tuân thủ điều trị chương trình hợp tác về aids

1
Tuân thủ điều trị
VCHAP
ChơngtrinhHợptácvềAIDSgi aVi tNam-CDC- đH Ykhoa
Harvard
CámơnAnnWilliams,R.N.vàJaneBurgessR.Nđãcungcấptàiliệunày
# 2
Môc tiªu bµi häc
K tthúcb itrìnhb y,h cviênhi u c:ế à à ọ ể đượ
-
T isaoph ituânth  i utrạ ả ủ đ ề ị
-
Cácy ut  nhh ng ns tuânthế ố ả ưở đế ự ủ
-
L mth n o t ngc ngs tuânthà ế à để ă ườ ự ủ
-
L msao ánhgiá cs s ns ng i utr c aBNà đ đượ ự ẵ à đ ề ị ủ
3
định nghĩa mở rộng của Tuân thủ
MọihànhđộngcóliênquanđếnchmsócvàđiềutrịHIVcótácdụngcithiện,hỗtrợ,
hoặct ngcờngsứckhỏecủamộtngờicóHIV,baogồmcảsứckhỏevềthểlực,tinhthần,và
tâmlýxãhội.
( nhngh ah p:dùngtấtcảcáclọai
thu cđúngnhđãkêđơn)
4
Tại sao cần áp dụng một tầm nhỡn rộng hơn
về Tuân thủ?

đểsốngkhỏemạnh,bệnhnhâncầnthamgiatíchcực
ctrongviệctựchmsócv trongđiềutrị

Cáccanthiệpkhôngytếlàcựckỳquantrọng
baogồm:

Gimtáchại
+ Không hoặc quan hệ TD và sử dụng ma túy an toàn

Hỗtrợxãhội
+ Nơi ở, dinh d ỡng, việc làm, phí học tập, hỗ trợ tinh
thần
* 5
Các thành tố của Tuân thủ

Uốngtấtc cácthuốc
ARVđúngnhchỉđịnh

Uốngcácthuốcdựphòng
cácNTCH

Uốngpolyvitamin

đếnkhámđịnhkỳtheo
hẹn

Gi liênhệvớimạnglới
hỗtrợ

Thựchànhtỡnhdụcan
toàn

Ngừnghoặckiểmsóatviệc

dùngmatúy(thamgiaCT
cainghiện,làmsạchBKT)

Duytrỡlốisốnglành
mạnh
- nthức nbổdỡng
-Tậpthểdụcđềuđặn
-Bỏhútthuốc
** 6
định nghĩa Y học về
Tuân thủ điều trị
Dùngtấtccácthuốcđúngnhđãkêđơn
1. đúngthuốc
2. đúngthờigian
- Hàng ngày
- đúng giờ
3. đúngcách
- Tuân thủ các hạn chế về
thức n và n ớc uống
7
đúng giờ

UốngcácthuốcARVstuyệtđốiđúnggiờlàrấtquan
trọng

N ukhông,t il ngviuss t ngv viruskháng
thuốcsẽxuấthiện!

Bệnhnhâncầnđợctvấnnhẹnhàngnhngcơng
quyếtvànhắclại

Tùythuộcvàotừngloạithuốcvàtừngngời,uống
thuốccách1hoặc2giờsovớigiờđúngcó thể
chấpnhậnđợc,songtvấnchỉnênnhấnmạnhđến
uống đúng giờ.
8
đúng cách

Mộtvàiloạithuốccầncósựđiềuchỉnhvềchếđộ
n(nhuốnglúcnohoặclúcđói)

Mộtvàiloạithuốckhôngđợcuốngcùngvớicác
thuốckhác.

Khôngchấphànhcáchạnchếnàycóthểsẽdẫn
đến:

Gi m hấp thu thuốc l m t ng t i l ợng virus và sự
kháng thuốc

T ng các tác dụng phụ (nh Efavirenz uống khi
đI ngủ & tránh thức n nhiều mỡ)
9

HiÖuqu cña i utr ARVphôthuécả đ ề ị
vµo
viÖc®¹t®îcvµduytrì cđượ

sùøcchÕvirus m ctèi®aở ứ
# 10

Duy trỡ nồng độ các thuốc trong máu

ức chế tối đa ti l ợng virus

Gi m tối thiểu nguy cơ kháng thuốc

Tng tối đa hiệu qu điều trị

Kết qu là:

Phòng tiến triển bệnh

Ci thiện chất l ợng cuộc sống

T ng kh nng sống sót

Các mục đích của Tuân thủ y học
11
Tuân thủ và Kháng thuốc:
Các khái niệm cơ bn

HIVcótốcđộnhânbnvàđộtbiếncao.

