Giáo trình hình thành ứng dụng điều khiển hệ số nhiệt của điện trở kim loại nguyên chất p1 doc

MÅÍ ÂÁƯU
Trong lëch sỉí phạt triãøn ca x häüi loi ngỉåìi chụng ta â sỉí dủng ráút nhiãưu loải
váût liãûu khạc nhau, våïi tênh nàng sỉí dủng ca chụng cng ngy cng cao hån. Âáưu tiãn
l thåìi k âäư âạ, sau âọ tiãún âãún thåìi âải âäư âäưng, âäư sàõt.v .v. Cho âãún ngy nay l mäüt
loảt cạc loải váût liãûu måïi nhỉ : composit, ceramit, pälyme. v.v. Cạc loải váût liãûu ny
(âàûc biãût l kim loải & håüp kim, cng våïi cạc loải váût liãûu måïi) â gọp pháưn thục âáøy sỉû
phạt triãøn ca x häü loi ngỉåìi mäüt cạch nhanh chọng.
Ngy nay trong cạc lénh vỉûc cäng nghiãûp, qúc phng, âåìi säúng âi h
i váût liãûu sỉí
dủng cáưn phi cọ ráút nhiãưu tênh cháút khạc nhau. Vê dủ : khi thç cáưn cọ tênh dáùn âiãûn ráøt
cao âãø dng trong ngnh âiãûn lỉûc, lục lải u cáưu cọ âäü cỉïng låïn âãø lm cạc loải dủng
củ càõt gt kim loải, khi lải cáưn cọ âäü bãưn låïn âãø lm cạc cáúu kiãûn xáy dỉûng, hồûc phi cọ
tênh do cao âãø cạn, dáûp, kẹo ngüi, hay cáưn âäü bãưn cao nhỉng khäúi lỉåüng riãng nh âãø
dng trong cäng nghiãûp hng khäng Táút c cạc u cáưu ny âãưu cọ thãø âỉåüc âạp ỉïng
båíi váût liãûu kim loải cng nhỉ cạc loải váût liãûu måïi.
Män váût liãû
u hc s trang bë cho sinh viãn nhỉỵng kiãún thỉïc cå bn ca cạc loải váût
liãûu chênh : tinh thãø, cạc håüp kim, bạn dáùn v ion, cäüng họa trë cng nhỉ kiãún thỉïc vãư
xỉí l nhiãût ca chụng. Mủc âêch ca män hc ny giụp cho sinh viãn hiãøu r cạc loải
váût liãûu khạc nhau dỉûa trãn mäúi quan hãû giỉỵa cáúu trục (liãn kãút họa hc, kiãøu mảng tinh
thãø) v cå l tênh, thỉûc hnh âỉåüc cạc thê nghiãûm cå bn âãø xạc âënh cå tênh ca váût liãûu
v biãút lỉûa chn váût liãûu ph håüp nháút âạp ỉïng nhu cáưu sỉí dủng sau ny. Khi nghiãn cỉïu
mäüt váût liãûu báút k chụng ta âãưu dỉûa vo bäún cỉûc cå bn sau âáy : Kãú
t cáúu ca cáúu trục,
cạc tênh cháút, sỉû täøng håüp cạc phỉång phạp gia cäng v hiãûu qu sỉí dủng ca nọ. Mäüt
sn pháøm cọ thãø gäưm hng chủc loải váût liãûu khạc nhau tảo nãn. Vê dủ ä tä RENAULT
CLIO 1,2 RN ca Phạp gäưm mỉåìi mäüt loải váût liãûu sau âáy tảo nãn :
1- Thẹp táúm 40,9% 2-Thẹp hçnh 10,9%
2-Gang 11,3% 4-Håüp kim nhäm 4,2%
5-Cạc kim loải mu khạc 3,9%
6-Cháút do 10,2% 7-Cháút do ân häưi 3,4%

