Phát triển bền vững ngành chế biến thủy sản tỉnh bến tre


MINH
***




LUẬN ÁN TIẾN SĨ





PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG NGÀNH CHẾ
BIẾN THỦY SẢN TỈNH BẾN TRE











TR H
***


LUẬN ÁN TIẾN SĨ


PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG NGÀNH CHẾ
BIẾN THỦY SẢN TỈNH BẾN TRE


H  : Nguyu
 : Kinh t n
 : 62.31.05.01

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS. TS. Nguyễn Trọng Hoài
TS. Trần Tiến Khai







i
LỜI CAM ĐOAN


 




6 .




ii
MỤC LỤC
CHƢƠNG 1. GIỚI THIỆU 1
1.1. BỐI CẢNH NGHIÊN CỨU 1
1.1.1.  1
1.1.1.1. Bối cảnh thực tiễn ở Việt Nam 1
1.1.1.2. Bối cảnh thực tiễn ở Đồng bằng sông Cửu Long 5
1.1.1.3. Bối cảnh thực tiễn ở tỉnh Bến Tre 8
1.1.2.  9
1.2. MỤC TIÊU VÀ CÂU HỎI NGHIÊN CỨU 10
1.3. PHẠM VI VÀ ĐỐI TƢỢNG NGHIÊN CỨU 11
1.4. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 11
1.5. Ý NGHĨA CỦA NGHIÊN CỨU 12
1.6. BỐ CỤC LUẬN ÁN 13
CHƢƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ PHÁT TRIỂN BỂN VỮNG 15
2.1. LÝ THUYẾT VỀ PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG QUỐC GIA 15
2.2. LÝ THUYẾT PHÁT TRIỂN BỀN VỮNG CỦA NGÀNH 20
2.2.1. n 20

2.2.2.  22
2.2.3.  23
2.2.4.   24
2.2.4.1. Bền vững sử dụng tài nguyên 25
2.2.4.2. Thiết kế sản phẩm bền vững 26
2.2.4.3. Xử lý chất thải bền vững 27
2.2.5.  27
2.3. CẤU TRÖC NGÀNH CHẾ BIẾN THUỶ SẢN 35
2.4. KHUNG PHÂN TÍCH PTBV NGÀNH CBTS 37
CHƢƠNG 3. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 40
3.1. QUY TRÌNH NGHIÊN CỨU 40
3.2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 42
3.2.1.     
 42
3.2.1.1. Phương pháp xây dựng chỉ tiêu đo lường 43
3.2.1.2. Phương pháp đánh giá chỉ tiêu đo lường 45
3.2.1.3. Phương pháp phát triển giả thuyết và mô hình nghiên cứu 46
3.2.2. 
 48


iii
3.3. THIẾT KẾ MẪU NGHIÊN CỨU 49
3.3.1.  49
3.3.2.  50
3.3.3.   50
3.3.4.  50
CHƢƠNG 4. MÔ HÌNH PTBV CHO NGÀNH CBTS VIỆT NAM 53
4.1. CẤU TRÖC NGÀNH CBTS VIỆT NAM 53
4.1.1.  53