Nếuliềuthuốcbịngắtquãnghoặcuốngkhông
đúng,nồngđộcácthuốcARVtrongmáusẽdới
mứcđiềutrịchophépvirusnhânlên.

SựkhángthuốcxuấthiệnkhiHIVcócơ hội
nhân lên trong môi tr ờng có các thuốc kháng

retrovirus.

đốivớimộtsốthuốcARV,khixuấthiệnkháng
thuốcvớimộtloạithuốc,tínhkhángsẽphát
triểnvớitấtccácthuốctrongnhómđó(nh
nhómNNRTI)
12
Mèi liªn hÖ: møc ®é tu©n thñ vµ nguy c¬
kh¸ng thuèc
Nguy c¬ kh¸ng thuèc
% Tu©n thñ
Adapted from Fig. 1: Williams & Fiedland, 1997
13
Nguy cơ Lây truyền

Hiệnđãcóbằngchứngmạnhmẽrằngtínhkháng
thuốccủaHIVcókhnngtruyềnchongờikhác
vàgâynêncáctrờnghợpnhiễmmớicũngnhbội
nhiễm.


Khong10%đến30%sốnhiễmmớiHIVliên
quanđếncácchủngđềkhángvớiítnhấtmộtloại
thuốckhángretrovirus.
Horn,2001
14
Tu©n thñ bao nhiªu lµ ®ñ?
Tu©n thñ bao nhiªu lµ ®ñ?
15
(sè viªn thuèc thùc uèng/ sè viªn thuèc ® îc chØ ®Þnh)

Ann Intern Med 2000;133:21
Tu©n thñ vµ t i l îng virusả
16
Các vấn đề về Tuân thủ trong điều trị
HIV rất phổ biến

Ướctínhtỷlệkhôngtuânthủđiềutrịdaođộng
từ20%đến80%,trungbinhkhong50%.

TỷlệkhôngtuânthủtrongđiềutrịHIVtơngđ
ơngvớiđiềutrịcácbệnhmạntínhkhác.

Nh ngnghiêncứuvềtỷlệtuânthủtrongnhóm
cósửdụngchấtkíchthích(40%đến80%)tơng
đơngvớinhómkhôngsửdụng(30%đến70%).
Williams&Friedland,1997;Chesney,2000;Eldin,2001.
17
Những công cụ đánh giá sự tuân
thủ hữu ích
•
“Ng yhômquab n ãquênbaonhiêuli u? à ạ đ ề ”
•
“Trongtu nqua?Haitu nqua?Thángqua?ầ ầ ”
•
“ giúpb nnh u ngthu c,b n ãápd ngĐể ạ ớ ố ố ạ đ ụ
cáchgì?”
•
“B nki msoáttácd ngph c athu cnh th ạ ể ụ ụ ủ ố ư ế
n o?à ”
•

“B ncóg pkhókh nkhi nnh thu c ạ ặ ă đế à ố để
lãnhthu ckhông? ố ”
•
“Khókh nnh tkhib ndùngthu cl gì?ă ấ ạ ố à ”
** 18
Cácyếutốkhácliênquanđếnkhôngtuân
thủcácthuốcđiềutrịHIV

Thuốclàmnhhởngtớilốisống

Liệuphápquáphứctạp

Sửdụngrợuhoặcmatúy

BiquanvềbệnhHIV

Stress/Khnnggiiquyếtcuộcsốngkém

Trầmcm
Chesney,1999
19
Quan điểm khác biệt về tuân thủ

Bệnhnhân
-thờngnhạycmhơnvềnhngnhhởng
tiêucựccủacácthuốcARVlêncuộcsống:hạn
chếvềchếđộn,khôngcòngiđợcbímật,chế
độuốngthuốcdàyđặc,vàgiáthành