8-Váût liãûu hỉỵu cå khạc 3,4%
9-Thy tinh 4,2% 10-Sån 1,7%
11-Cháút lng 5,9%
u cáưu ca ngỉåìi k sỉ cạc ngnh cå khê ngoi kh năng hiãøu biãút vãư chun män
sáu ca ngnh hc, cn phi nàõm âỉåüc nhỉỵng tênh cháút cå bn ca cạc loả
i váût liãûu âãø tỉì
âọ cọ thãø sỉí dủng mäüt cạch håüp l nháút nhàòm náng cao tøi th ca mạy mọc, cäng
trçnh, hả giạ thnh sn pháøm
Män hc ny kãú thỉìa kiãún thỉïc ca khạ nhiãưu cạc lénh vỉûc khạc nhau : tinh thãø hc,
cå lỉåüng tỉí, váût l tia rån ghen, àn mn v bo vãû kim loải do âọ khäúi lỉåüng kiãún thỉïc
khạ låïn v cọ nhiãưu màût. Vç váûy âi hi ngỉåìi hc phi nàõm vỉỵng cạc kiãún thỉïc cå bn
vãư váût liãûu v thỉûc hnh nghiãm tục cạc thê nghiãûm. Khi nghiãn cỉïu män hc ny phi
nàõm chàõc mäúi quan hãû giỉỵa thnh pháưn họa h
c, cáúu trục v tênh cháút ca váût liãûu. Báút
k sỉû thay âäøi no ca thnh pháưn họa hc v cáúu trục s dáùn tåïi sỉû biãún âäøi ca tênh
cháút váût liãûu.
1
Giáo trình hình thành ứng dụng điều khiển hệ số nhiệt
của điện trở kim loại ngun chất
CHỈÅNG 1 : CÁÚU TẢO CA KIM LOẢI V HÅÜP KIM
Trong bng tưn hon cạc ngun täú hoạ hc ca Menâãlãep , hiãûn tải cọ hån
100 ngun täú thç cạc ngun täú kim loải chiãúm hån 3/4 . Trong chỉång ny chụng ta s
nghiãn cỉïu cáúu trục ca mảng tinh thãø , sỉû sàõp xãúp ca cạc ngun tỉí v máût âäü ca
chụng cng nhỉ khong cạch giỉỵa cạc màût tinh thãø .
1.1.CÁÚU TẢO MẢNG TINH THÃØ L TỈÅÍNG CA KIM LOẢI NGUN
CHÁÚT :
1.1.1. Khại niãûm v âàûc âiãøm ca kim loải :
1- Âënh nghéa : Kim loải l váût thãø sạng , do , cọ thãø rn âỉåüc , cọ tênh dáùn âiãûn
v dáùn nhiãût cao .
Báút cỉï kim loải no bãư màût chỉa bë ä xy hoạ âãưu cọ v láúp lạnh sạngì

ta thỉåìng gi
l ạnh kim .Háưu hãút cạc kim loải âãưu do , cọ thãø kẹo såüi , dạt mng dãù dng , dáùn âiãûn
v dáùn nhiãût täút . Tuy váûy khäng phi táút c cạc kim loải âãưu tho mn nhỉỵng tênh cháút
trãn . Vê dủ : stibi (Sb) ráút dn khäng thãø rn âỉåüc , pradeodim (Pr) dáùn âiãûn ráút kẹm .
Tiãu chøn âãø phán biãût kim loải v phi kim l hãû säú nhiãût âäü ca âiãûn tråí . Kim
loải cọ hãû säú nhiãût âäü ca âiãûn tråí dỉång (khi nhiãût âäü tàng thç âiãûn tråí tàng) cn våïi phi
kim loải thç hãû säú ny ám (khi nhiãût âäü tàng âiãûn tråí gim).
t
0
C
Âäü dáùn âiãûn
t
0
C
Âäü dáùn âiãûn
H
çnh 1.1- Hãû säú nhiãût âäü ca âiãûn tråí.
a
)
Kim loải
b
)
Phi kim loải
Ta cọ thãø gii thêch cạc âàûc âiãøm ca kim loải dỉûa vo l thuút cäø âiãøn vãư cáúu tảo
ngun tỉí . Kim loải cọ ạnh kim l do khi cọ ạnh sạng chiãúu vo thç âiãûn tỉí s háúp thủ
nàng lỉåüng . Do âọ nọ cọ nàng lỉåüng cao hån, bë kêch thêch v nhy lãn phán mỉïc nàng
lỉåüng trãn . Tải mỉïc nàng lỉåüng ny l khäng äøn âënh do âọ âiãûn tỉí chè täưn tải mäüt thåìi
gian ráút ngàõn v sau âọ tråí vãư mỉïc nàng lỉåüng c . Khi âọ chụng thi båït pháưn nàng
lỉåüng dỉåïi dảng bỉïc xả v lm cho kim loải cọ v láúp lạnh sạng . Tênh dáùn âiãûn v dáùn
nhiãût cng cọ thãø gii thêch tỉång tỉû . C

