Văn 10 Thuyết minh vẻ đẹp của Huế

TRƯỜNGTRUNGHỌCPHỔTHÔNGCHUYÊNQUỐCHỌC
�
Họvàtên:NguyễnHuyThùyDương
Lớp:10Toán2
Niênkhóa:2013-2014
Huế,1/2014
LỜINÓIĐẦU
AiđãtừngđếnHuế,đềuđọnglạitrongtráitimniềmthươngcảmvôbờbến.
Thươnglắm,yêulắmcáimiềnnúiNgựsôngHươngthơmộng.Thươnglắm
cáinắngcáimưaxứnày.Huếlànơibốnmùaxentrộn,khôngthểlầmlẫnở
mộtnơinàođược.Huếlàmiền“cónắngHạgiữamùaThu,mâykhắptrời
giữamùaXuân”.Huếcó“mùaĐônggiárétbuốtlạnhcontim,mùaHạnắng
cháydathêuvàngngọncỏ”.
ĐólàđặctrưngcủaHuế!
Câuhòmáinhì,máiđẩy,khúchátnamai,nambằng,tiếngpháchnhịp
khoanthaiđêmđêmvẫnvangvọngtrêndòngsôngHươngthơmộng,khiếnbao
lữkháchphảibângkhuâng,dẫunghequangôntừchưathấuhiểu,nhưngtấm
chântìnhđãthấmvàohồnkẻtriâm
Huếkhôngphảilànơicónhữngdanhthắngkiêusahiệnđại,nhưnglànơi
khiếntấtcảphảihướngvề.VẻđẹptrầmmặccủaHuế,giọngnóisâulắngđến
lạkỳcủangườiHuế,dẫukhóhiểunhưngcũngkịplàmrungcảmđếntậnđáy
tâmhồnngườinghe.
ĐếnHuế,tanhưđượctrởvềvớiMẹ,trởvềnơinươngtựacủatâmhồn.
SốngtrongkhungcảnhHuế,tấtcảđềucảmnhậnđượcgiátrịđíchthựccủa
cuộcsống,nhậnrađượctínhcáchthườnghằngbấtbiếnởmỗiconngười.Đến
Huế,nhưthểđãtìmvềđượccộinguồntâmlinh,khithoảngnghetiếngchuông
chiềutỉnhthức.
CốĐôngânvọngtiếngchuông
HỏingườixaHuế,cóbuồnhaykhông?
Buồnkhông?MộtmairờixaxứHuế,bạnsẽthấysâuthẳmtậntráitim
mìnhniềmtiếcnuốinhớnhung…BạnđãrờixaHuế,chắcchắntrongtâm

thứcbạnluônmongcómộtngàyvề.Bởivậy,hãytrântrọngnhữngkýứccủa
bạngắnvớimiềnđấtnày,đểsaunàyrờixa,cóchútgìđểnhớ,đểthương
uếởtrongvùngđấthẹp,ítđượcthiênnhiên
ưuđãi.Nắngmưakhắcnghiệt,chiến
tranhliênmiên.Trongquátrìnhhình
thành,ngoàicưdânbảnđịaxứHuếcòncócưdântừ
Bắcvào,từNamravàcưdânmiềnbiểnlênvàcả
từtrênmiềncaoxuống.Huếlànơitiếpgiápgiữahai
vùngkhíhậuNam-Bắc.Trongcáckhuvườncủa
xứHuếđềucóhoatráicủahaimiềnNam-Bắc.
ChấtcanhạcHuếbắtnguồntừphíaBắc,cómangsắctháiChàmtừphươngNam.Cho
nên,màusắcxaxưacủaHuếcònlạilàsựtíchhợp,tiếpthu,kếthừavàpháttriểncủacả
haimiền.
NóiđếnHuế,takhôngthểkhôngnóiđếndòngHươngGiangthơmộng.Nhưbao
dòngsôngkhác,saukhikhởinguyêntừnhữngcánhrừnggià,HươngGiangxuôivềhạ
lưurồiđổvềbiểncả.DòngsôngmanghươngrừngTrườngSơnhùngvĩlàmrungcảmbao
ngườitrongdòngchảyhuyềnsửhàngtrămnămcủavùngChâuHóa.ĐạithihàoNguyễn
DunhìnsôngHươngthấymộtmảnhtrăngvớibaomảnhsầukimcổ.CaoBáQuátsĩ
khínhìndòngsôngnghĩlưỡikiếmdựnggiữatrờixanh.NhạcsĩVănCaođatìnhcứnhớ
nhunghoàimộtvạtáoxanh,cũngnhưnhạcsĩhọTrịnhnhớnhớthươngthươngchiềumột
mìnhquaphố.SôngHươngcóhainguồnchính,đềubắtnguồntừdãyTrườngSơn.Dòng
chínhcủaTảTrạchdàikhoảng67km,bắtnguồntừdãyTrườngSơnĐông,venkhuvực
vườnQuốcgiaBạchMãchảytheohướngTâyBắcvới55thácnướchùngvĩ,quathị
trấnNamĐôngrồisauđóhợplưuvớidòngHữuTrạchtạingãbaBằngLãng.Hữu
Trạchdàikhoảng60km,lànhánhphụ,chảytheohướngBắc,quamườibốnthácvàvượt
quaphàTuầnđểtớingãbaBằngLãng,nơihaidòngnàygặpnhauvàtạonênsông
Hương.
"Ơiconsôngxanhmàudiệplục
Thạchxươngbồvươnghươngtrongrong
Aiđãuốnnhữngđườngcongtuyệtđẹp