4.1.2.  55
4.1.3.  57
4.2. XÂY DỰNG CÁC CHỈ TIÊU ĐO LƢỜNG PTBV NGÀNH CBTS VIỆT
NAM 59
4.2.1.  59
4.2.2.  62
4.2.3.  64
4.3. XÂY DỰNG MÔ HÌNH PTBV NGÀNH CBTS VIỆT NAM 66
4.3.1.  66
4.3.2.  66
4.3.2.1. Giả thuyết về mối liên hệ giữa trụ cột kinh tế với xã hội 66
4.3.2.2. Giả thuyết về mối liên hệ giữa trụ cột kinh tế với môi trường 67
4.3.2.3. Giả thuyết về mối liên hệ giữa trụ cột môi trường với xã hội 68
4.3.3.  68
CHƢƠNG 5. PHÂN TÍCH BỀN VỮNG CHO NGHIÊN CỨU ĐIỂN HÌNH
NGÀNH CBTS TỈNH BẾN TRE 70
5.1. PHÂN TÍCH TÍNH BỀN VỮNG TRÊN TRỤ CỘT KINH TẾ 70
5.1.1.  70
5.1.2. -  74
5.1.2.1. Cơ sở vật chất 74
5.1.2.2. Nguyên liệu, thành phẩm 75
5.1.2.3. Hoạt động đảm bảo chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm 81
5.1.3.  84
5.1.3.1. Đóng góp của ngành CBTS trong GDP tỉnh 84
5.1.3.2. Hiệu quả hoạt động của đơn vị tham gia hoạt động CBTS 85
5.2. PHÂN TÍCH TÍNH BỀN VỮNG VỀ KHÍA CẠNH XÃ HỘI 89
5.2.1.  89
5.2.1.1. Số lượng, cơ cấu lao động khai thác, nuôi trồng thủy sản 89
5.2.1.2. Thu nhập của lao động khai thác, nuôi trồng thủy sản 90

iv
5.2.1.3. Bảo hộ lao động trong khai thác và nuôi trồng thủy sản 90
5.2.2. -  92
5.2.2.1. Số lượng, cơ cấu lao động 92
5.2.2.2. Chất lượng lao động 93
5.2.3.  96
5.2.3.1. Sự phản hồi của khách hàng về sản phẩm 96
5.2.3.2. Quan hệ giữa cơ sở chế biến và cộng đồng dân cư 97
5.3. PHÂN TÍCH TÍNH BỀN VỮNG VỀ MÔI TRƢỜNG 98
5.3.1.  98
5.3.2. -  101
5.3.2.1. Nguồn nước 101
5.3.2.2. Hệ thống chống và diệt côn trùng, động vật gây hại 102
5.3.2.3. Vệ sinh công nghiệp 102
5.3.2.4. Hệ thống xử lý chất thải 102
5.3.3.  104
CHƢƠNG 6. PHÂN TÍCH MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC TRỤ CỘT VÀ VAI
TRÕ CỦA THỂ CHẾ ĐỐI VỚI SỰ PTBV CỦA NGÀNH CBTS TỈNH BẾN TRE
106
6.1. MỐI LIÊN HỆ GIỮA CÁC CÔNG ĐOẠN PTBV CỦA NGÀNH CHẾ
BIẾN THUỶ SẢN TỈNH BẾN TRE 106
6.1.1.  106
6.1.2.  107
6.2. MỐI LIÊN HỆ GIỮA CÁC TRỤ CỘT PTBV CỦA NGÀNH CBTSTỈNH
BẾN TRE 109
6.2.1.  109
6.2.2.  111
6.2.3.  115
6.3. ĐÁNH GIÁ VAI TRÕ CỦA THỂ CHẾ TÁC ĐỘNG ĐẾN SỰ BỀN VỮNG

CỦA NGÀNH CBTS TỈNH BẾN TRE 118
6.3.1.  118
6.3.1.1. Chính sách của chính quyền đối với hoạt động đầu vào 118
6.3.1.2. Chính sách về hoạt động sản xuất chế biến 122
6.3.1.3. Chính sách đối với hoạt động đầu ra 122
6.3.2.  123
6.3.3.  126
CHƢƠNG 7. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH PTBV
NGÀNH CBTSTỈNH BẾN TRE 131


v
7.1. TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 131
7.1.1. 
 131
7.1.1.1. Kết quả xây dựng các chỉ tiêu đo lường PTBV ngành CBTS Việt Nam 131
7.1.1.2. Kết quả xây dựng mô hình nghiên cứu PTBV của ngành CBTS Việt Nam131
7.1.2. 
 132
7.1.2.1. Sự bền vững về mặt kinh tế 132
7.1.2.2. Sự bền vững về mặt xã hội 133
7.1.2.3. Sự bền vững về khía cạnh môi trường 134
7.1.3.   135
7.1.3.1. Sự tương tác giữa kinh tế với xã hội 135
7.1.3.2. Sự tương tác giữa kinh tế với môi trường 135
7.1.3.3. Sự tương tác giữa xã hội với môi trường 135
7.1.4.  136
7.1.4.1. Đối với trụ cột kinh tế 136
7.1.4.2. Đối với trụ cột xã hội 137
7.1.4.3. Đối vớikhía cạnh môi trường 137