n tênh do cọ thãø gii thêch dỉûa vo liãn kãút kim
loải .
2. Phán loải kim loải :
Trong thỉûc tãú täưn tải nhiãưu phỉång phạp phán loải kim loải, âáy l mäüt trong nhỉỵng
nhỉỵng phỉång phạp thỉåìng sỉí dủng nháút .
a- Theo khäúi lỉåüüng riãng: kim loải âỉåüc chia lm hai nhọm : kim loải nhẻ v kim loải
nàûng
2
Kim loải nàûng l cạc kim loải cọ khäúi lỉåüng riãng låïn hån 5 g/cm
3
. Vê dủ nhỉ sàõt
(b = 7,8) , vng (b = 19,5) , thy ngán (b = 13,1)
Kim loải nhẻ l cạc kim loải cọ khäúi lỉåüng riãng nh hån 5 g/cm
3
. Vê dủ nhỉ nhäm
(b = 2,7) , ti tan (b = 4,5) , man gan (b = 1,73 )
b - Theo nhiãût âäü nọng chy : kim loải âỉåüc chia lm hai nhọm
Kim loải cọ nhiãût âäü nọng chy cao : sàõt (1539
o
C) , vonphram (3410
o
C) , titan
(1668
o
C), âäưng (1085
o
C)
Kim loải cọ nhiãût âäü nng chy tháúp : chç (327
o
C) , nhäm ( 657

o
C) , stibi (631
o
C)
c - Theo tênh cháút hoảt âäüng :
Kim loải kiãưm : natri ,kali, liti
Kim loải chuøn tiãúp : sàõt , cräm ,mangan ,vanadi
1.1.2. Liãn kãút kim loải :
Trong kim loải pháưn låïn cạc
ngun tỉí nhỉåìng båït âiãûn tỉí âãø tråí thnh
ion dỉång cn cạc âiãûn tỉí tråí thnh âiãûn
tỉí tỉû do . Cạc âiãûn tỉí ny khäng bë chi
phäúi båíi mäüt ngun tỉí no c . Giỉỵa cạc
ion dỉång våïi nhau v cạc âiãûn tỉí våïi
nhau s täưn tải lỉûc âáøy , giỉỵa ion v âiãûn
tỉí sinh ra lỉc hụt . Sỉû cán bàòng giỉỵa cạc
lỉûc ny l cå såí ca liãn kãút kim loải . Âáy
l dảng liãn kãút quan trng ca kim loải,
nhåì mäúi liãn kãút ny m kim loải cọ tênh
de
ío ráút cao .
+ + + +
+ + + +
+ + + +
+ + + +
-
-
-
H
çnh 1.2- Liãn kãút kim loải.

1.1.3. Cạc tênh cháút ca kim loải :
Trong pháưn ny ta chè nghiãn cỉïu cạc tênh cháút âỉåüc sỉí dủng trong cå khê l
ch úu . Ngoi ra cn xem xẹt thãm mäüt vi tênh cháút khạc.
1-Cå tênh : Nhiãưu kim loải cọ cå tênh täøng håüp täút tha mn cạc u cáưu chãú tảo
trong cå khê . Nhỉng trong thỉûc tãú háưu nhỉ khäng sỉí dủng kim loải ngun cháút m ch
úu l dng håüp kim . Cå tênh ca kim loải v håüp kim âỉåüc âạnh giạ bàòng nhỉỵng chè
tiãu sau âáy :
*Âäü bãưn ténh : xạc âënh bàòng giåïi hản bãưn V
b
,giåïi hản chy V
c
v giåïi hản ân häưi
V
âh
. Âån vë âo theo hãû SI l N/m
2
, nhỉng âån vë ny quạ nh nãn thỉåìng dng MN/m
2
hay MPa (trong thỉûc tãú hay dng KG/mm
2
)
*Âäü cỉïng : âỉåüc xạc âënh bàòng cạc loải âäü cỉïng Brinen (HB), Rockwell
(HRA,HRB,HRC) v Vicker (HV)
*Âäü do : xạc âënh bàòng âäü dn di tỉång âäúi G % v âäü thàõt t âäúi < %
*Âäü dai : xạc âënh bàòng cäng phạ hy mäüt âån vë tiãút diãûn máùu , thỉåìng k hiãûu a
k
, âån
vë âo kj/m
2
.