TrênlốivềchâuHóanétthongdong"
(HátvềsôngHương-XuânHoàng)
H
Từthếkỷ
XVI
,dobiếnđộnglịchsửcủadântộc,nênnhiềucộngđồngngườiViệt,người
Chămvàcácdântộckhácđãdiễnramộtlànsóngdidântriềnmiênmàtiêubiểulàcuộc
"Namtiến"lớnnhấtdochúaNguyễnHoàngvàolậptrấnthủtrênđấtThuậnHoá,từ
vùngđấtQuảngTrịtrởvàotừnăm1558.
Tronggần400năm(1558-1945),HuếđãtừnglàthủphủcủachínđờichúaNguyễnở
xứĐàngTrong(bắtđầutừlộThuậnHoá),đượcthiếtlậpdướithờiVươngtriềuTrần
(1366).LàkinhđôcủatriềuđạiTâySơn,rồiđến
kinhquốccủaquốcgiathốngnhấtdướimườibatriềuvua
Nguyễn.CốđôHuếngàynayvẫncònlưugiữtrong
lòngnhữngdisảnvănhoávậtthểvàphivậtthểchứa
đựngnhiềugiátrịbiểutrưngchotrítuệvàtâmhồncủa
dântộcViệtNam.Suốtmấythếkỷqua,baonhiêutinh
hoacủacảnướcđượcchắtlọc,hộitụvềđâyhunđúccho
mộtnềnvănhoáđậmđàbảnsắcđểhoànchỉnhthànhmộtbứccảnhthiênnhiêntuyệtvờivới
sôngnúihữutìnhthơmộng.Bởivậy,nóiđếnHuế,ngườitanghĩngayđếnnhữngthành
quách,cungđiệnvàngson,nhữngđềnđàimiếuvũlộnglẫy,nhữnglăngtẩmuynghiêm,
nhữngdanhlamcổtựtrầmtưutịch,nhữngthắngtíchdothiênnhiênkhéotạo.
TrênnềntảngvậtchấtvàtinhthầnđãđượchìnhthànhởHuếtừđầuthếkỷ
XIV
(khi
VuaChămlàChếMândânghaichâuÔ,châuRíchonhàTrầnđểlàmsínhlễcưới
côngchúaHuyềnTrân),cácchúaNguyễn(thếkỷ
XVI-XVIII
),triềuđạiTâySơn(cuối
thếkỷ