7.2. CÁC GỢI Ý VỀ GIẢI PHÁP, CHÍNH SÁCH PTBV NGÀNH CBTS TỪ
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 137
7.2.1.  138
7.2.1.1. Nhóm 1: Hoàn thiện thể chế quản lý nhà nước đối với hoạt động CBTS138
7.2.1.2. Nhóm 2: Gợi ý các chính sách, giải pháp cải thiện tính bền vững về khía
cạnh kinh tế 139
7.2.1.3. Nhóm 3: Gợi ý chính sách, giải pháp cải thiện tính bền vững về khía
cạnh xã hội 146
7.2.1.4. Nhóm 4: Gợi ý chính sách, giải pháp cải thiện tính bền vững về khía
cạnh môi trường 150
7.2.2. 
 152
7.2.2.1. Khuyến nghị một số giải pháp cho người nuôi và khai thác thủy sản 152
7.2.2.2. Gợi ý khuyến nghị đối với doanh nghiệp và hộ chế biến 155
7.3. GỢI Ý HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH HIỆN HÀNH CỦA TỈNH 160
7.3.1. 
CBTS 161
7.3.1.1. Đối với hoạt động khai thác 161
7.3.1.2. Đối với hoạt động nuôi trồng 162


vi
7.3.2.  162
7.3.3.  163
7.3.4.  164
7.3.5.  164
7.3.6.  165
7.4. NHỮNG ĐÓNG GÓP CHÍNH CỦA LUẬN ÁN 165
7.4.1.  165
7.4.2.  166

7.5. NHỮNG HẠN CHẾ CỦA LUẬN ÁN VÀ GỢI Ý NGHIÊN CỨU TIẾP
THEO 167
7.5.1.  167
7.5.2.  167
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC



vii
DANH MỤC BẢNG
- -2011 1
-  30
2.2 -  34
-  51
-  52
-  56
 4.2 -  61
-  63
- 
Nam 65
- 
CBTS 73
- 
 2012 76
- 
- 2012 77
- 

- 2012 78

-  t
- 2012 79
-  80
B- 
 81
- 
2008 - 2012 86
-  87
- 
- 2012 87
-  88
5.12 - (2006 - 2012) 89
-  92
5.14 - t
2006 - 2012 99


viii
- 
- 2012 99
- - 2012 100
-  104
- 
-2012 106
- 
-2012 108
- 
06 - 2012 109
- 
 110

- T
- 2012 112
- 
T- 2012 120


ix
DANH MỤC HÌNH

-  16
-  16
-  17
-   18
-  25
- Khung  28
-  29
-  31
- 
Nauy 32
 36
-  38
-  42
 3.2 -          
 45
-  
 47
- 
 49
-  54
-  55

-  57
-  58
-  58
-  66
-  69
-  
2007  2012 70
- 
2006 - 2012 71
-  71
-  72
5.5 - T 
2006 - 2012 84
-  85


x
-  98
- -2012 100
 - - 2012 103
-  104
- 
- 2012) 107
- 
- 2012 108
-  109
-  
 111
- 
- 2012 112

- c
- 2012 113
-  
 115
- 
 116
- 
 117
- - 
 117


xi
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

ATVSTP 
CBTS 

  
IUCN 
MPA Marine Protected Area
MSY Maximum Sustainable Yield
PTBV 
 
TAC Total Allowable Catches
TCVN 
UBND 
WCED  

xii
TÓM LƢỢC LUẬN ÁN
LỜI MỞ ĐẦU

 

,     
   
 
 
 
 , ,
 
 - .
           