3
4
2-L tênh : cạc tênh cháút váût l ca kim loải cng âỉåüc ỉïng dủng ráút phäø biãún : lm
dáy dáùn âiãûn ,nam chám , váût liãûu dáùn nhiãût
3- Họa tênh : cạc kim loải thỉåìng tạc dủnh mảnh våïi cạc ngun täú phi kim loải v
bë phạ hy trong khäng khê áøm.
4-Tênh cäng nghãû : l kh nàng chëu cạc dảng gia cäng : âục ,rn dáûp ,cạn,càõt
gt Mäüt kim loải khäng thãø âäưng thåìi cọ táút c cạc tênh cäng nghãû âãưu täút.Vê dủ : nãúu
âục täút thç dáûp s kẹm Kim loải d ráút qu nhỉng nãúu tinh cäng nghãû xáúu thç khäng
thãø sỉí dủng trong lénh vỉûc cå khê .
1.1.4. Cáúu tảo mảng tinh thãø ca kim loải ngun cháút :
1- Cạc khại niãûm cå b
n
a-Màût tinh thãø : trong kim loải cạc ngun tỉí sàõp xãúp cọ tráût tỉû , tỉïc l chụng âãưu
nàòm trãn nhỉỵng màût phàóng song song v cạch âãưu nhau gi l màût tinh thãø .Táûp håüp vä
säú cạc màût nhỉ váûy tảo nãn mảng tinh thãø .
b-Khäúi cå såí (cn gi l ä cå bn) : l pháưn nh nháút âàûc trỉng cho mäüt loải mảng
tinh thãø .Cọ thãø xem nhỉ mảng tinh thãø l do vä säú cạc khäúi cå såí xãúp liãn tiãúp nhau tảo
nãn.
c-Thäng säú mảng (cn gi l hàòng säú mảng) : l khong cạch giỉỵa hai ngun tỉí
trãn mäüt cảnh ca khäúi cå såí .Thäng säú mảng l kêch thỉåïc cå bn ca mảng tinh thãø, tỉì
âọ cọ thãø
suy ra cạc khong cạch báút k trong mảng .Âån vë âo thäng säú mảng l kx
(nano mẹt) hay àng sträng , våïi 1kx = 1,00202A
o
= 1,00202.10
-8
cm. Theo thäng säú
mảng ta cọ thãø tênh âỉåüc âỉåìng kênh ngun tỉí kim loải . Thäng säú mảng thỉåìng k
hiãûu l a .

2- Cạc loải mảng tinh thãø thỉåìng gàûp ca kim loải :
Trong cạc kim loải thäng dủng thỉåìng gàûp ba kiãøu mảng tinh thãø sau âáy :
a-Láûp phỉång tám khäúi (thãø tám A2) : Cạc ngun tỉí nàòm åí cạc âènh v åí trung
tám ca khäúi láûp phỉång . Nãúu coi cạc ngun tỉí l hçnh cáưu v biãøu diãùn gáưn nhỉ tháût
thç cạc ngun tỉí nàòm åí cạc âènh chẹo nhau ca khäúi láûp phỉång tiãúp xục våïi nhau qua
ngun tỉí åí trung tám . Cạc ngun tỉí cn lải khäng tiãúp xục våïi nhau . Kiãøu mảng ny
cọ trong cạc kim loải Fe
D
, Cr, Mo,V. Khong cạch gáưn nháút giỉỵa hai ngun tỉí l :
d =
2
3
v
a
r=
4
3
. Kiãøu mảng ny cọ mäüt thäng säú mảng l a .
a
b - Láûp phỉång tám màût (diãûn tám A1) : Cạc ngun tỉí nàòm åí cạc âènh v tám ca
cạc màût bãn khäúi láûp phỉång. Nãúu coi cạc ngun tỉí l hçnh cáưu v biãøu diãùn gáưn nhỉ
tháût thç ngun tỉí nàòm åí âènh v tám ca cạc màût bãn thç tiãúp xục våïi nhau .Cạc ngun
tỉí cn lải khäng tiãúp xục våïi nhau . Khong cạch gáưn nháút giỉỵa hai ngun tỉí l
d =
2
2
v r
a
=
4