Thầythuốc:

-chúýnhiềuhơnđếnnhngvấnđềliên
quanđếnyhọc(cáctácdụngphụ)vàtínhphức
tạpcủaliệupháp
20
Nhnglýdophổbiếntrongviệckhông
tuânthủđiềutrịthuốcHIV
(nghiên cứu tại Hoa Kỳ)

Quênhoặcbậnviệc (66%)

đixa (57%)

Thayđổisinhhoạthàngngày (51%)

Ngủquên(40%)

ốm(28%)

Trầmcm (18%)

Khônggiđợcbímậtcánhân (14%)

Cáctácdụngphụ (12%)
Bamberger,2000
21
Uống tất c các thuốc này? suốt đời?
Tôi có ph
Tôi có ph

i
i


n
n
hay không đ ợc
hay không đ ợc


n
n
khi uống thuốc?
khi uống thuốc?
Liệu các thuốc
Liệu các thuốc
này có thực sự
này có thực sự
giúp đ ợc cho tôi?
giúp đ ợc cho tôi?
Tôi ph
Tôi ph


i uống
i uống
thuốc nào bây
thuốc nào bây
giờ?
giờ?

Nh ng thuốc làm
Nh ng thuốc làm
cho tôi khó chịu
cho tôi khó chịu
quá?
quá?
Uống thuốc hàng
Uống thuốc hàng
ngày trong suốt
ngày trong suốt
quãng đời còn lại ?
quãng đời còn lại ?
Làm sao nhớ đ ợc
Làm sao nhớ đ ợc
để uống tất c
để uống tất c


các
các
thuốc này cho
thuốc này cho
mọi lần?
mọi lần?
Làm thế nào để tôi
Làm thế nào để tôi
uống thuốc mà bạn
uống thuốc mà bạn
bè và gia đinh
bè và gia đinh

không biết?
không biết?
22
Thất bại điều trị

đợcxácđịnhtheo3cách:
1. Vềvirus: t ng t i l ợng virus
2. Vềmiễndịch: gim số tế bào TCD4+
3. Vềlâmsàng: bệnh HIV tiếp tục tiến triển

Thấtbạiđiềutrịkhông philàlỗicủabệnhnhân
điềunàycóthểxyrangayckhibệnhnhân
tuânthủtốt.

đừngnhấnmạnhvềthấtbại.Thaybằng:
-Xemxéttạisaothấtbạiđiềutrị
-Lậpmộtkếhoạchmớiđểđạtđợckếtqu
23
Gim tối thiểu tác hại do không
tuân thủ

Nhắcnhởbệnhnhânrằngngayckhihọ
khôngthểtuânthủ,họ vẫn có th l m gi m sự
khángthu cbằngcách dừng tất c các thuốc
cùng một lúc.

Mộtsốtrờnghợp,bệnhnhâncóthểcầnphi
làmđiềunàynhkhi:

Bị bỏ tù (nếu không có thuốc)

Tái sử dụng chất gây nghiện sau một thời gian không
dùng ( tái nghiện)

đi du lịch, hoặc chuyển nơi ở
*** 24
NhÊn m¹nh vµo viÖc kh«ng tu©n thñ

C¸c rµo c n cho viÖc tu©n thñ cã thÓ doả :

BÖnh nh©n

Ph¸c ®å ®iÒu trÞ

Ng êi cung cÊp/ m«i tr êng chăm sãc l©m sµng

C¸c gi i ph¸p cÇn chó ý ả đếnc¸c vÊn ®Ò
riªng biÖt trªn
25
Các gi i pháp cho bệnh nhân có
kh n ng không tuân thủ

Nghiện ma túy ch ơng trỡnh điều trị

Trầm c m t vấn, điều trị thuốc

Nghèo đói cungcpni /th c n/phớh c
t p/ il i

chỉ doquờn t o thói quen h ngng y (thớ

d g n k t vi c u ng thu c v i c ỏc ho t ng
h ngng y ), chu ụng ng h ho c i n
tho i di ng

Hi u bi t cung c p th ụng tin chớnh xỏc, rừ
r ng,c mthụng v HIV v cỏchs ngtớchcc