XVIII
)vàmườibađờivuaNguyễn
(1802-1945)đãtiếptụcpháthuyvàgâydựngởHuế
mộttàisảnvănhoávôgiá.TiêubiểunhấtlàQuần
thểditíchcủaCốđôđãđượcsánhnganghàngvớicác
kỳquanhàngngànnămcủanhânloạitrongdanhmục
DisảnVănhoáThếgiớicủa
UNESCO
.
NằmgiữalòngthànhphốHuế,bênbờBắccủa
sôngHươngchảyxuyênquatừTâysangĐông,hệthốngkiếntrúcbiểuthịchoquyềnuy
củachếđộtrungươngtậpquyềnNhàNguyễnvẫnsừngsữngtrướcbaobiếnđộngcủalịch
sửvàtháchthứccủathờigian.Quầnthểditíchbaogồmbatoàthànhlồngvàonhauđược
bốtríđăngđốitrênmộttrụcdọcxuyênsuốttừmặtNamramặtBắc.Hệthốngthành
quáchởđâylàmộtmẫumựccủasựkếthợphàihoànhuầnnhuyễngiữatinhhoakiếntrúc
ĐôngvàTây,đượcđặttrongmộtkhungcảnhthiênnhiênkỳthúvớinhiềuyếutốbiểu
tượngsẵncótựnhiênđếnmứcngườitamặcnhiênxemđólànhữngbộphậncủaKinhthành
Huế-đólànúiNgựBình,dòngHươngGiang,cồnGiãViên,cồnBộcThanh…
Nhìntừphíangượclại,nhữngcôngtrìnhkiếntrúcởđâynhưhoàlẫnvàothiênnhiêntạo
nênnhữngtiếttấukỳdiệukhiếnngườitaquênmấtbàntayconngườiđãtácđộnglênnó.
ĐạiNộiđượcgiớihạnbởimộtvòngtườngthànhgầnvuôngvớimỗichiềuxấpxỉ600m
vớibốncổngravàomàđộcđáonhấtthườngđượclấylàmbiểutượngcủaCốđôlàNgọ
Môn-khuvựchànhchínhtốicaocủatriềuđìnhNguyễn.BêntrongHoàngthành,hơi
dịchvềphíasaulàTửcấmthành-nơiănởsinhhoạtcủaHoànggia.
PhongcáchkiếntrúccủakinhthànhHuếthựcsựnhưmộtpháođàivĩđạivàkiêncố
nhấttừtrướcđếnnayởViệtNammàLeRey,mộtthuyềntrưởngngườiPhápđãtừng
đếnHuếvàonăm1819phảithốtlên:"KinhthànhHuếthậtsựlàpháođàiđẹpnhất,đăng
đốinhấtởĐôngDương,thậmchísovớicảpháođàiWilliamởCalcuttavàSaint
GeorgesởMadrasdongườiAnhxâydựng."
Xuyênsuốtcảbatoàthành,khithìlátđácụthể,khithìmangtínhướclệ,conđường

ThầnĐạochạytừbờsôngHươngmangtrênmình
nhữngcôngtrìnhkiếntrúcquantrọngnhấtcủaKinh
thànhHuế:NghinhLươngĐình,PhuVănLâu,
KỳĐài,NgọMôn,điệnTháiHoà,điệnCầnChánh,
điệnCànThành,cungKhônThái,lầuKiến
Trung…HaibênđườngThầnđạonàylàhàngtrăm
côngtrìnhkiếntrúclớnnhỏbốtrícânđốiđềuđặn,đan
xencâycỏ,chậpchờnkhiẩnkhihiệngiữanhữngsắcmàuthiênnhiên,luôntạochocon
ngườimộtcảmgiácnhẹnhàng.
XaxavềphíaTâyKinhthành,nằmhaibênbờsôngHương,lăngtẩmcủacácvua
Nguyễnđượcxemlànhữngthànhtựucủanềnkiếntrúccảnhvậthoá.Lăngvua,đôikhi
lạilàmộtcõithiênđườngtạorachochủnhânhưởngthútiêudaolúccònsống,rồisauđó
mớitrởthànhcõivĩnhhằngkhibướcvàothếgiớibênkia.Hàmnghĩanhưvậynênkiếntrúc
lăngtẩmởđâymangmộtphongtháihoàntoànriêngbiệtởViệtNam.
MỗilăngvuaNguyễnđềuphảnảnhcuộcđờivà
tínhcáchcủavịchủnhânđangyênnghỉ.LăngGia
Longmộcmạcnhưnghoànhtránggiữanúirừngtrùng
điệpkhiếnngườixemcảmnhậnđượchùngkhícủamột
chiếntướngtừngtrảitrămtrận.LăngMinhMạnguy
nghibìnhchỉnhđăngđốigiữanúirừnghồao,đượctôn
tạokhéoléo,hẳncóthểthấyđượchùngtâmđạichícủa
mộtchínhtrịgiacótàivàtínhcáchtrangnghiêmcủamộtnhàthơquycủ.LăngThiệuTrị
thâmnghiêm,vừathâmtrầmgiữachốnđồngkhông
quạnhquẽ,cũngphầnnàothểhiệntâmsựcủamộtnhà
thơsiêuviệttrênvănđànsongkhôngnốiđượcchítiền
nhântrongchínhsự.LăngTựĐứcthơmộngtrữtình
đượctạonênchủyếubằngsựtinhtếcủaconngười,
phongcảnhnơiđâygợichodukháchhìnhảnhcủamột
taonhânmangnặngnỗiniềmtrắcẩnbởitâmhuyếtcủa
mộtnhàvuakhôngthựchiệnđượcquatínhcáchyếuớtcủamộtnhàthơ.