2
. kiãøu mảng ny chè cọ mäüt thäng säú mảng l a . Thỉåìng gàûp
trong cạc kim loải Fe
a
J
, Cu, Ni, Al, Pb
c-Sạu phỉång xãúp chàût (lủc giạc xãúp chàût A3) : Cạc ngun tỉí nàòm åí cạc âènh v åí
tám hai màût âạy ca hçnh làng trủ lủc giạc âãưu .Ba ngun tỉí nàòm åí trung tám ba làng
trủ tam giạc cạch nhau.Mảng sạu phỉång xãúp chàût cọ hai thäng säú mảng l a v c, t säú
c/a gi l hãû säú xãúp chàût.
5
H
ỗnh 1.3- Mọ hỗnh vaỡ caùch sừp xóỳp nguyón tổớ trong khọỳi cồ sồớ.
a) Lỏỷp phổồng tỏm mỷt
b) Lỏỷp phổồng tỏm khọỳi
c) Saùu phổồng xóỳp chỷt
Trong trổồỡng hồỹp lyù tổồớng
3
8

a
c
| 1,633 .Trong thổỷc tóỳ tố sọỳ c/a khọng õuùng laỡ
1,633 maỡ dao õọỹng trong trong khoaớng 1,57
y 1,64 vaỡ cuợng õổồỹc coi laỡ xóỳp chỷt . Caùc
kim loaỷi
aỡi theo mọỹt chióửu . Noù coù hai thọng sọỳ maỷng laỡ a vaỡ c , tố sọỳ
c
hỏỳt . Do õoù khọng coù kim loaỷi naỡo coù kióứu maỷng õồn giaớn chờnh phổồng tỏm khọỳi caớ .
coù kióứu maỷng naỡy laỡ : Zn, Cd, Co

D
, Mg, Ti, Ru
d-Chờnh phổồng tỏm khọỳi (thóứ tỏm) : Trong tọứ chổùc cuớa theùp sau khi tọi
(mactenxit) coỡn coù kióứu maỷng chờnh phổồng tỏm khọỳi . Coù thóứ coi kióứu maỷng naỡy laỡ lỏỷp
phổồng tỏm khọỳi õổồỹc keùod
c/a goỹi laỡ õọỹ chờnh phổồng .
Trong thổỷc tóỳ sổỷ sừp xóỳp cuớa caùc nguyón tổớ trong kim loaỷi theo xu hổồùng daỡy õỷ
n
6
a)
H
ỗnh 1.4- Hóỷ toaỷ õọỹ vaỡ caùch xaùc õởnh mỷt vaỡ phổồng tinh thóứ
a) Hóỷ toaỷ õọỹ trong khọỳi cồ sồớ.
b) Kyù hióỷu phổồng trong khọỳi cồ sồớ.
c
)
K
y
ù hióỷu mỷt tron
g
khọỳi cồ sồớ
b) c)
1.1.5.Mỏỷt õọỹ nguyón tổớ vaỡ lọự họứng cuớamaỷng tinh thóứ :
1.Mỏỷt õọ
trọỳng nhỏỳt õởnh . Vỗ vỏỷy phaới
maỷng tinh thóứ laỡ phỏửn thóứ tờch (dióỷn tờch) coù nguyón tổớ
ỏỷt õọ
ỷng tinh thóứ :
1.Mỏỷt õọ
trọỳng nhỏỳt õởnh . Vỗ vỏỷy phaới

maỷng tinh thóứ laỡ phỏửn thóứ tờch (dióỷn tờch) coù nguyón tổớ
ỏỷt õọ
ỹ nguyón tổớ trong maỷng tinh thóứ
Do ta coi caùc nguyón tổớ kim loaỷi laỡ hỗnh cỏửu nón duỡ chuùng sừp xóỳp sờt chỷt bao
nhióu õi nổợa giổợa chuùng vồùi nhau cuợng coỡn coù caùc khoaớng
ỹ nguyón tổớ trong maỷng tinh thóứ
Do ta coi caùc nguyón tổớ kim loaỷi laỡ hỗnh cỏửu nón duỡ chuùng sừp xóỳp sờt chỷt bao
nhióu õi nổợa giổợa chuùng vồùi nhau cuợ
ng coỡn coù caùc khoaớng
õổa ra vỏỳn õóử mỏỷt õọỹ cuớa nguyón tổớ trong maỷng tinh thóứ .
Mỏỷt õọỹ nguyón tổớ trong
õổa ra vỏỳn õóử mỏỷt õọỹ cuớa nguyón tổớ trong maỷng tinh thóứ .
Mỏỷt õọỹ nguyón tổớ trong
chióỳm chọự tờnh ra phỏửntrm.chióỳm chọự tờnh ra phỏửntrm.
M ỹ khọỳi Mv = M ỹ khọỳi Mv =
%100.
V
nv
sồớ
yón tổớ
ỳi
ỷt
Trong õoù : n - sọỳ ngyón tổớ coù trong khọỳicồ
v - thóứ tờch cuớa mọỹt ngu
V-thóứ tờch khọ cồ sồớ
Mỏõọỹ mỷt M =
S
%100.
n
s

