NGỘ ĐỘC KHÍ MONOXIT CARBON (CARBON MONOXIIDE)

NGỘ ĐỘC KHÍ MONOXIT CARBON (CARBON MONOXIIDE)
Nicholas M. Mohr, Devin P. Sherman
và Steven L.Brody
Ngộ độc Monoxid carbon (Carbon Monoxide)
• Triệu chứng: Buồn nôn và nôn, đau đầu, lờ đờ, lú lẫn
• Chẩn đoán: Tiền sử tiếp xúc, khoảng trống độ bão hòa oxy, tăng nồng độ
carboxyhemoglobin máu
• Điều trị: Thở oxy 100%, oxy cao áp khi có chỉ định
Monoxid carbon (CO) là chất gây ô nhiễm môi trường thường gặp và điều này giải thích cho
tình trạng gia tăng tàn phế và từ vong đáng kể do ô nhiễm môi trường gặp trên toàn thế
giới. Monoxid carbon (CO) tranh chấp với O
2
ở vị trí mang oxy của hemoglobin (để tạo thành
carboxyhemoglobin [COHb]) và CO có ái lực với Hb mạnh hơn > 200 lần so với O
2
. Vì vậy,
COHb phân ly cực kỳ chậm, dẫn đến tình trạng không cung cấp đủ oxy cho các mô ngoại
biên.
Monoxid carbon (CO) tranh chấp với O
2
ở vị trí mang oxy của hemoglobin
Nguồn ảnh: CDC
Các triệu chứng thần kinh của ngộ độc gồm đau đầu, rối loạn ý thức, thay đổi thị lực, và hôn
mê. Buồn nôn và nôn cũng là các triệu chứng thường gặp. Các biểu hiện tim mạch bao gồm
rối loạn nhịp tim, thiếu máu cục bộ cơ tim hoặc NMCT. Các biểu hiện ít gặp hơn là tiêu cơ
vân, viêm tuỵ, và tổn thương gan. Phù phổi cấp có thể được gặp như một hậu quả của các
tổn thương nguyên phát ở tim (phù phổi cấp do căn nguyên tim) hoặc do hít phải khói (phù
phổi cấp không do căn nguyên tim). Các biểu hiện thần kinh xẩy ra muộn (Vd: giảm khả
năng tập trung, mất trí nhớ, và trầm cảm) cũng thường gặp.
Cần đặt nghi vấn có ngộ độc monoxid carbon sau một số hoàn tiếp xúc nhất định (Vd: hít
phải khói đám cháy hoặc khói xả ôtô trong vùng kém được thông khí, khí bếp lò và lò sưởi).

Chẩn đoán có thể được xác định bằng phân tích các thành phần khí của mẫu máu động
mạch bằng máy đo co-oxymetry, phương tiện này sẽ cho phép định lượng được nồng độ
COHb. Các dấu hiệu và triệu chứng của ngộ độc CO có thể kém tương quan với nồng độ
COHb đo được. Đánh giá oxyhemoglobin bằng máy độ độ bão hòa oxy mạch nảy (pulse
oximetry) hay đo SpO
2
hoặc bằng cách ước tính từ áp lực riêng phần của oxy (PaO
2
) ( như
được cung cấp trong kết quả phân tích của một số máy xét nghiệm khí máu) có thể cho các
thông tin sai lạc trong ngộ độc khí CO. Thiết bị để đo nồng độ carboxyhemoglobin không
gây xâm lấn sử dụng ánh sáng được truyền qua nền mao mạch ( tương tự như đo độ bão
hòa oxy mạch nảy) hiện đã có bán trên thị trường, song một số báo cáo đặt nghi vấn về độ
chính xác của các thiết bị này và kiểm tra khẳng định của phòng xét nghiệm chuẩn được
khuyến cáo.
Điều trị ngộ độc CO bằng thở oxy 100%. Nửa đời sống của COHb thay đổi nghịch với áp lực
riêng phần của O
2
trong khí thở vào. Chính vì lý do này, điều trị bằng oxy cao áp (Hyperbaric
oxygen) đã được sử dụng để điều trị ngộ độc CO từ những năm 1960. Mặc dù ngưỡng nồng
độ COHb để chỉ định điều trị oxy cao áp còn chưa được xác định rõ, song hầu hết các
chuyên gia khuyến cáo chỉ định điều trị oxy cao áp cho các bệnh nhân bị mất ý thức hoặc có
bất thường chức năng thần kinh, có tình trạng thiếu máu cục bộ cơ tim hoặc đang có thai.
Cần có ngưỡng thấp hơn để điều trị cho các bệnh nhân có thai do hemoglobin thai có tăng ái
tính với CO. Lợi ích của điều trị oxy cao áp được cho là lớn nhất nếu áp dụng sớm biện pháp
này (Vd: trong vòng 6 giờ sau tiếp xúc với CO) và nó có lợi ích làm cải thiện các di chứng
thần kinh xẩy ra muộn.