Bêncạnhthànhquách,cungđiện,lăngtẩmnguyngatráglệ,Huếcònlưugiữtrong
lòngbaonhiêucôngtrìnhkiếntrúcđộcđáogắnliềnvớithểchếcủahoàngquyềnmàcách
phốitrícủacáckhoảngkhônggianđãtiếnđếnđỉnhcaocủasựhàihoàtrongbốcục.Song
songvớiKinhthànhvữngchãibảovệbốnmặt,TrấnBìnhThànhánngữđườngsông,
TrấnHảiThànhtrấngiữmặtbiển,HảiVânQuanphòngngựđườngbộphíaNam,cả
mộthệthốngthànhluỹcủaKinhđôsongkhôngmấyaiđểýđếntínhquânsựcủanóvì
nghệthuậtkiếntrúcđạtđếnđỉnhcao.Đanxen
giữacáckhuvựckiếntrúccảnhvậthoáđộcđáoấy,
chúngtacòncóđànNamGiao-nơivuatếtrời;
đànXãTắc-nơithờthầnđất,thầnlúa;Hổ
Quyền-đấutrườngduynhấtdànhchovoivàhổ;
VănMiếu-nơithờKhổngTửvàdựngbiakhắc
tênTiếnsĩvănthờiNguyễn;VõMiếu-nơithờ
cácdanhtướngcổđạivàdựngbiakhắctêntiếnsĩ
võ;điệnHònChén-nơithờThánhmẫuThiên
YANa…vàcònquanhiềunhữngthắngtíchliênquanđếntriềuNguyễnhoàđiệu
trongcácthắngcảnhthiênnhiênnổitiếngnhưsôngHương,núiNgự,VọngCảnh,Thiên
Thai,ThiênAn,CửaThuận…thựcsựlànhữngbứctranhnonnướctuyệtmỹ.
HuếtừnghiệnhữunhữngkhuvườnngựdanhtiếngnhưNgựViên,ThưQuang,
ThườngMậu,TrườngNinh,ThiệuPhương…Chínhphongcáchkiếntrúcvườnởđây
cũnglantoảkhắpnơitrongdângian,phốihợpvớinhữngnhântốsẵncó,dầndầnđịnhhình
mộtkiểutrúcnhàvườnđặcthùcủaxứ
Huế.Đâylàthànhphốcủanhữngkhu
nhàvườnvớinhữngngôinhàcổthâm
nghiêmẩnhiệngiữaxómphườngbìnhyên
tronglòngCốđô.Mỗimộtkhunhàvườn
lạimangbóngdángcủaKinhthànhHuế
thunhỏ,cũngcóbìnhphongthaynúiNgự,
bểnướcthếdòngHương,đôitảngđácụm
thaychocồnDãViên,BộcThanh…đủ

cácyếutốtiềnán,hậuchẩm,tảlong,hữuhổ…lạibốnmùahoatrái,ríurítchimca,không
gianấycònlàthếgiớicủanhữngthinhânmặckháchđốiẩmngâmvịnh,lànơidiễnxướng
nhữngđiệucaHuếnãonùngnhưNamBình,NamAi…trongnhữngđêmgiómáttrăng
thanh.
NhắcđếnHuế,takhôngthểnàoquênconngườithânthiện,mếnkháchnơiđây.Những
câudạthưangọtlịm,ngâyngấtbaongườicủangườicongáiHuế.
"EmơigiọngHuếcóchi
Màtronghoanắngthầmthìcơnmưa"
(Mộttrờithơbay-LêNhượcThủy)
NgườiHuếcómộtchấtgiọngđặctrưng,
kháchẳnvớinhữngnơikhác.GiọngHuế
nhẹnhàng,sâulắng;khôngphóngkhoáng
nhưngườiNamBộ;khôngnhưgiọngsắc
ngọtcủangườimiềnBắc;màlạimangmột
chútgìđóvấnvương,xaoxuyếnhồnngười.
Huếlàmộtvùngđấtsôngnướchữutình
nênconngườinơiđâycómộttâmhồnđa
cảm,thấmvàotronggiọngnóichấtchứabao
mếnthương.CùngvớisựnhỏnhẹtronglờiăntiếngnóicủangườiHuế,đặcbiệtlàcongái
Huếđãtạonênnétvănhóađặctrưngcủamiềnđấtthânthươngnày.TiếngHuếcũnggóp
mộtphầntạonênHuế-vùngđấtkhiếndukháchthậpphươngkhôngthểnàoquênmộtkhi
đãđếnđây.
Huế-vùngđấtcốđôvớinhiềuphongtụcđờisốngtâmlinhhuyềnbí.Nơiđâyvẫncòn
nhiềunhữngdanhlamthắngcảnhđẹp,làmđắmsaybaongườikháchphươngxa,làmvấn
vươngtâmhồnbaongườiconxaxứ