S
Trong õoù : n
s
- sọỳ nguyón tổù coù trong mỷt õang xeùt
ỹt nguyón tổớ
ióứu maỷng
au vaỡ kờch thổồùc cuớa chuùng cuợng khaùc nhau . Caùc lọự
họứng n
ổù nhỏỳt : nũm trong khọỳi taùm mỷt taỷo bồới saùu nguyón tổớ vaỡ coù tỏm nũm ồớ
iổợa caùc caỷnh vaỡ trung tỏm caùc mỷt bón, kờch thổồùc cuớa no laỡ 0,154d . Tỏỳt caớ coù saùu lọự
ọứng nhổ vỏỷy .
s - dióỷn tờch cuớamọ
S - dióỷn tờch mỷt õang xeùt
2.Lọự họứng trong maỷng tinh thóứ
Do nguyón tổớ coù daỷng hỗnh cỏửu nón giổợa chuùng luọn coù caùc lọự họứng .Coù hai loaỷi
lọự họứng : lọự họứng trong khọỳi taùm mỷt vaỡ lọự họứng trong khọỳi bọỳn mỷt. Caùck
khaùc nhau coù sọỳ
lọự họứng khaùcnh
aỡy quyóỳt õởnh sổỷ hoỡa tan cuớa caùc nguyón tổớ khaùc vaỡo maỷng cuớa chuùng.
Maỷng lỏỷp phổồng tỏm khọỳi :
- Loaỷith
g
h
7
- Loaỷi thổù hai : nũm trong khọỳi bọỳn mỷt , coù tỏm nũm ồớ 1/4
H
ỗnh 1.5- Xaùc õởnh mỏỷt õọỹ sừp xóỳp M
l
,
M

s
,
cuớa khọỳi cồ sồớ maỷng tinh thóứ.
õoaỷn thúng nọỳi
ùc laỡ 0,221d vaỡ coù tỏỳt caớ 12 lọự họứng. Maỷng lỏỷp phổồng
nũm ồớ khoaớng 1/4 caùc õổồỡng
ớ taùm lọự họứng nhổ vỏỷy. Maỷng lỏỷp phổồng
hồn nhổng kờch thổồùc lồùn hồn .
guyón tọỳ õổồỹc kyù hióỷu bũng caùc chổợ Hy laỷp cọứ :D, E, J Trong õoù D laỡ kyù hióỷu
odaỷng õa hỗnh ồớ nhióỷt õọỹ thỏỳp nhỏỳt, caùc chổợ coỡn laỷi kyù hióỷu lỏửn lổồỹt ồớ caùc nhióỷt õọỹ
ao hồn.
õióứm giổợa caùc mỷt bón, kờch thổồ
tỏm khọỳi coù nhióửu lọự họứng hồn nhổng kờch thổồùc caùc lọự họứng nhoớ hồn .
Maỷng lỏỷp phổồng tỏm mỷt :
-Loa
ỷi thổù nhỏỳt : nũm trong khọỳi taùm mỷt coù tỏm nũm ồớ trung tỏm khọỳi cồ sồớ vaỡ
õốnh ồớ õióứm giổợa caùc mỷt bón, kờch thổồùc 0,41d. Coù tỏỳt caớ bọỳn lọự họứng nhổ vỏỷy .
-Loaỷi thổù hai : nũm trong khọỳi bọỳn mỷt, tỏm
cheùo khọỳi ^111`, kờch thổồùc 0,225d , coù tỏỳtca
tỏm mỷt coù sọỳ lọự họứng ờt
1.1.6.Tờnh õa hỗnh cuớa kim loaỷi (thuỡ hỗnh) :
1-Khaùi nióỷm vaỡ vờ duỷ :
Khaù nhióửu kim loaỷi coù nhióửu kióứu maỷng tinh thóứ khaùc nhau ồớ caùc khoaớng nhióỷt
õọỹ vaỡ aùp suỏỳt khaùc nhau, tờnh chỏỳt õoù goỹi laỡ tờnh õa hỗnh .
Nhióỷt õọỹ maỡ taỷi õoù kim loaỷi chuyóứn tổỡ kióứu maỷng naỡy sang kióứu maỷng khaùc goỹi laỡ
nhióỷt õọỹ tồùi haỷn cuớa chuyóứn bióỳn õa hỗnh . Nhióỷt õọỹ naỡy coỡn phuỷ thuọỹc vaỡo tọỳc õọỹ nung
noùng, tọỳc õọỹ laỡm nguọỹi vaỡ traỷng thaùi ban õỏửu cuớa kim loaỷi . Caùc daỷng õa hỗnh khaùc nhau
cuớa mọỹtn
ch
c

