ trong quá trình đi tới tương lai_ “lớn lên”.
Đó sẽ là một Đất Nước tươi đẹp hơn ,cường thịnh hơn vượt sức tưởng tượng của
“những ngày tháng mơ mộng”. Điều kì vọng ấy, điều mà anh và em mơ ước hôm nay trở
thành hiện thực trong một tương lai gần “mai này”. Chỉ bằng một vài dòng thơ, cách diễn
đạt uyển chuyển và tinh tế, nhà thơ đã bày tỏ những cảm nhận sâu sắc của con người về
Đất Nước trong chiều sâu tâm hồn con người.
V. Lời nhắn nhủ tâm tình về ý thức trách nhiệm
“Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình

Làm nên Đất Nước muôn đời”
Từ sự khám phá Đất Nước sâu sắc trong sự tổng hoà của các phương diện, nhà thơ
đã ý thức về trách nhiệm của bản thân đối với Đất Nước. Và lời tâm tình thốt lên như lời
nhắn nhủ, như lời kêu gọi thức tỉnh ý thức trách nhiệm của thanh niên đối với Đất Nước.
a. “Em ơi em”


www.hoc360.vn

Lời thủ thỉ tâm tình dạt dào cảm xúc khi cảm nhận Đất Nước là máu thịt, là máu
sương của mỗi con người. Từ đó Nguyễn Khoa Điềm đã khẳng định: số phận của cá nhân
gắn liền với vận mệnh của dân tộc, trách nhiệm của cá nhân với Tổ Quốc chính là trách
nhiệm với bản thân mình.
Phải biết gắn bó và san sẻ
Phải biết hoá thân cho dáng hình sứ sở
Làm nên Đất Nước muôn đời
Điệp ngữ “phải biết” là mệnh lệnh khiến cho giọng thơ mạnh mẽ, oai nghiêm mà vẫn
đầy sức thuyết phục vì sự chân thành tha thiết. Hình thức diễn đạt tăng tiến, lời nhắn nhủ
được bộc lộ trong tình yêu nước và ý thức trách nhiệm của nhà thơ: sự gắn bó của con
người với Đất Nước không chỉ là bổn phận “gắn bó”, không chỉ là trách nhiệm “san sẻ” mà
còn là khát vọng “hoá thân”. Từ “hoá thân” đã thể hiện khát vọng dâng hiến trọn vẹn cho
Tổ Quốc. Vì đó là vinh dự của mỗi một công dân .
Bài thơ nói chung và đoạn trích ra đời trong một hoàn cảnh đặc biệt: chiến tranh, ra
đời tại một nơi nóng bỏng nhất của cuộc chiến chiến trường Trị _Thiên Huế. Đặt tứ thơ
trong hoàn cảnh ấy mới ý thức được lời tâm huyết mang sức mạnh của ý chí và khát vọng,
lay động và thức tỉnh nhận thức của thanh niên về trách nhiệm đối với vận mệnh Đất Nước,
bởi lẽ sự thống nhất của Đất Nước phụ thuộc vào chính mỗi một con người.
Bước 3. Khái quát tổng hợp
Nguyễn Khoa Điềm đã phát biểu cảm nhận của mình về Đất Nước qua nhiều phương
diện bằng tình yêu, tự hào dân tộc và bằng tài năng độc đáo. Đóng góp mới của Nguyễn

Khoa Điềm là ở chỗ đóng góp một cái nhìn có chiều sâu và khá toàn diện về Đất Nước .Cái
nhìn ấy trong thời gian lịch sử càng có ý nghĩa lịch sử hơn.
Trong toàn bộ đoạn trích nói riêng và toàn bản trường ca nói chung, cụm từ “Đất
Nước” xuất hiện xuyên suốt và được viết hoa trang trọng, cụm từ “Đất Nước” là hình tượng
trung tâm được soi ngắm khám phá, chiêm ngưỡng bằng sự thành kính, trân trọng trong
khát vọng xây dựng một chân dung toàn vẹn về Đất Nước.
Hình ảnh Đất Nước trừu tượng đã được Nguyễn Khoa Điềm cụ thể hoá, hữu hình
hoá bằng những hình ảnh giản dị, những chi tiết gần gũi nhưng giàu sức gợi, cùng với giọng
thơ trữ tình chính luận đắm trong bầu không khí của chất liệu văn hoá dân gian. Đó chính là
thành công của Nguyễn Khoa Điềm nhằm chuyển tải cảm nhận sâu sắc về Đất Nước.
Tài li
ệu sưu tầm