    
   
. T

:khi  
     kinh
  
 
 

 trong ng  
Theo    
 

  -
-

- -  
, 
 


xiii
  


   
 - - 
  
gi   
 .
  
  - 

 
- - 

(1) H              

   ;
(2) Nra ngu
    



  
  ;
(3) H
 


(4) P

. T,   
 
    
 
       
 PTBV g


xiv
 

     
 
 
 
.
 
  
  
C
 khi 
   ./.

1
CHƢƠNG 1. GIỚI THIỆU
1.1. BỐI CẢNH NGHIÊN CỨU
1.1.1. Bối cảnh thực tiễn
1.1.1.1. Bối cảnh thực tiễn ở Việt Nam
 

 
-  - 
GDP               
t
Bảng 1.1 – Hiện trạng GDP thủy sản trong nền kinh tế giai đoạn 2001-2011
Đơn vị tính: Tỷ đồng
TT
Hạng mục
2001
2005
2010
2011
Tăng trƣởng bình quân
2001-
2005
2006-
2011
2001-
2011
1
GDP toàn quốc (GTT)

481.295
839.211
1.980.914
2.303.439
14,91%
18,78%
16,95%
2

17.904
32.947
66.130
71.504
16,47%
13,28%
14,85%

Tỷ trọng so với toàn quốc
3,72%
3,93%
3,34%
3,10%



3
GDP toàn quốc (GSS)
292.535
393.031
551.609

587.654
7,66%
6,68%
7,22%
4

7.449
10.181
14.286
15.279
8,12%
6,85%
7,45%

Tỷ trọng so với toàn quốc
2,55%
2,59%
2,59%
2,60%



Nguồn: Tổng cục thống kê (2012)











-  


2
         

 


 -


 
 FDI  
 


              

 


 

 
 


 



Thứ nhất 
r,







3


 
               

          
 - 
270 - 




 - 




c  

 - 
 - 
 - .
              
h CBTS

Thứ hai




156  
,  
 -  

 
 



4
s
 



      
 




, 





Thứ ba,   t
. Qua     
 
, 
 ,     ,


Thứ tư
 



.
Thứ năm, 


 

                 



5
Thứ sáu

qua doanh 



 

  
 

Theo     
. T
 cho 


  
 
  
   
.
Tóm lại, ca am cho th,  
 . 
   
   
 m
  v  



1.1.1.2. Bối cảnh thực tiễn ở Đồng bằng sông Cửu Long
             
                
  
 


, 


6




 


 
- 


Về nguồn nguyên liệu: Ng
             

              



- 
Về ô nhiễm môi trƣờng trong các hoạt động chế biến

              


3




              
coliform, BOD



Về cơ sở hạ tầng và dịch vụ hậu cần





7




               

 




Về lao động trong ngành CBTS        
 

 
 




Về thể chế quản lý nhà nƣớc

   



Tóm lại, 
  
 

     T
                
.


8
1.1.1.3. Bối cảnh thực tiễn ở tỉnh Bến Tre
t 

2.359,5 km
2
 
 
 
 
t 
t 


t 

   t      


k

      
t 
t 

   


 


                

t 

- 
T.

    



9
1.1.2. Bối cảnh lý thuyết và khoảng trống nghiên cứu


            



           
ngh


   

            
 

gia 
  c         
      Anthony (2001       


1)



 
h
nh 
Điều tra đánh giá trình độ công nghệ khai
thác và CBTS phục vụ phát triển kinh tế xã hội tỉnh Kiên Giang năm 1998‖Định
hướng phát triển công nghệ khai thác và CBTS phục vụ phát triển kinh tế xã hội tỉnh
Kiên Giang giai đoạn 2000 – 2010‖

                 

t 