8
Vê dủ : Sàõt l kim loải cọ tênh âa hçnh , å
H
çnh 1.
6
-Cạc loải läù häøng trong mảng láûp
phỉång tám màût (a) v láûp phỉång tám khäúi. (b)
í nhiãût âäü < 911
o
C v tỉì 1392
o
C âãún
ìn, dạt mng v kẹo såüi âỉåüc, âọ
ï chuøn biãún âa hçnh :
têch riãng thay âäøi :
sang Sn
D
thãø têch tàng
lãn 25%
ỉì Sn
E
sang Sn
D
âäü bãưn khäng cn nỉỵa
hi chuøn biãún âa hçnh âỉåüc nghiãn cỉïu k
üi v ngàn ngỉìa cạc màût báút låüi .Tênh âa hçnh ca sàõõt
ng v màût khạc
1539
o
C cọ kiãøu mảng láûp phỉång tám khäúiì gi l Fe

D
.Trong khong tỉì 911
o
C âãún
1392
o
C cọ mảng láûp phỉång tám màût gi l FeJ.
Thiãúc åí nhiãût âäü thỉåìng cọ mu sạng bảc, cọ thãø ha
l Sn
E
. Nhỉng khi lm ngüi xúng -30
o
C thç tråí thnh Sn
D
cọ mu xạm åí dảng bäüt.
2-Sỉû thay âäøi tênh cháút khi co
Khi cọ chuøn biãún âa hçnh cạc kim loải âãưu cọ sỉû thay âäøi cạc tinh cháút ca chụng.
-Thãø
Tỉì Fe
D
sang Fe
E
thãø têch ca cọ gim âi khong 1% . Tỉì Sn
E
-Thay âäøi vãư cå tênh : t
-Thay âäøi vãư l tênh : do sỉû sàõp xãúp ca ngun tỉí cọ thay âäøi nãn nhiãût dung ,
âiãûn tråí âãưu biãún âäøi âi.
Sỉû thay âäøi tênh cháút ca kim loảik
lỉåỵng âãø táûn dủng cạc tênh cháút cọ lå
âỉåüc sỉí dủng ráút nhiãưu trong nhiãût luûn .

1.1.7.Âån tinh thãø v âa tinh thãø :
1-Tênh cọ hỉåïng ca tinh thãø : Mảng tinh thãø ln ln thãø hiãûn tênh cọ hỉåïng (dë
hỉåïng) ca nọ nghéa l theo cạc hỉåïng khạc nhau tênh cháút ca mảng (cå ,l , họa
tênh ) khạc nhau .Tênh cọ hỉåïng l do cáúu tảo mảng tinh thãø, cạc phỉå
nhau cọ máût âäü ngun tỉí khäng giäúng nhau.Theo phỉång cọ máût âäü ngun tỉí låïn liãn
kãút bãưn hån nãn cọ âäü
bãưn låïn hån cạc phỉång cọ máût âäü ngun tỉí bẹ .
9
Vờ duỷ : Tinh thóứ õọửng theo caùc phổồng khaùc nhau coù õọỹ bóửn keùo thay õọứi tổỡ 140
8.10
-6
:cm .
ọứi trong
rong thổỷc tóỳ mọỹt sọỳ khoaùng vỏỷt coù thóứ tọửn taỷi caùc õồn tinh thóứ tổỷ nhión. Vồùi kim
tổớ giồùi haỷn (thổồỡng laỡ caùc mỷt coù mỏỷt õọỹ
nh chỏỳt tióu bióứu cuớa õồn tinh thóứ laỡ tờnh coù hổồùng (dở hổồùng) do theo caùc hổồùng
haùc
ồn tinh thóứ chuớ yóỳu õổồỹc sổớ duỷng trong cọng nghióỷp baùn dỏựn vaỡ vỏỷt lióỷu kyợ thuỏỷt
õióỷn
ứ cuớa mọựi haỷt laỡ ngỏựu nhión nón phổồng maỷng
loaỷi vồùi mổùc õọỹ bióỳn daỷng lồùn thỗ kim loaỷi laỷi thóứ hióỷn tờnh coù
ióỳn daỷng rỏỳt lồùn (laỡm caùc dỏy caùp
bao giồỡ cuợng coù caùc taỷp chỏỳt .Kờch thổồùc caùc nguyón tổớ laỷ naỡ
y luọn khaùc
guyón tổớ kim loaỷi nón gỏy ra sai lóỷch trong maỷng tinh thóứ. Sai lóỷch maỷng tinh thóứ
hióỳm sọỳ lổồỹng rỏỳt thỏỳp (1-2% thóứ tờch maỷng) nhổng aớnh hổồớng rỏỳt lồùn õóỳn cồ tờnh cuớa
im loaỷi.
õóỳn 250MN/m
2
.

Tinh thóứ ma gió (maỷng saùu phổồng xóỳp chỷt) coù õióỷn trồớ : theo truỷc a coù
U = 4,53.10
-6
:cm, theo truỷc c coù U = 3,7
2-ồn tinh thóứ vaỡ õa tinh thóứ :
ồn tinh thóứ : Nóỳu vỏỷt tinh thóứ coù maỷng thọỳng nhỏỳt vaỡ phổồng khọng thay õ
toaỡn bọỹ thóứ tờch thỗ goỹi laỡ õồn tinh thóứ.
óứ hỗnh dung vóử õồn tinh thóứ ta lỏỳy mọỹt khọỳi cồ sồớ vaỡ tởnh tióỳn noù theo ba truỷc toỹa
õọỹ vồùi õoaỷn bũng chu kyỡ tuỏửn hoaỡn maỷng (thọng sọỳ maỷng) seợ õổồỹc õồn tinh thóứ.
T
loaỷi õóứ coù õổồỹc tinh thóứ phaới aùp duỷng cọng nghóỷ õỷc bióỷt "nuọi" õồn tinh thóứ. Ngaỡy nay
ngổồỡi ta mồùi chóỳ taỷo õổồỹc caùc õồn tinh thóứ kim loaỷi coù kờch thổồùc nhoớ, daỡi khoaớng 3,5
cm.
Mọỹt sọỳ õồn tinh thóứ, õỷc bióỷt laỡ khoaùng vỏỷt, coù bóử mỷt ngoaỡi khaù nhụn, hỗnh daùng
xa
ùc õởnh, õoù laỡ nhổợng mỷt phúng nguyón
nguyón tổớ lồùn nhỏỳt).
Tờ
knhaucoù mỏỷt õọỹ nguyón tổớ khaùc nhau.

.
a tinh thóứ : laỡ kim loaỷi coù cỏỳu taỷo gọửm nhióửu tinh thóứ. Mọựi tinh thóứ trong õoù goỹi laỡ
haỷt.
a tinh thóứ coù caùc õỷc õióỳm sau :
-Do sổỷ õởnh hổồùng maỷng tinh thó
giổùa caùc haỷt luọn lóỷch nhau mọỹt goùc naỡo õoù.
-Taỷi vuỡng bión giồiù haỷt maỷng tinh thóứ bở xọ lóỷch .
-a tinh thóứ coù tờnh õúng hổồùng
Do õoù trong thổỷc tóỳ caùc kim loaỷi thổồỡng gỷp õóửu coù cồ tờnh õọửng nhỏỳt theo moỹi phổồng.
Nóỳu õem keùo, caùnkim

hổồùng cuớa noù. Vờ duỷ : dỏy theùp khi keùo nguọỹi vồùi õọỹ b
cỏửn cỏứu, caù
p treo, dỏy phanh xe õaỷp ) õọỹ bóửửn theo phổồng doỹc sồỹi lồùn hồn rỏỳt nhióửu so
vồùi phổồng ngang sồỹi.
1.1.8.Cỏỳu taỷo maỷng tinh thóứ thổỷc tóỳ cuớa kim koaỷi :
Trong kim loaỷi thổỷc tóỳ caùc nguyón tổớ khọng hoaỡn toaỡn nũm ồớ caùc vở trờ mọỹt
caùch trỏỷt tổỷ nhổ õaợ noùi ồớ trón maỡ luọn luọn coù mọỹt sọỳ ờt nguyón tổớ nũm sai vở trờ gỏy nón
sai lóỷch maỷng. Trong thổỷc tóỳ khọng coù kim loaỷi nguyón chỏỳt tuyóỷt õọỳi . Do vỏỷy trong
kim loaỷi
n
c
k
10